পৰিৱেশ অধ্যয়নৱ | BA 1st Semester Environment Chapter 3 Question Answer | পৰিবেশীয় প্ৰদূষণ আৰু আইনসমূহ পাঠটোৰ উত্তৰ | NEP-2023
পৰিবেশীয় প্ৰদূষণ আৰু আইনসমূহ
অনুশীলনী
১) পৰিৱেশীয় প্ৰদূষণ বুলিলে কি বুজা? ই কেই প্ৰকাৰৰ আৰু কি কি?
উত্তৰঃ- পৃথিৱীৰ বুকুত জীৱজগত বৰ্তি থাকিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা প্ৰধান উপাদানসমূহ হৈছে বায়ু, পানী আৰু মাটি। এই তিনিটা উপাদানত ঘটা যিকোনো অবাঞ্ছিত ভৌতিক, ৰাসায়নিক বা জৈৱিক পৰিৱৰ্তন যিয়ে জীৱকুলৰ ওপৰত ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰে তাকেই পৰিৱেশীয় প্ৰদূষণ বুলি কোৱা হয়।
প্ৰদূষণ মূলতঃ তিনি প্ৰকাৰৰ 一
(ক) বায়ু প্ৰদূষণ,
(খ) মাটি প্ৰদূষণ আৰু
(গ) পানী প্ৰদূষণ।
২) বায়ুমণ্ডলীয় প্ৰদূষণ বুলিলে কি বুজা? ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণবোৰ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ- বায়ুমণ্ডলীয় প্ৰদূষণ হ’ল বায়ুত ক্ষতিকাৰক পদাৰ্থৰ উপস্থিতি যিয়ে মানুহৰ স্বাস্থ্য আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। এই পদাৰ্থবোৰ গেছ, তৰল পদাৰ্থ বা কঠিন পদাৰ্থ হ’ব পাৰে আৰু এইবোৰ প্ৰাকৃতিক আৰু মানৱসৃষ্ট উভয় উৎসৰ পৰাই আহে।
বায়ু প্ৰদূষণৰ কাৰণসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ'ল 一
(ক) জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ দহনঃ- শক্তি কেন্দ্ৰ, বাহন আৰু উত্তাপন ব্যৱস্থাত ব্যৱহৃত কয়লা, তেল আৰু গেছে নাইট্ৰজেন অক্সাইড, চালফাৰ ডাই অক্সাইড, কাৰ্বন মনোক্সাইড আৰু কণাজাতীয় পদাৰ্থৰ দৰে ক্ষতিকাৰক গেছ নিৰ্গত কৰে।
(খ) যান-বাহনৰ নিৰ্গমনঃ- গাড়ী, ট্ৰাক, বাছ আদিৰ দৰে যান-বাহনসমূহে নাইট্ৰজেন অক্সাইড, কাৰ্বন মনোক্সাইড, অস্বাভাৱিক জৈৱ যৌগ আৰু কণাযুক্ত পদাৰ্থ থকা নিৰ্গমন ধোঁৱাৰ জৰিয়তে যথেষ্ট অৰিহণা যোগায়।
(গ) ঔদ্যোগিক প্ৰক্ৰিয়াঃ- কাৰখানা আৰু উৎপাদন কেন্দ্ৰসমূহে বিভিন্ন ঔদ্যোগিক কাৰ্য্যকলাপৰ পৰা চালফাৰ ডাই অক্সাইড, পাৰা, অস্বাভাৱিক জৈৱ যৌগ, কণা আদি প্ৰদূষক পদাৰ্থ নিৰ্গত কৰে।
(ঘ) কৃষি কাৰ্য্যকলাপঃ- শস্যৰ অৱশিষ্ট জ্বলোৱা, সাৰ আৰু কীটনাশক প্ৰয়োগ কৰা, পশুধন পালন আদি কৃষি পদ্ধতিয়ে এমোনিয়া, মিথেন, কণা নিৰ্গমনত অৰিহণা যোগায়।
(ঙ) আৱৰ্জনা জ্বলোৱাঃ- লেণ্ডফিল আৰু ঘৰুৱা আৱৰ্জনাকে ধৰি আৱৰ্জনা মুকলিকৈ জ্বলোৱাৰ ফলত ক্ষতিকাৰক গেছ আৰু কণা পদাৰ্থ নিৰ্গত হয়।
(চ) আগ্নেয়গিৰিৰ বিস্ফোৰণঃ- আগ্নেয়গিৰিৰ দ্বাৰা বায়ুমণ্ডললৈ প্ৰচুৰ পৰিমাণে চালফাৰ ডাই অক্সাইড, ছাই আৰু অন্যান্য গেছ নিৰ্গত হয়।
(ছ) বনজুইঃ- বন্য অগ্নিকাণ্ডৰ ফলত কণা পদাৰ্থ, কাৰ্বন মনোক্সাইড, আৰু অস্বাভাৱিক জৈৱ যৌগকে ধৰি বিভিন্ন প্ৰদূষক নিৰ্গত হয়।
(জ) ধূলিৰ ধুমুহাঃ- বতাহৰ খহনীয়াই ধূলি আৰু মাটিৰ কণাবোৰ তুলি ল’ব পাৰে, যাৰ ফলত ধূলিৰ ধুমুহাই বায়ুৰ গুণাগুণ হ্ৰাস কৰে।
৩) বায়ু প্ৰদূষণৰ কু-প্ৰভাৱবোৰ বহলাই লিখা।
উত্তৰঃ- বায়ু প্ৰদূষণৰ কু-প্ৰভাৱসমূহ তলত বহলাই আলোচনা কৰা হ'ল 一
(ক) শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত সমস্যাঃ- প্ৰদূষক পদাৰ্থই হাওঁফাওঁ আৰু বায়ুপথত বিৰক্তিকৰ কৰি কাহ, হুমুনিয়াহ কাঢ়িব নোৱাৰা, উশাহ লোৱাত কষ্ট, বুকুখন টান হ’ব পাৰে।
(খ) বৰ্তমানৰ অৱস্থাৰ তীব্ৰতা বৃদ্ধিঃ- বায়ু প্ৰদূষণে পূৰ্বতে থকা শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত ৰোগ যেনে হাঁপানী, ক্ৰনিক অব্ষ্ট্ৰাক্টিভ পালমোনাৰী ডিজিজ (COPD), আৰু ব্ৰংকাইটিছ আৰু বেয়া কৰি তুলিব পাৰে।
(গ) সংক্ৰমণৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধিঃ- প্ৰদূষক পদাৰ্থই হাওঁফাওঁৰ সুৰক্ষামূলক আৱৰণৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত ইহঁত নিউমোনিয়া আৰু যক্ষ্মা ৰোগৰ দৰে শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত সংক্ৰমণৰ প্ৰতি অধিক ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়।
(ঘ) হাওঁফাওঁৰ কাৰ্য্যক্ষমতা হ্ৰাসঃ- দীৰ্ঘদিন ধৰি সংস্পৰ্শলৈ আহিলে হাওঁফাওঁৰ কাৰ্য্যক্ষমতা হ্ৰাস পাব পাৰে, যাৰ ফলত উশাহ-নিশাহ লোৱাটো কঠিন হৈ পৰে আৰু ব্যায়ামৰ ক্ষমতা হ্ৰাস পায়।
(ঙ) হৃদযন্ত্ৰ আৰু ৰক্তবাহী নলীৰ ক্ষতিঃ- প্ৰদূষক পদাৰ্থই প্ৰদাহৰ সূচনা কৰি ৰক্তচাপ, কলেষ্টেৰলৰ মাত্ৰা, আৰু তেজ জমা হোৱা বৃদ্ধি কৰি হাৰ্ট এটেক, ষ্ট্ৰোক আৰু অন্যান্য হৃদযন্ত্ৰৰ ৰোগৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।
(চ) হাওঁফাওঁৰ কৰ্কট ৰোগঃ- কিছুমান বায়ু প্ৰদূষক বিশেষকৈ মিহি কণা আৰু কিছুমান ৰাসায়নিক পদাৰ্থক কাৰ্চিনোজেন হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয়, যাৰ ফলত হাওঁফাওঁৰ কৰ্কট ৰোগৰ সম্ভাৱনা প্ৰত্যক্ষভাৱে বৃদ্ধি পায়।
(ছ) অন্যান্য কৰ্কট ৰোগৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধিঃ- অধ্যয়নত দেখা গৈছে যে বায়ু প্ৰদূষণ আৰু মূত্ৰাশয়ৰ কৰ্কট ৰোগ, স্তন কেন্সাৰ, লিউকেমিয়াকে ধৰি অন্যান্য কেন্সাৰৰ মাজত সম্ভাৱ্য সম্পৰ্ক আছে।
(জ) শিশুৰ বিকাশৰ সমস্যাঃ- প্ৰসৱৰ পূৰ্বে আৰু প্ৰাথমিক শিশুৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিলে মগজুৰ বিকাশত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে। যাৰ ফলত শিক্ষণত অসুবিধা আৰু আচৰণৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়।
(ঝ) মানসিক স্বাস্থ্যঃ- অধ্যয়নত বায়ু প্ৰদূষণ আৰু হতাশা, উদ্বেগ আৰু অন্যান্য মানসিক স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ মাজত সম্ভাৱ্য সম্পৰ্ক থকাৰ কথা প্ৰকাশ পাইছে।
(ঞ) চকুৰ বিষ আৰু দৃষ্টিশক্তিৰ সমস্যাঃ- প্ৰদূষক পদাৰ্থই চকুত বিৰক্তিকৰ কৰি ৰঙা পৰা, পানী ওলোৱা, অস্বস্তিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
(ট) দীৰ্ঘদিনীয়া ভাগৰ আৰু মূৰৰ বিষঃ- দীৰ্ঘদিন ধৰি সংস্পৰ্শলৈ আহিলে দীৰ্ঘদিনীয়া ভাগৰ, মূৰৰ বিষ আৰু সাধাৰণ অসুস্থতাত অৰিহণা যোগাব পাৰে।
(ঠ) পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ ক্ষতিঃ- বায়ু প্ৰদূষণে উদ্ভিদ, প্ৰাণী আৰু পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। যাৰ ফলত জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰে আৰু শস্যৰ উৎপাদন হ্ৰাস পায়।
৪) জল প্ৰদূষণৰ কাৰণবোৰ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ- জল প্ৰদূষণৰ কাৰণবোৰ তলত বহলাই আলোচনা কৰা হ'ল 一
(ক) ঔদ্যোগিক আৱৰ্জনাঃ- কাৰখানাৰ পৰা অপৰিশোধিত বা অপৰ্যাপ্তভাৱে পৰিশোধন কৰা বর্জ্য পানীত ৰাসায়নিক পদাৰ্থ, গধুৰ ধাতু আৰু অন্যান্য বিষাক্ত পদাৰ্থ থাকিব পাৰে।
(খ) নলা আৰু বর্জ্য পানীঃ- ঘৰ আৰু সম্প্ৰদায়ৰ পৰা অহা অপৰিশোধিত নলাৰ পানীয়ে বেক্টেৰিয়া, ৰোগ সৃষ্টিকাৰী জীৱাণু আৰু পুষ্টিকৰ পদাৰ্থৰে দূষিত কৰিব পাৰে।
(গ) খননঃ- এই কাৰ্য্যসমূহৰ পৰা লিক আৰু পানী ওলাই যোৱাৰ ফলত এচিড খনিৰ নিষ্কাশন আৰু হাইড্ৰ’কাৰ্বনৰ দৰে ক্ষতিকাৰক পদাৰ্থ নিৰ্গত হ’ব পাৰে।
(ঘ) বিন্দুবিহীন উৎসঃ- এইবোৰ প্ৰদূষণৰ বিক্ষিপ্ত উৎস যিবোৰৰ সন্ধান কৰাটো অধিক কঠিন আৰু বৃহৎ অঞ্চলৰ পৰা আহে।
(ঙ) চহৰৰ পৰা বৈ যোৱা পানীঃ- ৰাস্তা আৰু ছাদৰ ওপৰত বৰষুণৰ পানীয়ে ধুই তেল, পলস আৰু অন্যান্য প্ৰদূষক পদাৰ্থ সংগ্ৰহ কৰি ধুমুহাৰ নলা আৰু জলপথলৈ লৈ যাব পাৰে।
(চ) তেল নিৰ্গমনঃ- আকস্মিকভাৱে বা ইচ্ছাকৃতভাৱে তেল আৰু অন্যান্য পেট্ৰলিয়াম সামগ্ৰী নিৰ্গত কৰিলে পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ বাবে বিধ্বংসী পৰিণতি হ’ব পাৰে।
৫) জল প্ৰদূষণে জলজ পৰিৱেশতন্ত্ৰক কিদৰে প্ৰভাৱিত কৰে বহলাই লিখা।
উত্তৰঃ- জল প্ৰদূষণৰ ফলত জলজ পৰিৱেশতন্ত্ৰত পৰা প্ৰভাৱৰ বিষয়ে তলত আলোচনা কৰা হ'ল 一
(ক) অক্সিজেনৰ অভাৱঃ- অতিৰিক্ত পুষ্টিকৰ পদাৰ্থৰ দৰে প্ৰদূষকে শেলাই ফুলাৰ সূচনা কৰিব পাৰে, অক্সিজেনৰ অভাৱ ঘটাব পাৰে আৰু জলজ জীৱক শ্বাসৰুদ্ধ কৰি পেলাব পাৰে।
(খ) ৰাসায়নিক দূষণঃ- উদ্যোগিক আৱৰ্জনা, গধুৰ ধাতু, কীটনাশক আদি বিষাক্ত পদাৰ্থই জীৱৰ প্ৰত্যক্ষ ক্ষতি কৰে, যাৰ ফলত অসুস্থতা, বিকৃতি, প্ৰজনন সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়।
(গ) বাসস্থানৰ ক্ষতি আৰু পৰিৱৰ্তনঃ- ভূমি ব্যৱহাৰৰ ফলত হোৱা মাটিৰ খহনীয়া বৃদ্ধিয়ে জলপথ বন্ধ কৰি দিয়ে, জলজ উদ্ভিদক শ্বাসৰুদ্ধ কৰি পেলায় আৰু খাদ্যৰ স্থানত ব্যাঘাত জন্মায়।
(ঘ) শাৰীৰিক বাধাঃ- প্লাষ্টিকৰ ধ্বংসাৱশেষ আৰু পেলোৱা সামগ্ৰীয়ে জীৱ-জন্তুক জটিল আৰু আঘাত কৰে, যাৰ ফলত প্ৰব্ৰজন আৰু প্ৰজননৰ ধৰণত ব্যাঘাত জন্মে।
(ঙ) প্ৰত্যক্ষ মৃত্যুঃ- প্ৰদূষণে জীৱক দুৰ্বল কৰি তোলে, যাৰ ফলত ইহঁত ৰোগ আৰু চিকাৰৰ প্ৰতি দুৰ্বল হৈ পৰে, যাৰ ফলত জনসংখ্যা হ্ৰাস পায়।
(চ) প্ৰজাতিৰ ভাৰসাম্যহীনতাঃ- প্ৰদূষণৰ ফলত কিছুমান প্ৰজাতিয়ে উপকৃত হয়, যাৰ ফলত প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্য বিঘ্নিত হয় আৰু থলুৱা বৈচিত্ৰ্যৰ প্ৰতি ভাবুকি আহি পৰে।
(ছ) জৈৱ সঞ্চয়ঃ- পাৰাৰ দৰে বিষাক্ত পদাৰ্থ খাদ্য শৃংখলত জমা হৈ শিখৰ শিকাৰুৰ বাবে বিপদৰ সৃষ্টি কৰে আৰু শেষত মানুহৰ ওচৰলৈ যায়।
(জ) দূষিত পানীৰ উৎসঃ- প্ৰদূষিত পানীয়ে মানুহলৈ পানীজনিত ৰোগ বিয়পাব পাৰে, যাৰ ফলত খোৱাপানী আৰু বিনোদনমূলক কাৰ্য্যকলাপত প্ৰভাৱ পৰে।
(ঝ) মীন পালনত ব্যাঘাত জন্মায়ঃ- মাছৰ সংখ্যা হ্ৰাস আৰু দূষণে মাছ ধৰাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল সম্প্ৰদায়ৰ খাদ্য সুৰক্ষা আৰু জীৱিকাৰ প্ৰতি ভাবুকি কঢ়িয়াই আনে।
৬) মাটি প্ৰদূষণৰ কাৰণবোৰ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ- মাটি প্ৰদূষণ হ’ল মাটিক ক্ষতিকাৰক পদাৰ্থৰে দূষিত কৰা। যাৰ ফলত ইয়াৰ গুণগত, মান আৰু জীৱন ধাৰণৰ ক্ষমতাত প্ৰভাৱ পৰে। তলত কিছুমান মূল কাৰণ উল্লেখ কৰা হ'ল―
(ক) কীটনাশক আৰু ঘাঁহনিনাশক দ্ৰব্যৰ অত্যধিক ব্যৱহাৰঃ- এই ৰাসায়নিক পদাৰ্থবোৰে কীট-পতংগ আৰু অবাঞ্চিত উদ্ভিদক লক্ষ্য কৰি লয় যদিও মাটিত থাকি উপকাৰী জীৱৰ ক্ষতি কৰি পৰিৱেশ তন্ত্ৰত ব্যাঘাত জন্মাব পাৰে আৰু মাটিৰ উৰ্বৰতা শক্তি হ্ৰাস কৰে।
(খ) সাৰৰ অতিমাত্ৰা প্ৰয়োগঃ- সাৰে পুষ্টিকৰ উপাদান প্ৰদান কৰিলেও অতিমাত্ৰা ব্যৱহাৰে মাটিৰ প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্য বিঘ্নিত কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত এচিডিটি বৃদ্ধি পায়, পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ লিচিং হয়, পানী প্ৰদূষণ হয়।
(গ) একক কৃষিঃ- একেটা শস্য বাৰে বাৰে ৰোপণ কৰিলে মাটিত নিৰ্দিষ্ট পুষ্টি আৰু জৈৱিক পদাৰ্থ ক্ষয় হয়, যাৰ ফলত মাটি খহনীয়াৰ প্ৰতি অধিক ক্ষতিকাৰক আৰু কম উৰ্বৰতা লাভ কৰে।
(ঘ) গোবৰৰ অনুচিত ব্যৱস্থাপনাঃ- গোবৰ এক মূল্যৱান সাৰ হ’ব পাৰে। কিন্তু ইয়াক অত্যধিকভাৱে বা সঠিক চিকিৎসা নকৰাকৈ ব্যৱহাৰ কৰিলে ৰোগ সৃষ্টিকাৰী জীৱাণু, এন্টিবায়টিক, আৰু ক্ষতিকাৰক ৰাসায়নিক পদাৰ্থ মাটিত প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে।
(ঙ) আৱৰ্জনা নিষ্কাশনঃ- কঠিন আৱৰ্জনা আৰু বর্জ্য পানীকে ধৰি ঔদ্যোগিক আৱৰ্জনাসমূহৰ অনুচিত নিষ্কাশনে মাটিত বিষাক্ত ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু গধুৰ ধাতুৰ প্ৰৱেশ ঘটাব পাৰে, যাৰ ফলত দীৰ্ঘম্যাদী ভাবুকিৰ সৃষ্টি হয়।
(চ) খনি আৰু নিষ্কাশন উদ্যোগঃ- খনন কাৰ্য্যত প্ৰায়ে খনিজ আৰু জীৱাশ্ম ইন্ধন নিষ্কাশন কৰা হয়, যাৰ ফলত বিক্ষিপ্ত প্ৰাকৃতিক দৃশ্য আৰু বিষাক্ত অৱশিষ্ট থাকে যিয়ে মাটি আৰু চাৰিওফালৰ পৰিৱেশ প্ৰদূষিত কৰিব পাৰে।
(ছ) চহৰৰ পৰা বৈ যোৱা পানীঃ- চহৰত পকী পৃষ্ঠৰ ওপৰেৰে বৈ যোৱা বৰষুণৰ পানীয়ে তেল, গ্রীজ, গধুৰ ধাতুৰ দৰে প্ৰদূষক পদাৰ্থ তুলি ল’ব পাৰে, যাৰ ফলত শেষত মাটি আৰু জলপথ দূষিত হয়।
(জ) নিৰ্মাণ কাৰ্য্যঃ- নিৰ্মাণৰ বাবে মাটি পৰিষ্কাৰ কৰিলে মাটিৰ গঠনত ব্যাঘাত জন্মিব পাৰে। খহনীয়া বৃদ্ধি পাব পাৰে, আৰু ধূলি আৰু ধ্বংসাৱশেষৰ প্ৰৱেশ ঘটিব পাৰে যিয়ে চাৰিওফালৰ পৰিৱেশ প্ৰদূষিত কৰিব পাৰে।
(ঝ) লৱণীয়কৰণঃ- নিমখীয়া পানীৰে জলসিঞ্চন বা সাগৰৰ জলপৃষ্ঠ বৃদ্ধি কৰিলে মাটিৰ লৱণীয়তা বৃদ্ধি পাব পাৰে, যাৰ ফলত ই উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিৰ বাবে অনুপযুক্ত হৈ পৰে।
৭) মাটি প্ৰদূষণ ৰোধ কিদৰে কৰিব পাৰি?
উত্তৰঃ- মাটি প্ৰদূষণ ৰোধ কৰিবৰ বাবে ল'ব পৰা পদক্ষেপসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ'ল 一
(ক) সাৰ তথা উদ্য়োগ আদিৰ পৰা ওলোৱা নিষ্কাশিত দ্ৰব্য়বোৰ মাটিৰ সৈতে মিহলি হোৱাৰ আগতে পৰিশোধনৰ ব্য়ৱস্থা কৰিব লাগে।
(খ) চহৰ আদিৰ পৰা গোটা অৱৰ্জনাবোৰ সমগ্ৰহ কৰি যথোচিত ব্য়ৱস্থাৰে বিনষ্ট কৰিব লাগে।
(গ) অৱৰ্জনাবোৰৰ পৰা পুনৰ ব্য়ৱহাৰযোগ্য় সামগ্ৰীবোৰ বাছি উলিয়াব লাগে।
(ঘ) আৱৰ্জনাবোৰত অন্য় সামগ্ৰী প্ৰস্তুত কৰিব পৰা কেঁচা সামগ্ৰী থাকিলে সেইবোৰ বাছি উলিয়াব লাগে।
(ঙ) জৈৱ নিম্নীকৰণ ঘটা জৈৱিক আৱৰ্জনাবোৰৰ পৰা জৈৱ ইন্ধন প্ৰস্তুত কৰিব লাগে।
(চ) গৰাখহনীয়া বা ভূমিস্খলন ৰোধ কৰিবৰ কাৰণে বৃক্ষ ৰোপণ কৰিব লাগে।
(ছ) ভূ-গৰ্ভলৈ বৰষুণৰ পানী প্ৰৱেশৰ ব্য়ৱস্থা কৰিব লাগে।
(জ) অতিৰিক্ত বৰষুণৰ পানী ধৰি ৰাখি সংৰক্ষণৰ ব্য়ৱস্থা কৰিব লাগে।
(ঝ) খেতি পথাৰত ৰাসায়নিক কীটনাশকৰ সলনি জৈৱিক কীটনাশক ব্য়ৱহাৰৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি কৰিব লাগে।
(ঞ) খেতিপথাৰত ৰাসায়নিক সাৰ পৰিমিত পৰিমাণত প্ৰয়োগ কৰিব লাগে।
৮) ভূমি প্ৰদূষণৰ কাৰণ আৰু ফলাফল ফহিয়াই আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ- ভূমি বা মাটি প্ৰদূষণ হ’ল মাটিক ক্ষতিকাৰক পদাৰ্থৰে দূষিত কৰা। যাৰ ফলত ইয়াৰ গুণগত, মান আৰু জীৱন ধাৰণৰ ক্ষমতাত প্ৰভাৱ পৰে। তলত কিছুমান মূল কাৰণ উল্লেখ কৰা হ'ল―
(ক) কীটনাশক আৰু ঘাঁহনিনাশক দ্ৰব্যৰ অত্যধিক ব্যৱহাৰঃ- এই ৰাসায়নিক পদাৰ্থবোৰে কীট-পতংগ আৰু অবাঞ্চিত উদ্ভিদক লক্ষ্য কৰি লয় যদিও মাটিত থাকি উপকাৰী জীৱৰ ক্ষতি কৰি পৰিৱেশ তন্ত্ৰত ব্যাঘাত জন্মাব পাৰে আৰু মাটিৰ উৰ্বৰতা শক্তি হ্ৰাস কৰে।
(খ) সাৰৰ অতিমাত্ৰা প্ৰয়োগঃ- সাৰে পুষ্টিকৰ উপাদান প্ৰদান কৰিলেও অতিমাত্ৰা ব্যৱহাৰে মাটিৰ প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্য বিঘ্নিত কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত এচিডিটি বৃদ্ধি পায়, পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ লিচিং হয়, পানী প্ৰদূষণ হয়।
(গ) একক কৃষিঃ- একেটা শস্য বাৰে বাৰে ৰোপণ কৰিলে মাটিত নিৰ্দিষ্ট পুষ্টি আৰু জৈৱিক পদাৰ্থ ক্ষয় হয়, যাৰ ফলত মাটি খহনীয়াৰ প্ৰতি অধিক ক্ষতিকাৰক আৰু কম উৰ্বৰতা লাভ কৰে।
(ঘ) গোবৰৰ অনুচিত ব্যৱস্থাপনাঃ- গোবৰ এক মূল্যৱান সাৰ হ’ব পাৰে। কিন্তু ইয়াক অত্যধিকভাৱে বা সঠিক চিকিৎসা নকৰাকৈ ব্যৱহাৰ কৰিলে ৰোগ সৃষ্টিকাৰী জীৱাণু, এন্টিবায়টিক, আৰু ক্ষতিকাৰক ৰাসায়নিক পদাৰ্থ মাটিত প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে।
(ঙ) আৱৰ্জনা নিষ্কাশনঃ- কঠিন আৱৰ্জনা আৰু বর্জ্য পানীকে ধৰি ঔদ্যোগিক আৱৰ্জনাসমূহৰ অনুচিত নিষ্কাশনে মাটিত বিষাক্ত ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু গধুৰ ধাতুৰ প্ৰৱেশ ঘটাব পাৰে, যাৰ ফলত দীৰ্ঘম্যাদী ভাবুকিৰ সৃষ্টি হয়।
(চ) খনি আৰু নিষ্কাশন উদ্যোগঃ- খনন কাৰ্য্যত প্ৰায়ে খনিজ আৰু জীৱাশ্ম ইন্ধন নিষ্কাশন কৰা হয়, যাৰ ফলত বিক্ষিপ্ত প্ৰাকৃতিক দৃশ্য আৰু বিষাক্ত অৱশিষ্ট থাকে যিয়ে মাটি আৰু চাৰিওফালৰ পৰিৱেশ প্ৰদূষিত কৰিব পাৰে।
(ছ) চহৰৰ পৰা বৈ যোৱা পানীঃ- চহৰত পকী পৃষ্ঠৰ ওপৰেৰে বৈ যোৱা বৰষুণৰ পানীয়ে তেল, গ্রীজ, গধুৰ ধাতুৰ দৰে প্ৰদূষক পদাৰ্থ তুলি ল’ব পাৰে, যাৰ ফলত শেষত মাটি আৰু জলপথ দূষিত হয়।
(জ) নিৰ্মাণ কাৰ্য্যঃ- নিৰ্মাণৰ বাবে মাটি পৰিষ্কাৰ কৰিলে মাটিৰ গঠনত ব্যাঘাত জন্মিব পাৰে। খহনীয়া বৃদ্ধি পাব পাৰে, আৰু ধূলি আৰু ধ্বংসাৱশেষৰ প্ৰৱেশ ঘটিব পাৰে যিয়ে চাৰিওফালৰ পৰিৱেশ প্ৰদূষিত কৰিব পাৰে।
(ঝ) লৱণীয়কৰণঃ- নিমখীয়া পানীৰে জলসিঞ্চন বা সাগৰৰ জলপৃষ্ঠ বৃদ্ধি কৰিলে মাটিৰ লৱণীয়তা বৃদ্ধি পাব পাৰে, যাৰ ফলত ই উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিৰ বাবে অনুপযুক্ত হৈ পৰে।
ভূমি প্ৰদূষণৰ পৰিণতি বা ফলাফল সুদূৰপ্ৰসাৰী আৰু ই আমাৰ জীৱনৰ বিভিন্ন দিশত প্ৰভাৱ পেলায়। ইয়াত কিছুমান মূল কথাৰ ওপৰত অধিক দৃষ্টি নিক্ষেপ কৰা হৈছে। সেইসমূহৰ বিষয়ে তলত বহলাই আলোচনা কৰা হ'ল ㅡ
(ক) মাটিৰ উৰ্বৰতা হ্ৰাসঃ- গধুৰ ধাতু আৰু কীটনাশকৰ দৰে প্ৰদূষকে মাটিৰ জীৱক বিঘ্নিত কৰে আৰু প্ৰয়োজনীয় পুষ্টিকৰ উপাদানসমূহ অৱক্ষয় কৰে, যাৰ ফলত শস্যৰ উৎপাদন হ্ৰাস পায়।
(খ) জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ক্ষতিঃ- দূষিত মাটিয়ে উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে, পৰিৱেশ তন্ত্ৰত ব্যাঘাত জন্মায় আৰু প্ৰজাতিৰ বিলুপ্তিত অৰিহণা যোগাব পাৰে।
(গ) পানীৰ দূষণঃ- প্ৰদূষক পদাৰ্থই মাটিত অনুপ্ৰৱেশ কৰি ভূগৰ্ভস্থ পানীৰ উৎসত প্ৰৱেশ কৰি পানীজনিত ৰোগ সৃষ্টি কৰে আৰু পানী খোৱা বা জলসিঞ্চনৰ বাবে অনুপযোগী কৰি তোলে।
(ঘ) বায়ু প্ৰদূষণঃ- দূষিত মাটিৰ পৰা ওলোৱা ধূলিৰ কণা বায়ুমণ্ডলীয় হৈ পৰিব পাৰে, যাৰ ফলত শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি হয় আৰু বৰ্তমানৰ বায়ুৰ গুণাগুণৰ সমস্যা আৰু বেছি ভয়াৱহ হৈ পৰে।
(ঙ) বিষাক্ত পদাৰ্থৰ সংস্পৰ্শঃ- দূষিত মাটিৰ সংস্পৰ্শ, দূষিত খাদ্য বা পানী গ্ৰহণ, বা ধূলিৰ কণা উশাহ লোৱাৰ ফলত মানুহ প্ৰত্যক্ষভাৱে ক্ষতিকাৰক ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিব পাৰে। ইয়াৰ ফলত কেন্সাৰ, জন্মগত বিসংগতি, স্নায়ুজনিত বিকাৰকে ধৰি বিভিন্ন স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
(চ) খাদ্য সুৰক্ষাঃ- প্ৰদূষিত মাটিৰ বাবে কৃষি উৎপাদনশীলতা হ্ৰাস পালে বিশেষকৈ দুৰ্বল সম্প্ৰদায়ত খাদ্যৰ নাটনি আৰু পুষ্টিহীনতাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
(ছ) স্থানচ্যুতি আৰু প্ৰব্ৰজনঃ- ভূমিৰ অৱক্ষয় আৰু প্ৰদূষণে অঞ্চলসমূহক বসবাসযোগ্য কৰি তুলিব পাৰে, যাৰ ফলত মানুহক স্থানান্তৰিত হ’বলগীয়া হয় আৰু সম্ভাৱ্যভাৱে সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিঘিনিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
(জ) কৃষি ৰাজহৰ ক্ষতিঃ- শস্যৰ উৎপাদন হ্ৰাস পোৱা আৰু দূষিত ভূমিৰ সংশোধনৰ প্ৰয়োজনীয়তাই কৃষক আৰু সামগ্ৰিকভাৱে কৃষি খণ্ডৰ বাবে যথেষ্ট অৰ্থনৈতিক ক্ষতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
(ঝ) স্বাস্থ্যসেৱাৰ খৰচ বৃদ্ধিঃ- ভূমি প্ৰদূষণৰ ফলত হোৱা স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাই স্বাস্থ্যসেৱা ব্যৱস্থাৰ ওপৰত যথেষ্ট বোজা জাপি দিব পাৰে, যাৰ ফলত ব্যক্তি আৰু চৰকাৰ উভয়ৰে বাবে ব্যয় অধিক হ’ব পাৰে।
(ঞ) জলবায়ু পৰিৱৰ্তনঃ- ভূমিৰ অৱক্ষয় আৰু বনাঞ্চল ধ্বংসৰ ফলত পৃথিৱীৰ কাৰ্বন-ডাই- অক্সাইড শোষণ ক্ষমতা হ্ৰাস কৰি জলবায়ু পৰিৱৰ্তনত অৰিহণা যোগায়।
(ট) প্ৰাকৃতিক চক্ৰত বিঘিনিঃ- দূষিত মাটিয়ে পুষ্টিকৰ চক্ৰ আৰু পানী পৰিশোধনৰ দৰে প্ৰয়োজনীয় প্ৰাকৃতিক প্ৰক্ৰিয়াত ব্যাঘাত জন্মাব পাৰে, যাৰ ফলত পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ সামগ্ৰিক স্বাস্থ্যত প্ৰভাৱ পৰে।
(ঠ) ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ বাবে ভাবুকিঃ- ভূমি প্ৰদূষণৰ দীৰ্ঘম্যাদী প্ৰভাৱে ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ ওপৰত স্থায়ী প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, যাৰ বাবে এই সমস্যাটো সক্ৰিয়ভাৱে সমাধান কৰাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
৯) নিউক্লিয় বিপদ কি? নিউক্লিয় প্ৰদূষকে কিদৰে মানৱ শৰীৰত প্ৰভাৱ কৰে?
উত্তৰঃ- নিউক্লিয় বা পাৰমাণৱিক বিপদ বুলিলে তেজস্ক্রিয় পদাৰ্থ বা পাৰমাণৱিক বিভাজন বা সংযোজন প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা যিকোনো বিপদক বুজোৱা হয়। এই বিপদবোৰ মানৱসৃষ্ট হ’ব পাৰে। যেনে পাৰমাণৱিক দুৰ্ঘটনা বা অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ, বা প্ৰাকৃতিকভাৱে হ’ব পাৰে, যেনে শিল আৰু মাটিত পোৱা তেজস্ক্ৰীয় মৌলৰ দৰে। পাৰমাণৱিক বিপদৰ মূল চিন্তা হৈছে তেজস্ক্রিয় পদাৰ্থৰ দ্বাৰা নিৰ্গত আয়নীয় বিকিৰণ। যিয়ে জীৱিত কোষ আৰু কলাসমূহৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। যাৰ ফলত কেন্সাৰ, জন্মগত বিসংগতি, তীব্ৰ বিকিৰণ ৰোগ আদি স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়।
নিউক্লিয় প্ৰদূষকে মানৱ শৰীৰত পেলোৱা প্ৰভাৱৰ বিষয়ে তলত বহলাই আলোচনা কৰা হ'ল ―
(ক) DNAৰ ক্ষতিঃ- বিকিৰণে কোষৰ ভিতৰৰ জিনীয় পদাৰ্থ DNA ৰ সুক্ষ্ম গঠনত ব্যাঘাত জন্মায়। ইয়াৰ ফলত মিউটেচন হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত কেন্সাৰ আৰু অন্যান্য ৰোগৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পাব পাৰে।
(খ) কোষৰ মৃত্যুঃ- অধিক মাত্ৰাৰ বিকিৰণে কোষৰ প্ৰয়োজনীয় কাম-কাজত ব্যাঘাত জন্মাই পোনপটীয়াকৈ হত্যা কৰিব পাৰে। ইয়াৰ ফলত আক্ৰান্ত অংশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি কলাৰ ক্ষতি আৰু অংগৰ বিসংগতি হ’ব পাৰে।
(গ) ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা দমনঃ- বিকিৰণে ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা দুৰ্বল কৰি তুলিব পাৰে। যাৰ ফলত শৰীৰ সংক্ৰমণ আৰু ৰোগৰ প্ৰতি অধিক সহজলভ্য হৈ পৰে।
(ঘ) বিকাশৰ প্ৰভাৱঃ- গৰ্ভাৱস্থাত বিকিৰণৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিলে বিকাশশীল ভ্ৰুণৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে। যাৰ ফলত জন্মগত বিসংগতি আৰু বিকাশত পলম হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
(ঙ) হাওঁফাওঁৰ ৰোগঃ- তেজস্ক্রিয় কণা উশাহ ল’লে হাওঁফাওঁৰ কলাৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে। যাৰ ফলত হাওঁফাওঁৰ কৰ্কট ৰোগ আৰু অন্যান্য শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত সমস্যাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
(চ) প্ৰজনন অংগৰ ৰোগঃ- বিকিৰণে প্ৰজনন অংগৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। যাৰ ফলত সন্তান বন্ধ্যাত্ব বা জন্মগত বিসংগতিৰ সৃষ্টি হয়।
১০) গোটা আৱৰ্জনা ব্য়ৱস্থাপনা বুলিলে কি বুজা? চহৰ অঞ্চলৰ আৱৰ্জনা আৰু ঔদ্য়োগিক আৱৰ্জনাবোৰ কিদৰে মোকাবিলা কৰিব পাৰি বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ- গোটা আৱৰ্জনা ব্য়ৱস্থাপনা বুলিলে বিভিন্ন উৎসৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা আৱৰ্জনাবোৰ সংগ্ৰহ কৰি সেইবোৰ বিনষ্ট কৰাকে বুজায়। এই প্ৰক্ৰিয়াই আৱৰ্জনাবোৰ সংগ্ৰহ কৰা, এইবোৰ পৰিবহন কৰা, গন্তব্য় স্থানত পেলোৱা, আৱৰ্জনাবোৰ পৃথক কৰা তথা কাম-কাজবোৰ ঠিকে ঠিকে চলি আছে নে নাই নিৰীক্ষণ কৰা আদিবোৰ কথা সামৰি লয়।
চহৰ অঞ্চলৰ আৱৰ্জনা প্ৰত্যাহ্বান মোকাবিলা কৰা―
(ক) নূন্যতমতাক আকোৱালি লওকঃ- খৰচ কম কৰক আৰু কম আৱৰ্জনা উৎপন্ন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰক, পুনৰ ব্যৱহাৰযোগ্য সামগ্ৰীৰ বিকল্প লওক।
(খ) পচন সাৰ খাদ্যৰ টুকুৰাঃ- পাকঘৰৰ আৱৰ্জনা বাগিচা আৰু চহৰীয়া পামৰ বাবে পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ সমৃদ্ধ পচন সাৰলৈ ৰূপান্তৰিত কৰক।
(গ) কৌশলী হওকঃ- পুৰণি বস্তুবোৰ নতুন ব্যৱহাৰৰ বাবে পুনৰ উদ্দেশ্য কৰক। যেনেーজাৰক প্লাণ্টাৰ বা কাপোৰক চাফাই কাপোৰলৈ ৰূপান্তৰ কৰা।
(ঘ) ঋণ আৰু ঋণঃ- ব্যক্তিগত ক্ৰয় হ্ৰাস কৰিবলৈ ওচৰ-চুবুৰীয়াৰ সৈতে সঁজুলি আৰু অন্যান্য সম্পদসমূহ ভাগ-বতৰা কৰক।
(ঙ) অবাঞ্চিত সামগ্ৰী দান কৰক বা বিক্ৰী কৰকঃ- দান কেন্দ্ৰ বা অনলাইন বজাৰৰ জৰিয়তে পূৰ্ব প্ৰিয় সামগ্ৰীক দ্বিতীয় জীৱন দিয়ক।
(চ) পুনঃব্যৱহাৰ বিনত বিনিয়োগ কৰকঃ- আপোনাৰ ঘৰ বা কৰ্মক্ষেত্ৰত পুনঃব্যৱহাৰক সুবিধাজনক আৰু সুলভ কৰি তোলক।
(ছ) উন্নত পুনঃব্যৱহাৰৰ আন্তঃগাঁথনিৰ পোষকতা কৰাঃ- পুনঃব্যৱহাৰৰ সুবিধাসমূহ সম্প্ৰসাৰণ আৰু উন্নত কৰাৰ বাবে পদক্ষেপসমূহক সমৰ্থন কৰা।
(জ) পচন সাৰ খাদ্যৰ টুকুৰা আৰু চোতালৰ আৱৰ্জনাঃ- বাগিচা আৰু চহৰীয়া পামৰ বাবে পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ সমৃদ্ধ পচন সাৰ সৃষ্টি কৰা। যাৰ ফলত লেণ্ডফিলৰ আৱৰ্জনা হ্ৰাস পায়।
১১) ভূপাল গেছ দুৰ্ঘটনাৰ ওপৰত এটা টোকা লিখা।
উত্তৰঃ- ১৯৭৭ চনত মধ্য় প্ৰদেশৰ ভূপাল চহৰৰ এটা ঘন জনবসতিপূৰ্ণ অঞ্চলত ইউনিয়ন কাৰ্বাইড ইণ্ডিয়া লিমিটেড নামৰ কাৰখানাটো স্থাপন হৈছিল। এই কাৰখানাটোত 'কাৰ্বাৰাইল' নামৰ এবিধ কীটনাশক দ্ৰব্য় প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল। কাৰখানাটোত বছৰি ২৫০০ লৈ কাৰ্বাৰাইল উৎপাদন কৰা হৈছিল। আৰম্ভণি অৱস্থাত বজাৰত কাৰ্বাৰাইল ভালদৰেই বিক্ৰী হৈছিল যদিও ৮০ দশকৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই বজাৰত ইয়াৰ বিক্ৰী কমি আহিবলৈ ধৰে। ফলত উদ্য়োগটো বন্ধ কৰি দিয়াৰ চিন্তা-চৰ্চা কৰা হয় আৰু ইয়াৰ তত্ত্বাৱধান অনিয়মীয়াকৈ কৰিবলৈ ধৰে।
মিথাইল আইচ' চায়েনেটৰ সৈতে ১-নেফথলৰ বিক্ৰিয়া ঘটাই কাৰ্বাৰাইল প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল। ইয়াৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় মিথাইল আইচ' চায়েনেটখিনি মিথাইল এমিনৰ সৈতে ফচযিন গেছৰ বিক্ৰিয়া ঘটাই প্ৰস্তুত কৰিছিল। কাৰ্বাৰাইলৰ উৎপাদন বন্ধ কৰাৰ পাছত ইতিমধ্য়ে প্ৰস্তুত কৰি ৰখা মিথাইল আইচ' চায়েনেটখিনি কেইবাটাও সৰু সৰু পাত্ৰত ৰখাৰ সলনি এটা ডাঙৰ টেংকত জমা কৰি ৰাখিছিল। সেই টেংকটো শীতল কৰি ৰখাৰ ব্য়ৱস্থাপনাও সেই সময়ত বিকল হৈ আছিল। মিথাইল আইচ' চায়েনেট এবিধ অতিশয় বিষাক্ত গেছ। ১৯৮৪ চনৰ ২ ডিচেম্বৰৰ মাজনিশা মিথাইল আইচ' চায়েনেট মজুত কৰি ৰখা টেংক এটাৰ বিস্ফোৰণ ঘটি চহৰখনৰ বায়ুমণ্ডল বিষাক্ত কৰি তোলে। ইয়াৰ ফলত হাজাৰ হাজাৰ মানুহ নিহত হয় তথা লক্ষাধিক মানুহ চিৰকালৰ কাৰণে ঘুণীয়া হৈ পৰে। ইয়াৰ উপৰি গছ-গছনি তথা আন আন জীৱ-জন্তুকো মিথাইল আইচ' চায়েনেটৰ বিষাক্ততাই গ্ৰাস কৰি পেলায়।
১২) শব্দ প্ৰদূষণ কাক বোলে? ইয়াক কি এককত প্ৰকাশ কৰা হয়?
উত্তৰঃ- শব্দ প্ৰদূষণ হ’ল আমাৰ মংগল আৰু পৰিৱেশত ব্যাঘাত জন্মোৱা অবাঞ্চিত বা অত্যধিক শব্দ। কেৱল বিস্ফোৰণ নহয়, ট্ৰেফিক গৰ্জন বা নিৰ্মাণ হাতুৰীৰ দৰে আৰামৰ স্তৰ অতিক্ৰম কৰা যিকোনো শব্দই যোগ্যতা অৰ্জন কৰিব পাৰে। এই অদৃশ্য ভাবুকিটোৱে মানুহ আৰু জীৱ-জন্তু উভয়ৰে ক্ষতি কৰে। আমাৰ বাবে ই শ্ৰৱণ ক্ষমতা হেৰুৱা, মানসিক চাপ, টোপনিৰ সমস্যা, আনকি হৃদৰোগৰ সমস্যাও সৃষ্টি কৰিব পাৰে। বন্যপ্ৰাণীৰ বাবে ই যোগাযোগ, চিকাৰ আৰু যাতায়তত ব্যাঘাত জন্মায়। যাৰ ফলত সমগ্ৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ বিপদত পৰে। এই ক্ৰমবৰ্ধমান সমস্যাৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ আমাক নিস্তব্ধ প্ৰযুক্তি, কঠোৰ নিয়ম আৰু আমাৰ দৈনন্দিন জীৱনত অপ্ৰয়োজনীয় শব্দ হ্ৰাস কৰাৰ সচেতন প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন। কাৰণ, যন্ত্ৰৰ কেকোফ’নি নহয়, প্ৰকৃতিৰ সুসম শব্দৰে ভৰা এখন পৃথিৱী আমি সকলোৱে প্ৰাপ্য।
শব্দৰ প্ৰাবল্য়ক 'ডেচিবেল' এককত প্ৰকাশ কৰা হয়।
১৩) পৰিৱেশকেন্দ্ৰিক আইনসমূহৰ প্ৰয়োজনীয় আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ- পৰিৱেশকেন্দ্ৰিক আইনয়মূহ প্ৰণয়নৰ প্ৰয়োজনীয়তাসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ'一
(ক) পৰিৱেশ সুৰক্ষাঃ- আমাৰ বায়ু, পানী, ভূমি আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদক প্ৰদূষণ আৰু অৱক্ষয়ৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ পৰিৱেশ আইন আৰু নিয়ম অতি প্ৰয়োজনীয়। এই আইনসমূহে নিৰ্গমন, আৱৰ্জনা নিষ্কাশন, আৰু সম্পদ ব্যৱহাৰৰ বাবে মানদণ্ড নিৰ্ধাৰণ কৰে আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা ব্যৱসায় আৰু ব্যক্তিসকলক ইয়াৰ পৰিৱেশ প্ৰভাৱৰ বাবে জবাবদিহি কৰাটো নিশ্চিত কৰাত সহায় কৰে।
(খ) জনস্বাস্থ্য ৰক্ষা কৰাঃ- প্ৰদূষণ আৰু পৰিৱেশৰ অৱক্ষয়ে মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে গুৰুতৰ পৰিণতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত সমস্যা, পানীজনিত ৰোগ আৰু অন্যান্য স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে। পৰিৱেশ আইন প্ৰদূষণ আৰু পৰিৱেশৰ বিপদৰ সংস্পৰ্শ হ্ৰাস কৰি জনস্বাস্থ্য সুৰক্ষিত কৰাত সহায় কৰে।
(গ) বহনক্ষম উন্নয়নক প্ৰসাৰ কৰাঃ- বহনক্ষম উন্নয়নক প্ৰসাৰিত কৰাৰ বাবে পৰিৱেশ আইন প্ৰণয়ন অতি প্ৰয়োজনীয়, অৰ্থাৎ ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ নিজৰ প্ৰয়োজন পূৰণৰ ক্ষমতাৰ লগত আপোচ নকৰাকৈ বৰ্তমানৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰা। বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে আমি সম্পদসমূহ দায়িত্বশীলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব আৰু পৰিৱেশৰ সৈতে মিলাপ্ৰীতিৰে জীয়াই থকাৰ উপায় বিচাৰি উলিয়াব লাগিব।
(ঘ) জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাঃ- জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আজি বিশ্বই সন্মুখীন হোৱা অন্যতম জৰুৰী পৰিৱেশ প্ৰত্যাহ্বান। সেউজ গৃহ গেছৰ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰা আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱ কমোৱাৰ বাবে পৰিৱেশ আইন প্ৰণয়নৰ প্ৰয়োজন।
পৰিৱেশ আইন প্ৰণয়নৰ আলোচনা জটিল আৰু প্ৰত্যাহ্বানমূলক হ’ব পাৰে, কিয়নো প্ৰায়ে বিবেচনা কৰিবলগীয়া প্ৰতিযোগী স্বাৰ্থ থাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, ব্যৱসায়ীসকলে পৰিৱেশৰ নিয়মসমূহ অতি ব্যয়বহুল বা বোজাদাৰ বুলি যুক্তি দিব পাৰে, আনহাতে পৰিৱেশ সংগঠনসমূহে যুক্তি দিব পাৰে যে আইনসমূহ যথেষ্ট শক্তিশালী নহয়। কিন্তু সমাজৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণৰ লগতে পৰিৱেশ সুৰক্ষিত কৰিব পৰা সমাধান বিচাৰি উলিয়াবলৈ এই আলোচনাবোৰ কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ।
পৰিৱেশ আইন প্ৰণয়নৰ প্ৰয়োজনীয় আলোচনা কৰিব পৰা কিছুমান মূল বিষয় তলত উল্লেখ কৰা হ’ল 一
(ক) বিভিন্ন ধৰণৰ পৰিৱেশ আইন আৰু নিয়ম,
(খ) ইয়াৰ লক্ষ্যত উপনীত হোৱাত পৰিৱেশ আইন প্ৰণয়নৰ ফলপ্ৰসূতা,
(গ) পৰিৱেশ আইন ৰূপায়ণৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহ,
(ঘ) পৰিৱেশ আইন গঠনত জনসাধাৰণৰ ভূমিকা,
(ঙ) পৰিৱেশ আইন প্ৰণয়নৰ ভৱিষ্যত।
১৪) বন্য়প্ৰাণী সুৰক্ষা আইনৰ মূল কথাখিনি লিখা।
উত্তৰঃ- বন্য়প্ৰাণী সুৰক্ষা আইনৰ মূল কথাখিনি তলত উল্লেখ কৰা হ'ল ㅡ
(ক) আইনখনত বন্য়প্ৰাণী আৰু বন্য়প্ৰাণী সম্বন্ধীয় শব্দাৱলীৰ সংজ্ঞা আগবঢ়োৱা হৈছে।
(খ) এই আইনে বন্য়প্ৰাণী উপদেষ্টা পৰিষদ আৰু বন্য়প্ৰাণী প্ৰতিপালকক নিযুক্তি দি তেওঁলোকৰ ক্ষমতা আৰু দায়িত্ব নিৰ্দ্ধাৰণ কৰি দিছে।
(গ) এই আইনৰ অধীনত লুপ্তপ্ৰায় বন্য় প্ৰজাতিসমূহ তালিকাভুক্ত কৰা হয় আৰু এইবোৰৰ চিকাৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰা হয়।
(ঘ) এই আইনৰ অধীনত কিছুমান লুপ্তপ্ৰায় উদ্ভিদ প্ৰজাতি যেনে - বেদম চাইকাছ, নীল ভেণ্ডা, কলচী উদ্ভিদ, ৰঙা ভেণ্ডা আদিৰ সংৰক্ষণৰ ব্য়ৱস্থা কৰা হয়।
(ঙ) আইনৰ চতুৰ্থ অধ্য়ায়ত থকা ব্য়ৱস্থামতে ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্য়ান, অভয়াৰণ্য় স্থাপন কৰি বন্য়প্ৰাণী সমূহক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা হয়।
(চ) আইনৰ অধীনত কেন্দ্ৰীয় চিৰিয়াখানা কৰ্তৃপক্ষ গঠন কৰা হয়।
(ছ) আইনখনৰ পঞ্চম অধ্য়ায়ত থকা ব্য়ৱস্থামতে বন্য়প্ৰাণী আৰু বন্য়প্ৰাণীজাত সামগ্ৰীৰ ব্য়ৱসায় বাণিজ্য় কৰাত বাধা প্ৰদান কৰা হয়। অৱশ্য় অনুমোদিত কিছুমান বন্য়প্ৰাণী ব্য়ৱসায়, পৰিবহন আৰু নিজৰ লগতে ৰখাৰ অনুমতি প্ৰদান কৰা হয়।
(জ) আইনখনৰ ষষ্ঠ অধ্য়ায় অনুযায়ী আইন ভংগকাৰী সকলক শাস্তিমূলক ব্য়ৱস্থা গ্ৰহণ কৰাৰ ক্ষমতা বিষয়াবৰ্গৰ ওপৰত ন্য়স্ত কৰা হৈছে।
(ঝ) এই আইনৰ দ্বাৰা লুপ্তপ্ৰায় বন্য়প্ৰাণীসমূহৰ কৃত্ৰিম প্ৰজননৰ ব্য়ৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হয়।
(ঞ) এই আইনৰ অধীনত কিছুমান বিশেষ বন্য়প্ৰাণীক সংৰক্ষণৰ বাবে "সংৰক্ষণ প্ৰকল্প" ৰ ব্য়ৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হৈছে। ইয়াৰে কিছুমান উল্লেখযোগ্য় সংৰক্ষণ প্ৰকল্প হ'ল 一
i. সিংহ প্ৰকল্প, (১৯৭২)
ii. বাঘ্ৰ প্ৰকল্প, (১৯৭৩)
iii. ঘঁৰিয়াল ব্ৰিডিং প্ৰকল্প, (১৯৭৪)
iv. গঁড় সংৰক্ষণ প্ৰকল্প, (১৯৮৭)
v. হস্তী প্ৰকল্প, (১৯৯২) ইত্য়াদি।
১৫) বন সংৰক্ষণৰ আইনখনৰ ওপৰত এটা আলোচনা আগবঢ়োৱা।
উত্তৰঃ- দেশৰ বনাঞ্চলসমূহ সংৰক্ষণ কৰাৰ অৰ্থে ১৯৮০ চনত 'বন (সংৰক্ষণ) আইন' , ১৯৮০ বলবৎ কৰা হয়। জম্মু-কাশ্মীৰৰ বাহিৰে ভাৰতৰ সকলো ৰাজ্য়তে এই আইন প্ৰযোজ্য়। বনাঞ্চল সংৰক্ষণ আৰু বনাঞ্চল ধ্বংস ৰোধ কৰাৰ এই আইনত যথেষ্ট ব্য়ৱস্থা আছে।
এই আইনখনৰ মূল বিষয়বস্তু তলত উল্লেখ কৰা হ'ল 一
(ক) এই আইনৰ মতে বনাঞ্চলসমূহে কেৱল বননীকৰণৰ বাবে ব্য়ৱহাৰ কৰা যুগুত। ৰাজ্য় চৰকাৰে বন্য়ঞ্চল অন্য় কামত ব্য়ৱহাৰ কৰিব বিচাৰিলে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ আগতীয়া অনুমোদন ল'ব লাগে।
(খ) এই আইনে সকলো ধৰণৰ বনাঞ্চল সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু ইয়াৰ বাবে এক উপদেষ্টা পৰিষদ গঠন কৰি দিয়ে।
(গ) বেদখল কাৰ্য্য়, ঝুমখেতি আদি ৰোধ কৰাৰ ব্য়ৱস্থা এই আইনত আছে।
এই আইনখন ১৯৯২ চনত সংশোধন কৰা হৈছিল। এই সংশোধিত আইনৰ মূল কথাখিনি হ'ল 一
(ক) কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমতি সাপেক্ষে কিছুমান বনাঞ্চলৰ লগত জড়িত নোহোৱা কাৰ্য, যেনে - সম্প্ৰচাৰ লাইন স্থাপন, ভূমিকম্প ক্ষেত্ৰ অধ্য়য়ন, খনন কাৰ্য, জলবিদ্য়ুৎ প্ৰকল্প আদি কাৰ্যসমূহ কৰিব পাৰিব।
(খ) ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্য়ান, অভয়াৰণ্য় আদিত খনন কাৰ্য্য়, অধ্য়য়ন আদি যিকোনো কামৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমতি লোৱাটো বাধ্য়তামূলক।
(গ) চাহ, কফি, মচলা, ৰবৰ আদি উদ্য়ান শস্য় বনাঞ্চল সমূহত কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া নহয়। আনকি ফলৰ খেতি, তেল উৎপন্নকাৰী উদ্ভিদৰ খেতি বা ঔষধি গছৰ খেতি আদি বনাঞ্চল সমূহত কৰিব বিচাৰিলে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমতি লোৱা প্ৰয়োজন। এনে খেতিয়ে অৰণ্য় পৰিস্থিতি তন্ত্ৰ বিপৰ্যস্ত কৰিব পাৰে।
(ঘ) জনজাতি লোকসকলে তেওঁলোকৰ জীৱিকাৰ বাবে কৰা টচৰ খেতিক বননীকৰণ কাৰ্য্য় হিচাপে গণ্য় কৰা হ'ব যদিহে তাৰ বাবে বনাঞ্চলত আচান, অৰ্জুন আদি গছৰ খেতি কৰা নহয়।
(ঙ) ছিল্কপলুৰ বাবে কৰা মালবেৰী গছৰ খেতিক অবনজ কাৰ্য্য় হিচাপে গণ্য় কৰা হ'ব।
(চ) বনাঞ্চলত খনন কাৰ্য্য় অবনজ কাৰ্য হিচাপে গণ্য় কৰা হয় আৰু ৰাজ্য় চৰকাৰে খনিজ খনন বাবে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমোদন লোৱাটো বাধ্য়তামূলক।
(ছ) বনাঞ্চলত থকা নদীৰ বুকুৰ পৰা শিল, ব'ল্ডাৰ আদি আহৰণ কৰাটো অবনজ কাৰ্য হিচাপে গণ্য় কৰা হ'ব।
এনেকৈ বন আইনৰ যোগেদি বনাঞ্চল সমূহক সুৰক্ষা তথা সংৰক্ষণ কৰিব বিচৰা হৈছে। এই আইনৰ এটা প্ৰধান আসোঁৱাহ হ'ল 一 কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ পৰা অনুমোদন লৈ বনাঞ্চল সমূহত অবনজ কাৰ্য সমাপন কৰিব পৰা ব্য়ৱস্থাটো। ইয়াৰ দ্বাৰা ৰাজ্য় চৰকাৰ সমূহে বনাঞ্চল সমূহত অবনজ কাৰ্য কৰিব পাৰে।
১৬) চমু টোকা লিখাঃ
(ক) মন্ট্ৰিল প্ৰট'ক'ল
উত্তৰঃ- মন্ট্ৰিল প্ৰট'ক'ল হৈছে ষ্ট্ৰেট'স্ফিয়াৰৰ অ'জন স্তৰ সংৰক্ষিত কৰি ৰখাৰ বাবে কৰা এক আন্তৰ্জাতিক চুক্তি। এই চুক্তি ১৯৮৭ চনৰ ১৬ চেপ্তেম্বৰ তাৰিখে কানাডাৰ মনট্ৰিয়েল চহৰত সম্পাদিত হয়। এই চুক্তি এক জানুৱাৰী, ১৯৮৯ চনৰ পৰা কাৰ্যকৰী কৰা হয়। আৰম্ভণিতে এই চুক্তিত সাক্ষৰকাৰী ৰাষ্ট্ৰৰ সংখ্য়া আছিল ৪৬ খন। ভাৰতবৰ্ষই ১৯ জুন, ১৯৯২ চনত এই চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰে। ২০২১ চনত দক্ষিণ চুডানে এই চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰে আৰু ইয়াৰ লগে লগে এই চুক্তিত অংশগ্ৰহণ কৰা ৰাষ্ট্ৰৰ সংখ্য়া ১৯৭ লৈ বৃদ্ধি হয়। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ অধীনৰ সকলোবিলাক দেশে এই চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰিছে। মন্ট্ৰিল চুক্তি গৃহীত হোৱা তাৰিখ ১৬ চেপ্তেম্বৰত সমগ্ৰ বিশ্বতে "বিশ্ব অজন দিৱস" হিচাপে পালন কৰা হয়। মন্ট্ৰিল চুক্তিৰ মূল লক্ষ্য় আছিল অ'জন স্তৰ ক্ষয়কাৰী পদাৰ্থসমূহৰ উৎপাদন আৰু ব্য়ৱহাৰ পৰ্যায় ক্ৰমে কমাই এক নিৰ্দিষ্ট সময়সীমাৰ ভিতৰত সম্পূৰ্ণৰূপে বন্ধ কৰা। আন্তৰ্জাতিক সহযোগিতাৰ বাবে বৰ্তমান মন্ট্ৰিল চুক্তি এক সফলতম চুক্তি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে।
মন্ট্ৰিল চুক্তিৰ জৰিয়তে CFC, HCFC, হেলেন, কাৰ্বন টেট্ৰক্ল'ৰাইড আদি অ'জন স্তৰ ক্ষয়কাৰী পদাৰ্থসমূহ পৰ্যায়ক্ৰমে উৎপাদন বন্ধ কৰাৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট সময়সীমা নিৰ্দ্ধাৰণ কৰা হৈছে। এই চুক্তিয়ে ৯৬ বিধ এনে অ'জন স্তৰ ক্ষয়কাৰী পদাৰ্থৰ ব্য়ৱহাৰ আৰু উৎপাদন বন্ধ কৰাৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে। এতিয়ালৈকে মুঠ ছয়বাৰ মন্ট্ৰিল চুক্তি সংশোধন কৰা হৈছে আৰু প্ৰতিবাৰ সংশোধনত নতুন নতুন অ'জন ক্ষয়কাৰী পদাৰ্থ চিনাক্ত কৰি সেইবোৰ উৎপাদন বন্ধ কৰাৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে।
(খ) ক্য়ায়'টো প্ৰট'ক'ল
উত্তৰঃ- ক্য়ায়'টো চুক্তি হৈছে পৰিৱেশ বিষয়ক এক আন্তৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তি। গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি আৰু জলবায়ু পৰিবৰ্তনৰ বাবে দায়ী সেউজ গৃহ গেছসমূহৰ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰিবলৈ এই চুক্তি সম্পন্ন কৰা হয়। ১৯৯৭ চনৰ ১১ ডিচেম্বৰ তাৰিখত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ উদ্য়োগত জাপানৰ কিয়'ট' চহৰত এই চুক্তিখন গৃহীত হয় আৰু ২০০৫ চনৰ ১৬ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিখৰ পৰা এই চুক্তি কাৰ্যকৰী কৰা হয়। সৰ্বমুঠ ১৯২ খন দেশে এই চুক্তিত স্বাক্ষৰ প্ৰদান কৰে।
ৰাষ্ট্ৰসংঘৰৰ পৃষ্ঠপোষকতাত ১৯৯২ চনত ৰিঅ' দ্য় জেনেৰিঅ'ত অনুষ্ঠিত "ধৰিত্ৰী সন্মিলন" ত এখন "জলবায়ু পৰিবৰ্তনৰ গোলকীয় সংৰচনা চুক্তি" স্বাক্ষৰিত হৈছিল। এই চুক্তি ১৯৯৪ চনত কাৰ্যকৰী কৰা হৈছিল আৰু প্ৰতিবছৰে চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰা দেশসমূহৰ সন্মিলন অনুষ্ঠিত হৈ আহিছে। এই সন্মিলনক "কনফাৰেন্স অৱ দ্য় পাৰ্টিচ" বুলি কোৱা হয়। ১৯৯৭ চনত জাপানৰ কিয়'ট' চহৰত অনুষ্ঠিত তৃতীয়খন COP-3 সন্মিলনত গুৰুত্বপূৰ্ণ "কিয়'ট চুক্তি" গৃহিত হয়।
১৭) জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য় অভিৱৰ্তনৰ মূল লক্ষ্য় আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ- জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য় অভিৱৰ্তনৰ মূল লক্ষ্য় তিনিটা। সেই লক্ষ্য় তিনিটা তলত উল্লেখ কৰা হ'ল 一
(ক) জীৱ বৈচিত্ৰ সংৰক্ষণ,
(খ) জীৱ বৈচিত্ৰৰ বিভিন্ন উপাদান সমূহৰ বহনক্ষম ব্য়ৱহাৰ,
(গ) জীৱ বৈচিত্ৰৰ জিনীয় সম্পদৰ পৰা হ'ব পৰা উপকাৰ বা লাভালাভ ন্য়ায্য় আৰু ন্য়ায় সংগত সমবিতৰণ কৰা।
Answered by 一 Sri Mampi Kakati
DABP007462
**********
