Chapter 2 कारण म्हणजे काय ?
प्र.१ विज्ञान कार्यकारणभावाच्या संदर्भात उत्तर कधी देऊ शकते?
उत्तर : जेव्हा ती गोष्ट विज्ञान-नियमाच्या म्हणजे वस्तुनिष्ठ सत्याच्या परिघात असते.
प्र.२ हवेतून अंगठी का काढून दाखवता येत नाही हे कशाने दाखवता येते?
उत्तर : विज्ञाननियमाच्या साहाय्याने
प्र.३ बसल्या ठिकाणी सोने दुप्पट का होऊ शकत नाही?
उत्तर : कारण ते विज्ञाननियमांच्या परिघात शक्य नाही
प्र.४ व्यक्तिनिष्ठ वास्तवाचे उदाहरण द्या.
उत्तर : एखाद्या कलाकृतीचे सौंदर्य एखाद्याला आवडणे वा न आवडणे
प्र.५ आंतरव्यक्तिनिष्ठ वास्तवाचे उदाहरण द्या.
उत्तर : कलेबाबत समाजगटाने मान्य केलेले मूल्यांकन
प्र.६ विज्ञान वस्तुनिष्ठ पद्धतीने कोणते सत्य जाणून घेते?
उत्तर : भौतिक घटनांचे कार्यकारणभाव
प्र.७ एखादी कलावस्तू सुंदर आहे की नाही हा प्रश्न का गैरलागू ठरतो?
उत्तर : कारण तो व्यक्तिनिष्ठ अनुभवावर आधारित असतो.
प्र.८ अवकाळी पाऊस का पडतो याचे स्पष्टीकरण विज्ञान कसे देते?
उत्तर : दूर समुद्रात कमी दाबाची प्रणाली तयार झाली म्हणून.
प्र.९ सूर्य उगवणार की नाही या प्रश्नाचे उत्तर विज्ञान कसे देते?
उत्तर : संभाव्यतेच्या परिभाषेत
प्र.१० निसर्गनियम कुणी बनवले असे विज्ञान मानते?
उत्तर : कोणीतरी जाणूनबुजून बनविले असे म्हणण्यासाठी पुरावे नाहीत
प्र.११ कार्यकारणभावात "कार्य" आणि "कारण" यांची शाश्वत सांगड लागते.
उत्तर : असत्य – विज्ञान ते संभाव्यतेने समजावते.
प्र.१२ संभाव्यता जास्त असेल तर ती खात्रीसारखी वाटते.
उत्तर : सत्य
प्र.१३ सूर्य उगवण्याची संभाव्यता पाऊस पडण्यापेक्षा कमी आहे.
उत्तर : असत्य – सूर्य उगवण्याची संभाव्यता खूप जास्त आहे.
प्र.१४ पावसासाठी अनेक घटक प्रभावी ठरतात.
उत्तर : सत्य
प्र.१५ निसर्गनियम अनियमितपणे कार्य करतात.
उत्तर : असत्य – ते सुसंगततेने कार्य करतात.
प्र.१६ नदीकाठावर मोठे दगड, त्यावर छोटे दगड, आणि वर मऊ माती ही रचना भूवैज्ञानिक प्रक्रियेतून घडते.
उत्तर : सत्य
प्र.१७ नदीकाठाची रचना कायमस्वरूपी राहते.
उत्तर : असत्य – त्यात सतत बदल होत राहतात.
प्र.१८ बदलामागे निसर्गनियम कारणीभूत असतात.
उत्तर : सत्य
प्र.१९ निसर्गनियम हे कोणाच्या इच्छेने लादलेले असतात.
उत्तर : असत्य
प्र.२० अखिल विश्वावर निसर्गनियम लागू होतात.
उत्तर : सत्य
प्र.२१ व्यक्तिनिष्ठ आणि वस्तुनिष्ठ वास्तवातील फरक लिहा.
उत्तर : व्यक्तिनिष्ठ वास्तव व्यक्तीच्या अनुभवावर आधारित असते, तर वस्तुनिष्ठ वास्तव विज्ञाननियमांनी सिद्ध करता येते.
प्र.२२ आंतरव्यक्तिनिष्ठ वास्तव म्हणजे काय?
उत्तर : एखाद्या समूहाने एकत्र मान्य केलेले वास्तव.
प्र.२३ विज्ञान कलासौंदर्याचे स्पष्टीकरण का करू शकत नाही?
उत्तर : कारण ते व्यक्तिनिष्ठ अनुभवावर आधारित असते.
प्र.२४ विज्ञान कार्यकारणभावात संभाव्यतेचा उपयोग का करते?
उत्तर : कारण सर्व परिणाम निश्चित नसून घडण्याची शक्यता असते.
प्र.२५ ढग असूनही पाऊस पडेल का नाही हे निश्चित का सांगता येत नाही?
उत्तर : कारण पावसावर अनेक घटकांचा परिणाम होतो.
प्र.२६ नदीकाठाच्या रचनेचे उदाहरण विज्ञान काय दाखवते?
उत्तर : भूवैज्ञानिक नियम सतत कार्यरत असतात आणि त्यातून स्तर तयार होतात.
प्र.२७ विज्ञान निसर्गनियम कोणाच्या हेतूपासून स्वतंत्र मानते, का?
उत्तर : कारण त्यासाठी वस्तुनिष्ठ पुरावे उपलब्ध नाहीत.
प्र.२८ एखाद्या घटिताकडे कार्य म्हणून पाहिले तर लगेच कोणता प्रश्न पडतो?
उत्तर : "याचे कारण काय असावे?"
प्र.२९ "संभाव्यता" या संकल्पनेचे महत्त्व काय आहे?
उत्तर : ती विज्ञानाला घटनांचे संभाव्य स्वरूप सांगण्यास मदत करते.
प्र.३० अखिल विश्व निसर्गनियमांच्या अधीन आहे याचा अर्थ काय?
उत्तर : विश्वातील सर्व घटना सुसंगत नियमांनी नियंत्रित होतात, त्या यादृच्छिक नसतात.
Answer by Dimpee Bora
