অধ্য়ায়-৩
বতৰ
১। উত্তৰ লিখা—
(ক) বতৰ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ বতৰ বুলিলে কোৱা হয় নিশ্চিত এখন ঠাইৰ ক্ষণিক বা স্বল্পসময়ৰ বাবে পৰিবেশগত অৱস্থা। ই সাধাৰণতে তাপমাত্রা, বতাহ, বৰষুণ, আর্দ্ৰতা, বতাহৰ দিশ আদি বিভিন্ন প্ৰাকৃতিক কাৰকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
(খ) ঋতু কেইটা আৰু কি কি ?
উত্তৰঃ ঋতু ছয়টা সেইকেইটা হলঃ
(গ) বতৰৰ আগজাননী মানে কি?
উত্তৰঃ বতৰৰ আগজাননী (Weather Forecast) বুলিলে ভৱিষ্যতে হ'বলগীয়া বতৰীয় পৰিৱর্তনৰ অনুমান বুজোৱা হয়। ই বৈজ্ঞানিক তথ্য, উপগ্ৰহ চিত্ৰ, বতৰ বুজিবলৈ ব্যৱহৃত উপকৰণ আৰু পৰিসংখ্যাৰ সহায়ত প্ৰস্তুত কৰা হয়।
(ঘ) বতৰৰ তথ্যপাতি দিয়া তিনিবিধ সঁজুলিৰ নাম ।
উত্তৰঃ বতৰৰ তথ্যপাতি দিয়াৰ বাবে তিনিবিধ মুখ্য সঁজুলি হৈছে—
- তাপমাপক (Thermometer)
- বায়ুমণ্ডলীয় চাপ মাপক (Barometer)
- বতাহ মাপক (Anemometer)
(ঙ) কোনটো বিভাগে গোটেই দেশখনৰ বাবে বতৰৰ আগজাননী প্রস্তুত আৰু প্ৰচাৰ কৰে ?
উত্তৰঃ ভাৰতীয় আবহাওয়া বিভাগ (India Meteorological Department - IMD) হৈছে সেই বিভাগ, যিয়ে গোটেই দেশখনৰ বাবে বতৰৰ আগজাননী প্রস্তুত আৰু প্ৰচাৰ কৰে।
২।‘ক’ অংশৰ লগত ‘খ’ অংশ মিলোৱা
‘ক’ | ‘খ’ |
বায়ুৰ উষ্ণতা বায়ুত থকা জলীয় বাষ্পৰ পৰিমাণ বৰষুণৰ পৰিমাণ বায়ুৰ গতিবেগ | ৰেইনগজ থাৰ্ম’মিটাৰ এনিম’মিটাৰ হাইগ্ৰ’মিটাৰ |
উত্তৰঃ
| 'ক' (বতৰ সম্পর্কীয় উপাদান) | 'খ' (মাপক যন্ত্ৰ) |
|---|---|
| বায়ুৰ উষ্ণতা | থাৰ্ম’মিটাৰ (Thermometer) |
| বায়ুত থকা জলীয় বাষ্পৰ পৰিমাণ | হাইগ্ৰ’মিটাৰ (Hygrometer) |
| বৰষুণৰ পৰিমাণ | ৰেইনগজ (Rain Gauge) |
| বায়ুৰ গতিবেগ | এনিম’মিটাৰ (Anemometer) |
৩। খালী ঠাই পূৰ কৰা
(ক) গৰম দিনত পাতল সুতাকাপোৰ পিন্ধিবলৈ বৰ আৰামদায়ক।
(খ) বতাহৰ দিশ জুখিবলৈ বায়ুমোজা নামৰ সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
(গ) বায়ুমোজা বতাহৰ গতি আৰু দিশ নিৰ্ণয় কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
(ঘ) ধুমুহা আহিলে আকাশত বিজুলী মাৰে আৰু মেঘেও গাজে।
৪। বতৰৰ আগজাননী কি কি মাধ্যমৰ জৰিয়তে দিয়া হয় ?
উত্তৰঃবতৰৰ আগজাননী বিভিন্ন মাধ্যমৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণলৈ প্ৰচাৰ কৰা হয়। তলত কিছুমান মুখ্য মাধ্যম উল্লেখ কৰা হ’ল—
1. প্ৰচাৰ মাধ্যম (Mass Media):
ৰেডিঅ’ (Radio) – আকাশৱাণী, FM ৰেডিঅ’ আদি।
টেলিভিছন (Television) – দূৰদৰ্শন, নিউজ চেনেলসমূহ।
সমাচাৰপত্ৰ (Newspaper) – দৈনিক বাতৰি কাকতসমূহত বতৰৰ তথ্য প্ৰকাশ।
2. ডিজিটেল মাধ্যম (Digital Media):
মোবাইল এপ (Mobile Apps) – IMD Weather App, AccuWeather, Google Weather।
ওয়েবছাইট (Websites) – IMD (India Meteorological Department), Skymet Weather, BBC Weather।
SMS আৰু এলাৰ্ট (SMS & Alerts) – চৰকাৰী মোবাইল বাৰ্তা আৰু অটোমেটেড এলাৰ্ট।
৫। চমু টোকা লিখা –
(ক) ৰেইনগজ
উত্তৰঃৰেইনগজ (Rain Gauge):
ৰেইনগজ হৈছে বৰষুণৰ পৰিমাণ মাপিবলৈ ব্যৱহৃত সঁজুলি। ই **মিলিমিটাৰ (mm) বা ইঞ্চি (inch)**ত বৰষুণৰ পৰিমাণ জোখে। ই সাধাৰণতে আবহাওয়া কেন্দ্ৰ, কৃষি বিভাগ, আৰু বৈজ্ঞানিক অনুসন্ধানৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।(খ) কৃত্রিম উপগ্রহ
উত্তৰঃ কৃত্রিম উপগ্ৰহ (Artificial Satellite):
কৃত্রিম উপগ্ৰহ হৈছে মানৱ নিৰ্মিত এক বিশেষ যন্ত্ৰ, যাক পৃথিৱীৰ কক্ষপথত প্ৰেৰণ কৰা হয়। ই যোগাযোগ, বতৰৰ আগজাননী, নেভিগেচন, বৈজ্ঞানিক গৱেষণা, আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা আদি কাৰ্যত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
উদাহৰণ: INSAT, GSAT, Cartosat, RISAT (ভাৰতীয় উপগ্ৰহসমূহ)।
ব্যৱহাৰ: টেলিভিছন, মোবাইল সংযোগ, জিপিএছ, বতৰ চোৱা, আৰু ভূবৈজ্ঞানিক গৱেষণা।
(গ) বতৰ বিজ্ঞান কেন্দ্র।
উত্তৰঃ বতৰ বিজ্ঞান কেন্দ্ৰ (Meteorological Center):
বতৰ বিজ্ঞান কেন্দ্ৰ হৈছে আবহাওয়া সম্পৰ্কীয় তথ্য সংগ্ৰহ, বিশ্লেষণ আৰু আগজাননী প্ৰস্তুত কৰা বিশেষ প্ৰতিষ্ঠান।
মূল দায়িত্ব:
- বতৰৰ তথ্য সংগ্ৰহ আৰু পৰ্যবেক্ষণ।
- বতৰৰ আগজাননী প্ৰস্তুত আৰু প্ৰচাৰ।
- ঘূৰ্ণীবতাহ, ধুমুহা, বৰষুণ, বানপানী আদি প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ বিষয়ে সতৰ্কবাণী জাৰি।
উদাহৰণ:
- ভাৰতীয় আবহাওয়া বিভাগ (IMD - India Meteorological Department) – নতুন দিল্লীত অৱস্থিত ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় বতৰ বিজ্ঞান সংস্থা।
- আঞ্চলিক আবহাওয়া কেন্দ্ৰসমূহ – গুৱাহাটী, কলকাতা, মুম্বাই, চেন্নাই আদি ঠাইত অৱস্থিত।
(ঘ) খৰাং বতৰ
উত্তৰঃ খৰাং বতৰ (Drought Weather):
খৰাং বতৰ হৈছে দীৰ্ঘসময় ধৰি বৰষুণৰ অভাৱৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা এক বিশেষ বতৰীয় অৱস্থা, যাৰ ফলত মাটিৰ আর্দ্ৰতা হ্ৰাস পায়, জলসঞ্চয় কমে, আৰু উদ্ভিদ আৰু পশুৰ জীৱন কঠিন হয়।
খৰাং বতৰৰ কাৰণ:
দীৰ্ঘদিন ধৰি বৰষুণ নোহোৱাকৈ বতাহ শুকান হোৱা।
জলবায়ু পৰিবৰ্তন আৰু গৰম বতৰৰ বৃদ্ধি।
অধিক বন উজাৰ, পানীৰ অপব্যৱহাৰ, আৰু অবৈজ্ঞানিক কৃষি পদ্ধতি।
খৰাং বতৰৰ প্ৰভাৱ:
শস্য উৎপাদন হ্ৰাস পায়, খেতিপথাৰত শুকান পৰিস্থিতি সৃষ্টি হয়।
পানীৰ অভাৱ হয়, নদ-নদী শুকায়।
জন্তু-প্ৰাণী আৰু মানুহৰ খাদ্য সংকট দেখা দেয়।
প্ৰতিৰোধৰ ব্যৱস্থা:
✅ অধিক গছ লাগোৱা আৰু বন সংৰক্ষণ।
✅ পানী সংৰক্ষণ তথা চমু পৰিসীমাৰ চৌপাশে বৰষুণৰ পানী সংগ্ৰহ।
✅ বৈজ্ঞানিক কৃষি পদ্ধতি আৰু ধ্ৰুৱীয় পানী ব্যৱস্থাপনা গ্ৰহণ।
(ঙ) ফৰকাল বতৰ
উত্তৰঃ ফৰকাল বতৰ (Pleasant Weather):
ফৰকাল বতৰ হৈছে শীতল, মনোৰম আৰু আৰামদায়ক বতৰ, য’ত অতিধিক গৰম বা ঠাণ্ডাৰ অভাৱ থাকে। সাধাৰণতে, এইধৰণৰ বতৰত পৰিৱেশ সুস্থিৰ, মৃদু বতাহ বয়, আৰু আকাশ প্ৰায় পৰিষ্কাৰ থাকে।
ফৰকাল বতৰৰ বৈশিষ্ট্য:
☀️ সৌম্য সূৰ্যৰশ্মি, অতি গৰম বা ঠাণ্ডা নহয়।
🌿 পৰিবেশ শীতল আৰু সজীৱ থাকে।
🌬️ মৃদু বতাহ বয়, অধিক ধূলি বা আর্দ্ৰতা নাথাকে।
🌥️ আকাশ প্ৰায় নীলা আৰু মেঘৰ সংখ্যা কম থাকে।
ফৰকাল বতৰৰ সুবিধাসমূহ:
✅ গোটেই পৰিবেশ আনন্দদায়ক হয়।
✅ মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত ইতিবাচক প্ৰভাৱ পৰে।
✅ বনভোজ, খেলা-ধুলা আৰু অন্যান্য বহিৰাংগ কাৰ্যকলাপৰ বাবে উপযোগী।
৬। বতৰ অনুযায়ী আমাৰ সাজ-পাৰ কেনেধৰণৰ হ’ব লাগে লিখা।
উত্তৰঃ বতৰ অনুযায়ী আমাৰ সাজ-পাৰ:
বিভিন্ন ধৰণৰ বতৰ অনুসৰি আমাৰ সাজ-পাৰো সুৱিদ্য মানেৰে সলনি কৰিব লাগে। তলত বিভিন্ন বতৰৰ বাবে উপযুক্ত কাপোৰৰ তালিকা দিয়া হ’ল—
১. গৰম বতৰ (উষ্ণ প্ৰদেশত)
👕 পাতল, ফুকনীয়া আৰু হালকা ৰঙৰ কাপোৰ।
🧢 টুপী বা ছাতি ব্যৱহাৰ কৰা উচিত।
👓 ছানগ্লাছ আৰু ছানস্ক্ৰিন ব্যৱহাৰ কৰিলে সূৰ্যৰ ৰশ্মিৰ পৰা ৰক্ষা পাব।
২. ঠাণ্ডা বতৰ (শীতৰ সময়ত)
🧥 গাঢ় আৰু গা-পিহি থকা উল বা পশমৰ কাপোৰ।
🧣 মাফলাৰ, হাতমোজা আৰু টুপি।
🥾 গৰম মোজা আৰু বন্ধ জোতা।
৩. বৰষুণৰ বতৰ (বৰষুণ বা আর্দ্ৰ অৱস্থা)
🌂 ৰেইনক’ট বা ছাতি।
🧥 জলপ্ৰতিৰোধী (Waterproof) কাপোৰ।
👢 ৰেইন বুট বা ছন্দালি।
৪. বতাহলগা বা ধূলিয়ৰি বতৰ
🧥 মুখ আৰু চকুৰ সুৰক্ষাৰ বাবে মাস্ক আৰু চশমা।
🎽 বন্ধ হাতৰ কাপোৰ যি ধূলি প্ৰৱেশ নকৰে।
৭। কি কি কামত বতৰৰ আগজাননীয়ে সহায় কৰে।
উত্তৰঃ বতৰৰ আগজাননীয়ে মানুহৰ দৈনন্দিন জীৱন, কৃষি, পৰিবহণ আৰু প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ সহায় কৰে। তলত তাৰ কিছুমান মুখ্য ক্ষেত্ৰ উল্লেখ কৰা হ’ল—
১. কৃষিক্ষেত্ৰত 🚜
২. পৰিবহণ আৰু যোগাযোগ 🚗✈️
৩. জনসাধাৰণৰ সুৰক্ষাত ⚠️
৪. শক্তি আৰু বিদ্যুৎ বিভাগ ⚡
৫. পৰ্যটন আৰু দৈনন্দিন জীৱন 🏕️
৮। বতৰৰ উপাদানকেইটাৰ নাম কি কি?
বতৰৰ কিছুমান মুখ্য উপাদান আছে, যিয়ে একো একোটা বতৰৰ অৱস্থাক নিৰ্ধাৰণ কৰে। তলত এই উপাদানকেইটাৰ নাম আৰু বিৱৰণ দিয়া হ’ল—
