Chapter 6 - 

গ্রাম্য উন্নয়ন

অতি চমু প্রশ্ন উত্তৰ

১। কৃষক সকললৈ গ্ৰাম্য ঋণ যোগানৰ দুটা মূল ভিত্তি কি?
উত্তৰ: (ক) উদ্দেশ্যৰ ভিত্তিত ঋণৰ যোগান।
(খ) সময়ৰ ভিত্তিত ঋণৰ যোগান।

২। উদ্দেশ্যৰ ভিত্তিত গ্ৰাম্য ঋণক কিদৰে শ্ৰেণীকৰণ কৰা হৈছে?
উত্তৰ: (ক) উৎপাদনৰ বাবে ঋণ।
(খ) ভোগ কাৰ্য্যৰ বাবে ঋণ।

৩। সময়ৰ ভিত্তিত গ্ৰাম্য ঋণক কিদৰে শ্ৰেণীকৰণ কৰা হৈছে?
উত্তৰ: (ক) হ্রস্বকালীন ঋণ।
(খ) মধ্যকালীন ঋণ।
(গ) দীর্ঘকালীন ঋণ।

৪। ভাৰতত গ্ৰাম্য ঋণৰ দুটা উৎস কি?
উত্তৰ: (ক) আনুষ্ঠানিক উৎস।
(খ) অনা আনুষ্ঠানিক উৎস।

৫। গ্ৰাম্য ঋণ যোগানৰ আনুষ্ঠানিক উৎস কোনবোৰ?
উত্তৰ: (ক) আঞ্চলিক গ্ৰাম্য বেংক (RRB)।
(খ) গ্ৰাম্য সমবায় চ’ছাইটি।
(গ) চৰকাৰ।

৬। গ্ৰাম্য ঋণ যোগানৰ অনা আনুষ্ঠানিক উৎস কোনবোৰ?
উত্তৰ: (ক) ভূমিৰ গৰাকী।
(খ) বেপাৰী সমূহ।
(গ) জ্ঞাতি-কুতুম্ব সম্বন্ধীয় লোক।
(ঘ) মহাজন।

৭। গ্ৰাম্য সমবায় ঋণ চাঁছাইটিৰ তিনিটা স্তৰ কি কি?
উত্তৰ:
(ক) প্রাথমিক কৃষি ঋণ চ’ছাইটি (PACS)।
(খ) কেন্দ্রীয় সমবায় বেংক।
(গ) ৰাজ্যিক সমবায় বেংক।

৮। আঞ্চলিক গ্ৰাম্য বেংক (RRB) কেতিয়া গঠন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: October 2, 1975।

৯। দীর্ঘকালীন ঋণ আগবঢ়োৱা দুটা প্রতিষ্ঠানৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: (ক) ৰাজ্যিক সমবায় কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উন্নয়ন বেংক।
(খ) প্রাথমিক সমবায় কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উন্নয়ন বেংক।

১০। NABARD কি?
উত্তৰ: কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উন্নয়নৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বেংক (National Bank for Agriculture and Rural Development)।

১১। NABARD কেতিয়া গঠন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: July 12, 1982।

১২। কৃষক ঋণ কাৰ্ড আঁচনি (Kisan Credit Card Scheme) কেতিয়া প্ৰৱৰ্ত্তন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: 1998-99 চনত।

১৩। গ্ৰাম্য ঋণৰ দুটা দুর্বলতা লিখা।
উত্তৰ: (ক) ধনী কৃষকলৈ বেছিকৈ ঋণৰ যোগান।
(খ) অনাদায়কৃত ঋণৰ পৰিমাণ বৃহৎ।

১৪। কৃষি বজাৰ কি?
উত্তৰ: কৃষি উৎপাদিত সামগ্ৰীসমূহ গ্ৰাহকৰ হাতলৈ যোৱাৰ পদ্ধতি বা উপায়।

১৫। কৃষি বজাৰৰ দুটা দুর্বলতা লিখা।
উত্তৰ: (ক) অধিক মধ্যস্থতাকাৰী।
(খ) সামগ্ৰী সঞ্চয়ৰ অসুবিধা।
(গ) নিৰাশাজনক বিক্ৰী।

১৬। নিৰাশাজনক বিক্ৰী (Distress Sale) কি?
উত্তৰ: কৃষকে নিম্ন দামত, জোৰ কৰি মহাজন বা ধনী বেপাৰীৰ হাতত সামগ্ৰী বিক্ৰী কৰিবলগীয়া অৱস্থা।

১৭। নিয়ন্ত্রিত বজাৰ কি?
উত্তৰ: চৰকাৰে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি চলোৱা কৃষি বজাৰ।

১৮। নিয়ন্ত্রিত বজাৰৰ উদ্দেশ্য কি?
উত্তৰ: (ক) মধ্যস্থতাকাৰী বিলোপ কৰা।
(খ) কৃষকক সামগ্ৰী মূল্যৰ সঠিক মূল্য প্ৰদান কৰা।

১৯। বিশ্বত শাক-পাচলি আৰু ফল-মূল উৎপাদনত ভাৰতৰ স্থান কি?
উত্তৰ: শাক-পাচলি: প্ৰথম স্থান।
ফল-মূল: দ্বিতীয় স্থান।

২০। ভাৰত নিৰ্মাণ যোজনা কোন চনত আৰু কিয় প্ৰৱৰ্ত্তন কৰা হৈছিল?
উত্তৰ: May 16, 2005 চনত।

২১। ভাৰত নিৰ্মাণ যোজনা সাঙুৰি লোৱা তিনিটা খণ্ড লিখা।
উত্তৰ: (ক) জলসিঞ্চন।
(খ) গ্ৰাম্য বৈদ্যুতিকৰণ।
(গ) পথ আৰু যোগাযোগ ব্যৱস্থা।

দীঘল প্রশ্ন উত্তৰ

১। কৃষি ঋণ যোগানত ব্যৱসায়িক বেংকৰ ভূমিকা লিখা।

উত্তৰঃ ব্যৱসায়িক বেংকবোৰে কৃষকসকলক হ্রস্বকালীন আৰু মধ্যকালীন কৃষি ঋণ আগবঢ়ায়। এই বেংকসমূহে পৰোক্ষ ঋণও আগবঢ়ায়, যেনে কৃষি বীজ, ৰাসায়নিক সাৰ, কৃষি সজুলি ইত্যাদি কিনিবলৈ ঋণ দিয়ে।

২। নাৱাৰ্ডৰ কাৰ্যৱলী সমূহ লিখা।

উত্তৰঃ
নাৱাৰ্ডৰ কাৰ্যৱলীসমূহ হ’ল—

  • প্রাকৃতিক দুৰ্যোগৰ সময়ত সস্তীয়া ঋণ আগবঢ়োৱা।

  • কৃষি গৱেষণাৰ ব্যৱস্থা কৰা।

  • আচঁনি সমূহলৈ বৈদেশিক সাহায্য আগবঢ়োৱা।

  • বিভিন্ন সময়ত ঋণৰ ব্যৱস্থা কৰা।

  • পুনঃঋণ (Refinance) ব্যৱস্থা কৰা।

৩। গ্ৰাম্য ঋণৰ আসোঁৱাহ সমূহ নাইকীয়া কৰাৰ ব্যৱস্থা উল্লেখ কৰা।

উত্তৰঃ

  • সাৰৰ মহাজন, বেপাৰী আদিৰ ওপৰত বাধা সৃষ্টি কৰা।

  • দীর্ঘকালীন ঋণ আগবঢ়োৱা।

  • সঞ্চয়ৰ অভ্যাস গঢ়ি তোলা।

  • মধ্যস্থতাকাৰী বিলোপ কৰা।

  • ঋণৰ উপযুক্ত পৰিচালনা আৰু নিয়মিত পৰীক্ষা কৰা।

৪। গ্ৰাম্য ঋণগ্ৰস্থতাৰ সমস্যা বুলিলে কি বুজা?

উত্তৰঃ এটা ঋণ বংশানুক্রমে পৰৱৰ্ত্তিত হৈ যোৱাক গ্ৰাম্য ঋণগ্ৰস্থতাৰ সমস্যা বোলা হয়; অর্থাৎ পিতৃৰ পৰা পুতেকলৈ ঋণৰ পৰিমাণ প্ৰবাহিত হওয়া।

৫। ভাৰতত গ্ৰাম্য ঋণগ্ৰস্থতাৰ কাৰণ কি?

উত্তৰঃ

  • ব্যাপক দৰিদ্ৰতা।

  • অনা উৎপাদনমূলক খৰচ।

  • বংশগত ঋণ।

  • নিৰক্ষৰতা আৰু অন্ধবিশ্বাস।

  • অসুবিধাজনক কৃষি বজাৰ ব্যৱস্থা।

৬। গ্ৰাম্য ঋণগ্ৰস্থতা সমস্যাৰ সমাধানৰ পৰামৰ্শ দিয়া।

উত্তৰঃ

  • পুৰণি ঋণ নিষ্পত্তি কৰা।

  • অনা উৎপাদনমূলক ব্যয় ৰোধ কৰা।

  • সঞ্চয়ৰ অভ্যাস গঢ়ি তোলা।

  • নিয়ন্ত্রিত বজাৰ স্থাপন কৰা।

৭। গ্ৰাম্য ঋণ ব্যৱসায়ত সমবায় সমূহৰ ভূমিকা উল্লেখ কৰা।

উত্তৰঃ

  • সামূহিক বজাৰ ব্যৱস্থা আৰু ভঁৰাল ব্যৱস্থা।

  • অনা উৎপাদনমূলক খৰচৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ।

  • শোষণৰ পৰা ৰক্ষা।

  • জীৱনৰ মান উন্নত কৰা।

৮। দক্ষতাপূর্ণ বজাৰ ব্যৱহাৰ ভূমিকা কি?

উত্তৰঃ

  • কৃষি ঋণ বৃদ্ধি।

  • উপযুক্ত দাম স্থাপন।

  • কৃষিজাত সামগ্ৰী যোগান।

  • দামৰ স্থিৰতা।

  • মূলধন গঠন।

৯। কৃষি বজাৰৰ উন্নয়নৰ বাবে চৰকাৰে লোৱা ব্যৱস্থা সমূহ কি?

উত্তৰঃ

  • ভঁৰালৰ ব্যৱস্থা কৰা।

  • বিত্ত যোগানৰ ব্যৱস্থা।

  • গুণগত মান পৰীক্ষা।

  • সমবায় বজাৰ ব্যৱস্থাৰ প্ৰচলন।

  • বজাৰ সম্পৰ্কীয় তথ্য যোগান।

১০। গ্ৰাম্য উন্নয়ন মানে কি বুজা? প্ৰধান বিষয়সমূহ কি?

উত্তৰঃ
গ্ৰাম্য উন্নয়ন মানে হৈছে গাঁও অঞ্চলৰ সামগ্ৰিক উন্নতি, বিশেষকৈ যিবোৰ ক্ষেত্ৰ পিছপৰি আছে। প্ৰধান বিষয়সমূহ—

  • মহিলা স্বাক্ষৰতা, শিক্ষা উন্নয়ন।

  • স্বাস্থ্য সেৱা।

  • ভূমি সংস্কাৰ।

  • উৎপাদনক্ষম সম্পদ উন্নয়ন।

  • বিদ্যুৎ, জলসিঞ্চন, পথ নিৰ্মাণ, কৃষি গৱেষণা, তথ্য প্ৰচাৰ।

  • দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণ আৰু নিয়োগৰ সুযোগ বৃদ্ধি।

১১। গ্ৰাম্য উন্নয়নত ঋণৰ গুৰুত্ব আলোচনা কৰা।

উত্তৰঃ
গ্ৰাম্য উন্নয়নত ঋণৰ ভূমিকা খুবেই গুৰুত্বপূৰ্ণ। কৃষকসকলে বীজ, সাৰ, সা-সজুলি আদিত বিনিয়োগ কৰিবলৈ ঋণ ল’বলগীয়া হয়। সামাজিক বেংকিং, আঞ্চলিক গ্ৰামীণ বেংক আদিৰ মাধ্যমে সুলভ আৰু পৰ্যাপ্ত ঋণ বিতৰণৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। আত্মসহায়ক গোটসমূহে ক্ষুদ্ৰ সঞ্চয়ৰ পৰা কম সুতৰ হাৰত ঋণ আগবঢ়ায়।

১২। দুখীয়াসকলৰ ঋণৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণত ক্ষুদ্র ঋণ (Micro Credit) ৰ ভূমিকা ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ
দুখীয়াসকলে সাধাৰণতে ঋণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ক্ষুদ্ৰ ঋণ ব্যৱস্থা আত্মসহায়ক গোটসমূহৰ দ্বাৰা আগবঢ়োৱা হয়, য’ত সদস্যসকলে ক্ষুদ্ৰ সঞ্চয় কৰি ঋণ ল’ব পাৰে। এই ঋণ কম সুতৰ হাৰত আৰু সৰু কিস্তিত পৰিশোধযোগ্য, যাৰ দ্বাৰা দুখীয়া কৃষক আৰু উদ্যোগপতিসকলে নিজৰ প্ৰয়োজনীয়তাসমূহ পূৰণ কৰিব পাৰে।

১৩। গ্ৰাম্য বজাৰসমূহৰ উন্নয়নৰ বাবে চৰকাৰে কৰা পদক্ষেপসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ

  • বজাৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে শৃংখলা আৰু স্বচ্ছতা আনিছে।

  • ৰাস্তা, ৰেলপথ, গুদামঘৰ, শীতল সঞ্চয়াগাৰ আদিৰ ব্যৱস্থা কৰিছে।

  • সমবায় বিপণন ব্যৱস্থা প্ৰচলন কৰিছে।

  • নীতি-সম্পৰ্কীয় সহায়তা যেনে নিৰ্মূল মূল্যৰ আশ্বাস, খাদ্য নিগমৰ অব্যাহত ভঁৰাল, আৰু ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থা প্ৰদান কৰিছে।

  • যদিও ব্যক্তিগত ব্যৱসায় কৃষি বজাৰত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিছে, চৰকাৰী পদক্ষেপৰ জৰিয়তে বজাৰ উন্নয়ন অব্যাহত আছে।

১৪। বহনক্ষম জীৱিকা স্থাপন কৰাৰ বাবে কৃষি সম্পৰ্কীয় ভিন্নকৰণ কিয় অত্যাৱশ্যকীয়?
উত্তৰঃ বহনক্ষম জীৱিকা চলাই যোৱাটোত কেৱল কৃষিকৰ্মত নির্ভৰ কৰাটো বিপজ্জনক, কাৰণ কৃষিখণ্ডত কোনো সমস্যা হ’লে জীৱিকাৰ উৎস সম্পূৰ্ণৰূপে বন্ধ হ’ব পাৰে। এই সমস্যা এৰাই, কৃষি সম্পৰ্কীয় ভিন্নকৰণে গ্ৰামীন জনতাক বিভিন্ন উৎপাদনমুখী আৰু বহনক্ষম জীৱিকা বিকল্প প্ৰদান কৰে। অধিকাংশ কৃষি কৰ্ম খাৰিফ শস্যকালত কেন্দ্ৰীভূত হৈ থকা বাবে, ৰবি শস্যকালত জলসিঞ্চনৰ অভাৱত লাভজনক কৰ্মৰ সুবিধা সীমিত হয়। এই কাৰণে দাৰিদ্ৰতা আৰু অন্যান্য সমস্যা পৰিহাৰ কৰিবলৈ, আৰু অধিক আয় উপাৰ্জনৰ বাবে, ভিন্নকৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে।

১৫। ভাৰতত গ্ৰাম্য উন্নয়নত গ্ৰামীণ বেংকৰ ভূমিকা সমালোচনামূলকভাৱে মূল্যায়ন কৰক।
উত্তৰঃ গ্ৰামীণ বেংকৰ সেৱাৰ বিস্তাৰ সেউজ বিপ্লৱৰ পিছত গ্ৰামীণ কৃষি আৰু অন্যান্য উৎপাদনত ইতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাইছে। এই বেংকসমূহে কৃষকসকলক ঋণৰ সুবিধা আৰু উৎপাদনমূলক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণৰ বাবে ঋণ প্ৰদান কৰি সহায় কৰিছে। যদিও, আনুষ্ঠানিক ঋণদান ব্যৱস্থাত কার্যক্ষমতা কম, আৰু ঘটা খিলাপী ঋণৰ ঘটনা অধিক, যাৰ ফলত বেংক ব্যৱস্থা সম্পূৰ্ণৰূপে সুচাৰু নহয়। বাণিজ্যিক বেংক বাহিৰেও অন্য সংগঠনে সঞ্চয় গ্ৰহণ আৰু ঋণ প্ৰদানত সফল হোৱা নাই। ইচ্ছাকৃত ঋণ অ-পৰিশোধকসকলে বেংকৰ কাৰ্যক্ষমতাত বাধা সৃষ্টি কৰিছে। অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰৰ পাছতো গ্ৰামীণ বেংক খণ্ডৰ উন্নতি ধীৰ। উন্নতিৰ বাবে, বেংকক কেৱল ঋণদাতা হৈ নথকাৰ পৰিৱৰ্তে ঋণগ্ৰাহকৰ সৈতে মজবুত সম্পৰ্ক গঢ়ি তুলিব লাগিব আৰু সঞ্চয়ৰ অভ্যাস সৃষ্টি কৰিব লাগিব।

১৬। কৃষি বিপণন বুলিলে কি বুজা হয়?
উত্তৰঃ কৃষি বিপণন হৈছে সেই প্ৰক্ৰিয়া য’ত কৃষিজাত সামগ্রীৰ সংগ্ৰহ, সংৰক্ষণ, প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, পৰিবহন, পেকিং, মান অনুযায়ী শ্ৰেণীবিভাজন আৰু দেশজুৰি বিতৰণ কৰা হয়।

১৭। ‘স্বৰ্ণ বিপ্লৱ’ ধাৰণাটোৰ ব্যাখ্যা দিয়া।
উত্তৰঃ ১৯৯১-২০০০ চনৰ মাজৰ সময়খণ্ডক ‘স্বৰ্ণ বিপ্লৱ’ বুলি কোৱা হয় কাৰণ এই সময়ত উদ্যান কৃষিত বিশেষ বিনিয়োগ আৰু উন্নতি ঘটিছিল। উদ্যান কৃষিয়ে ফলমূল, শাক-পাচলি, কন্দ শস্য, ফুল, ঔষধি আৰু মচলা আদি বহুমুখী উৎপাদন বৃদ্ধি কৰি বহনক্ষম জীৱিকা দিয়া খণ্ড হিচাপে পৰিগণিত হৈছে। ভাৰত ফলমূল আৰু শাক-পাচলিৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বত দ্বিতীয় বৃহৎ উৎপাদক দেশ। এই খণ্ডত নিয়োজিত কৃষকৰ অৰ্থনৈতিক অৱস্থা যথেষ্ট উন্নতি পাইছে।

১৮। কৃষি বিপণনৰ উন্নতিৰ বাবে চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা চাৰিটা ব্যৱস্থা কি কি?
উত্তৰঃ
১. শৃংখলা আৰু স্বচ্ছ বিপণনৰ বাবে বজাৰ ব্যৱস্থাৰ নিয়ন্ত্ৰণ প্ৰৱৰ্তন।
২. ৰাস্তা, ৰেলপথ, গুদামঘৰ, শীতল সঞ্চয়াগাৰ আদিৰ বস্তুগত আন্তঃগাঠনিৰ ব্যৱস্থা।
৩. দুগ্ধ সমবায়ৰ সফলতাই সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক দৃশ্যপট সলনি কৰা।
৪. নীতি সম্পৰ্কীয় ব্যৱস্থা যেনে—
(ক) নিম্নতম সমৰ্থিত মূল্যৰ নিশ্চয়তা,
(খ) খাদ্য নিগমৰ দ্বাৰা আপদকালীন খাদ্য শস্যৰ ভঁৰাল ৰখা,
(গ) ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে খাদ্য শস্য আৰু চেনিৰ বিতৰণ।
এই ব্যৱস্থাসমূহে কৃষকসকলৰ আয় সুৰক্ষা আৰু দুখীয়া লোকসকলক খাদ্য যোগান ধৰাত সহায় কৰে।

১৯। ভিন্নকৰণৰ উৎস হিচাপে পশুপালন, মীন পালন আৰু উদ্যান কৃষিৰ গুৰুত্ব বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ
পশুপালন: ভাৰতত কৃষকসকলে কৃষি আৰু পশুপালন একেলগে কৰে। গৰু, ম’হ, ছাগলী আদিৰ পৰা আয় আৰু খাদ্য নিৰাপত্তা পোৱা যায়। পশুপালনে ভূমিহীন আৰু ক্ষুদ্ৰ কৃষকক বিকল্প জীৱিকা প্ৰদান কৰে। প্লাৱমা অভিযানৰ জৰিয়তে গাখীৰৰ সমবায় বিক্ৰী আৰু আয় নিশ্চিত হয়।

মীন পালন: জলাধাৰসমূহ মাছৰ উৎস, আৰু মীন পালনত বাজেট বৃদ্ধি আৰু নতুন প্ৰযুক্তিৰ ফলত উন্নতি ঘটিছে। দেশত সামুদ্রিক মাছ উৎপাদন বৰ্ধিত হৈছে। কেৰালা, গুজৰাট, মহাৰাষ্ট্ৰ আৰু তামিলনাডু মীন উৎপাদনত আগ্ৰগণ্য।

উদ্যান কৃষি: ফলমূল, শাক-পাচলি, ফুল, ঔষধি আৰু মচলা আদি বহুমুখী শস্য উৎপাদন হয়। ‘স্বৰ্ণ বিপ্লৱ’ৰ সময়ত এই খণ্ডত বিনিয়োগৰ দ্বাৰা উৎপাদন বৃদ্ধি আৰু বহুতো অবহেলিত শ্ৰেণীৰ বাবে জীৱিকা উৎসৰূপে পৰিগণিত হৈছে। ফুলৰ খেতি, বীজ উৎপাদন আৰু খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ মহিলাৰ বাবে লাভজনক।