Chapter 11 -
Different States of Water (পানীৰ বিভিন্ন অৱস্থা)
অনুশীলনী
1. শুদ্ধ উত্তৰৰ গোলটো সম্পূৰ্ণকৈ পূৰ কৰা-
I. মেঘ বা ডাৱৰ সৃষ্টিৰ মূল কাৰণটো হ'ল-
(a) বাষ্পীভবন
(b) ঘনীভবন
(c) অধঃক্ষেপণ
(d) বাষ্পীভবন বা ঘনীভবন
উত্তৰঃ(d) বাষ্পীভবন বা ঘনীভবন
II. ঘনীভবনৰ ফলত কি হয়?
(a) পানীৰ পৰা জলীয় বাষ্পলৈ পৰিবর্তন
(b) জলীয় বাষ্পৰ পৰা পানীৰ কণিকা
(c) পানীৰ কণিকাৰ পৰা মেঘ গঠন
(d) মেঘৰ পৰা বৰষুণ
উত্তৰ: (b) জলীয় বাষ্পৰ পৰা পানীৰ কণিকা
III. বাষ্পীভৱনৰ ফলত কি হয়।
(a) জলীয় বাষ্পৰ পৰা পানী
(b) পানীৰ পৰা জলীয় বাষ্পলৈ পৰিবর্তন
(c) পানীৰ পৰা বৰফলৈ পৰিবর্তন
(d) পানীৰ কণিকাৰ পৰা মেঘ গঠন
উত্তৰ: (b) পানীৰ পৰা জলীয় বাষ্পলৈ পৰিবর্তন
2.খালী ঠাই পূৰ কৰা-
(I) ৰ'দত তিতা কাপোৰ শুকোৱা প্রক্রিয়াটো হ'ল বাষ্পীভবন
(II) পানীৰ গোটা অৱস্থা হ'ল তৰল আৰু গেছীয় অৱস্থা হ'ল জলীয় বাষ্প
(III) বায়ুমণ্ডল অতি ঠাণ্ডা হলে পানীৰ সৰু টোপালবোৰ বৰফ/নিৰ লৈ পৰিণত হয়
(IV) আকৃতিৰ পৰিৱৰ্তন নোহোৱা পানীৰ অৱস্থাটোৰ নাম হ'ল কঠিন অৱস্থা ।
(V) ঘনীভবন প্ৰক্ৰিয়াৰ ফলত নিয়ৰ সৃষ্টি হয়
3.তলত দিয়া ঘটনাবোৰ কি প্রক্রিয়াৰ লগত জড়িত (বাষ্পীভবন বা ঘনীভবন)-
(I) উত্তপ্ত লোৰ দণ্ড এডালত পানী ছটিয়ালে পানীৰ ভাপ ওলায় – বাষ্পীভবন
(II) বৰফযুক্ত ঠাণ্ডা পানী থকা গিলাচৰ পৃষ্ঠত পানীৰ টোপাল জমা হয় – ঘনীভবন
(III) মাটিৰ পাত্ৰত বা মাটিৰ পাত্রৰ কুলাৰত পানী বা খাদ্য সামগ্রী ৰাখিলে বহুদিনলৈ ভালে থাকে – বাষ্পীভবন
(IV) মাটিৰ কলহৰ পানী, ধাতুৰ পাত্ৰত ৰখা পানীতকৈ শীতল – বাষ্পীভবন
4. তলৰ উক্তিবোৰৰ কাৰণ ব্যাখ্যা-
(I) বৰষুণ দি থকা অৱস্থাত বা শীতকালত খিৰিকীবোৰ বন্ধ কৰি গাড়ী চলাই থাকিলে সম্মুখৰ আৰু খিৰিকীৰ আইনাবোৰ ধোঁৱা ধোঁৱা দেখি – কাৰণ: বাষ্পীভবন আৰু ঘনীভবনৰ ফলত বায়ুত নানান ধোঁৱা আৰু কণিকা সৃষ্টি হয়।
(II) শীতকালত বৰষুণ কম হয় বা নহয় – কাৰণ: শীতত বায়ুৰ তাপমান কম থাকে, বাষ্পীভবন কম হয়, সেয়ে বৰষুণ কম হয়।
(III) তিতা কাপোৰ ইষ্ট্ৰি কৰোঁতে পানীৰ ভাপ ওলায় – কাৰণ: বাষ্পীভবনৰ ফলত কাপোৰৰ পানী বাষ্পত পৰিণত হয়।
(IV) ৰুটী টাৱাত প্রস্তুত কৰিলে ফুলি উঠে – কাৰণ: উত্তাপে ময়দাৰ জলীয় বাষ্প আৰু CO₂ গেছ নিগৰে, যাৰ ফলত ৰুটী ফুলি উঠে।
(V) ফেনৰ তলত তিতা কাপোৰ ৰাখিলে শুকায় – কাৰণ: বায়ুৰ গতি আৰু উত্তাপ বাষ্পীভবন বঢ়ায়।
5. কাৰণ ব্যাখ্যা কৰা-
(I) ৰিফ্রেজাৰত থকা পানীৰ বটল বাহিৰত ৰাখিলে বটলৰ বাহিৰত পানীৰ কণিকা জমা হয় – কাৰণ: বটলৰ পৃষ্ঠত ঠাণ্ডা বায়ুৰে জলীয় বাষ্প ঘনীভবন হয়।
(II) বাষ্পীভবন আৰু ঘনীভবন নহলে জলচক্র নহয় – কাৰণ: পানীৰ বাষ্পীভবন আৰু ঘনীভবনৰ অবিহনে বায়ুমণ্ডলত পানীৰ চলাচল নহয়।
উত্তৰঃ শীতকালত বায়ুমণ্ডল অতি ঠাণ্ডা হোৱাৰ ফলত গছৰ পাতৰ ওপৰত থকা জলীয় বাষ্প ঘনীভবন হৈ নিয়ৰ (frost) ৰূপে পৰিণত হয়।
7. সূৰ্যৰ পোহৰত ভূ-পৃষ্ঠৰ পানীভাগ শুকাই যায় কিয়?
উত্তৰঃ সূৰ্যৰ পোহৰত ভূ-পৃষ্ঠৰ পানী উত্তাপে বাষ্পীভবন হৈ বায়ুত পৰিণত হয়, সেয়ে পানীভাগ শুকাই যায়।
8. পানীৰ দৰে তিনিটা অৱস্থাত পাব পৰা এবিধ পদার্থৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড (CO₂) – কঠিন, তৰল আৰু গেছ অৱস্থাত পাব পৰা পদার্থ।
9. বাষ্পীভৱনত কি কি কাৰকে প্রভাৱিত কৰে?
উত্তৰ: বাষ্পীভৱনত প্ৰধানকৈ তাপমান, বায়ুৰ আর্দ্ৰতা, বায়ুৰ গতি আৰু পৃষ্ঠৰ ক্ষেত্ৰফল প্ৰভাৱিত কৰে।
উত্তৰ: ছেনিটাইজাৰত থকা এলকোহল বাষ্পীভবন হয়, আৰু বাষ্পীভবনৰ সময়ত তাপ শোষণ হয়, যাৰ ফলত হাতত ঠাণ্ডা অনুভৱ হয়।
