Lesson: 10

মহাকৰ্ষণ

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্ৰটো লিখা।

উত্তৰঃ- বিশ্ব-ব্ৰহ্মাণ্ডৰ প্ৰতিটো বস্তুৱেই আন প্ৰতিটো বস্তুকে আকৰ্ষণ কৰে। এই আকৰ্ষণী বল দুটাৰ ভৰৰ গুণ ফলৰ সমানুপাতিক আৰু বস্তু দুটাৰ মাজৰ দূৰত্বৰ বৰ্গৰ ব্যস্তানুপাতিক।

3. মুক্ত অধোগমন মানে কি বুজা?

উত্তৰঃ- পৃথিৱীৰ যিকোনো বস্তুক ইয়াৰ কেন্দ্ৰৰ দিশত আকৰ্ষণ কৰে। ইয়াৰ কাৰণ হ’ল মহাকৰ্ষণিক বল। বস্তু এটাও কেৱল এই বলৰ প্ৰভাৱত পৃথিৱীৰ দিশলৈ পৰাকে মুক্ত অধোগমন বুলি কোৱা হয়।

4. মাধ্যাকৰ্ষণিক ত্বৰণ মানে কি বুজা?

উত্তৰঃ- পৃথিৱীৰ মহাকৰ্ষণিক বলৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ত্বৰণক মহাকৰ্ষণিক ত্বৰণ বোলা হয়।ইয়াক "g" আখৰেৰে সূচোৱা হয়। 

5. বস্তু এটাৰ ভৰ আৰু ওজনৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ কি কি? 

উত্তৰঃ- বস্তু এটাৰ ভৰ আৰু ওজনৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল 一

ভৰ

ওজন

(i) ভৰ হ’ল কোনো এটা বস্তুত থকা মুঠ পদাৰ্থৰ পৰিমাণ।

(i) ওজন হ’ল কোনো এটা বস্তুৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰা পৃথিৱীৰ আকৰ্ষণীয় বলৰ পৰিমাণ।

(ii) ভৰ সকলো স্থানতে একে থাকে।

(ii) ওজন সকলো স্থানতে একে নাথাকে। স্থানৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত ওজনো পৰিৱৰ্তন হয়।

(iii) ভৰ এটা স্কেলাৰ ৰাশি।

(iii) ওজন এটা ভেক্টৰ ৰাশি।

(iv) সাধাৰণ তুলাৰ সহায়ত জোখা হয়।

(iv) স্প্ৰীং তুলাৰ সহায়ত জোখা হয়।

(v) ভৰৰ SI একক কিলোগ্ৰাম।

(v) ওজনৰ SI একক নিউটন।




7. মিহি কিন্তু মজবুত ৰচিৰ ফিটা লগোৱা স্কুল বেগ এটা লৈ ফুৰাত অসুবিধা হয় কিয়?

উত্তৰঃ- মিহি কিন্তু মজবুত ৰচিৰ ফিটা লগোৱা স্কুল বেগ এটাই কম ক্ষেত্ৰ ফলত হেঁচা প্ৰয়োগ কৰে বাবে চাপ বেছি হয়। সেয়েহে লৈ ফুৰাত অসুবিধা হয়। 

8. প্লাবিতা মানে কি বুজা?

উত্তৰঃ- তৰলত কোনো বস্তু ডবালে বস্তুটোৰ ওপৰত প্ৰয়োগ কৰা ঊৰ্ধমুখী বলকে প্লাবিতা বোলে। অৰ্থাৎ, ঊৰ্ধমুখী চাপকে প্লাবিতা বোলে। 

9. বস্তু এটা পানীৰ পৃষ্ঠত থলে ই উপঙা বা ডুবাৰ কাৰণ কি? 

উত্তৰঃ- বস্তু এটা পানীৰ পৃষ্ঠত থলে উপঙা বা ডুৱাৰ কাৰণ হ’ল 一

(i) বস্তুটোৰ ঘনত্ব পানীৰ ঘনত্বতকৈ বেছি হ'লে বস্তুটো ডুবিব। কাৰণ বস্তুটোৰ ওপৰত প্ৰয়োগ হোৱা মাধ্যাকৰ্ষণিক বলৰ মান প্লাবিতাৰ মানতকৈ বেছি। 

(ii) বস্তুটোৰ ঘনত্ব পানীৰ ঘনত্বতকৈ কম হ'লে বস্তুটো উপঙিব। কাৰণ ইয়াত বস্তুটোৰ ওপৰত প্ৰয়োগ হোৱা মাধ্যাকৰ্ষনিক বলৰ মান প্লাবিতাৰ মানতকৈ কম। 

10. ওজন জোখা যন্ত্ৰ এটাৰ পাঠ অনুসৰি তোমাৰ ভৰ 42kg । তোমাৰ ভৰ 42 kg তকৈ কম নে বেছি? 

উত্তৰঃ- 42 kg তকৈ সামান্য বেছি হ'ব। কাৰণ, বায়ুৰ ঊৰ্ধমুখী হেচাঁৰ বাবে ওজন জোখা সজুলিটোৰ সামান্য কম ওজন নিৰ্দেশ কৰিব। 

11. তোমাৰ হাতত কপাহৰ মোনা এটা আৰু লোৰ দণ্ড এডাল আছে। ওজন জোখা যন্ত্ৰত প্ৰত্যেকৰে ভৰ 100 kg পোৱা গ’ল। বাস্তৱ ক্ষেত্ৰত এটা আনটোতকৈ গধূৰ। কোনটো বেছি গধূৰ আৰু সি কিয় বেছি গধূৰ ক’ব পাৰিবানে? 

উত্তৰঃ- দুয়োতাৰ ওজন 100 kg যদিও ক্ষেত্ৰত কপাহৰ মোনাটোৰ প্ৰকৃত ওজন বেছি।

         কাৰণ কপাহৰ মোনাটোৰ আয়তন লোৰ দণ্ড ডালতকৈ বেছি হোৱাৰ বাবে বায়ুৰ ঊৰ্ধমুখী হেঁচাৰ পৰিমাণ কপাহৰ মোনাটোত বেছি হ'ব। যাৰফলত একে ভৰ নিৰ্দেশ কৰিলেও কপাহৰ মোনাটো প্ৰকৃততে গধূৰ হ'ব।

অনুশীলনীঃ

2. মহাকর্ষণিক বলে সকলো বস্তুৰ ওপৰত তাৰ ভৰৰ সমানুপাতিকভাৱে ক্রিয়া কৰে। তেন্তে গধুৰ বস্তু এটা পাতল বস্তু এটাতকৈ খৰকৈ নপৰে কিয়?

উত্তৰঃ- পৃথিৱীৰ ভৰ তুলনামূলকভাৱে বহুত বেছি। কোনো বস্তুৰ ওপৰত পৃথিৱীৰ যি মহাকৰ্ষণ বলেৰে আকৰ্ষণ কৰে তাৰ তুলনাত কোনো গধুৰ বা পাতল বস্তুৱে পৃথিৱীৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰা মহাকৰ্ষণ বল নগণ্য। সেইবাবে গধুৰ বস্তু পাতল বস্তু এটাৰ তুলনাত খৰকৈ নপৰে।

4. মহাকর্ষণিক বলৰ দ্বাৰা পৃথিৱী আৰু চন্দ্ৰ পৰস্পৰে আকর্ষিত হয়। চন্দ্ৰই পৃথিৱীক যি বলেৰে আকর্ষণ কৰে তাৰ তুলনাত পৃথিৱীয়ে চন্দ্রৰ ওপৰত প্ৰয়োগ কৰা আকর্ষণী বল সমান নে কম নে বেছি? কিয়?

উত্তৰঃ- এই ক্ষেত্ৰত পৃথিৱীয়ে চন্দ্ৰক যিমান বলেৰে আকৰ্ষণ কৰিব ঠিক সমান কিন্তু বিপৰীতমুখী বলেৰে চন্দ্ৰই পৃথিৱীকও আকৰ্ষণ কৰিব। মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্ৰমতে কোৱা হয় যে, প্ৰতিটো বস্তুকে আন প্ৰতিটো বস্তুৱে আকৰ্ষণ কৰে। আনহাতে, নিউটনৰ তৃতীয় সূত্ৰমতে, এটা বস্তুৱে আন এটা বস্তুৰ ওপৰত বল প্ৰয়োগ কৰিলে, আনটো বস্তুৱেও সমান আৰু বিপৰীত মুখী বলেৰে ক্ৰিয়া কৰিব।

6. দুটা বস্তুৰ মাজৰ বলৰ কি পৰিবৰ্তন হ'ব, যদি 一 

(i) এটা বস্তুৰ ভৰ দুগুণ কৰা হয়?

(ii) বস্তু দুটাৰ মাজৰ দূৰত্ব দুগুণ আৰু তিনিগুণ কৰা হয়? 

(iii) দুয়োটা বস্তুৰ ভৰ দুগুণ কৰা হয়?

7. মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্ৰৰ গুৰুত্ব কিমান? 

উত্তৰঃ- মহাকৰ্ষণ বিশ্বজনীন সূত্ৰৰ গুৰুত্ব হ’ল 一

(i) সূৰ্যৰ চাৰিওফালে গ্ৰহবোৰৰ গতি।

(ii) চন্দ্ৰ আৰু সূৰ্যৰ সমুদ্ৰ পৃষ্ঠত উঠা জোৱাৰ।

(iii) পৃথিৱীৰ চাৰিওফালে চন্দ্ৰৰ গতি।

9. পৃথিৱী আৰু বস্তু এটাৰ মাজৰ মহাকর্ষণিক বলক আমি কি বুলি কওঁ? 

উত্তৰঃ- মাধ্যাকৰ্ষণিক বল বুলি কওঁ।

10. অমিতে তেওঁৰ বন্ধু এজনৰ পৰামর্শ অনুসৰি মেৰু অঞ্চলত কেইগ্রামমান সোণ কিনিলে। বিষুৱ অঞ্চলত তেওঁৰে ভেটাভেটি হলত সোণখিনি তেওঁলৈ হস্তান্তৰ কৰিলে। বন্ধুজনে ক্ৰয় কৰা সোণখিনিৰ ওজনটো মানি ল'বনে? যদি নলয়, তেন্তে কিয়? [ইংগিতঃ বিষুৱ অঞ্চলতকৈ মেৰু অঞ্চলত gৰ মান বেছি।] 

উত্তৰঃ- বন্ধুজনে ক্ৰয় কৰা সোণখিনিৰ ওজন মানি নলয়। কাৰণ মেৰু অঞ্চলত সোণখিনিৰ ওজন বিষুৱ অঞ্চলতকৈ বেছি হ'ব। যিহেতু মেৰু অঞ্চলত gৰ মান বেছি, গতিকে ওজনও বেছি হ'ব। আনহাতে, বিষুৱ অঞ্চলত মেৰু অঞ্চলতকৈ gৰ মান কম বাবে সোণৰ ওজনও কমিব।  

11. কাগজ মোহাৰি তৈয়াৰ কৰা বল এটাতকৈ কাগজখিলা লাহে লাহে পৰাৰ কাৰণ কি? 

উত্তৰঃ- বস্তু এটাৰ ওপৰত প্ৰয়োগ হোৱা হেঁচা বা চাপ তাৰ ক্ষেত্ৰফলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। কাগজৰ বলটোৰ ক্ষেত্ৰফল কম হোৱাৰ বাবে ইয়াৰ ওপৰত প্ৰয়োগ হোৱা বায়ুৰ চাপ বেছি। আনহাতে, কাগজখিলাৰ ক্ষেত্ৰফল বেছি হোৱাৰ কাৰণে ইয়াৰ ওপৰত প্ৰয়োগ হোৱা বায়ুৰ চাপ কম হয়। সেইকাৰণে বলটোতকৈ কাগজখিলা লাহে লাহে পৰে।










18. উলম্বভাৱে ওপৰলৈ প্ৰক্ষেপ কৰা শিলগুটি এটা 6 ছেকেণ্ডৰ পিছত প্রক্ষেপকাৰীৰ ওচৰলৈ ঘূৰি আহিল।
(ক) ইয়াৰ উর্ধমুখী প্রক্ষেপ বেগ 
(খ) ই আৰোহণ কৰা সর্বোচ্চ উচ্চতা 
(গ) 44 ছেকেণ্ড পিছত ইয়াৰ অৱস্থান নির্ণয় কৰা।


19. তৰলত নিমজ্জিত বস্তুৰ ওপৰত প্লাবিতা বলে কোন দিশত ক্রিয়া কৰে?
উত্তৰঃ- সদায় ঊৰ্ধমুখী বলে ক্ৰিয়া কৰে। 

20. পানীৰ তলত এৰি দিয়া প্লাষ্টিকৰ টুকুৰা এটা পানীৰ পৃষ্ঠলৈ কিয় ঘূৰি আহে?
উত্তৰঃ- এই ক্ষেত্ৰত প্লাষ্টিকৰ টুকুৰাৰ ওজন, পানীয়ে টুকুৰাটোৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰা ঊৰ্ধমুখী বল বা প্লাৱিতা বলতকৈ কম হয়। সেইকাৰণে প্লাষ্টিকৰ টুকুৰাটো পানী পৃষ্ঠলৈ ঘূৰি আহে।




Jyotshna Kalita
M. Sc Zoology
Spelling checked by 一 Mampi Kakati 


**********


Post ID : DABP005961