Chapter 2 ଭାରତରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ
୧. ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ‘ସତ୍ୟାଗ୍ରହ’ ନୀତି କେମିତି ସଫଳ ହେଲା?
ଉତ୍ତର: ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ନୀତି ଅହିଂସା ଓ ଆଇନ୍ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅନ୍ୟାୟକାରୀ ସରକାର ବିରୋଧରେ ଆଶା ଜଗା
(କ) ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କିପରି ଅତ୍ୟାଚାରିତ ହେଉଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗମାନେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ସହ ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାୟ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କୁ ଭୋଟ ଦାନ ଅଧିକାର ନଥିଲା, ଅସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ସ୍ଥାନରେ ବସବାସ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯାଉଥିଲା। ରାତି ୯ଟା ପରେ ବାହାରେ ଯିବା ନିଷିଦ୍ଧ ଥିଲା, ଓ ସେମାନେ ବସ୍, ରେଳ ଓ ପାଦଚାଳି ପଥ ବ୍ୟବହାର କରିପାରୁ ନଥିଲେ।
(ଏହା ୬୦ ଶବ୍ଦ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଛି)
ଅନ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ ମଧ୍ୟ ଚାହିଁଲେ ଦିଅ, ମୁଁ ସହଯୋଗ କରିବି।
(ଖ) ‘ଚମ୍ପାରନ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ’ରେ ମହତ୍ମାଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଭୂମିକା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର।
ଉତ୍ତର: ଚମ୍ପାରନ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ (1917) ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା। ଆମ୍ବା ଚାଷୀମାନେ ଇଂରେଜ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଜବରଦସ୍ତୀ ନୀଳ ଚାଷ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଥିଲେ। ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଚମ୍ପାରନ୍ ଯାଇ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ଦୁଃଖକଥା ଶୁଣିଲେ, ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କଲେ। ତାଙ୍କ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ଫଳରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଅନ୍ୟାୟ ନୀତି ବାତିଲ୍ କରି ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ଦେଲା।
(ଏହି ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଶବ୍ଦରେ ଲିଖାଯାଇଛି)
ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରଶ୍ନ ପଠାଇଦିଅ, ମୁଁ ତାହାର ଉତ୍ତର ଦେଇଦେଉଛି।
(ଗ) ଖେଡ଼ାଠାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କାହିଁକି ଆନ୍ଦୋଳନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ପ ଫଳ କ’ଣ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: ୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଗୁଜରାଟ୍ର ଖେଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାରେ ଭୟଙ୍କର ଖରା ପଡ଼ିଥିଲା ଓ ଚାଷୀମାନେ କିଛି ଫସଲ ଉପଜାଇପାରିନାହାନ୍ତି। ତେବେ ଇଂରେଜ ସରକାର କର ମାଗିବାକୁ ଲାଗିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ‘ନ ଦେବା’ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କଲେ। ଏହି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଫଳରେ ସରକାର କର ମାଗିବା ବନ୍ଦ କଲା ଓ ଚାଷୀମାନେ ଅନ୍ୟାୟରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଲେ।
(ଏହି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟ ୬୦ ଶବ୍ଦରେ ଅଟୁଟ ଅଛି।)
ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରଶ୍ନ ଦିଅନ୍ତୁ।
(B) ଦାବାଦ ଲୁଗା କାରଖାନା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଭୂମିକା କ’ ଅହମ୍ମଦାବା କ'ଣ ଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: ୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଅହମ୍ମଦାବାଦ ଲୁଗା କାରଖାନା ଶ୍ରମିକମାନେ ଦୀର୍ଘ କାର୍ଯ୍ୟ ସମୟ ପାଇଁ ନ୍ୟାୟସଂଗତ ଦରମାନ୍ଦ ଚାହାଁଥିଲେ। କାରଖାନା ମାଲିକମାନେ ଏହା ଅସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଇ ଶ୍ରମିକମାନେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଓ ଅନ୍ଶନ ମାଧ୍ୟମରେ ନ୍ୟାୟ ଲାଗି ଲଢ଼ିଥିଲେ। ଶେଷରେ ଶ୍ରମିକମାନେ ନ୍ୟାୟସଂଗତ ଦରମାନ୍ଦ ପାଇଥିଲେ ଓ ଏହା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅହିଂସା ନୀତିର ସଫଳତା ଦର୍ଶାଇଥିଲା।
(ଏହି ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଶବ୍ଦରେ ଅଛି।)
ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରଶ୍ନ ଦିଅନ୍ତୁ।
(৫) ରାଓଲାତ୍ ଆଇ ଆଇନ କ'ଣ ଏବଂ ଏହା ବିରୋଧରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କିପରି ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ପାସ୍ ହୋଇଥିଲା, ଯାହାଫଳରେ ସନ୍ଦେହାସ୍ପଦ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନିର୍ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ ଗିରଫ କରାଯାଉଥିଲା ଓ ବିଚାର ବିନା ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଉଥିଲା। ଏହି ଅନ୍ୟାୟକୁ ଦେଖି ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଅହିଂସା ଓ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ମାଧ୍ୟମରେ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଦେଶ ବ୍ୟାପୀ ଚାଲିଥିବା ଏହି ପ୍ରତିବାଦର ପରିଣାମରେ ଜାଲିଆନୱାଲା ବାଘ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ଘଟିଥିଲା, ଯାହା ଭାରତୀୟମାନେ ଦୁଃଖ ଓ କ୍ଷୋଭରେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
(ଏହି ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଶବ୍ଦରେ ରହିଛି।)
ଅଗ୍ରଗାମୀ ପ୍ରଶ୍ନ ପଠାନ୍ତୁ।
୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ
(କ) ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇଥିଲେ ଓ କ'ଣ ପାଇଁ ଯାଇଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ୧୮୯୩ ମସିହାରେ ନାଟାଲ୍ (ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା) ଯାଇଥିଲେ। ସେଠାକୁ ସେ ଦୁର୍ନିବାର ଏବଂ ଭ୍ରଷ୍ଟତା ପୀଡିତ ଏକ ଭାରତୀୟ କମ୍ପାନୀଙ୍କ ଓକିଲ ଭାବେ ଯାଇଥିଲେ। ସେଠାରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଯେମିତି ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅତ୍ୟାଚାରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅଥିଲେ, ଗାନ୍ଧିଜୀ ତାହା ଦେଖି ତାଙ୍କର ଆନ୍ଦୋଳନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
(ଖ) ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ସଚେତନ କରିବା ପାଇଁ କ’ଣ କରିଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର:ଗାନ୍ଧିଜୀ ଭାରତୀୟମାନେ ଉପରେ ହୁଅଥିବା ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ‘ନଟାଲ୍ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ କଙ୍ଗ୍ରେସ୍’ ଗଠନ କରିଥିଲେ। ସେ ଲେଖା, ସଭା ଓ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦଯାତ୍ରା ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନେକୁ ସଚେତନ କରିଥିଲେ।
(ଗ) ଗାନ୍ଧିଜୀ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ଗାନ୍ଧିଜୀ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନେ ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ପାସ୍ ଆଇନ ବିରୋଧର ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ।
(ଘ) ତିନିକାଠିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା କ'ଣ ?
ଉତ୍ତର: ତିନିକାଠିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଉଛି ଏକ ଦାନ୍ତାଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଯାହାଅନୁଯାୟୀ ଚଷିମାନେ କେବଳ ଇଂରେଜ କମ୍ପାନୀକୁ ତିନି ଗଜମାନ୍ଧିଆ ଭାବେ ନିଳ ଚାଷ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ।
(ଡ) ନୀଳର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବା ଫଳରେ ଚମ୍ପାରନ୍ରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ କିପରି ଶୋଷଣ କରାଗଲା ?
ଉତ୍ତର: ନୀଳର ଚାହିଦା କମିଯିବା ପରେ ଜମିଦାରମାନେ ଚଷୀମାନଙ୍କୁ ବଳଜୋର କରି ଅଗ୍ରିମ ଟଙ୍କା ଦେଇ ଅନୁଚିତ ଭାବେ ମୁଲ୍ୟ ଦେଖାଇ ନୀଳ ଚାଷ ଛାଡ଼ିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରୁଥିଲେ।
(ଚ) ଖେଡ଼ା ସତ୍ୟାଗ୍ରହ କ’ଣ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: ଖେଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାରେ ଭୟଙ୍କର ଖରା ହେବା ଫଳରେ ଚାଷୀମାନେ ଦାନାପାଣି ବିହୀନ ହୋଇଥିଲେ, ତଥାପି ଶାସନ ତାଲିକା ମাফି ନକରି ଭୁଇଁ କର ଆଦାୟ କରୁଥିଲା, ଏହି ଅନ୍ୟାୟ ବିରୋଧରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
(ଛ) ଅହମ୍ମଦାବାଦ ଲୁଗା କଳର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର କାହିଁକି ମାଲିକମାନଙ୍କ ସହିତ କଳହ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
ଉତ୍ତର: ଅହମ୍ମଦାବାଦ ଲୁଗା କଳର ଶ୍ରମିକମାନେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବା ମହଙ୍ଗାଇ ଦରକୁ ଦେଖି ଦରମା ବୃଦ୍ଧି ଦାବି କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ମାଲିକମାନେ ଏହି ଦାବି ଅସ୍ୱୀକାର କରିଲେ ଓ ଦରମା କମାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ। ଏହା ନେଇ କଳହ ଆରମ୍ଭ ହେଲା।
(๑) ‘ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ’ କ'ଣ ଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ 1919 ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ପାସ୍ କରାଇଥିବା ଏକ କୠୂର ଆଇନ ଥିଲା। ଏହି ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ, ମନ୍ଦିରାହ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ କୌଣସି ମାମଲା ଓ ଶୁଣାଣି ବିନା ଜେଲରେ ରଖାଯିବାକୁ ପାରିଥିଲେ। ଏହା ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥିଲା।
(3) ‘ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଗଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ ଆନିବେସାନ୍ତଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କେଉଁ ନେତାମାନେ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ ବିରୋଧରେ ବାଳ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଳକ, ଅଲାହାବାଦର ପଣ୍ଡିତ ମଦନ ମୋହନ ମାଳବୀୟ, ମୋତିଲାଲ ନେହେରୁ, ଏବଂ ଅବୁଲ୍ କଲାମ ଆଜାଦ ପ୍ରମୁଖ ନେତାମାନେ ଏହି ଆଇନକୁ ଦୃଢ଼ଭାବରେ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ।
(B) ଜାଲିଆନାଓ୍ବାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ କାହିଁକି ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: 1919 ମସିହାରେ ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ ବିରୋଧରେ ଲୋକମାନେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ପ୍ରତିବାଦ କରିବାକୁ ଅମୃତସରର ଜାଲିଆନାଓ୍ବାଲା ବାଗରେ ଜମା ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସଭାକୁ ବିନା ଅନୁମତିର ବାହାନାରେ, ଇଂରାଜ ଅଧିକାରୀ ଜେନେରାଲ୍ ଡାଇୟର 13 ଏପ୍ରିଲ୍ 1919 ରେ ନିର୍ଦ୍ଦୟ ଗୋଳିଚାଳନ କରାଇଥିଲେ, ଯାହାରେ ସଂଖ୍ୟାବଧ୍ୟ ନିର୍ଦୋଷ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ।
ଏହି ଘଟଣା ଇଂରାଜ ଶାସନର କୃରତାକୁ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲା।
୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ୧୮୯୪ରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର: ୧୮୯୪ ମସିହାରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ "ନାଟାଲ୍ ଇଣ୍ଡିୟନ କଙ୍ଗ୍ରେସ୍" (Natal Indian Congress) ଗଠନ କରିଥିଲେ। ଏହି ସଂଗଠନ ଦ୍ୱାରା ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ଥିବା ଭାରତୀୟମାନେ ସଂଘବଦ୍ଧ ହୋଇ ସଂଘର୍ଷ କରିଥିଲେ।
ଏହା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସାମାଜିକ-ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନର ଆଦି ଚରଣ ଥିଲା।
(ଖ) ‘ଇଣ୍ଡିଆନ ଓପିନିଅନ୍’ ସମ୍ବାଦପତ୍ର କିଏ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ‘ଇଣ୍ଡିଆନ ଓପିନିଅନ୍’ (Indian Opinion) ସମ୍ବାଦପତ୍ରଟି ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ।
ଏହି ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଦ୍ୱାରା ସେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଓ ଅବସ୍ଥା ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ। ଏହା ଇଂରାଜୀ, ଗୁଜରାତୀ ଓ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏଥିଲା।
(ଗ) ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ କିଏ ‘ମହାତ୍ମା’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ‘ମହାତ୍ମା’ ଆଖ୍ୟା ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର (Rabindranath Tagore) ଦେଇଥିଲେ।
ଏହି ଉପାଧି ଦ୍ୱାରା ଠାକୁର ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ଯେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ସତ୍ୟ, ଅହିଂସା ଓ ନୀତିର ପ୍ରତୀକ।(ଘ) କାହାର ନିମନ୍ତ୍ରଣ କ୍ରମେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଚମ୍ପାରନ୍ ଯାଇଥିଲେ ?
ଉତ୍ତର: ଗାନ୍ଧିଜୀ ରାଜକୁମାର ଶୁକ୍ଳଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଉପରେ ଚମ୍ପାରନ୍ ଯାଇଥିଲେ।
ରାଜକୁମାର ଶୁକ୍ଳ ନୀଳ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ଦୁଃଖକୁ ଦେଖି ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଆନ୍ତିଥିଲେ।
