Chapter 4

ਕੁਦਰਤੀ ਬਨਸਪਤੀ, ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਤੇ ਮਿੱਟੀਆਂ


ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਉਪਰੋਕਤ ਪਾਠ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਹਨ:

1. ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਵਧੀਆ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ?

 ਉੱਤਰ: ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਣ-ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਰਾਖ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਸਥਾਪਨ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।


2. 1952 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਣ ਨੀਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਕੀ ਸੀ?

ਉੱਤਰ: ਇਸ ਨੀਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਖਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਾਧਾ ਕਰਨਾ ਸੀ।


3. ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਕਟਾਅ ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਘਾਹ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ?

ਉੱਤਰ: ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸੇਵਨ ਨਾਮੀ ਘਾਹ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਕਟਾਅ ਤੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦੀ ਵਧਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।


4. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵ ਅਤੇ ਪੌਧੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੋਰ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ।


5. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ?

ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2000 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।


6.ਹਿਰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ?

 ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿਰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੰਘਾ, ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ, ਜ਼ਿਕਾਰਾ, ਆਮ ਹਿਰਨ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬਾਰਾਸਿੰਗਾ, ਦਲਦਲੀ ਮ੍ਰਿਗ, ਚਿੱਤੀਦਾਰ ਮ੍ਰਿਗ ਅਤੇ ਕਸਤੁਤੀ ਮ੍ਰਿਗ ਆਦਿ।


7.ਭਾਰਤੀ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨਤਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ?

ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਰ (ਬੰਗਾਲ ਟਾਈਗਰ) ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਉਂਕਿ ਅਫਰੀਕਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੇਵਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।


8.ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਸ਼ਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਮਿਲਦੇ ਹਨ?

ਉੱਤਰ: ਉਸ਼ਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ, ਕੇਰਲ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।


9. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿੰਨੀ ਹੈ?

ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 16 ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜੋ ਵਣ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ।


10.ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹਨ?

ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਕਰਨਾਟਕ, ਕੇਰਲ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਅਤੇ ਮਘਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।


11.ਜੀਵ ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?

ਉੱਤਰ: ਜੀਵ ਰਾਖਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਵਣ, ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।


12. ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਿੱਟੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੀ ਹੈ?

 ਉੱਤਰ: ਮਿੱਟੀ ਉਹ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ ਜੋ ਧਰਾਤਲ ਉੱਤੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਲਕੇ, ਢਿੱਲੇ ਅਤੇ ਅਸੰਗਠਿਤ ਚਟਾਨੀ ਚੂਰੇ ਅਤੇ ਬਾਰੀਕ ਜੀਵਾਂਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਗਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।


13.ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ?

ਉੱਤਰ: ਮਿੱਟੀ ਬਣਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੌਲੀ ਤੇ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਚ ਮੋਟੀ ਤਹਿ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।


14.ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਤਹੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ?

ਉੱਤਰ: ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਤਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ: ਏ-ਹੋਰਾਇਜ਼ਨ, ਬੀ-ਹੋਰਾਇਜ਼ਨ, ਅਤੇ ਸੀ-ਹੋਰਾਇਜ਼ਨ।


15. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ੀਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ?

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ, ਪਠਾਰੀ, ਜਲਦ, ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਫਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।