chapter 7

प्रश्न: भासः कः आसीत्?

उत्तर: भासः संस्कृतनाट्यसृष्टेः प्रथमः नाटककारः आसीत्।


प्रश्न: भासस्य शैली कथं आसीत्?

उत्तर: भासस्य शैली सुबोधा सरसा च आसीत्।


प्रश्न: 'कर्णभारम्' नामक नाटकस्य कथास्रोतः कः?

उत्तर: महाभारतकथा।


प्रश्न: 'कर्णभारम्' नाटके मुख्यः पात्रः कः अस्ति?

उत्तर: कर्णः।


प्रश्न: 'कर्णभारम्' कः लिखितवान्?

उत्तर: भासः।


प्रश्न: कः याचकरूपेण आगतः?

उत्तर: शक्रः।


प्रश्न: शक्रः कर्णात् किं याचते?

उत्तर: कवचं कुण्डले च।


प्रश्न: कर्णस्य स्वभावः कः आसीत्?

उत्तर: उदारः, दानशीलः च।


प्रश्न: शक्रः आत्मगतेन किं चिन्तयति?

उत्तर: यदि दीर्घायुर्भव इति वदेत् तर्हि सत्यम् स्यात्, यदि न वदेत् तर्हि मूर्खः इति परिभवः स्यात्।


प्रश्न: कर्णस्य दृष्टिकोणः दानाय कः आसीत्?

उत्तर: सः सदैव दानं दातुं सिद्धः आसीत्।


प्रश्न: कर्णः प्रथमं शक्राय किं ददाति?

उत्तर: गोसहस्रं।


प्रश्न: शक्रः गोसहस्रं किमर्थं न स्वीकरोति?

उत्तर: यः केवलं मुहूर्तकं क्षीरं पिबति, तेन गोसहस्रं अनावश्यकम्।


प्रश्न: कर्णः अपरं किं दातुं इच्छति?

उत्तर: कनकं (स्वर्णम्)।


प्रश्न: शक्रः कनकं किमर्थं न स्वीकरोति?

उत्तर: सः कर्णं परिक्षितुमेव याचति, कनकं नेच्छति।


प्रश्न: कर्णः ततः किं दातुं प्रस्तावयति?

उत्तर: पृथिवीं।


प्रश्न: शक्रः पृथिव्या विषये किं वदति?

उत्तर: पृथिव्या किं करिष्यामि? नेच्छामि।


प्रश्न: कर्णः अन्ततः किं दातुं तयोर् घोषणा करोति?

उत्तर: कवचं कुण्डले च।


प्रश्न: कर्णस्य वचनं — “यतः हतेषु देहेषु गुणाः धरन्ते” — इत्यस्य अर्थः कः?

उत्तर: शरीरं नष्टं भवति, परन्तु गुणाः चिरकालं स्थायिनः भवन्ति।


प्रश्न: शक्रस्य 'दृष्टम्' इत्युक्तेः अर्थः कः?

उत्तर: कर्णस्य भावः/वृत्ति सम्यक् ज्ञातः इत्यर्थः।


प्रश्न: शक्रः कर्णं कस्य इव वन्दते?

उत्तर: सूर्यः, चन्द्रः, हिमवान्, सागर 

प्रश्न: शक्रस्य कपटं कथं प्रकटं भवति?

उत्तर: शक्रः याचकरूपेण कर्णं परिक्ष्य, कवचं कुण्डले च दानाय याचति। यः इन्द्रः अस्ति, सः असत्यरूपेण आगत्य कर्णस्य उदारतां परिक्लिश्य याचति, एषः एव तस्य कपटम्।


प्रश्न: कर्णस्य त्यागशीलता कथं दर्श्यते?

उत्तर: सः गोसहस्रं, कनकं, पृथिवीं, अपि च स्वमस्तकं अपि दातुं इच्छति। अन्ते कवचं कुण्डले च त्यजति।


प्रश्न: शक्रः आत्मगतेन किं द्विधा चिन्तयति?

उत्तर: यदि दीर्घायुर्भव इति वदेत्, तर्हि तस्य सत्यत्वं सिद्ध्येत्। यदि न वदेत्, तर्हि मूर्खः इति परिभवः। तस्मात् उभयं न वदति।


प्रश्न: कर्णः 'मच्छिरो ददामि' इत्युक्त्या किं सूचयति?

उत्तर: सः त्यागे अतीव उदात्तः अस्ति। प्राणदानं अपि कर्तुं सिद्धः।


प्रश्न: शक्रः ‘नेच्छामि’ इति पुनःपुनः कथं वदति?

उत्तर: कारणं तस्य कपटस्य आच्छादनं करणीयम्। अतः दानं निषेधति, किन्तु असत्येन।


प्रश्न: “अङ्गैः सहैव जनितं कवचं ददामि” – इत्यस्य भावः कः?

उत्तर: यत् कवचं कुण्डले च जन्मतः एव प्राप्तं, तदपि त्यजामि इति महत्यः त्यागस्य प्रमाणं।


प्रश्न: शक्रः अन्ते किमर्थं ‘सहर्षं’ वदति?

उत्तर: सः कर्णस्य त्यागदर्शनेन प्रसन्नः भवति।


प्रश्न: शक्रः सूर्य इव इत्यादि उपमाः किमर्थं प्रयुङ्क्ते?

उत्तर: कर्णस्य यशः अतुलनीयम्, स्थायित्वं च जनयति।


प्रश्न: नाट्ये ‘कर्णभारम्’ नामकं शोकात्मकत्वं कथं दृश्यते?

उत्तर: कर्णः स्वकवचं कुण्डले च त्यक्त्वा आत्मसुरक्षा विनष्टं करोति, यः त्यागो दुःखजनकः अस्ति।


प्रश्न: ‘कर्णभारम्’ शब्दे ‘भारम्’ इत्यस्य अर्थः कः?

उत्तर: 'भारम्' इति त्यागस्य अथवा बोझस्य संकेतः – कर्णस्य त्यागभारः।

प्रश्न: नाटके 'प्रकाशम्', 'आत्मगतम्' इत्यादयः शब्दाः का दर्शयन्ति?

उत्तर: अभिनयपद्धतिम् – 'प्रकाशम्' = उच्चस्वरेण, 'आत्मगतम्' = मनसि चिन्तनम्।


प्रश्न: भासस्य भाषा कीदृशी अस्ति?

उत्तर: सुबोधा, सरला, प्रभावशालिनी च।


प्रश्न: कर्णस्य संवादाः कस्य गुणस्य परिचायकाः?

उत्तर: उदारता, त्यागशीलता, वीरता च।


प्रश्न: शक्रस्य संवादे कथं कपटता प्रकटिता?

उत्तर: यदा सः पुनःपुनः ‘नेच्छामि’ इत्युक्त्या दानं निषेधति।


प्रश्न: नाट्ये उपयुक्ता नाट्यशैली का प्रकारा अस्ति?

उत्तर: एकाङ्क शोकनाटिका – सरल संवादप्रधान शैली।

Answer by Dimpee Bora