Chapter 2                                 

                                        विदा (सांख्यिकीय माहिती) संघटन

1. स्थलांतर म्हणजे काय?

उत्तर:  एका प्रदेशातून दुसऱ्या प्रदेशात कायमस्वरूपी किंवा तात्पुरते राहण्यासाठी लोकांचे जाणे म्हणजे स्थलांतर.


2. मानव आपला प्रदेश का बदलतो?

उत्तर:  कारण त्याच्या सर्व गरजा त्या ठिकाणी भागत नाहीत.


3. अपकर्षण घटक म्हणजे काय?

उत्तर:  देणाऱ्या प्रदेशात लोकांना बाहेर पडण्यास भाग पाडणारे कारणे.


4. आकर्षण घटक म्हणजे काय?

उत्तर:  घेणाऱ्या प्रदेशात लोकांना खेचून नेणारे कारणे.


5. रोजगाराचा अभाव कोणत्या घटकात येतो?

उत्तर: अपकर्षण घटक.


6. रोजगाराच्या भरपूर संधी कोणत्या घटकात येतात?

उत्तर: आकर्षण घटक.


7. युद्ध हे स्थलांतराचे कोणते कारण आहे?

उत्तर: अपकर्षण कारण.


8. शांतता व सुरक्षितता कोणत्या कारणांमध्ये मोडतात?

उत्तर: आकर्षण कारणे.


9. दुष्काळामुळे लोक काय करतात?

उत्तर: दुसऱ्या प्रदेशात स्थलांतर करतात.


10. उत्तम शिक्षण सुविधा लोकांना का आकर्षित करतात?

उत्तर: कारण लोकांना आपले व मुलांचे भविष्य सुधारायचे असते.  

11. आकर्षण घटकांची दोन उदाहरणे द्या.

उत्तर: (१) उत्तम शिक्षण सुविधा, (२) रोजगाराच्या संधी.


12. अपकर्षण घटकांची दोन उदाहरणे द्या.

उत्तर:  (१) नैसर्गिक आपत्ती, (२) प्रदूषण.


13. आरोग्य सुविधा का स्थलांतराचे कारण होतात?

उत्तर: कारण लोकांना चांगले आरोग्यसेवा हवी असते.


14. नैसर्गिक आपत्ती स्थलांतरास कशी कारणीभूत ठरते?

उत्तर:  पूर, दुष्काळ, भूकंप यामुळे लोकांना आपली वसाहत सोडावी लागते.


15. सामाजिक असमानता का स्थलांतरास प्रवृत्त करते?

 उत्तर: कारण लोक समानता व सन्मानाने जगण्याची इच्छा धरतात.


16. प्रदूषित हवा व पाणी लोकांना कुठे नेते?

उत्तर:  स्वच्छ व आरोग्यपूर्ण वातावरण असलेल्या प्रदेशात.


17. राजकीय अस्थिरता लोकांना काय करायला लावते?

 उत्तर: सुरक्षित देश किंवा प्रदेशात स्थलांतर करायला.


18. पायाभूत सुविधांचा अभाव लोकांना का त्रास देतो?

उत्तर:  कारण वाहतूक, निवास, पाणीपुरवठा नसल्यास जीवन अवघड होते.


19. उत्तम पायाभूत सुविधा कोणत्या घटकात मोडतात?

उत्तर: आकर्षण घटक.


20. लोक मानसिक समाधानासाठीही स्थलांतर करतात. स्पष्टीकरण द्या.

उत्तर: कारण त्यांना सुख, सुरक्षितता व उत्तम जीवनमान हवे असते.

21. स्थलांतराची दोन मुख्य कारणे लिहा.

उत्तर: (१) अपकर्षण घटक (Push factors), (२) आकर्षण घटक (Pull factors).


22. अपकर्षण घटक समजावून सांगा.

 उत्तर: रोजगाराचा अभाव, नैसर्गिक आपत्ती, युद्ध, प्रदूषण, सामाजिक असमानता इ. लोकांना मूळ जागा सोडायला भाग पाडतात.


23. आकर्षण घटक समजावून सांगा.

उत्तर: रोजगार, सुरक्षितता, चांगले हवामान, शिक्षण-आरोग्य सुविधा, पायाभूत सुविधा इ. लोकांना नवीन ठिकाणी नेणारी कारणे.


24. नैसर्गिक घटकांमुळे स्थलांतराचे उदाहरण द्या.

 उत्तर: दुष्काळामुळे लोक शेती सोडून शहरात कामाला जातात.


25. आर्थिक घटक स्थलांतरावर कसे परिणाम करतात?

 उत्तर: रोजगार, वेतन व व्यापार संधी लोकांना आकर्षित करतात; रोजगाराचा अभाव लोकांना दूर लोटतो.


26. सामाजिक कारणांमुळे होणारे स्थलांतर लिहा.

उत्तर:  भेदभाव टाळण्यासाठी लोक समानतेचे वातावरण असलेल्या प्रदेशात जातात.


27. राजकीय कारणे स्थलांतरात कशी महत्त्वाची आहेत?

उत्तर: युद्ध, अस्थिरता, हिंसा यामुळे लोक सुरक्षित स्थळी स्थलांतर करतात.


28. “लोक आपल्या गरजा भागविण्यासाठी स्थलांतर करतात” या विधानाचे स्पष्टीकरण द्या.

 उत्तर: गरजा जिथे भागतात तिथे ते स्थायिक होतात, न भागल्यास दुसरीकडे जातात.


29. स्थलांतराचे फायदे सांगा.

उत्तर: रोजगार, शिक्षण, सुरक्षितता, चांगले आरोग्य, जीवनमान उंचावणे.


30. स्थलांतराचे तोटे सांगा.

उत्तर:  मूळ प्रदेशाची लोकसंख्या कमी होते, नवीन ठिकाणी गर्दी व संसाधनांवर ताण येतो.

Answer by Dimpee Bora