Chapter 8                   स्थलनिर्देशक नकाशाचे विश्लेषण मानवी वस्ती


1. भूगोल कोणत्या शास्त्रशाखा म्हणून उदयास आला?

 उत्तर: नैसर्गिक साधनसंपत्तीचे मूल्यांकन व व्यवस्थापन करणारा शास्त्रशाखा.


2. प्राकृतिक पर्यावरणातून काय पुरविले जाते?

उत्तर:  संसाधने.


3. मानवी विकासासाठी कोणत्या दोन घटकांचा उपयोग होतो?

 उत्तर: प्राकृतिक पर्यावरण आणि तंत्रज्ञान.


4. मानवी विकास कोणत्या दोन प्रकारचा होतो?

उत्तर:  आर्थिक व सांस्कृतिक विकास.


5. तंत्रज्ञानामुळे काय शक्य झाले आहे?

उत्तर:  नवनवीन व्यवसाय सुरू करणे.


6. संसाधनांचा अतिरिक्त वापर कशाला कारणीभूत ठरतो?

उत्तर:  पर्यावरणीय असंतुलनाला.


7. शाश्वत विकासासाठी कोणत्या शास्त्राचे अधिक चांगले ज्ञान आवश्यक आहे?

 उत्तर: भूगोलाचे.


8. प्राकृतिक पर्यावरण आणि मानव यांच्यातील नाते कसे आहे?

उत्तर:  गुंतागुंतीचे.


9. शाश्वत विकासाची ध्येये कोणी दिली?

 उत्तर: संयुक्त राष्ट्रसंघाने.


10. मानव संसाधनांचा उपयोग कशासाठी करतो?

 उत्तर: आर्थिक आणि सांस्कृतिक विकासासाठी.


11. भूगोलाचे मुख्य कार्य काय आहे?

उत्तर: भूगोलाचे कार्य म्हणजे नैसर्गिक साधनसंपत्तीचे मूल्यांकन, व्यवस्थापन व योग्य वापर.


12. तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे कोणते बदल झाले?

 उत्तर: नवनवीन व्यवसाय सुरू झाले आणि विकासाची गती वाढली.


13. पर्यावरणीय असंतुलन का निर्माण झाले?

 उत्तर: तंत्रज्ञानाच्या गतीमुळे व संसाधनांच्या अतिरिक्त वापरामुळे.


14. शाश्वत विकास म्हणजे काय?

उत्तर: भविष्यातील पिढ्यांसाठी संसाधने शाबूत ठेवून केलेला विकास.


15. भूगोल व शाश्वत विकास यांचा परस्परसंबंध स्पष्ट करा.

उत्तर:  शाश्वत विकासासाठी पर्यावरणाचे ज्ञान व व्यवस्थापन आवश्यक असते, जे भूगोल शिकवतो.


16. संयुक्त राष्ट्रसंघाने दिलेली शाश्वत विकासाची ध्येये कोणाशी संबंधित आहेत?

 उत्तर: भूगोलाच्या विविध पैलूंशी.


17. प्राकृतिक पर्यावरण व मानवातील संघर्ष कसा टाळता येईल?

 उत्तर: भूगोलाचे योग्य ज्ञान व संसाधनांचा सुयोग्य वापर करून.


18. आर्थिक व सांस्कृतिक विकास साधण्यासाठी कोणत्या साधनांचा वापर होतो?

 उत्तर: प्राकृतिक पर्यावरणातील संसाधने व तंत्रज्ञान.


19. मानवी जीवनात भूगोलाचे महत्त्व काय आहे?

 उत्तर: जीवनमान उंचावणे, संसाधनांचे व्यवस्थापन करणे व पर्यावरणीय संतुलन राखणे.


20. संसाधनांचे मूल्यांकन का आवश्यक आहे?

 उत्तर: त्यांचा योग्य वापर व संरक्षण करण्यासाठी.


21. भूगोलाची व्याख्या करा.

उत्तर:  भूगोल ही अशी शास्त्रशाखा आहे जी प्राकृतिक पर्यावरण, साधनसंपत्ती, मानव आणि यांच्यातील नाते यांचे अभ्यास करते व संसाधनांचे व्यवस्थापन करते.


22. तंत्रज्ञान व पर्यावरण यांचा संबंध स्पष्ट करा.

 उत्तर: तंत्रज्ञानामुळे संसाधनांचा उपयोग करून नवे व्यवसाय सुरू होतात व विकास साधता येतो. पण तंत्रज्ञानाच्या अतिरेकामुळे संसाधनांचा अवाजवी वापर होऊन पर्यावरणीय असंतुलन निर्माण होते.


23. शाश्वत विकास साधण्यासाठी भूगोल कसा उपयोगी आहे?

उत्तर:  भूगोल संसाधनांचे मूल्यांकन करतो, पर्यावरणाचा अभ्यास करतो आणि मानवी विकासाचे परिणाम स्पष्ट करतो. त्यामुळे शाश्वत विकास साधण्यासाठी भूगोलाचे ज्ञान उपयुक्त ठरते.


24. पर्यावरणीय असंतुलनाची कारणे लिहा.

 उत्तर: (i) संसाधनांचा अतिरिक्त वापर, (ii) तंत्रज्ञानाचा अतिरेक, (iii) मानवी हस्तक्षेप.


25. संयुक्त राष्ट्रसंघाची शाश्वत विकास ध्येये का महत्त्वाची आहेत?

 उत्तर: ही ध्येये भूगोलाशी निगडीत असून पर्यावरणीय संतुलन, आर्थिक प्रगती व सामाजिक कल्याण यासाठी मार्गदर्शक आहेत.


26. मानवी विकासात प्राकृतिक पर्यावरणाचे योगदान स्पष्ट करा.

उत्तर:  पर्यावरण संसाधने पुरवते जसे की पाणी, खनिजे, माती, जंगल. या संसाधनांचा उपयोग करून मानव आर्थिक व सांस्कृतिक विकास करतो.


27. पर्यावरण व मानवी जीवन यातील परस्परावलंबित्व समजावून सांगा.

उत्तर:  पर्यावरण संसाधने देते, मानव त्यांचा वापर करतो; पण अति वापरामुळे पर्यावरणीय हानी होते, जी शेवटी मानवी जीवनालाच प्रभावित करते.


28. संसाधनांच्या योग्य वापराचे फायदे कोणते?

 उत्तर: (i) पर्यावरणीय संतुलन राखले जाते, (ii) भविष्यातील पिढ्यांना संसाधने उपलब्ध राहतात, (iii) आर्थिक प्रगती शक्य होते.


29. तंत्रज्ञानाचे फायदे व तोटे लिहा.

उत्तर:  फायदे: नवे व्यवसाय, प्रगती, जीवनमान उंचावते.

 तोटे: संसाधनांचा अति वापर, प्रदूषण, पर्यावरणीय असंतुलन.


30. मानव आणि निसर्ग यांच्यातील संघर्ष टाळण्यासाठी काय करावे?

उत्तर:  संसाधनांचा सुयोग्य वापर, भूगोलाचे ज्ञान, शाश्वत विकासाची अंमलबजावणी व पर्यावरण संवर्धन.


Answer by Dimpee Bora