Chapter 2 युरोपीय वसाहतवाद
1. प्र. भारतातील सरकारचे आर्थिक धोरण कोणाच्या हिताचे होते?
उ. इंग्लंडच्या हिताचे.
2. प्र. रेल्वेच्या वापरामुळे कोणता माल खेडोपाडी पोहोचला?
उ. युरोपीय राष्ट्रांचा माल.
3. प्र. भारताचे आर्थिक शोषण कोणामुळे झाले?
उ. रेल्वेमुळे व इंग्लंडच्या आर्थिक धोरणामुळे.
4. प्र. औद्योगिक क्रांतीनंतर युरोपात कोणता विचार पुढे आला?
उ. आर्थिक राष्ट्रवाद.
5. प्र. आर्थिक राष्ट्रवाद म्हणजे काय?
उ. आपल्या राष्ट्राच्या आर्थिक विकासाला प्राधान्य देणे व प्रतिस्पर्ध्यांच्या व्यापारावर निर्बंध आणणे.
6. प्र. इ.स. १४४० मध्ये छापखाना कोणी सुरू केला?
उ. गुटेनबर्ग.
7. प्र. इ.स. १६०९ मध्ये दुर्बीण कोणी सुधारली?
उ. गॅलिलिओ.
8. प्र. आफ्रिकेला वळसा घालणारा पहिला दर्यावर्दी कोण होता?
उ. बार्थोलोम्यु डायस.
9. प्र. जॉन के याचा शोध कोणता?
उ. धावता घोटा.
10. प्र. स्पिनिंग म्युलचा शोध कोणी लावला?
उ. सॅम्युएल क्रॉम्प्टन.
11. प्र. यंत्रमागाचा शोध कोणी लावला?
उ. एडमंड कार्टराईट.
12. प्र. स्टीम इंजिन सुधारित कोणी केले?
उ. जेम्स वॅट.
13. प्र. आधुनिक विज्ञानाचा जनक कोण मानला जातो?
उ. गॅलिलिओ.
14. प्र. सूर्याकेंद्रित सौरमालेची संकल्पना कोणी मांडली?
उ. कोपर्निकस.
15. प्र. वराहमिहीर यांचा प्रसिद्ध ग्रंथ कोणता?
उ. बृहत्संहिता.
प्र. आर्थिक राष्ट्रवादात कोणत्या उपायांचा समावेश होता?
उ. आयात-निर्यातीवर बंदी, इतर राष्ट्रांच्या मालावर जकात लावणे, वसाहती स्थापन करणे, स्पर्धकांविरुद्ध युद्ध करणे.
प्र. औद्योगिक क्रांतीने निर्माण केलेल्या अतिरिक्त उत्पादनामुळे काय झाले?
उ. नवीन बाजारपेठा, कच्च्या मालाची केंद्रे शोधण्याची गरज निर्माण झाली; यामुळे आर्थिक राष्ट्रवाद व साम्राज्यवाद वाढला.
प्र. साम्राज्यवाद का वाढीस लागला?
उ. टोकाचा राष्ट्रवाद, औद्योगिकरण, वंशश्रेष्ठत्वाच्या कल्पना व आक्रमक प्रवृत्तीमुळे.
प्र. औद्योगिक क्रांती आणि साम्राज्यवाद यांचा परस्परसंबंध स्पष्ट करा.
उ. औद्योगिक क्रांतीमुळे अतिरिक्त उत्पादन झाले; ते विकण्यासाठी व कच्चा माल मिळवण्यासाठी वसाहतींचे शोषण सुरू झाले. त्यामुळे साम्राज्यवाद वाढला.
प्र. इंग्लंडच्या औद्योगिक क्रांतीमुळे भारताची अर्थव्यवस्था कशी बदलली?
उ. भारत कच्चा माल पुरवणारा देश व इंग्लंडच्या वस्तूंसाठी बाजारपेठ बनला; त्यामुळे भारतीय उद्योग-हस्तकला नष्ट झाली.
प्र. साम्राज्यवादामागील प्रमुख कारणे लिहा.
उ. औद्योगिक क्रांती, अतिरिक्त उत्पादन, आर्थिक राष्ट्रवाद, राष्ट्रवादाचा उदय, वंशश्रेष्ठत्वाची कल्पना, आक्रमक प्रवृत्ती.
प्र. आर्थिक राष्ट्रवादाने साम्राज्यवादाला कसे बळ दिले?
उ. प्रतिस्पर्ध्यांच्या व्यापारावर बंदी घालून स्वतःच्या राष्ट्राच्या बाजारपेठा व वसाहती वाढवण्यात आल्या.
प्र. गुटेनबर्गचे योगदान स्पष्ट करा.
उ. त्याने इ.स. १४४० मध्ये छापखाना सुरू केला. यामुळे ज्ञान, विचार आणि माहितीचा प्रसार वेगाने होऊ लागला.
प्र. गॅलिलिओला "आधुनिक विज्ञानाचा जनक" का म्हटले जाते?
उ. त्याने दुर्बीण सुधारली, नवीन निरीक्षणे मांडली व विज्ञानाला नवे दिशा दिल्या.
प्र. कोपर्निकसचे योगदान काय होते?
उ. त्याने प्रतिपादन केले की सौरमाला सूर्याकेंद्रित आहे आणि पृथ्वी सूर्याभोवती फिरते.
प्र. बार्थोलोम्यु डायसची कामगिरी काय होती?
उ. त्याने आफ्रिकेला वळसा घालून भारताकडे जाणारा सागरी मार्ग शोधला.
प्र. भारतात रेल्वेचा वापर युरोपीय हितासाठी कसा झाला?
उ. युरोपीय वस्तू खेडोपाड्यात पोहोचवणे सोपे झाले; यामुळे भारताच्या अर्थव्यवस्थेचे शोषण झाले.
प्र. औद्योगिक क्रांतीनंतर युरोपीय देशांची उद्दिष्टे काय होती?
उ. नवीन बाजारपेठा मिळवणे, कच्च्या मालाचा पुरवठा सुरू ठेवणे, वसाहती स्थापन करणे.
प्र. औद्योगिक क्रांतीमुळे कोणकोणते युरोपीय देश वसाहती विस्तारात पुढे आले?
उ. इंग्लंड, फ्रान्स, बेल्जियम, जर्मनी.
प्र. औद्योगिक क्रांतीच्या पार्श्वभूमीवर साम्राज्यवादाची संकल्पना स्पष्ट करा.
उ. औद्योगिक क्रांतीमुळे उत्पादन वाढले. या उत्पादनासाठी बाजारपेठा व कच्च्या मालाची गरज निर्माण झाली. त्यामुळे वसाहतींचे शोषण करून साम्राज्ये विस्तारली.
Answer by Dimpee Bora
