Chapter 6                               भारत आणि जग           

1. अकादमी आणि वेलिंग्टन येथे काय आहे?

उत्तर: स्टाफ कॉलेज


2. जगातील सर्वांत जास्त वावर असलेला आणि महत्त्वाचा सागरी वाहतुकीचा मार्ग कोणता?

उत्तर: हिंदी महासागर


3. दरवर्षी हिंदी महासागरातून किती मालवाहू जहाजे ये-जा करतात?

 उत्तर: सुमारे एक लाख


4. जगातील कंटेनर वाहतुकीपैकी किती वाहतूक हिंदी महासागरातून होते?

उत्तर: निम्मी (५०%) वाहतूक


5. खनिज तेलाच्या एकूण वाहतुकीपैकी किती वाहतूक हिंदी महासागरातून होते?

उत्तर: दोन-तृतीयांश (२/३)


6. भारताचा समुद्रकिनारा किती लांबीचा आहे?

उत्तर: सुमारे ७५०० कि.मी.


7. भारताच्या व्यापारापैकी किती टक्के वाहतूक सागरी मार्गाने होते?

 उत्तर: ९०% पेक्षा अधिक


8. भारताचे विशेष आर्थिक क्षेत्र किती आहे?

उत्तर: २.४ लाख वर्ग कि.मी.


9. भारताच्या पश्चिमेकडील महत्त्वाचा बेटसमूह कोणता?

उत्तर: लक्षद्वीप


10. भारताच्या पूर्वेकडील महत्त्वाचा बेटसमूह कोणता?

उत्तर: अंदमान आणि निकोबार बेटे


11. भारताच्या दक्षिणेला कोणता देश केवळ ९० सागरी मैलांवर आहे?

उत्तर: इंडोनेशिया


12. १९४८ मध्ये कोणत्या योजनेत प्रथमच भारताचा सागरी दृष्टिकोन मांडला गेला?

उत्तर: नौदल योजना


13. १९६५ च्या भारत-पाक युद्धात भारतीय नौदलाची भूमिका कशापुरती मर्यादित होती?

उत्तर: व्यापारी मार्ग नियंत्रित करण्यापुरती


14. भारतीय नौदलाने प्रथमच महत्त्वाची भूमिका कोणत्या युद्धात बजावली?

उत्तर: १९७१ च्या युद्धात


15. भारताची बंदराधारित विकास योजना कोणती?

उत्तर: सागरमाला योजना


16. बंदरांना रस्त्यांनी जोडण्याची योजना कोणती?

उत्तर: भारतमाला योजना


17. शीतयुद्धाच्या काळात भारताच्या परराष्ट्र धोरणाची तीन तत्त्वे कोणती होती?

उत्तर: अलिप्ततावाद, स्वायत्तता आणि विकसनशील राष्ट्रांबाबत एकता


18. १९९१ नंतर भारताने कोणते धोरण स्वीकारले?

उत्तर: आर्थिक उदारीकरण


19. IORA ची कल्पना कोणी मांडली?

उत्तर: नेल्सन मंडेला (१९९५, भारत भेटीत)


20. IORA ची स्थापना कधी झाली?

उत्तर: मार्च १९९७


21. आज IORA मध्ये किती सभासद आहेत?

उत्तर: २२ सभासद आणि ९ संवाद-भागीदार


22. IORA ची मुख्य उद्दिष्टे काय आहेत?

उत्तर: हिंदी महासागर क्षेत्राचा शाश्वत आणि संतुलित विकास व सहकार्याचे व्यासपीठ तयार करणे


23. हिंदी महासागर भारतासाठी का महत्त्वाचा आहे?

उत्तर: कारण येथे जगातील निम्मी कंटेनर वाहतूक, एक तृतीयांश मालवाहतूक आणि दोन-तृतीयांश तेलवाहतूक होते. भारताचा व्यापार, ऊर्जा आयात, तसेच सामरिक सुरक्षा या सर्व गोष्टी हिंदी महासागराशी जोडलेल्या आहेत.


24. भारताच्या सागरी संसाधनांचा उपयोग कसा होतो?

उत्तर: मत्स्य, खनिजे, तेल, व्यापार व बंदर विकासाद्वारे भारत आर्थिक विकास साधतो.


25. समुद्रकिनाऱ्यामुळे भारतासमोर कोणती आव्हाने उभी राहतात?

उत्तर: परकीय धोका, दहशतवाद, तस्करी, तसेच सुरक्षेचे प्रश्न निर्माण होतात.


26. भारताने सागरमाला आणि भारतमाला या योजना का आखल्या?

 उत्तर: बंदरे, जलमार्ग, आणि रस्ते यांचा एकत्रित विकास करून व्यापार आणि वाहतुकीत गती आणण्यासाठी.


27. शीतयुद्धानंतर भारताच्या परराष्ट्र धोरणात काय बदल झाले?

उत्तर: अलिप्ततावादावरून वास्तववादी राष्ट्रहिताकडे भारताने वाटचाल केली, तसेच आर्थिक उदारीकरण केले.


28. १९७१ च्या युद्धात भारतीय नौदलाने कोणती भूमिका बजावली?

उत्तर: पाकिस्तानच्या बंदरांवर आक्रमण केले आणि महत्त्वाचे सामरिक यश मिळवले.


29. IORA ची स्थापना का गरजेची होती?

उत्तर: आंतरराष्ट्रीय व्यवस्थेतील बदल, आर्थिक सहकार्याची गरज आणि हिंदी महासागर क्षेत्रातील विकासासाठी सहकार्याची आवश्यकता होती.


30. हिंदी महासागर क्षेत्रातील भारताची सामरिक भूमिका थोडक्यात स्पष्ट करा.

उत्तर: भारताचे भौगोलिक स्थान, समुद्रकिनारा, बेटे आणि आर्थिक क्षेत्र यामुळे भारत हा हिंदी महासागरातील प्रमुख सामरिक शक्ती आहे.

Answer by Dimpee Bora