Chapter- 1 वंदय 'कन्दे मातरम्'
1. गदिमा कोण होते?
उत्तर: गजानन दिगंबर माडगूळकर, ज्यांना “गदिमा” म्हणून ओळखले जाते, हे महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध कवी, गीतकार आणि साहित्यिक होते. ते शारदा देवीच्या साहित्य दरबारातील एक अग्रणी नाव मानले जातात. त्यांच्या प्रतिभेमुळे मराठी साहित्याच्या अनेक शाखा समृद्ध झाल्या.
2. गदिमांच्या सृजनशील प्रतिभेची वैशिष्ट्ये कोणती?
उत्तर: गदिमांची सृजनशीलता ओव्या, अभंग, काव्य आणि दीर्घकाव्य अशा विविध स्वरूपात दिसते. त्यांचे शब्दचित्रण अत्यंत प्रभावी आणि जिवंत आहे. त्यांनी लिहिलेल्या प्रत्येक शब्दात नेमकेपणा व भावस्पर्शीपणा दिसतो.
3. ‘गीतरामायण’ म्हणजे काय?
उत्तर: ‘गीतरामायण’ हे गदिमांनी लिहिलेलं आणि संगीतकार सुधीर फडके (बाबूजी) यांनी संगीतबद्ध केलेलं ५६ गाण्यांचं दीर्घकाव्य आहे. हे श्रीरामांच्या जीवनकथेचे काव्यबद्ध आणि सूरबद्ध रूप आहे.
4. गीटरामायणाला महाराष्ट्राने कशी प्रतिक्रिया दिली?
उत्तर: महाराष्ट्रभर 'गीतरामायण' अतिशय लोकप्रिय झाले. लोक दर आठवड्याला उत्सुकतेने त्याची वाट पाहत होते. त्यातील गाणी सर्वांनाच अंतर्मुख करणारी असल्याने त्यांना अवर्णनीय यश मिळाले.
5. पुणे आकाशवाणीने कोणता विक्रम केला?
उत्तर: पुणे आकाशवाणीने सलग ५६ आठवडे दर आठवड्याला एक गीत प्रसारित केले आणि यामुळे आकाशवाणीच्या इतिहासात एक अनोखा विक्रम नोंदवला.
6. गदिमांना ‘आधुनिक वाल्मीकी’ का म्हणतात?
उत्तर: श्रीरामांच्या जीवनाचे काव्य आणि संगीताद्वारे सुबक दर्शन घडवून आणल्यामुळे गदिमांना आधुनिक वाल्मीकी म्हटले जाते. त्यांच्या शब्दातून रामकथा पुन्हा नव्याने जिवंत झाली.
7. गीतरामायणातील पहिलं गीत कोणतं?
उत्तर: गीतरामायणातील पहिलं गीत आहे— “स्वये श्रीरामप्रभू ऐकती…” हे गीत गदिमांनी एकटाकी लेखनशैलीत लिहिले होते.
8. पहिल्या गीताला कोणता राग होता?
उत्तर: पहिलं गीत भूप रागावर आधारित होतं.
9. गदिमांची लेखनशैली कशी होती?
उत्तर: गदिमांची लेखनशैली अत्यंत एकाग्र, चित्रमय आणि भावपूर्ण होती. त्यांच्या शब्दांनी प्रसंग डोळ्यांसमोर उभे राहतात. ते शब्दांवर अत्यंत प्रेम करणारे आणि परिश्रम करणारे कलाकार होते.
10. सुधीर फडके (बाबूजी) यांनी गीतांवर कसा प्रभाव टाकला?
उत्तर: बाबूजी यांनी प्रत्येक गीताला सुमधुर चाल दिली. त्यांच्या सुरांनी गदिमांच्या शब्दांना जीवंत केले. शब्द आणि सूर यांचा सुंदर मिलाफ म्हणजे गीटरामायण.
11. “राम जन्मला ग सखी” या गीताची जन्मकथा विशेष का आहे?
उत्तर: हे गीत लिहिताना गदिमा अत्यंत एकाग्र अवस्थेत होते. हा प्रसंग तासन्तास लेखन, ध्यान, रात्रीची शांतता आणि अचानक प्रेरणा अशा भावनांनी भरलेला होता, त्यामुळे ही कथा उत्कंठावर्धक आहे.
12. गदिमांना अस्वस्थ का वाटत होते?
उत्तर: कारण उद्या सकाळीच बाबूजींना गीत द्यायचे होते, पण अजून गीत तयार झाले नव्हते. त्यामुळे ते मानसिक ताणात होते.
13. गदिमांनी लेखनासाठी कोणती जागा निवडली?
उत्तर: त्यांनी तुळशीवृंदावनाजवळील कट्ट्यावर बसून रात्रीच्या शांततेत लेखन करण्याचे ठरवले.
14. गदिमांच्या पत्नीने त्यांच्यासाठी काय व्यवस्था केली?
उत्तर: तिने कट्ट्यावर पांढरी शुभ्र चादर, पाठीसाठी टेकू, पानसुपारीचे तबक, उदबत्तीचा सुगंध आणि प्रकाशासाठी ट्यूबलाईट लावून दिली.
15. गदिमा रात्रीभर काय करत होते?
उत्तर: गदिमा रात्रीभर विचार, ध्यान आणि काव्यनिर्मितीच्या प्रक्रियेत गुंतलेले होते, परंतु बराच वेळ कोणताही शब्द लिहून झाला नव्हता.
16. मध्यरात्र उलटून गेल्यानंतर पत्नीने काय विचारले?
उत्तर: तिने विचारले की, “जेवणाचा काही विचार आहे का? इतका वेळ झाला तरी गाणं लिहून झालं का नाही?”
17. गदिमांनी काय उत्तर दिलं?
उत्तर: त्यांनी म्हटले, “प्रत्यक्ष प्रभू रामचंद्र जन्माला येणार आहेत, त्याला वेळ लागणारच!”
18. हे उत्तर गदिमांच्या स्वभावाबद्दल काय सांगते?
उत्तर: हे उत्तर दाखवते की गदिमा त्यांच्या कार्यात किती गंभीर आणि भावनापूर्ण असतात. ते कामाला दैवी प्रक्रिया मानत.
19. “राम जन्मला” गीत पूर्ण कधी झाले?
उत्तर: हे गीत पहाटेच्या सुमारास पूर्ण झाले.
20. गीत पूर्ण झाल्यावर गदिमांनी काय केले?
उत्तर: त्यांनी जागून राहिलेल्या आणि थकलेल्या पत्नीला ते गीत वाचून दाखवले.
21. पत्नीची प्रतिक्रिया कशी होती?
उत्तर: तिला गदिमांबद्दल अपार अभिमान वाटला. तिचा ऊर भरून आला.
22. या कथेत कोणता भाव वारंवार दिसतो?
उत्तर: काव्यनिर्मितीची साधना, भक्तिभाव आणि घरातील प्रेमळ वातावरण हे भाव दिसतात.
23. तुळशीवृंदावनाचे प्रसंगामध्ये काय महत्त्व आहे?
उत्तर: तुळशीवृंदावनाच्या धार्मिक आणि पवित्र वातावरणामुळे गाण्याला दैवी प्रेरणा मिळाली.
24. गदिमांच्या व्यक्तिमत्त्वातील कोणती बाजू उलगडते?
उत्तर: त्यांची मेहनत, काव्यसूक्ष्मता, भक्तिभाव आणि कुटुंबावरील प्रेम या सर्व बाजू उलगडतात.
25. गीतरामायणातील शब्दरचना कशी आहे?
उत्तर: गीतरामायणातील प्रत्येक शब्द चपखल, नेमका, अर्थपूर्ण आणि भावनिक आहे. ही शब्दरचना गदिमांच्या प्रतिभेची साक्ष देते.
26. गदिमा आणि बाबूजी यांची जोडी का अविस्मरणीय आहे?
उत्तर: गदिमांची शब्दप्रतिभा आणि बाबूजींचे संगीत हे एकत्र आल्यावर एक अद्वितीय कलाकृती तयार होते. त्यामुळे ही जोडी मराठी संस्कृतीत अद्वितीय ठरली.
27. गीतरामायणाची लोकप्रियता कशामुळे वाढली?
उत्तर: उत्कृष्ट काव्य, अप्रतिम संगीत, प्रसारणाची सातत्यता आणि श्रीरामभक्तीचा भाव यामुळे ते लोकांच्या मनात घर करून बसले.
28. श्रीधर माडगूळकर कोण?
उत्तर: श्रीधर माडगूळकर हे गदिमांचे चिरंजीव असून त्यांनी या प्रसंगाची खरी आठवण सांगितली आहे.
29. “राम जन्मला ग सखी” गीताचा मुख्य भाव कोणता?
उत्तर: प्रभू श्रीरामांच्या जन्माचा अपार आनंद, भक्तिभाव आणि पवित्रता हा गीताचा मुख्य भाव आहे.
30. या सम्पूर्ण कथेतून कोणता संदेश मिळतो?
उत्तर: महान कला ही साधना, समर्पण, परिश्रम आणि दिव्य प्रेरणेतून जन्म घेते. काव्य आणि संगीत हे फक्त मनोरंजन नसून आध्यात्मिक अनुभव आहेत.
Answer by Dimpee Bora
