⤆⤧ु⤍ि⤕ ā¤ĩिā¤ļ्ā¤Ŧ ā¤Žें ⤚⤰ā¤ĩाā¤šे

Chapter 5

ā¤Ē्⤰ā¤ļ⤍ 

1. ⤏्ā¤Ē⤎्⤟ ⤕ी⤜िā¤ ⤕ि ⤘ुā¤Žं⤤ू ā¤¸ā¤Žुā¤Ļा⤝ों ⤕ो ā¤Ŧा⤰-ā¤Ŧा⤰ ā¤ā¤• ā¤œā¤—ā¤š ⤕्⤝ों ⤜ा⤍ा ⤜ा⤤ा ā¤šै ? ⤇⤏ ⤍ि⤰ं⤤⤰ ⤆ā¤ĩाā¤—ā¤Žā¤¨ ⤏े ā¤Ē⤰्⤝ाā¤ĩ⤰⤪ ⤕ो ⤕्⤝ा ⤞ा⤭ ā¤šैā¤Ž ?

⤉⤤्⤤⤰ः  ā¤¸ु⤖ों ⤏े ⤚ा⤰ā¤ĩाā¤šि ā¤¸ā¤Žुā¤šों ⤕ा ⤜ीā¤ĩ⤍ ā¤Ē्⤰ा⤝ः ā¤Ē्⤰⤭ाā¤ĩि⤤ ā¤šो⤤ा ā¤šैं ⤜ā¤Ŧ ā¤ĩ⤰्⤎ा ā¤¨ā¤šीं ā¤šो⤤ी ā¤šैं, ⤚ा⤰ा⤗ाā¤š ⤏ु⤖ ⤜ा⤤े ā¤šैं ⤤ो ā¤Ēā¤ļु⤓ं ⤕े ⤞ि⤝े ⤭ु⤖े ā¤Žā¤°ā¤¨े ⤕ी ⤏्ā¤Ĩि⤤ि ⤆ ⤜ा⤤ि ā¤šै । ā¤¯ā¤šि ⤕ा⤰⤪ ā¤šै ⤕ी ⤘ुā¤Žं⤤ुā¤Ž ⤜ा⤤ि⤝ों ⤕ो, ⤜ो ⤚ा⤰ā¤ĩाā¤šि ⤏े ⤅ā¤Ē⤍ी ⤜ीā¤ĩि⤕ा ā¤Ē्⤰ाā¤Ē्⤤ ⤕⤰⤤े ā¤šैं, ā¤ā¤• ā¤œā¤—ā¤š ⤏े ā¤Ļू⤏⤰ी ā¤œā¤—ā¤š ⤤⤕ ⤘ूā¤Žā¤¤े ā¤°ā¤šā¤¨े ⤕ी ⤆ā¤ĩā¤ļ्⤝⤕⤤ा ā¤Ēā¤Ą़⤤ी ā¤šै । ⤇⤏ ⤘ुā¤Žं⤤ू ⤜ीā¤ĩ⤍ ⤕े ⤕ा⤰⤪ ā¤‰ā¤¨्ā¤šें ⤜ीā¤ĩि⤤ ā¤°ā¤šā¤¨े ⤤ā¤Ĩा ⤏ंā¤•ā¤Ÿ ⤏े ā¤Ŧ⤚⤍े ⤕ा ⤅ā¤ĩ⤏⤰ ā¤Ē्⤰ाā¤Ē्⤤ ā¤šो⤤ा ā¤šै। 

⤉⤍⤕ी ⤏⤤⤤ ⤗⤤िā¤ļी⤞⤤ा ⤕े ā¤Ē⤰्⤝ाā¤ĩ⤰⤪ी⤝ ⤞ा⤭ ⤍िā¤Ž्⤍⤞ि⤖ि⤤ ā¤šैं-

1) ⤉⤍⤕ी ⤗⤤िā¤ļी⤞⤤ा ⤕े ⤕ा⤰⤪ ā¤Ē्⤰ा⤕ृ⤤ि⤕ ā¤ĩ⤍⤏्ā¤Ē⤤ि ⤕ो ā¤Ģि⤰ ⤏े ā¤ĩृā¤Ļ्⤧ि ⤕⤰⤍े ⤕ा ⤅ā¤ĩ⤏⤰ ā¤Ē्⤰ाā¤Ē्⤤ ā¤šो⤤ा ā¤šै । ā¤Žु⤞⤤ः ā¤ĩ⤍⤏्ā¤Ē⤤ि ⤏⤰ं⤕्⤎⤪ ⤕े ⤕ा⤰⤪ ā¤Ē⤰्⤝ाā¤ĩ⤰⤪ ⤏ं⤤ु⤞ि⤤ ā¤°ā¤šā¤¤ा ā¤šै ।

2) ⤉⤍⤕े ā¤Žā¤ĩेā¤ļि⤝ों ⤕ो ā¤šā¤°ा-⤭⤰ा ⤍⤝ा ⤚ा⤰ा ā¤Ē्⤰ाā¤Ē्⤤ ā¤šो⤤ा ā¤šै । ⤤ā¤Ĩा ā¤ĩे ⤖े⤤ों ā¤Žें ⤘ूā¤Ž-⤘ूā¤Ž ⤕⤰ ⤗ोā¤Ŧ⤰ ā¤Ļे⤤े ā¤°ā¤šā¤¤े ā¤šै ⤜ि⤏⤏े ⤕ृ⤎ि ⤭ूā¤Žि ⤕ी ⤉⤰्ā¤ĩ⤰⤤ा ā¤Ŧ⤍ी ā¤°ā¤šā¤¤ि ā¤šै ।

2. ⤇⤏ ā¤Ŧा⤰े ā¤Žें ⤚⤰्⤚ा ⤕ी⤜िā¤ ⤕ि ⤔ā¤Ē⤍िā¤ĩेā¤ļि⤕ ⤏⤰⤕ा⤰ ⤍े ⤍िā¤Ž्⤍⤞ि⤖ि⤤ ⤕ा⤍ू⤍ ⤕्⤝ों ā¤Ŧ⤍ाā¤ ? ā¤¯ā¤š ⤭ी ā¤Ŧ⤤ाā¤‡ā¤ ⤕ि ⤇⤍ ⤕ा⤍ू⤍ों ⤏े ⤚ा⤰ā¤ĩाā¤šों ⤕े ⤜ीā¤ĩ⤍ ā¤Ē⤰ ⤕्⤝ा ⤅⤏⤰ ā¤Ēā¤Ą़ाः 

  • ā¤Ē⤰⤤ी ⤭ूā¤Žि ⤍िā¤¯ā¤Žाā¤ĩ⤞ि 
  • ā¤ĩ⤍ ⤅⤧ि⤍िā¤¯ā¤Ž 
  • ⤅ā¤Ē⤰ा⤧ी ⤜⤍⤜ा⤤ि ⤅⤧ि⤍िā¤¯ā¤Ž 
  • ⤚⤰ा⤈ ⤕⤰
⤉⤤्⤤⤰ः  ā¤Ē⤰⤤ी ⤭ूā¤Žि ⤍िā¤¯ā¤Žाā¤ĩ⤞िः ā¤‡ā¤¸ ⤍िā¤¯ā¤Ž ⤕े ā¤¤ā¤šā¤¤ ⤏⤰⤕ा⤰ ⤗ै⤰-⤖े⤤िā¤šā¤° ā¤œ़ā¤Žी⤍ ⤕ो ⤅ā¤Ē⤍े ⤕ā¤Ŧ्⤜े ā¤Žें ⤞े⤕⤰ ⤕ु⤛ ⤖ा⤏ ⤞ो⤗ों ⤕ो ⤏ैंā¤Ē⤍े ⤞⤗ी । ⤇⤍ ⤞ो⤗ों ⤕ो ā¤•ā¤ˆ ā¤¤ā¤°ā¤š ⤕ी ⤰ी⤝ा⤝⤤ें ā¤Ļी ā¤—ā¤ˆं ⤔⤰ ⤇⤏ ā¤œā¤Žी⤍ ⤕ो ⤖े⤤ी ⤞ा⤝⤕ ā¤Ŧ⤍ा⤍े ⤔⤰ ⤖े⤤ी ⤕⤰⤍े ⤕ो ā¤Ŧā¤ĸ़ाā¤ĩा ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा । ⤜्⤝ाā¤Ļा⤰⤤ ā¤œā¤Žी⤍ ā¤šā¤°ā¤—ाā¤šों ⤕ी ā¤Ĩी ⤜ि⤍⤕ा ⤏⤰ā¤ĩाā¤šे ⤍िā¤¯ā¤Žि⤤ ⤰ुā¤Ē ⤏े ⤇⤏्⤤ेā¤Žा⤞ ⤕⤰⤤े ā¤Ĩे । ⤖े⤤ी ⤕े ā¤Ģे⤞ाā¤ĩ ⤏े ⤚⤰ा⤗ाā¤š ⤏िā¤Žā¤Ÿā¤¨े ⤞⤗े ⤔⤰ ⤚⤰ā¤ĩाā¤šों ⤕े ⤞ि⤝े ā¤¸ā¤Žā¤¸्⤝ा ā¤šौ ā¤—ā¤ˆ ।
          ā¤ĩ⤍ ⤅⤧ि⤍िā¤¯ā¤Žः ā¤‡ā¤¸ ⤅⤧ि⤍िā¤¯ā¤Ž ⤕े ā¤Ļ्ā¤ĩा⤰ा ⤏⤰⤕ा⤰ ⤍े  ā¤ā¤¸े ⤜ं⤗⤞ों ⤕ो '⤆⤰⤕्⤎ि⤤ā¤ĩ⤍ ⤘ो⤎ि⤤ ⤕⤰ ā¤Ļि⤝ा ā¤œā¤šाँ ā¤Ļेā¤ĩā¤Ļा⤰ ⤝ा ⤏ा⤞ ⤜ै⤏ी ⤕ीā¤Žā¤¤ी ⤞⤕ीā¤Ą़  ā¤Ēैā¤Ļा ā¤šो⤤ि ā¤Ĩी । ⤇⤍ ⤜ं⤗⤞ों ā¤Žें ⤏⤰ā¤ĩाā¤šों ⤕े ⤘ु⤏⤍े ā¤Ē⤰ ā¤Ēाā¤Ŧंā¤Ļी ⤞⤗ा ā¤Ļी ā¤—ā¤ˆ । ⤇⤍ ā¤œā¤—ं⤞ो ā¤Žें ⤏⤰ā¤ĩाā¤šों ⤕े ⤘ु⤏⤍े ā¤Ē⤰ ā¤Ēाā¤Ŧंā¤Ļी ⤞⤗ा ā¤Ļी ā¤—ā¤ˆ । ā¤•ā¤ˆ ⤜ं⤗⤞ो ⤕ो '⤏ं⤰⤕्⤎ि⤤' ⤘ो⤎ि⤤ ⤕⤰ ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा । ⤈⤍ ⤜ं⤞ो ⤕ो ⤚⤰ā¤ĩाā¤šो ⤕ी ⤚⤰ā¤ĩाā¤šि ⤕े ⤕ु⤛ ā¤Ē⤰ंā¤Ē⤰ा⤗⤤ ⤅⤧ि⤕ा⤰ ⤤ो ā¤Ļिā¤ ⤞े⤕ि⤍ ⤉⤍⤕ि ⤆ā¤ĩा⤜ाā¤šी ā¤Ē⤰ ā¤Ŧंā¤Ļिā¤ļें ā¤Ē⤰ ⤞⤗ी ā¤°ā¤šीं ।
         ā¤…ā¤Ē⤰ा⤧ी ⤜⤍⤜ा⤤ि ⤅⤧ि⤍िā¤¯ā¤Žः ā¤‡ā¤¸ ⤕ा⤍ु⤍ ⤕े ā¤¤ā¤šā¤¤ ā¤Ļ⤏्⤤⤕ा⤰ों, ā¤ĩ्⤝ाā¤Ēा⤰ि⤝ो ⤓⤰ ⤏⤰ā¤ĩाā¤šों ā¤Ŧā¤šु⤤ ⤏ा⤰े ā¤¸ā¤Žुā¤Ļा⤝ों ⤕ो ⤅ā¤Ē⤰ा⤧ि ⤕ी ⤏ु⤚ी ā¤Žें ⤰⤖ा ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा । ⤉⤍ ā¤Ē⤰ ā¤Ŧि⤍ा ā¤Ēā¤°ā¤Žि⤟ ⤆ā¤ĩा⤜ाā¤šी ā¤Ē⤰ ⤰ो⤕ ⤞⤗ा ā¤Ļी ā¤—ā¤ˆ । ⤗्⤰ाā¤Ž्⤝ ā¤Ēु⤞ि⤏ ⤉ā¤Ē⤰ ⤏ā¤Ļा ⤍⤜⤰ ⤰⤖⤍े ⤞⤗ि । 
         ā¤šā¤°ा⤈ ⤕⤰ः ā¤‰ā¤¨्⤍⤏ā¤ĩी ⤏ā¤Ļी ⤕े ā¤Žā¤§्⤝ ⤏े ā¤šी ā¤Ļेā¤ļ ⤕े ⤜्⤝ाā¤Ļा⤤ ⤏⤰ā¤ĩाā¤šी ā¤‡ā¤˛ा⤕ों ā¤Žें ⤏⤰ā¤ĩाā¤šी ⤟ै⤕्⤏ ⤞ा⤗ू ⤕⤰ ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा ā¤Ĩा । ā¤šā¤°े⤕ ⤏⤰ā¤ĩाā¤šे ⤕ो ā¤ā¤• ā¤Ēा⤏ ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा । ⤚⤰ा⤗ाā¤š ā¤Žे ā¤Ļा⤖ि⤞ ā¤šो⤍े ⤕े ⤞ि⤝े ⤏⤰ाā¤ĩाā¤šों ⤕ो ā¤Ēा⤏ ā¤Ļि⤖ा⤕⤰ ā¤Ēā¤šā¤˛े ⤟ै⤕्⤏ ⤅ā¤Ļा ⤕⤰⤍ा ā¤šो⤤ा ā¤Ĩा ।

3. ā¤Žा⤏ा⤈ ā¤¸ā¤Žुā¤Ļा⤝ ⤕े ⤚ा⤰ा⤗ाā¤š ⤉⤏⤏े ⤕्⤝ों ⤛ि⤍ ā¤—ā¤ ? ⤕ा⤰⤪ ā¤Ŧ⤤ाā¤ँ ।
⤉⤤्⤤⤰ः ā¤œā¤Ŧ ⤝ु⤰ोā¤Ē ⤕ी ⤉ā¤Ē⤍िā¤ĩेā¤ļी ā¤ļ⤕्⤤ि⤝ो ⤕े ā¤Ŧी⤚ ā¤ā¤—ā¤Ą़े ā¤ļु⤰ु ā¤šुā¤ ⤤े ⤉⤍्ā¤šों⤍े ⤉⤍्⤍⤏ā¤ĩीं ⤏ā¤Ļी ⤕े ⤆⤖ि⤰ ā¤Žें ⤆ā¤Ģ्⤰ि⤕ी ā¤Žā¤šाā¤Ļ्ā¤ĩीā¤Ē ⤕ा ⤆ā¤Ē⤏ ā¤Žें ā¤Ŧँ⤟ā¤ĩा⤰ा ⤕⤰ ⤞ि⤝ा । ⤇⤏⤕े ā¤Ē⤰ि⤪ाā¤Ž ⤏्ā¤ĩ⤰ूā¤Ē 1185 ā¤Žें ā¤Žā¤¸ा⤈ ⤕ा ⤇⤞ा⤕ा ā¤Ļो ⤭ा⤗ों ā¤Žे ā¤Ŧँ⤤ ⤗े⤝ा । ⤅ā¤Ŧ ⤉ā¤Ē⤍ीā¤ĩेā¤ļी ⤕ा⤞ ⤕े ā¤Ēā¤šā¤˛े ⤕ी ⤤ु⤞⤍ा ā¤Žें ā¤Žā¤¸ा⤈ ⤞ो⤗ों ⤕ा 60% ⤏े ⤅⤧ि⤕ ā¤šि⤏्⤏ा ⤉⤍⤕े ā¤šाā¤Ĩ ⤏े ⤚⤞ा ⤗⤝ा । ⤚⤰ा⤗ाā¤š ⤕े ā¤Ŧā¤Ą़े ā¤šि⤏्⤏े ⤕ो ā¤ļि⤕ा⤰⤗ाā¤š ā¤Ŧ⤍ाā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा, ⤜ै⤏े ⤕े⤍्⤝ा ⤕ा ā¤Žā¤¸ा⤈ ā¤Žा⤰ा ⤔⤰ ⤏ाā¤Ž्ā¤Ŧु⤰ू ⤍ेā¤ļ⤍⤞ ā¤Ēा⤰्⤕ ⤔⤰ ⤤ं⤜ा⤍ि⤝ा ⤕ा ⤏े⤰ें⤗े⤤ि ā¤Ēा⤰्⤕ । ⤅ā¤Ŧ ⤇⤍ ⤈⤞ा⤕ों ā¤Žें ā¤Žā¤¸ा⤈ ⤅ā¤Ē⤍े ā¤Ēā¤ļु⤓ ⤕ो ⤞े⤕⤰ ⤍ेā¤šि ⤜ा ⤏⤕⤤े ā¤Ĩे । 

4. ⤆⤧ु⤍ि⤕ ā¤ĩिā¤ļ्ā¤ĩā¤ĩ ⤍े ⤘ा⤰⤤ ⤔⤰ ā¤Ēू⤰्ā¤ĩी ⤅ā¤Ģ्⤰ी⤕ी ⤚⤰ā¤ĩाā¤šा ā¤¸ā¤Žुā¤Ļा⤝ों ⤕े ⤜ीā¤ĩ⤍ ā¤Žें ⤜ि⤍ ā¤Ē⤰िā¤ĩ⤰्⤤⤍ों ⤜⤍्ā¤Ž ā¤Ļि⤝ा ā¤‰ā¤¨ā¤Žें ā¤•ā¤ˆ ā¤¸ā¤Žा⤍⤤ाā¤ँ ā¤Ĩीं । ā¤ā¤¸े ā¤Ļो ā¤Ē⤰ीā¤ĩ⤰्⤤⤍ों ⤕े ā¤Ŧा⤰े ā¤Žें ⤞ि⤖िā¤ ⤜ो ⤭ा⤰⤤ी⤝ ⤚⤰ā¤ĩाā¤šों ⤔⤰ ā¤Žा⤏ा⤈ ā¤—ā¤Ą़⤰ि⤝ों, ā¤Ļो⤍ों ⤕े ā¤Ŧी⤚ ⤏ाā¤Žā¤¨ ⤰ूā¤Ē ⤏े ā¤Žौ⤜ूā¤Ļ ā¤Ĩे । 

⤉⤤्⤤⤰ः 1) ā¤­ा⤰⤤ी⤝ ⤚⤰ā¤ĩाā¤šा ā¤¸ā¤Žुā¤Ļा⤝ो ⤤ā¤Ĩा ā¤Žा⤏ा⤈ ā¤Ēā¤ļुā¤Ēा⤞⤕ों ā¤Ļो⤍ों ⤕ो ⤅ā¤Ē⤍े-⤅ā¤Ē⤍े ⤚⤰ा⤗ाā¤šों ⤏े ā¤Ŧेā¤Ļ⤖⤞ ⤕⤰ ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा ⤜ि⤏⤕ा ā¤Žā¤¤ā¤˛ā¤ĩ ā¤Ĩा ā¤Ļो⤍ो ⤕े ⤞ि⤝े ⤚ा⤰े ⤕ि ā¤•ā¤Žी ⤤ā¤Ĩा ⤜ीā¤ĩ⤍-⤝ाā¤Ē⤍ ⤕ी ā¤¸ā¤Žā¤¸्⤝ा ⤕ा ⤉⤤्ā¤Ē⤍्⤍ ā¤šो⤍ा। 

2) ⤭ा⤰⤤ी⤝ ⤚⤰ā¤ĩाā¤šा ā¤¸ā¤Žुā¤Ļा⤝ ⤤ā¤Ĩा ā¤Žा⤏ा⤈ ā¤Ēā¤ļुā¤Ēा⤞⤕ों ā¤Ļो⤍ों ⤕ो ā¤šि ā¤¸ā¤Žā¤¸्⤝ा⤓ं ⤕ा ā¤¸ā¤Žा⤍ ⤰ुā¤Ē ⤏े ⤏ाā¤Žā¤¨ा ⤕⤰⤍ा ā¤Ēā¤Ą़ा ⤜ā¤Ŧ ā¤ĩ⤍ों ⤕ो '⤆⤰⤕्⤎ी⤤' ⤘ो⤎ि⤤ ⤕⤰ ā¤Ļी⤝ा ⤗⤝ा ⤤ā¤Ĩा ⤉⤍्ā¤šें ā¤‡ā¤¨ā¤Žें ā¤Ē्⤰ā¤ĩेā¤ļ ⤕⤰⤍े ⤏े ā¤Žā¤¨ा ⤕⤰ ā¤Ļि⤝ा ⤗⤝ा । 

 Question Answer By- Mandira Saha   
                                                   



NCERT Hindi Medium Class 9 ⤭ा⤰⤤ ⤔⤰ ā¤¸ā¤Žā¤•ा⤞ी⤍ ā¤ĩिā¤ļ्ā¤ĩ-1 Book Chapter 5 ⤆⤧ु⤍ि⤕ ā¤ĩिā¤ļ्ā¤Ŧ ā¤Žें ⤚⤰ā¤ĩाā¤šे Question Answer



Post ID: DABP005683