সমাজৰ পিছপৰা শ্ৰেণীৰ বাবে শিক্ষা
অধ্য়ায়-১২
(ক) চমু প্রশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ প্ৰায় ৫০টা শব্দৰ ভিতৰত লিখক)
প্রশ্ন নং ১ঃ সমাজৰ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে সা-সুবিধাৰপৰা বঞ্চিত শ্ৰেণী বুলিলে কি বুজে ? ব্যাখ্যা কৰক।
উত্তৰঃ সমাজৰ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণী বুলিলে সেই সকলো লোকক বুঝোৱা হয়, যিসকল সমাজত অৰ্থনৈতিক, সামাজিক, আৰু সাংস্কৃতিক সুবিধাবোৰৰ অভাৱত আছে। এই শ্ৰেণীসমূহৰ সদস্যসকলৰ জীৱনযাত্রা আৰু সুযোগ-সুবিধাৰ অভাৱ বৰ্ণনাকাৰী আৰু সংকটজনক। বঞ্চিত শ্ৰেণীসমূহৰ বিষয়বস্তুৰ সঠিক অৰ্থ বুজিবলৈ, কিছু মৌলিক দিশৰ ওপৰত আলোচনা কৰা উচিত।
১. অর্থনৈতিক বঞ্চনা:
- দৰিদ্ৰতা: অৰ্থনৈতিকভাৱে বঞ্চিত শ্ৰেণী প্ৰায় সৰ্বদা দৰিদ্ৰতাৰ অন্তৰ্গত। তেওঁলোকৰ আয়, সম্পদ, আৰু দৈনন্দিন জীৱনযাত্রা শ্ৰেণীসমূহৰ তুলনাত অত্যন্ত কম।
- নিযুক্তিৰ অভাৱ: এই শ্ৰেণীসমূহৰ মানুহবোৰে অধিকাংশ সময়েই সুদৃঢ় চাকৰি, নিয়মিত আয়, আৰু ৰাইজৰ সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত থাকে।
২. সামাজিক বঞ্চনা:
- শিক্ষাৰ অভাৱ: শিক্ষা এক শক্তিশালী হাতিয়াৰ, কিন্তু সামাজিকভাৱে বঞ্চিত শ্ৰেণীসমূহত শিক্ষাৰ সুবিধা সোনকালে উপলব্ধ নহয়।
- স্বাস্থ্য সেৱাৰ অভাৱ: স্বাস্থ্যৰ সুবিধাৰ অভাৱ তথা স্বাস্থ্য সেৱা ব্যৱস্থাত বঞ্চনা, অৰ্থনৈতিক সমস্যাৰ পৰা উদ্ভৱিত হয়।
৩. সাংস্কৃতিক বঞ্চনা:
- সাংস্কৃতিক মূল্যবোধৰ অভাব: সমাজৰ বৃহত্তৰ অংশৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হোৱা বাবে, এই শ্ৰেণীসমূহৰ সাংস্কৃতিক মূল্যবোধৰ অভাব দেখা যায়।
- সাংস্কৃতিক সন্মান: সামাজিকভাবে বঞ্চিত শ্ৰেণীসমূহৰ সদস্যসকলৰ সাংস্কৃতিক অভিজ্ঞান আৰু পৰম্পৰাৰ উপৰত যথেষ্ট সন্মান নাই।
৪. নৈতিক আৰু সামাজিক সম্পৰ্ক:
- বৈষম্য আৰু বঞ্চনা: এই শ্ৰেণীসমূহ সৃষ্টিতে বৈষম্য আৰু সামাজিক বিভাজন অব্যাহত থাকে।
- সামাজিক কাঠামো: সমাজৰ বিভিন্ন দিশত অবস্থিত মূল সমস্যাবোৰৰ ফলত, এই শ্ৰেণীসমূহৰ সদস্যসকলক সামাজিক কাঠামোত সঠিক স্থান নাপায়।
৫. নৈতিক ও আইনগত অধিকার:
- অধিকারৰ অভাব: সামাজিকভাৱে বঞ্চিত শ্ৰেণীসমূহৰ সদস্যসকলৰ অধিকাৰসমূহক সঠিকভাবে মানি লোৱা নহয়। তেওঁলোকৰ আইনি সুৰক্ষা আৰু অধিকাৰ বঞ্চিত হয়।
উপসংহাৰ
সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণী সমাজৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ অংশ, যিয়ে সমাজৰ উন্নয়ন, সমৃদ্ধি আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ ক্ষেত্ৰত এক বড়ো বাধা। এই শ্ৰেণীসমূহৰ উন্নয়ন আৰু সুরক্ষাৰ বাবে, শিক্ষাৰ সুযোগ, আৰ্থিক সহায়, সামাজিক সম্পৰ্ক বৃদ্ধি, আৰু স্বাস্থ্য সেৱাৰ উন্নতিৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দিয়াৰ প্ৰয়োজন। সঠিক নীতি আৰু প্ৰচেষ্টা গ্ৰহণ কৰিলে এই শ্ৰেণীসমূহৰ জীৱন যাত্ৰাৰ মান উন্নত কৰিব পৰা যায়।
প্রশ্ন নং ২ঃ অনুসূচিত জাতি-জনজাতিৰ ক্ষেত্ৰত কোঠাৰী আয়োগৰ পৰামৰ্শৱলী কি আছিল ?
উত্তৰঃ কোঠাৰী আয়োগ, যাক 1978 চনত ভাৰত চৰকাৰৰ দ্বাৰা গঠন কৰা হৈছিল, নুসূচিত জাতি আৰু জনজাতিৰ উন্নয়নৰ বাবে বিশেষ পৰামৰ্শ দিয়াৰ উদ্দেশ্যে কাৰ্য্য কৰি আছিল। এই আয়োগে নুসূচিত জাতি আৰু জনজাতিসকলৰ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন পৰামৰ্শ দিয়াৰ লগতে কিছু মুখ্য দিশৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। তলত কোঠাৰী আয়োগৰ কিছুমান প্ৰধান পৰামৰ্শ উল্লেখ কৰা হৈছে:
১. শিক্ষাৰ উন্নতি:
প্রশ্ন নং ৩ঃ ভাৰতত মহিলাসকলৰ বাবে থকা ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্যসূচীবোৰ কি কি? ব্যাখ্যা কৰক।
উত্তৰঃ ভাৰতত মহিলাসকলৰ সুৰক্ষা, উন্নয়ন আৰু ক্ষমতায়নৰ উদ্দেশ্যে বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰা হৈছে। এই কাৰ্যসূচীসমূহ মহিলা জনগণৰ সামগ্ৰিক উন্নয়ন নিশ্চিত কৰাৰ বাবে লক্ষ্য কৰি নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। তলত কিছুমান মুখ্য ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্যসূচী উল্লেখ কৰা হৈছে:
১. বেটি বচাও, বেটি পড়াও (Betti Bachao, Beti Padhao):
- উদ্দেশ্য: এই কাৰ্যসূচীৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে ছোৱালীৰ জন্ম আৰু শিক্ষা নিশ্চিত কৰা।
- গুরুত্ব: সমাজত মহিলাৰ সমৰ্থনৰ প্ৰয়োজনীয়তা বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে এই অভিযানে সচেতনতা বৃদ্ধি কৰে আৰু মহিলাৰ অধিকারৰ ক্ষেত্ৰত ইতিবাচক পৰিৱর্তন সাধন কৰে।
২. মহিলা সুৰক্ষা যোজনা (Mahila Suraksha Yojana):
- উদ্দেশ্য: মহিলাৰ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত সুৰক্ষা সৃষ্টিৰ বাবে বিভিন্ন পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা।
- গুরুত্ব: এই যোজনাৰ অধীনত বিভিন্ন আইনী সহায় আৰু সুৰক্ষা ব্যৱস্থা প্ৰদান কৰা হয়, যেনে মহিলা থানাৰ নিৰ্মাণ আৰু মহিলাসকলৰ বাবে বিশেষ সুৰক্ষা সেবাৰ প্ৰদান।
৩. নৰসিংহনাথ অভিযান (Nari Shakti Yatra):
- উদ্দেশ্য: মহিলা জনগণৰ শক্তি, সক্ষমতা আৰু অধিকারৰ প্ৰচাৰ।
- গুরুত্ব: এই অভিযানে মহিলা প্ৰশিক্ষণ, সুৱিদা আৰু সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন জনসচেতনতা কার্যসূচী কাৰ্যকৰী কৰে।
৪. জাতীয় মহিলা কমিশন (National Commission for Women):
- উদ্দেশ্য: মহিলা অধিকাৰ আৰু সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে এটি আইনী সংস্থা।
- গুরুত্ব: মহিলা বিষয়ক সমস্যা আৰু অভিযোগৰ সমাধান, আইনী সহায়, আৰু মহিলাৰ অধিকাৰৰ সুৰক্ষাৰ বাবে এই কমিশনে কাম কৰে।
প্রশ্ন নং ৪ঃ ভাৰতীয় পটভূমিত গ্রাম্য জনসংখ্যাৰ শিক্ষাৰ সুবিধাসমূহ আলোচনা কৰক ৷
উত্তৰঃ ভাৰতৰ গ্রাম্য জনসংখ্যাৰ শিক্ষাৰ সুবিধাসমূহ বিশেষ ভাৱে সমাজৰ সমৃদ্ধি আৰু উন্নয়নত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। দেশখনৰ অধিকাংশ জনগণ গ্ৰামাঞ্চলত বসবাস কৰে, সেয়ে গ্ৰাম্য শিক্ষাৰ উন্নয়ন সমাজৰ উন্নতিৰ বাবে অত্যাৱশ্যক। তলত গ্ৰাম্য জনসংখ্যাৰ শিক্ষাৰ সুবিধাসমূহ আলোচনা কৰা হৈছে:
১. বাক্য ৰক্ষাৰ সুবিধা:
- শিক্ষাৰ অগ্ৰগতি: গ্ৰাম্য অঞ্চলত বিদ্যালয় স্থাপন আৰু শিক্ষা পদ্ধতিৰ উন্নয়নে গ্ৰাম্য জনসংখ্যাৰ শিক্ষাৰ মান উন্নত কৰে।
- আঞ্চলিক ভাষা: গ্ৰাম্য শিক্ষাৰ জৰিয়তে স্থানীয় ভাষা আৰু সংস্কৃতিৰ সংৰক্ষণ হয়।
২. অৰ্থনৈতিক উন্নতি:
- স্বনিযুক্তি: শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা মহিলাসকল আৰু গ্ৰাম্য লোকসকল অধিক চাকৰিৰ সুযোগ আৰু উদ্যোগৰ বাবে সক্ষমতা লাভ কৰে, যিয়ে অৰ্থনৈতিক উন্নতিৰ পথ প্ৰশস্ত কৰে।
- কৃষি উন্নতি: শিক্ষাৰ মাধ্যমে গ্ৰাম্য কৃষকসকলে আধুনিক কৃষি পদ্ধতি আৰু প্রযুক্তি সম্বন্ধে জানিবলৈ সক্ষম হয়, যিয়ে কৃষিৰ উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি কৰে।
৩. সামাজিক সজাগতা:
- স্বাস্থ্য শিক্ষা: শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা গ্ৰাম্য জনগণ স্বাস্থ্য, পুষ্টি আৰু পৰিৱেশৰ ক্ষেত্ৰত অধিক সজাগ হয়, যিয়ে স্বাস্থ্য পৰিষেবা আৰু জনসচেতনতা বৃদ্ধি কৰে।
- নিৰ্যাতনৰ বিৰুদ্ধে সচেতনতা: শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা মহিলাসকলে নিজ অধিকাৰ আৰু সামাজিক সুৰক্ষা সম্পৰ্কে জানিবলৈ সক্ষম হয়।
৪. সাংস্কৃতিক বিকাশ:
- সাংস্কৃতিক পৰম্পৰা: গ্ৰাম্য শিক্ষাৰ মাধ্যমে স্থানীয় সাংস্কৃতিক পৰম্পৰা আৰু ইতিহাসৰ সংৰক্ষণ হয়।
- সামাজিক সংযোগ: শিক্ষাৰ মাধ্যমে গ্ৰাম্য জনগণের মাজত আন্তঃসংযোগ বৃদ্ধি পায়, যিয়ে সামাজিক সঞ্জাল শক্তিশালী কৰে।
ৰচনাধৰ্মী প্রশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ প্ৰায় ৩০০-৫০০টা শব্দৰ ভিতৰত লিখক) (খ)
প্রশ্ন নং ১ঃ সমাজৰ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণীৰ ক্ষেত্ৰত থকা সাংবিধানিক সুবিধাসমূহৰ এটা বিশদ টোকা প্ৰস্তুত কৰক। এই সুবিধাবোৰৰ দ্বাৰা অৱস্থাৰ উন্নতি হৈছেনে?
উত্তৰঃ ভাৰতৰ সংবিধানত সমাজৰ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণীৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন বিশেষ সুবিধা আৰু অধিকারৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। এই সুবিধাবোৰ মূলত নিম্নলিখিত দিশসমূহক লক্ষ্য কৰি স্থাপন কৰা হৈছে:
১. আৰ্টিকেল 15:
- বৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষা: আৰ্টিকেল 15 গৰাকী মহিলাসকল, শিশু, আৰু অন্যান্য বঞ্চিত গোটৰ পৰা বৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰে।
- বিশেষ সুবিধা: বিশেষ সুবিধা আৰু সুৰক্ষা প্ৰদানৰ অধিকার প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
২. আৰ্টিকেল 16:
- ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণ: ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ চাকৰিত অন্তৰ্ভুক্তি নিশ্চিত কৰে। বিশেষকৈ, অনুন্নত জাতি আৰু জনজাতিৰ লোকসকলৰ বাবে নিযুক্তি আৰু পদোন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত সুবিধা প্ৰদান কৰা হয়।
৩. আৰ্টিকেল 46:
- শিক্ষা আৰু উন্নয়ন: এই আৰ্টিকেলৰ অধীনত ভাৰত চৰকাৰ সমাজৰ পিছ পৰি থকা গোটৰ শিক্ষাৰ উন্নয়নৰ বাবে বিশেষ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰাৰ বাবে নিৰ্দেশিত।
- সাংস্কৃতিক সুৰক্ষা: সাংস্কৃতিক উন্নয়ন আৰু উন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে।
৪. আর্টিকেল 338:
- জাতীয় কমিশন: নুসূচিত জাতি আৰু জনজাতিৰ বাবে পৃথক কমিশনৰ গঠন। এই কমিশনে আৰ্থিক, শিক্ষা আৰু সামাজিক উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত তদন্ত আৰু সঠিক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰে।
৫. আৰ্টিকেল 341:
- নুসূচিত জাতিৰ সুৰক্ষা: নুসূচিত জাতিৰ সংজ্ঞা আৰু সুৰক্ষাৰ বাবে পৃথক আইনী ব্যৱস্থা।
৬. বিভিন্ন নীতি আৰু কাৰ্যসূচী:
- সুবিধা সংক্রান্ত বিভিন্ন নীতি: গ্ৰাম্য উন্নয়ন, মহিলাৰ ক্ষমতায়ন, আৰ্থিক সুৰক্ষা, আৰু জনসাধাৰণৰ স্বাস্থ্য সেৱাৰ বাবে বিভিন্ন চৰকাৰী নীতি আৰু কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰা হৈছে।
সুবিধাবোৰৰ দ্বাৰা অৱস্থাৰ উন্নতি:
- অৱস্থা উন্নতি: সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণীৰ লোকসকলৰ বাবে এই সাংবিধানিক সুবিধাসমূহ সুনিশ্চিতভাবে উন্নতি সাধন কৰিছে।
- শিক্ষা আৰু আৰ্থিক উন্নয়ন: এই সুবিধাসমূহৰ ফলস্বৰূপ শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত বৃদ্ধি আৰু আৰ্থিক উদ্যোগৰ সুযোগ বৃদ্ধি পোৱা গৈছে।
- সামাজিক সজাগতা: এই অধিকারসমূহৰ জৰিয়তে সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত গোটৰ লোকসকলে নিজৰ অধিকাৰ সম্বন্ধে সজাগ আৰু সক্ৰিয় হৈছে।
যদিও, কিছুমান ক্ষেত্ৰত বাস্তৱায়ন আৰু ব্যৱস্থা গ্ৰহণৰ অভাৱৰ বাবে উন্নতিৰ পৰিমাণ সৰ্বাধিক নহ’ব পাৰে, তথাপি এই সুবিধাসমূহ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে পিছপৰীয়া শ্ৰেণীৰ সুৰক্ষা আৰু উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰি আছে।
প্রশ্ন নং ২ঃ সমাজৰ বিভিন্ন সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণীৰ উন্নতিৰ হকে কিছুমান পৰামৰ্শ আগবঢ়াওক ।
উত্তৰঃ সমাজৰ বিভিন্ন সা-সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত শ্ৰেণীৰ উন্নতিৰ হকে কিছু পৰামৰ্শ আগবঢ়োৱা হৈছে:
Answer By - Suman Saikia
Type By- Bikash Bora
