শিক্ষা আৰু গণতন্ত্ৰ

অধ্য়ায়-১৪

 ক) চমু প্রশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰে প্ৰায় ১৫০ টা শব্দত উত্তৰ দিয়ক)

প্রশ্ন নং ১ঃ গণতন্ত্ৰ আৰু শিক্ষাৰ মাজত কেনেধৰণৰ সম্পৰ্ক আছে? আলোচনা কৰক ৷ 

উত্তৰঃ গণতন্ত্ৰ আৰু শিক্ষা একে সময়ত পৰস্পৰে জড়িত আৰু একে অন্যক প্ৰভাৱিত কৰে। শিক্ষা হৈছে গণতান্ত্ৰিক সমাজৰ বাবে এক মৌলিক স্তম্ভ, যিয়ে নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণ, সচেতনতা আৰু সামাজিক উন্নতিৰ বাবে এক শক্তিশালী ভিত্তি প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ বাবে, গণতন্ত্ৰ আৰু শিক্ষাৰ মাজৰ সম্পর্কৰ কেইটামান গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ তলত উল্লেখ কৰা হৈছে:

১. নাগৰিকৰ সচেতনতা

শিক্ষা নাগৰিকসকলক তেওঁলোকৰ অধিকার, দায়িত্ব আৰু চৰকাৰী প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে বুজাবলৈ সহায় কৰে। শিক্ষিত নাগৰিকসকলে গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়া, নিৰ্বাচন, আৰু চৰকাৰৰ ভাৱে নিয়মৰ বিষয়ে অধিক জানে। ইয়াৰ ফলত, তেওঁলোকে সঠিক সিদ্ধান্ত লৈ আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে।

২. বৈচিত্ৰ্যৰ সন্মান

গণতন্ত্ৰৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে সকলো নাগৰিকৰ সন্মান আৰু অধিকাৰক সুৰক্ষিত কৰা। শিক্ষা সাংস্কৃতিক আৰু সামাজিক বৈচিত্ৰ্যক সন্মান কৰিবলৈ সহায় কৰে। শিক্ষাৰ মাধ্যমে, ব্যক্তি আৰু সমাজৰ সদস্যসকলে পৰস্পৰে বুজাবুজি আৰু একে-অন্যৰ প্ৰতি সহানুভূতি প্ৰকাশ কৰিব পাৰে।

৩. নেতৃত্ব বিকাশ

শিক্ষা এজন ব্যক্তিৰ নেতৃত্ব দিয়া কৌশল উন্নত কৰিবলৈ সহায় কৰে। গণতান্ত্ৰিক সমাজত, নেতা সকলে নাগৰিকৰ প্ৰয়োজন আৰু আশা অনুযায়ী নেতৃত্ব দিয়াৰ বাবে শিক্ষা অৰ্জন কৰা উচিত। শিক্ষা নেতৃত্বৰ গুণাবলী বিকাশ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।

৪. সামাজিক ন্যায়

শিক্ষা সমাজত ন্যায় আৰু সাম্যৰ প্ৰচাৰ কৰে। শিক্ষিত নাগৰিকসকলে সমাজত বিদ্যমান অসমতা আৰু বঞ্চনাৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষিত আৰু সজাগ হৈ থাকে। সেয়া গণতান্ত্ৰিক সমাজৰ উন্নয়নত এক ইতিবাচক প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰে।

৫. অৱশ্যম্ভাবী অংশগ্ৰহণ

গণতন্ত্ৰৰ ক্ষেত্ৰত নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণ অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। শিক্ষা নাগৰিকসকলক ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিষয়সমূহত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে। শিক্ষিত নাগৰিকসকলে সঠিক তথ্যৰ ভিত্তিত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে আৰু গঠনমূলক ভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰে।

৬. প্ৰশাসনিক দক্ষতা

শিক্ষা ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে জ্ঞান, দক্ষতা আৰু অভিজ্ঞতা প্ৰদান কৰে। গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়াৰ কাৰ্যকৰিতাত শিক্ষা সহায়ক হয়। শিক্ষিত নেতাসকলে উন্নত আৰু প্ৰৱল গণতান্ত্ৰিক সিষ্টেমৰ বাবে আগ্ৰহী।


প্রশ্ন নং ২ঃ “সফল গণতন্ত্ৰৰ আধাৰ হ'ল কিছুমান নীতি।” আলোচনা কৰক ।

উত্তৰঃ গণতন্ত্ৰ, যাক সাধারণত "জনতাৰ শাসন" হিচাপে বুজা হয়, সফল হোৱাৰ বাবে কিছু মৌলিক নীতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। এই নীতিসমূহে গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থাক এক মজবুত আৰু সৰল পথত আগবঢ়ায়। তলত কিছু গুৰুত্বপূৰ্ণ নীতি উল্লেখ কৰা হৈছে:

১. নাগৰিকৰ অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা

সফল গণতন্ত্ৰৰ বাবে নাগৰিকৰ মৌলিক অধিকাৰ তথা স্বাধীনতা অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ। নাগৰিকসকলৰ বাকস্বাধীনতা, সাৰ্বজনীন ভোটাধিকাৰ, সংবাদৰ স্বাধীনতা আৰু সভা-সমিতিৰ অধিকাৰ ইত্যাদি মৌলিক অধিকাৰ হ'ব পাৰে। এই অধিকাৰসমূহৰ সুৰক্ষা কৰা হলে নাগৰিকসকলে নিজৰ মতামত প্ৰকাশ কৰিব পাৰে আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে।

২. সৰ্বজনীন ভোটাধিকাৰ

গণতন্ত্ৰৰ অন্যতম মৌলিক নীতি হৈছে সৰ্বজনীন ভোটাধিকাৰ। সকলো নাগৰিকৰ ভোটাধিকার নিশ্চিত কৰাৰ ফলত গণতন্ত্ৰিক প্ৰতিনিধি নিৰ্বাচনৰ সঠিকতা বৃদ্ধি পায়। ভোটাধিকাৰ যেন সকলো নাগৰিকৰ বাবে উপলব্ধ থাকে, সেয়া নিশ্চিত কৰা উচিত।

৩. আইনৰ ৰাজ্য

সফল গণতন্ত্ৰৰ বাবে আইনৰ শাসন অত্যন্ত প্ৰয়োজন। সকলো নাগৰিকই আইনত সমান, আৰু সেয়া নিশ্চিত কৰা উচিত। কাৰ্যকাৰী তথা স্বতন্ত্ৰ বিচার ব্যৱস্থা একাধিক অপৰাধ, বঞ্চনা আৰু ভ্ৰষ্টাচাৰৰ বিৰুদ্ধে ৰক্ষা কৰে।

৪. জ্ঞানৰ প্ৰচাৰ আৰু শিক্ষা

গণতন্ত্ৰৰ সফলতাত শিক্ষা এক গুরুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰে। শিক্ষিত নাগৰিকসকলে নিজৰ অধিকারৰ বিষয়ে বুজা থাকে আৰু সঠিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। শিক্ষাই নাগৰিকক গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়া আৰু নেতৃত্বৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰে।

৫. নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণ

সফল গণতন্ত্ৰৰ ক্ষেত্ৰত নাগৰিকৰ সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণ অত্যন্ত প্ৰয়োজন। ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াত নাগৰিকসকলৰ অংশগ্ৰহণে গণতান্ত্ৰিক সিদ্ধান্ত গ্রহণ প্ৰক্ৰিয়াক অধিক গ্ৰহণযোগ্য আৰু প্ৰতিনিধিত্বমূলক কৰে।

৬. প্ৰশাসনিক স্বচ্ছতা

গণতন্ত্ৰৰ সফলতাত প্ৰশাসনিক স্বচ্ছতা এক গুৰুত্বপূর্ণ দিশ। চৰকাৰী সিদ্ধান্ত আৰু কাৰ্য্যকলাপৰ ওপৰত জনতাৰ নজৰ ৰাখিবৰ বাবে স্বচ্ছতা নিশ্চিত কৰা উচিত। নাগৰিকসকলে চৰকাৰৰ কাৰ্য্যকলাপৰ বিষয়ে তথ্য জানিব পাৰে, আৰু ই এক চেক অ্যান্ড বেলেন্সৰ কাৰ্য্য কৰি গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়াক সঠিক পথে আগবঢ়ায়।

৭. গণতান্ত্ৰিক সংস্কৃতি

গণতন্ত্ৰৰ সফলতাৰ বাবে এটা সুস্থ গণতান্ত্ৰিক সংস্কৃতিৰ প্ৰতিষ্ঠা অত্যন্ত প্ৰয়োজন। ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে গণতান্ত্ৰিক নীতি, অধিকাৰ আৰু দায়িত্বৰ প্রতি জনসাধাৰণৰ সন্মান আৰু বোধ বৃদ্ধি কৰা।

উপসংহাৰ

সফল গণতন্ত্ৰৰ বাবে এই নীতিসমূহ মৌলিক আৰু অত্যাবশ্যকীয়। যদি এই নীতিসমূহ সঠিকভাবে পালন কৰা হয়, তেন্তে গণতন্ত্ৰৰ বিকাশ সুনিশ্চিত হয়। গণতান্ত্ৰিক সমাজত নাগৰিকসকলৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্বৰ সন্মান


প্রশ্ন নং ৩ঃ গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ প্ৰধান লক্ষ্য আলোচনা কৰক ।

উত্তৰঃ গণতান্ত্রিক শিক্ষা হৈছে এজন ব্যক্তিৰ উন্নতিৰ বাবে এক শক্তিশালী মাধ্যম। ইয়াৰ লক্ষ্য সমাজত গণতান্ত্রিক মূল্যবোধ, অধিকাৰ, দায়িত্ব আৰু নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণৰ জ্ঞান বৃদ্ধি কৰা। গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ প্ৰধান লক্ষ্যসমূহ তলত আলোচনা কৰা হৈছে:

১. নাগৰিকসকলৰ সচেতনতা বৃদ্ধি

গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ প্ৰথম লক্ষ্য হৈছে নাগৰিকসকলক তেওঁলোকৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্বৰ বিষয়ে সচেতন কৰা। শিক্ষাই নাগৰিকসকলক সঠিক তথ্য আৰু জ্ঞান প্ৰদান কৰে, যাতে তেওঁলোকে নিজৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰিব পাৰে।

২. নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণ উন্নত কৰা

গণতান্ত্রিক শিক্ষা নাগৰিকৰ সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত সহায় কৰে। শিক্ষাৰ মাধ্যমে লোকসকলক গণতান্ত্রিক প্ৰক্ৰিয়া, ভোটদানৰ পদ্ধতি আৰু ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ বিষয়ে অবগত কৰা হয়, যাতে তেওঁলোকে নির্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে।

৩. সামাজিক ন্যায়ৰ প্ৰতি সন্মান

গণতান্ত্রিক শিক্ষা সমাজত ন্যায় আৰু সৰ্বজনীন অধিকাৰৰ প্ৰতি সন্মান বৃদ্ধি কৰে। শিক্ষাৰ মাধ্যমে প্ৰতিজন নাগৰিকক সজাগ কৰা হয় যে তেওঁলোকৰ অধিকার আৰু দায়িত্বসমূহক সঠিকভাবে পালন কৰিব লাগে।

৪. বৈচিত্র্যৰ সন্মান

গণতান্ত্রিক শিক্ষা বৈচিত্র্যৰ প্ৰতি সন্মান বৃদ্ধি কৰাত সহায়ক। ইয়াৰ অধীনত বিভিন্ন সংস্কৃতি, ধৰ্ম, আৰু জাতিগত বৈচিত্র্যৰ বিষয়ে সচেতনতা বৃদ্ধি কৰা হয়, যাতে সকলোৰে অধিকাৰ সুৰক্ষিত থাকে।

৫. নীতিমালা আৰু আইনৰ জ্ঞান

গণতান্ত্রিক শিক্ষাই নাগৰিকসকলক আইনৰ আৰু নীতিমালাৰ বিষয়ে জ্ঞান প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ দ্বাৰা লোকসকল জানে যে তেওঁলোকে কি ধৰণৰ আচৰণ আশা কৰিব পাৰে আৰু কি ধৰণৰ আচৰণৰ বিৰুদ্ধে আইনী পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিব পাৰে।

৬. আলোচনা আৰু মতবিনিময়ৰ দক্ষতা

গণতান্ত্রিক শিক্ষা শিক্ষাৰ্থীৰ আলোচনাৰ আৰু মতবিনিময়ৰ দক্ষতা উন্নত কৰে। ইয়াৰ মাধ্যমে শিক্ষাৰ্থীসকলক সঠিক তথ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নিজেদের মতামত প্ৰকাশ কৰিব শিকোৱা হয়।

৭. সমাজৰ প্রতি দায়িত্ব বোধ

গণতান্ত্রিক শিক্ষাই সমাজৰ প্রতি দায়িত্ব বোধৰ বিকাশ ঘটায়। শিক্ষাৰ মাধ্যমে নাগৰিকসকলক সমাজৰ উন্নতিৰ বাবে কিদৰে সক্ৰিয়ভাবে অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰি, সেয়া শিকোৱা হয়।

উপসংহাৰ

গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ মূল লক্ষ্য হৈছে এজন সচেতন নাগৰিকৰ সৃষ্টি কৰা, যিয়ে নিজৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্ব বুজে আৰু সমাজত সক্ৰিয়ভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰে। শিক্ষাই নাগৰিকৰ বাবে সমাজত অধিকাৰ, ন্যায় আৰু সুৰক্ষাৰ ভিত্তি প্ৰদান কৰে, যিয়ে গণতান্ত্রিক ব্যৱস্থাৰ মজবুত ভিত্তি গঢ়ি তোলে। এই ধৰণৰ শিক্ষাৰ মাধ্যমে সমাজৰ সঠিক বিকাশৰ বাবে এক শক্তিশালী ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিব পৰা যায়।


খ) ৰচনাধর্মী প্রশ্ন (৩০০-৫০০ শব্দৰ ভিতৰত উত্তৰ লিখক)

প্রশ্ন নং ১ঃ গণতন্ত্র সফল কৰি তোলাত আনুষ্ঠানিক আৰু অনানুষ্ঠানিক অভিকৰণবোৰে কেনে ভূমিকা পালন কৰে আলোচনা কৰক ।

উত্তৰঃ গণতন্ত্র সফল কৰি তোলাত আনুষ্ঠানিক আৰু অনানুষ্ঠানিক অভিকৰণবোৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। এই অভিকৰণবোৰ একে লগত কাম কৰি গণতান্ত্রিক মানসিকতা, নাগৰিকৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্বৰ চেতনাক সৃজনশীলভাবে বিকাশিত কৰে। তলত আমি আনুষ্ঠানিক আৰু অনানুষ্ঠানিক অভিকৰণবোৰৰ ভূমিকা আলোচনা কৰিছো:

১. আনুষ্ঠানিক অভিকৰণবোৰ

আনুষ্ঠানিক অভিকৰণবোৰত চৰকাৰী আৰু আইনগত সংগঠনবোৰ অন্তর্ভুক্ত হয়। ইয়াৰ কিছু মূল ভূমিকা হৈছে:

  • নাগৰিক অধিকাৰৰ সুৰক্ষা: আনুষ্ঠানিক অভিকৰণৰ জৰিয়তে নাগৰিকৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰা হয়। আইনী দায়িত্ব, সংবিধান আৰু বিভিন্ন নিয়ম-কানুনৰ মাধ্যমে নাগৰিকৰ অধিকাৰ আৰু সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰা হয়।

  • নির্বাচনী প্ৰক্ৰিয়া: গণতান্ত্রিক ভোটিং প্ৰক্ৰিয়া সু-সংগঠিত কৰা হয়, যিয়ে নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে। নিৰ্বাচনী সুৰক্ষা আৰু ন্যায্যতাৰ বাবে নিয়মাৱলী অৱলম্বন কৰা হয়।

  • শিক্ষা আৰু প্রশিক্ষণ: আনুষ্ঠানিক অভিকৰণৰ অংশ হিচাপে বিভিন্ন শৈক্ষিক আৰু প্ৰশিক্ষণমূলক অনুষ্ঠানৰ জৰিয়তে নাগৰিকৰ গণতান্ত্রিক জ্ঞান বৃদ্ধি কৰা হয়।

  • মাধ্যমিক কাঠামো: আনুষ্ঠানিক কাঠামোবোৰে একত্ৰিতভাবে কাৰ্য্য কৰে, যেনে চৰকাৰ, সংসদ, আৰু চৰকাৰী দপ্তৰসমূহ। এই সংগঠনবোৰ গণতান্ত্রিক প্ৰক্ৰিয়া উন্নত কৰে।


প্রশ্ন নং ২ঃ ‘গণতান্ত্রিক শিক্ষাত শিক্ষকে এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে।” বহলাই আলোচনা কৰক ৷

উত্তৰঃ  গণতান্ত্রিক শিক্ষাত শিক্ষকৰ ভূমিকা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। শিক্ষকের কাৰ্য্যশৈলী আৰু দায়িত্বসমূহে গণতান্ত্রিক শিক্ষা ব্যৱস্থাক সফল কৰি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত এটি মূখ্য ভূমিকা পালন কৰে। তলত আমি গণতান্ত্রিক শিক্ষাত শিক্ষকৰ বিশেষ ভুমিকা উল্লেখ কৰিছো:

১. নাগৰিক সচেতনতা বৃদ্ধি

শিক্ষকসকলে শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মাজত নাগৰিকত্বৰ বিষয়ে সচেতনতা সৃষ্টি কৰে। তেওঁলোকে গণতান্ত্রিক অধিকার, দায়িত্ব আৰু দৰকাৰী নীতিৰ বিষয়ে শিক্ষাৰ্থীসকলক জনায়। শিক্ষকের দ্বাৰা সমাজৰ সমস্যাবোৰ আৰু সঠিক তথ্যৰ আধাৰত আলোচনা কৰি, শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মাজত সচেতনতা সৃষ্টি কৰে।

২. সমাজত সংহতি আৰু সম্প্ৰীতিৰ উন্নয়ন

শিক্ষকসকলে শিক্ষাৰ্থীসকলক বিভিন্ন সাংস্কৃতিক, জাতিগত আৰু ধৰ্মীয় পটভূমিৰ মাজত একতা আৰু সম্প্ৰীতিৰ বাবে উৎসাহিত কৰে। গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ প্ৰক্ৰিয়া শিক্ষাৰ্থীসকলক বহুত ধৰ্ম আৰু সংস্কৃতিৰ প্ৰতি সদয় আৰু সহানুভূতিশীল কৰিবলৈ প্ৰেৰণা যোগায়।

৩. নেতৃত্ব আৰু নেতৃত্বৰ গুণাবলী

শিক্ষকসকলে শিক্ষাৰ্থীসকলক নেতৃত্বৰ গুণাবলী বিকাশ কৰিবলৈ সহায় কৰে। তেওঁলোকে আলোচনা, বিতৰ্ক আৰু সামূহিক কাৰ্য্যৰ মাধ্যমে শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মাজত নেতৃত্বৰ গুণাবলী আৰু আত্মবিশ্বাসৰ বিকাশ ঘটায়।

৪. নাগৰিক সমাজৰ ৰূপায়ণ

শিক্ষকসকলে শিক্ষাৰ্থীসকলক সামাজিক দায়িত্বৰ অনুভৱ কৰোৱাত সহায় কৰে। তেওঁলোকে স্থানীয় সমাজতকৈ আৰম্ভ কৰি বৃহত্তৰ সমাজৰ সমস্যাবোৰত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে, যেনে স্বেচ্ছাসেৱা, সমাজ সেৱা ইত্যাদি।

৫. সমস্যা সমাধানৰ দক্ষতা বৃদ্ধি

শিক্ষকসকলে শিক্ষাৰ্থীসকলক বিশ্লেষণাত্মক চিন্তাভাবনা আৰু সমস্যা সমাধানৰ দক্ষতা উন্নত কৰাৰ বাবে বিভিন্ন পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰে। বিতৰ্ক, গ্ৰুপ চাৰা আৰু অন্যান্য শৈলী ব্যৱহাৰ কৰি শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মাজত যুক্তি-প্ৰমাণৰ শক্তি বৃদ্ধি কৰা হয়।


প্রশ্ন নং ৩ঃ ‘আত্ম-অনুশাসন হ'ল সর্বোত্তম প্ৰকাৰৰ অনুশাসন।’ - কিয়? গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ বিশেষ উল্লিখনসহ আলোচনা কৰক ৷

উত্তৰঃ “আত্ম-অনুশাসন হ'ল সর্বোত্তম প্ৰকাৰৰ অনুশাসন।” এই উক্তিটি গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত এক বিশেষ তাৎপর্য বহন কৰে। আত্ম-অনুশাসন মানে হৈছে নিজৰ আচৰণ, মনোভাৱ আৰু কৰ্মকাণ্ডৰ ওপৰত নিজে নিয়ন্ত্ৰণ ৰাখা। ই এটা প্ৰক্ৰিয়া যাৰ দ্বাৰা ব্যক্তিয়ে নিজৰ নৈতিক মূল্যবোধ আৰু নীতিৰ ভিত্তিত নিজৰ আচৰণ নিৰ্দেশ কৰে। গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত এই উক্তিৰ সঠিকতা কেইবাটাও দিশে প্ৰকাশ পায়। তলত আলোচনা কৰা হৈছে:

১. স্বাধীনতা আৰু দায়িত্বৰ অনুভৱ

গণতান্ত্রিক শিক্ষাই শিক্ষাৰ্থীসকলক নিজৰ সিদ্ধান্ত ল’বলৈ আৰু নিজস্ব মূল্যবোধৰ ভিত্তিত আচৰণ কৰিবলৈ শিক্ষা দিয়ে। আত্ম-অনুশাসন শিক্ষাৰ্থীসকলক নিজে নিজৰ দায়িত্ববোধ অনুভৱ কৰোৱাত সহায় কৰে, যিয়ে গণতান্ত্রিক মূল্যবোধক গঢ় দিয়ে।

২. আচৰণৰ অভ্যেস

যেতিয়া শিক্ষাৰ্থীসকলে আত্ম-অনুশাসন কৰিব পাৰে, তেতিয়া তেওঁলোকে নিজৰ আচৰণৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ ৰাখিব পাৰে। এই অভ্যাসে গণতান্ত্রিক সমাজত জনসাধাৰণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সুশৃঙ্খল আচৰণৰ প্ৰসাৰ ঘটায়।

৩. সাংস্কৃতিক পৰিবেশৰ গঠন

আত্ম-অনুশাসন যেতিয়া সমাজৰ প্ৰতিটো সদস্যৰ মাজত বিকাশিত হয়, তেতিয়া এটি সুসংগঠিত আৰু সুশৃঙ্খল সমাজৰ গঠন ঘটে। গণতান্ত্রিক সমাজত বিভিন্ন ধৰ্ম, সংস্কৃতি আৰু মতামত থাকিব পাৰে, কিন্তু আত্ম-অনুশাসনৰ দ্বাৰা সেয়া এক অভিন্নতা লাভ কৰে।

৪. অভ্যাসৰ গঠন

গণতান্ত্রিক শিক্ষা শিক্ষাৰ্থীসকলক বিভিন্ন সমস্যা সমাধানৰ সময়ত আত্ম-অনুশাসনৰ অভ্যাস গঢ় দিবলৈ প্ৰেৰণা দিয়ে। শিক্ষাৰ্থীসকলে যুক্তি, বিশ্লেষণ আৰু সমালোচনা কৰি নিজৰ সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰিব, যাৰ দ্বাৰা তেওঁলোকে নৈতিক দায়িত্ব পালন কৰিব পাৰে।

৫. গণতান্ত্রিক মূল্যবোধৰ বিকাশ

আত্ম-অনুশাসন হ'ল গণতান্ত্রিক মূল্যবোধৰ মূল আধাৰ। এক ব্যক্তিগতভাবে সঠিক সিদ্ধান্ত ল’বলৈ সক্ষম হোৱাৰ ফলত, তেওঁলোক সমাজৰ ওপৰত ইতিবাচক প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰে। এজন ব্যক্তি যি নিজে নিয়ন্ত্ৰণ আৰু আত্ম-সচেতনতা বিকাশিত কৰে, তেওঁ এজন সফল নাগৰিক হিচাপে গঠন কৰে।

৬. নেতৃত্বৰ গুণাবলী

আত্ম-অনুশাসনে নেতৃত্বৰ গুণাবলী বিকাশিত কৰে। এটি আত্ম-সচেতন ব্যক্তি গণতান্ত্রিক পৰিৱেশত ন্যায় আৰু নৈতিকতাক প্ৰতিপালন কৰিবলৈ সক্ষম।

উপসংহাৰ

সর্বশেষত, গণতান্ত্রিক শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত আত্ম-অনুশাসন হ'ল এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান। ই শিক্ষাৰ্থীসকলক নিৰ্ভৰশীল আৰু দায়িত্বশীল নাগৰিক হিচাপে গঢ়ি তোলে। এইভাবেই, আত্ম-অনুশাসন গণতান্ত্রিক শিক্ষা আৰু সমাজৰ গঠন প্ৰক্ৰিয়া উন্নত কৰাত এক সাফল্যৰ চিহ্ন।


Answer By - Suman Saikia

Type By- Bikash Bora