সামাজিক সংগঠন আৰু বিংশৃখলতা
অধ্য়ায়-৬
ক) অতি চমু প্ৰশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ প্ৰায় ৫০ টা শব্দৰ ভিতৰত লিখক)
প্ৰশ্ন নং ১ঃ সামাজিক বিশৃংখলতা মানে কি বুজে?
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) হৈছে এক সামাজিক পৰিস্থিতি, য'ত সমাজৰ ব্যৱস্থা, নিয়ম-কানুন, আৰু মূল্যবোধসমূহ বিঘ্নিত হয়। এই অৱস্থাত, সামাজিক কাঠামো শক্তিশালী নথকা, সমাজৰ সদস্যসকলৰ মাজত সংযোগ আৰু সম্বন্ধৰ অভাৱ, আৰু অসামাজিক আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ বৃদ্ধি দেখা যায়। সামাজিক বিশৃংখলতা সাধাৰণতে নিম্নলিখিত দিশসমূহত প্ৰকাশ পায়:
১. নীতিগত আৰু মূল্যবোধৰ পতন
- সমাজৰ নীতি আৰু মূল্যবোধসমূহৰ অভাৱ, যিয়ে লোকসকলৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰত অস্থিতিশীলতা সৃষ্টি কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, জ্ঞান আৰু শিক্ষাৰ অভাৱৰ ফলত সামাজিক নীতিৰ ওপৰত জনসাধাৰণৰ বিশ্বাস হ্ৰাস পায়।
২. অসামাজিক আচাৰ
- সমাজত বৰ্দ্ধিত অসামাজিক আচাৰ, যেনে অপরাধ, মাদক ব্যৱসায়, আৰু অন্যায় কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি পায়। সামাজিক বিশৃংখলতাৰ অৱস্থাত লোকসকলৰ মাজত সামৰণি আৰু দ্বন্দ্ব বৃদ্ধি হয়।
৩. সম্প্ৰদায়ৰ ভাঙনি
- বিভিন্ন গোট আৰু সম্প্রদায়ৰ মাজত সংঘাত বৃদ্ধি পায়। ইয়াৰ ফলত বিভিন্ন গোটৰ মাজত বিশ্বাসহীনতা আৰু শ্ৰদ্ধাৰ অভাৱ দেখা যায়।
প্ৰশ্ন নং ২ঃ সামাজিক বিশৃংখলতাৰ প্ৰকাৰবোৰ কি কি?
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) এক গম্ভীৰ পৰিস্থিতি, য'ত সমাজৰ কাঠামো আৰু নীতি বিঘ্নিত হয়। ইয়াৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ হৈছে, যিসমূহ সমাজৰ দিশে বিভিন্ন ধৰণৰ প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰে। তলত সামাজিক বিশৃংখলতাৰ কিছুমান প্ৰকাৰ উল্লেখ কৰা হৈছে:
১. অর্থনৈতিক বিশৃংখলতা
- অৰ্থনৈতিক বিশৃংখলতা সাধাৰণতে দাৰিদ্ৰতা, বেকাৰী, আৰু অৰ্থনৈতিক অসমতা দ্বাৰা সৃষ্ট হয়। ইয়াৰ ফলত লোকসকলৰ মাজত অশান্তি, অসন্তোষ, আৰু সামাজিক সংঘাত বৃদ্ধি পায়।
২. নীতি আৰু আইনগত বিশৃংখলতা
- সমাজৰ নীতি, আইন, আৰু মূল্যবোধৰ অভাৱৰ ফলত এই বিশৃংখলতা দেখা যায়। অসামাজিক কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি পায় আৰু সমাজৰ নৈতিক স্খলন ঘটে।
৩. সাংস্কৃতিক বিশৃংখলতা
- বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ মাজত সংঘাত, পৰম্পৰাৰ অবহেলা, আৰু সামাজিক ভাঙনিৰ ফলত সাংস্কৃতিক বিশৃংখলতা সৃষ্টি হয়। ইয়াৰ ফলত সমাজৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰত অসামঞ্জস্যতা দেখা যায়।
৪. পৰিবারিক বিশৃংখলতা
- পৰিয়ালৰ ভাঙনি, অভিভাৱকসকলৰ বিয়োগ, আৰু পৰিয়ালৰ মাজত সৰু-সৰু দ্বন্দ্বৰ ফলত পৰিবারিক বিশৃংখলতা ঘটে। ইয়াৰ ফলত শিশু আৰু যুৱকসকলৰ উন্নতি আৰু বিকাশত বাধা পৰে।
৫. সামাজিক সংগঠন আৰু সম্বন্ধৰ অভাৱ
- সমাজত সংগঠন আৰু সম্বন্ধৰ অভাৱৰ ফলত অসন্তোষ বৃদ্ধি পায়। সামাজিক গোটৰ মাজত যোগাযোগৰ অভাৱ থাকিলে লোকসকলৰ মাজত বিশৃংখলতা সৃষ্টি হয়।
৬. রাজনৈতিক বিশৃংখলতা
- রাজনৈতিক স্থিতিশীলতা আৰু নীতিৰ অভাৱৰ ফলত সমাজত বিশৃংখলতা দেখা যায়। নিৰ্বাচনী সংঘাত, কৰ্মসংস্থাপন সমস্যা, আৰু সাৰ্বজনীন ন্যায়ৰ অভাৱ এই প্ৰকাৰৰ বিশৃংখলতা সৃষ্টি কৰে।
প্ৰশ্ন নং ৩ঃ সাংস্কৃতিক বিলম্ৱন মানে কি বুজে?
উত্তৰঃ সাংস্কৃতিক বিলম্ৱন (Cultural Lag) হৈছে এক সমাজত সাংস্কৃতিক উপাদানসমূহৰ মাজত অসামঞ্জস্যতা বা অমিলৰ অৱস্থা। এই পৰিস্থিতিত সমাজৰ কিছু অংশ (যেন ধাৰণা, মূল্যবোধ, আচাৰ-ব্যৱহাৰ) নতুন পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে সঙ্গতি ৰখাত ব্যৰ্থ হয়, যাৰ ফলত প্ৰযুক্তি, সামাজিক ধাৰণা, আৰু নতুন পৰিস্থিতিৰ মাজত ভিন্নতা দেখা যায়।
উদাহৰণ
- প্রযুক্তিগত উন্নতি: যেতিয়া নতুন প্রযুক্তি (যেন ম'বাইল ফোন, ইণ্টাৰনেট) সমাজত প্ৰৱেশ কৰে, কিন্তু সমাজৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰ বা মূল্যবোধ সেইবোৰৰ সৈতে সঙ্গতিপূৰ্ণ নহয়। উদাহৰণস্বৰূপে, ইণ্টাৰনেটৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা নতুন যোগাযোগৰ ব্যৱস্থা কিন্তু পৰিয়াল আৰু সমাজৰ মাজত যোগাযোগৰ সঠিক বিধি-নিষেধত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।
বৈশিষ্ট্য
- সমাজিক পৰিবৰ্তনৰ অৱস্থান: সাংস্কৃতিক বিলম্ৱনৰ ফলত সামাজিক পৰিবৰ্তন তৎক্ষণাত নহয়, যাৰ বাবে মানুহৰ মূল্যবোধ আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰত অমিল দেখা যায়।
- সমাজৰ অগ্ৰগতিৰ বাধা: সাংস্কৃতিক বিলম্ৱন সমাজৰ অগ্ৰগতিৰ বাবে বাধা সৃষ্টি কৰে, যিয়ে আধুনিকীকৰণ আৰু প্ৰযুক্তিৰ পূৰ্ণ গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত অসুবিধা কৰে।
- সমাজৰ স্তৰ: সাংস্কৃতিক বিলম্ৱন বিভিন্ন সমাজৰ স্তৰসমূহৰ মাজত দেখা যায়, য'ত কিছু গোট নতুনত্বক গ্ৰহণ কৰিবলৈ দ্রুত প্ৰস্তুত থাকে, আৰু আন কিছু গোট তাতো ধীৰ।
খ) চমু প্ৰশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ প্ৰায় ১৫০ টা শব্দৰ ভিতৰত লিখক)
প্ৰশ্ন নং ১ঃ 'সামাজিক সংগঠন' বুলিলে কি বুজে? সামাজিক সংগঠনৰ দুটা সংজ্ঞা লিখক।
উত্তৰঃ সামাজিক সংগঠন (Social Organization) হৈছে এক সামাজিক কাঠামো, য'ত লোকসকল একত্ৰিত হৈ একেলগে কাম কৰে আৰু একেধৰণৰ লক্ষ্য অথবা উদ্দেশ্যৰ বাবে মিলিত হয়। ইয়াৰ মাধ্যমে বিভিন্ন ব্যক্তি আৰু গোটৰ মাজত সঙ্গতি, সম্বন্ধ, আৰু সামাজিক আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ নিৰ্মাণ হয়। সামাজিক সংগঠন সমাজৰ কাৰ্যপদ্ধতি, নীতি, আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ ওপৰত গভীৰ প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰে।
সামাজিক সংগঠনটোৰ সংজ্ঞা
পদক্ষেপগত সংজ্ঞা:
- "সামাজিক সংগঠন হৈছে সেই সম্পৰ্কসমূহ আৰু ব্যৱস্থা, যাৰ দ্বাৰা ব্যক্তিসকল বা গোটসমূহ একেলগে এক লক্ষ্য বা উদ্দেশ্যৰ বাবে কাম কৰে।"
বৈজ্ঞানিক সংজ্ঞা:
- "সামাজিক সংগঠন হৈছে এক সামাজিক কাঠামো, য'ত ব্যক্তি, গোট, আৰু প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ মাজত সম্পর্ক, নিয়ম-কানুন, আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ ভিত্তিত এক সংগঠিত প্ৰক্ৰিয়া সৃষ্টি হয়।"
উপসংহাৰ
সামাজিক সংগঠন সমাজৰ সুস্থিতি আৰু উন্নতিৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। এই সংগঠনে বিভিন্ন সামাজিক, অৰ্থনৈতিক, আৰু ৰাজনৈতিক কার্যকলাপত একতাৰ সৃষ্টি কৰে আৰু সমাজৰ ভিতৰত সমৰ্থন আৰু সহযোগিতাৰ ভিত্তি গঢ়ে।
প্ৰশ্ন নং ২ঃ লোকৰীতিৰ আৰু লোকাচাৰ কি? চমুকৈ ব্য়াখ্য়া কৰক।
উত্তৰঃ লোকৰীতি আৰু লোকাচাৰ সমাজৰ সাংস্কৃতিক দিশৰ দুখন গুৰুত্বপূর্ণ উপাদান। এইবোৰৰ মাজত কিছু মৌলিক পাৰ্থক্য আছে।
লোকৰীতি (Folklore)
লোকৰীতি হৈছে সেই সব কাল্পনিক আৰু প্ৰজন্মৰ পৰা প্ৰজন্মলৈ গ্ৰীষ্ম কৰা কাহিনী, উপকথা, গান, কবিতা, কাহিনী আৰু প্ৰথাৰ সমষ্টি। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে সমাজৰ সংস্কৃতি, পৰম্পৰা, আৰু মূল্যবোধৰ প্ৰসংগত অৰ্থদান কৰা। লোকৰীতিৰ অন্তৰ্গত বিভিন্ন উপাদান থাকে, যেনে:
- গল্প: লোকগল্প, উপকথা, আৰু ঐতিহাসিক কাহিনী।
- গান: গাঁও আৰু বিশেষ অনুষ্ঠানত গোৱা সংগীত।
- নৃত্য: প্ৰথাগত নৃত্য যি বিশেষ কাৰ্যকলাপত কৰা হয়।
লোকাচাৰ (Folk Culture)
লোকাচাৰ হৈছে সেই সমাজৰ বিশেষত্ব, যি মূলত জনসাধাৰণৰ মাজত প্ৰচলিত। এইটা স্থানীয় সমাজৰ সাংস্কৃতিক ৰূপ, য'ত জীৱনশৈলী, আচাৰ-ব্যৱহাৰ, খাদ্য, পৰিধান, শিল্প আৰু বিভিন্ন সামাজিক অনুষ্ঠান অন্তৰ্গত থাকে। লোকাচাৰে সমাজৰ সাংস্কৃতিক পৰিচয়ৰ এক প্ৰতিক।
প্ৰশ্ন নং ৩ঃ সামাজিক বিশৃংখলতাৰ প্ৰকৃতি আলোচনা কৰক।
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) হৈছে এক পৰিস্থিতি য'ত সমাজৰ কাঠামো আৰু সামাজিক নিয়মসমূহ বিঘ্নিত হয়, ফলত সমাজত অস্থিতিশীলতা সৃষ্টি হয়। ইয়াৰ প্ৰকৃতি বিভিন্ন দিশত প্ৰকাশ পায়। তলত সামাজিক বিশৃংখলতাৰ কেইটামান গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ আলোচনা কৰা হৈছে:
১. নীতিগত আৰু সাংস্কৃতিক অস্থিৰতা
- সামাজিক বিশৃংখলতাৰ সময়ত সমাজৰ মূল্যবোধ, নীতি, আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰত অস্থিতিশীলতা দেখা যায়। অধিকাংশ সময়, লোকসকলৰ মাজত সামাজিক নিয়মসমূহৰ ওপৰত বিশ্বাস হ্ৰাস পায়, যাৰ ফলত অসামাজিক আচাৰ বৃদ্ধি পায়।
২. অর্থনৈতিক সমস্যা
- আৰ্থিক সংকট আৰু দাৰিদ্ৰতা সামাজিক বিশৃংখলতাৰ কাৰক হিচাপে পৰিগণিত হয়। বেকাৰী আৰু অৰ্থনৈতিক অসমতা, সমাজৰ সদস্যসকলৰ মাজত দ্বন্দ্ব আৰু বিভাজন সৃষ্টি কৰে।
প্ৰশ্ন নং ৪ঃ ব্য়ক্তিগত বিশৃংখলতাৰ বিভিন্ন ৰূপ চমুকৈ ব্য়াখ্য়া কৰক।
উত্তৰঃ ব্য়ক্তিগত বিশৃংখলা (Personal Disorganization) হৈছে ব্যক্তিৰ ব্যক্তিগত জীৱনৰ এক অৱস্থা য'ত তেওঁলোকৰ চিন্তা-ভাবনা, আচাৰ-ব্যৱহাৰ, আৰু দৈনন্দিন কার্যকলাপসমূহৰ মাজত অস্থিতিশীলতা থাকে। ইয়াৰ বিভিন্ন ৰূপৰ সৈতে চিনাকি হৈ পৰা হৈছে। তলত ব্য়ক্তিগত বিশৃংখলাৰ কেইটামান মূল ৰূপ আলোচনা কৰা হৈছে:
১. মানসিক বিশৃংখলা
প্ৰশ্ন নং ৫ঃ "সাম্প্ৰদায়িক বিশৃংখলতাৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হ'ল নিবনুৱা সমস্য়া"- উক্তিটোৰ যথাৰ্থতা প্ৰমাণ কৰক।
উত্তৰঃ “সাম্প্রদায়িক বিশৃংখলতাৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হ'ল নিবনুৱা সমস্যা” — এই উক্তিটোৰ যথার্থতা প্ৰমাণ কৰিবলৈ তলত কিছু মৌলিক দিশ আলোচনা কৰা হৈছে:
১. নিবনুৱা সমস্যাৰ ব্যাখ্যা
নিবনুৱা সমস্যা মানে হৈছে সামাজিক, অৰ্থনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক দিশত বৈষম্য। এই সমস্যা সাধাৰণতে গোটৰ মাজত সংঘাত সৃষ্টি কৰে, যিয়ে সাম্প্রদায়িক বিচ্ছিন্নতাৰ বাবে এক মূখ্য কাৰক হিচাপে কাৰ্য কৰে।
২. সামাজিক বিভাজন
নিবনুৱা সমস্যা সমাজত বিভাজন সৃষ্টি কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, আৰ্থিক দৰিদ্ৰতা আৰু সামাজিক অসমতা বিভিন্ন গোটৰ মাজত দ্বন্দ্ব আৰু সন্দেহৰ সৃষ্টি কৰে। যেতিয়া এক গোট আঞ্চলিক বা ধৰ্মীয় অধিকাৰক লৈ সমস্যা অনুভৱ কৰে, তেতিয়া সাম্প্রদায়িক সংঘাতৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
৩. শিক্ষা আৰু সচেতনতা
নিবনুৱা সমস্যাৰ বাবে শিক্ষাৰ অভাৱ আৰু সচেতনতাৰ অভাৱও সাম্প্রদায়িক বিশৃংখলতাৰ কাৰক হিচাপে চিহ্নিত হয়। যেতিয়া গোটবোৰৰ মাজত একে সমান শিক্ষা আৰু তথ্যানুৰূপ ব্যৱহাৰ নাই, তেতিয়া ভুল মতামত আৰু পুৰণি বিশ্বাসৰ প্ৰভাৱবিস্তাৰিত হয়, যিয়ে সমাজত চাৰা সংঘাতৰ সৃষ্টি কৰে।
৪. ৰাজনৈতিক প্ৰণালী
নিবনুৱা সমস্যা ৰাজনৈতিক প্ৰণালীৰ পৰা বেয়া বুজাবুজি আৰু ভুল নীতিৰ দ্বাৰাও প্ৰভাৱিত হয়। বিশেষকৈ, ৰাজনৈতিক শক্তি নিজৰ লাভৰ বাবে সাম্প্রদায়িক সংহতিৰ স্থলত বিভাজন সৃষ্টি কৰে।
৫. সংস্কৃতিক কাৰক
নিবনুৱা সমস্যা সাংস্কৃতিক কাৰক হিচাপে বিকাশ লাভ কৰে, যাৰ ফলত একেধৰণৰ মানুহৰ মাজত কিছুমান মুল্যবোধৰ দ্বন্দ্ব সৃষ্টি হয়।
(গ) দীঘল প্ৰশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ প্ৰায় ৩০০-৫০০ শব্দৰ ভিতৰত লিখক)
প্ৰশ্ন নং ১ঃ সামাজিক বিশৃংখলতাৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ সমূহ বহলাই আলোচনা কৰক।
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) হৈছে এক অৱস্থা য'ত সমাজৰ সামাজিক কাঠামো আৰু নিয়মসমূহ বিঘ্নিত হয়, ফলত অস্থিতিশীলতা সৃষ্টি হয়। ইয়াৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ আছে, যিবোৰৰ মাজত কিছুমান উল্লেখযোগ্য দিশ তলত আলোচনা কৰা হৈছে:
১. নাৰীৰ অৱস্থা আৰু সামাজিক বিশৃংখলা
- নাৰীৰ অধিকার, শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যৰ অভাৱ এক সামাজিক বিশৃংখলতাৰ কারণ। নাৰীৰ সৈতে অন্যায় আৰু বৈষম্য হোৱা অৱস্থাত, সমাজত সামাজিক সঙ্কট আৰু অস্থিৰতা বৃদ্ধি পায়।
২. অর্থনৈতিক বিশৃংখলতা
- আৰ্থিক দৰিদ্ৰতা, বেকাৰী, আৰু অৰ্থনৈতিক অসমতা সমাজৰ ভিতৰত বিশৃংখলতা সৃষ্টি কৰে। অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সময়ত, সংঘটিত সংঘাত আৰু প্ৰতিযোগিতাৰ পৰা দৰিদ্ৰতা বৃদ্ধি পায়।
৩. মানসিক আৰু মানৱীয় বিশৃংখলা
- মানসিক স্বাস্থ্যৰ সমস্যা, সমাজত সদস্যসকলৰ মাজত দ্ৰষ্টব্য ভ্ৰান্তি, আৰু নাৰ্কিছিজমৰ দৰে আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ অভাব মানসিক আৰু সামাজিক বিশৃংখলতাৰ সৃষ্টি কৰে।
৪. সংস্কৃতিক বিশৃংখলা
- সংস্কৃতিৰ অশুদ্ধি, পৰম্পৰা আৰু মূল্যবোধৰ বিঘ্নিত অৱস্থা সমাজৰ ভিতৰত বিশৃংখলতা জন্মায়। যেতিয়া কিছুমান নতুন সংস্কৃতি প্ৰবাহিত হয় আৰু স্থানীয় সংস্কৃতিৰ ওপৰত প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰে, তেতিয়া সংঘাতৰ সৃষ্টি হয়।
৫. রাজনৈতিক বিশৃংখলা
- ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা, কৰ্ষণ, আৰু কৰ্মসংস্থাপন নীতিৰ অভাৱ সমাজত বিশৃংখলতা সৃষ্টি কৰে। ৰাজনৈতিক গোটৰ মাজত বিভাজন, তথা সমাজৰ উন্নতিৰ বাবে নীতিৰ অভাৱৰ ফলত বিশৃংখলা দেখা যায়।
প্ৰশ্ন নং ২ঃ সামাজিক বিশৃংখলতা সৃষ্টিকাৰী কাৰকবোৰৰ বিষয়ে বহলাই আলোচনা কৰক।
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) হৈছে এক অৱস্থা য'ত সমাজৰ সামাজিক কাঠামো আৰু নিয়মসমূহ বিঘ্নিত হয়, যাৰ ফলত অস্থিতিশীলতা সৃষ্টি হয়। এই বিশৃংখলতা বিভিন্ন কাৰকৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হয়। তলত কিছু গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক আলোচনা কৰা হৈছে:
১. অর্থনৈতিক অসমতা
- দাৰিদ্ৰতা: দাৰিদ্ৰতাৰ বাবে আৰ্থিক সমস্যাবোৰ ব্যক্তিগত আৰু সামাজিক অভাৱ সৃষ্টি কৰে। অধিকাংশ সময়, এই দাৰিদ্ৰতা সমাজৰ বিভিন্ন গোটৰ মাজত সংঘাতৰ সৃষ্টি কৰে।
- বেকাৰী: যেতিয়া বেকাৰী বৃদ্ধি পায়, তেতিয়া এটি সমাজত সমস্যা সৃষ্টি কৰে। বেকাৰত্বৰ ফলত ব্যক্তি অসন্তুষ্টি আৰু হতাশাৰ শিকার হয়, যাৰ ফলত সংঘাতৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
২. শিক্ষাৰ অভাৱ
- শিক্ষাৰ অভাৱৰ বাবে নাগৰিকৰ মাজত সঠিক তথ্য আৰু জ্ঞানৰ অভাৱ থাকে। এই অভাৱ সামাজিক ভুল বুজাবুজি আৰু সংস্কৃতিগত ভ্ৰান্তিৰ জন্ম দিয়ে, যিয়ে সমাজত বিশৃংখলা সৃষ্টি কৰে।
৩. সাংস্কৃতিক ভিন্নতা
- বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ মাজত সংঘাত সৃষ্টিৰ ফলত সমাজত বিভাজন আৰু অস্থিতিশীলতা দেখা যায়। সংস্কৃতিক দ্বন্দ্ব সমাধান কৰিব নোৱাৰিলে, বিশৃংখলতাৰ সৃষ্টি হয়।
৪. রাজনৈতিক অস্থিৰতা
- ৰাজনৈতিক দলৰ মাজত বিভাজন আৰু প্ৰতিযোগিতা সমাজত অস্থিৰতা আনিবলৈ সক্ষম। যেতিয়া এক গোটৰ বাবে বিশেষ সুবিধা প্ৰদান কৰা হয় আৰু অন্য গোটক বাদ দিয়া হয়, তেতিয়া সামাজিক বিশৃংখলতা বৃদ্ধি পায়।
৫. আবেগীয় সমস্যাবোৰ
- ব্যক্তিগত আবেগীয় অসন্তুষ্টি আৰু মানসিক সমস্যাবোৰ (যেনে: উদ্বেগ, হতাশা) যেতিয়া বৃদ্ধি পায়, তেতিয়া ই সমাজৰ ওপৰত বিশৃংখলতাৰ প্ৰভাৱ ফেলে।
৬. সামাজিক পৰিবৰ্তন
- সমাজত ঘটিত পৰিবৰ্তনৰ বাবে, বিশেষকৈ আধুনিকীকৰণ আৰু গ্লোবালাইজেচনৰ বাবে, পৰম্পৰাগত সামাজিক গঠনসমূহ বিঘ্নিত হয়। এই পৰিৱৰ্তনসমূহৰ বাবে মানুহৰ মাজত অস্থিতিশীলতা আৰু বিভাজন বৃদ্ধি পায়।
৭. সামাজিক আন্দোলন
- সামাজিক আন্দোলনসমূহে সাম্প্রদায়িক সমস্যা বা অন্যায়ৰ বাবে সক্ৰিয় হ'লে, সেয়া সমাজত বিশৃংখলতাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। আন্দোলনৰ ফলত সমাজৰ ভিতৰত দ্বন্দ্ব আৰু সংঘাতৰ সৃষ্টি হয়।
প্ৰশ্ন নং ৩ঃ সামাজিক বিশৃংখলতা আঁতৰোৱাৰ বিভিন্ন পন্থা ব্য়াখ্য়া কৰক।
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) আঁতৰাবলৈ বিভিন্ন পন্থা গ্ৰহণ কৰা উচিত, যিয়ে সমাজৰ উন্নতি আৰু স্থিতিশীলতা বজাই ৰখাত সহায় কৰে। তলত কিছু মুখ্য পন্থা আলোচনা কৰা হৈছে:
১. শিক্ষাৰ উন্নতি
- শিক্ষাৰ মান বৃদ্ধি: সামাজিক বিশৃংখলতা মোকাবিলাৰ বাবে শিক্ষাৰ মান উন্নত কৰা অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। শিক্ষা ব্যক্তিৰ চিন্তনশীলতা আৰু সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে, যাৰ ফলত সামাজিক ভ্ৰান্তি কমে।
- সৰ্বজনীন শিক্ষাৰ সুবিধা: শিক্ষাৰ সুবিধা সকলোৱে লাভ কৰিব পৰা যায়, বিশেষকৈ দাৰিদ্ৰ্য আৰু বঞ্চিত গোটৰ বাবে।
২. আর্থিক উন্নতি
- কর্মসংস্থাপন সৃষ্টি: বেকাৰত্বৰ সমস্যাটো সমাধান কৰিবলৈ নতুন উদ্যোগ আৰু ব্যৱসায়ৰ সৃষ্টি কৰা উচিত। কৰ্মসংস্থাপন বৃদ্ধি পালে, ব্যক্তিৰ আৰ্থিক অৱস্থা উন্নত হয়, যাৰ ফলত বিশৃংখলতা হ্ৰাস পায়।
- দাৰিদ্ৰ্য দূৰীকৰণ প্ৰোগ্ৰাম: দাৰিদ্ৰ্য ৰোধ কৰিবলৈ বিভিন্ন সামাজিক কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচী প্ৰদান কৰা উচিত।
৩. সামাজিক সমতা
- বৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে প্ৰচাৰ: সকল গোটৰ মাজত সমতা আৰু সন্মানৰ ভিত্তিত এক সমাজ গঢ়া উচিত। বৈষম্য হ্ৰাস কৰাৰ বাবে আইন আৰু নীতি গ্ৰহণ কৰা উচিত।
- নাৰীৰ অধিকাৰ সুৰক্ষা: নাৰীৰ শিক্ষা আৰু অধিকাৰ সুৰক্ষা কৰা সমাজত অস্থিতিশীলতা ৰোধ কৰে।
৪. সম্প্ৰদায়িক সংহতি
- সামাজিক সংগঠন: বিভিন্ন সামাজিক সংগঠন আৰু গোটৰ মাধ্যমে সম্প্ৰদায়ৰ মাজত সংহতি সৃষ্টি কৰা উচিত। এই সংগঠনসমূহে সমাজৰ সদস্যসকলৰ মাজত বন্ধুত্ব আৰু সহযোগিতা বৃদ্ধিত সহায় কৰে।
- আনুষ্ঠানিক সভা আৰু আলোচনা: সমাজৰ সমস্যাবোৰ সলনি কৰিবলৈ আলোচনা সভা আৰু কৰ্মশালা আয়োজন কৰা উচিত।
৫. সাংস্কৃতিক বিনিময়
- বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ পৰিচয়: সামাজিক বিশৃংখলতা হ্ৰাস কৰিবলৈ বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ মাজত আদান-প্ৰদানৰ প্ৰচাৰ কৰা উচিত। একে সময়তে সংস্কৃতিৰ বৈচিত্ৰ্য আৰু ভ্ৰাতৃত্ব বঢ়োৱা উচিত।
৬. মাদক নিয়ন্ত্রণ আৰু স্বাস্থ্য শিক্ষা
- মাদকাসক্তিৰ বিরুদ্ধে অভিযান: মাদকাসক্তি আৰু ইয়াৰ ফলত হোৱা সামাজিক সমস্যা মোকাবিলা কৰিবলৈ সচেতনতা বৃদ্ধি কৰা উচিত।
- স্বাস্থ্য শিক্ষা:
প্ৰশ্ন নং ৪ঃ 'সামাজিক বিশৃংখলতা প্ৰতিহত আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত শিক্ষা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা'- উক্তিটো বহলাই আলোচনা কৰক।
উত্তৰঃ সামাজিক বিশৃংখলতা (Social Disorganization) প্ৰতিহত আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত শিক্ষাৰ গুৰুত্ব আৰু ভূমিকা অতি মৌলিক। শিক্ষা এক শক্তিশালী হাতিয়াৰ হিচাপে সমাজত ইতিবাচক পৰিবৰ্তন আনিবলৈ সক্ষম। তলত ইয়াৰ কেইবাটাও মুখ্য দিশ আলোচনা কৰা হৈছে:
১. জ্ঞান আৰু সচেতনতা বৃদ্ধি
- জ্ঞানৰ বিতৰণ: শিক্ষা সমাজৰ সদস্যসকলক তথ্য আৰু জ্ঞান প্ৰদান কৰে। এই জ্ঞানই ব্যক্তিসকলক সচেতন কৰি তোলে, যিয়ে তেওঁলোকক সামাজিক সমস্যা বুজাৰ সক্ষমতা আৰু সঠিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে।
- সমাজিক সমস্যা সমাধান: শিক্ষাৰ মাধ্যমে মানুহে সমাজৰ সমস্যা যেনে দাৰিদ্ৰ্য, লৈঙ্গিক বৈষম্য, আৰু মাদকাসক্তি কেনেকৈ সমাধান কৰিব পাৰি সেই বিষয়ে জ্ঞান লাভ কৰে।
২. নৈতিক আৰু মূল্যবোধৰ উন্নয়ন
- নৈতিক শিক্ষাৰ দিশ: শিক্ষা নৈতিকতা আৰু মূল্যবোধৰ বিকাশত সহায় কৰে। এটি সঠিক শিক্ষা ব্যৱস্থাই সমানাধিকাৰ, সন্মান, আৰু সমাজৰ প্ৰতিটি সদস্যৰ প্রতি দায়িত্ববোধৰ অনুভৱ জন্মায়।
- সামাজিক সাম্য: শিক্ষা সমানাধিকাৰৰ বাবে গঢ় লয়। ই বিভিন্ন বৰ্ণ, ধৰ্ম, আৰু সমাজৰ মাজত আন্তঃবোধ বৃদ্ধি কৰে, যিয়ে সংঘাতৰ সম্ভাৱনা কমায়।
৩. সামাজিক সম্প্ৰীতি আৰু সংহতি
- সম্প্ৰদায়িক গঠন: শিক্ষাৰ মাধ্যমে সমাজৰ বিভিন্ন গোটৰ মাজত বন্ধুত্ব আৰু সংহতি গঢ়া হয়। এটি শক্তিশালী সমাজৰ গঠন কৰাৰ বাবে সহায় কৰে, যিয়ে সামাজিক বিশৃংখলতা কমাব পাৰে।
- সংস্কৃতিক ঐক্য: শিক্ষা মানুহক বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ প্রতি সন্মান জনাবলৈ শিকায়, যাৰ ফলত সংস্কৃতিক দ্বন্দ্বৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা বিশৃংখলা হ্ৰাস পায়।
৪. আৰ্থিক উন্নতি
- কর্মসংস্থানৰ সুযোগ: শিক্ষিত ব্যক্তিসকলৰ বাবে ভাল চাকৰিৰ সুযোগ থাকে। এই ক্ষেত্ৰত চাকৰি আৰু আৰ্থিক অৱস্থা সঠিক হয়, যিয়ে ব্যক্তিগত আৰু সামাজিক সমস্যা হ্ৰাস কৰে।
- বেকাৰত্ব হ্ৰাস: উচ্চ শিক্ষাৰ মাধ্যমে লোকসকলে নতুন উদ্যোগ আৰু ব্যবসা আৰম্ভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়, যিয়ে বেকাৰত্ব হ্ৰাস কৰে।
৫. আবেগীয় সুস্থতা
- মানসিক স্বাস্থ্যৰ উন্নতি: শিক্ষাই আবেগীয় সমস্যাবোৰৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ লোকসকলক সক্ষম কৰি তোলে। এটি মানসিক স্বাস্থ্যৰ ক্ষেত্ৰত ইতিবাচক ভূমিকা পালন কৰে।
- সংঘাত সমাধানৰ সক্ষমতা: শিক্ষা ব্যক্তিৰ মাজত সমস্যা সমাধান আৰু সংঘাত নিয়ন্ত্ৰণৰ ক্ষমতা উন্নত কৰে।
৬. নতুন প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ
- প্ৰযুক্তিৰ দ্বাৰা শিক্ষা: আধুনিক প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ দ্বাৰা শিক্ষাৰ গুণগত মান বৃদ্ধি পায়। ই সচেতনতা আৰু জ্ঞানৰ বৃদ্ধি ঘটাই, যিয়ে সামাজিক বিশৃংখলতাৰ বাবে উপযুক্ত সমাধান প্ৰদান কৰে।
উপসংহাৰ
সামাজিক বিশৃংখলতা প্ৰতিহত আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত শিক্ষা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা। এটি সমাজৰ সাৰ্বজনীন দিশবোৰ উন্নত কৰাত সহায় কৰে আৰু ব্যক্তিসকলক সামাজিক সঙ্কটৰ পৰা পৰিত্ৰাণৰ পথ দেখুৱায়। শিক্ষাৰ মাধ্যমে সমাজৰ সদস্যসকলক সঠিক মূল্যবোধ, নৈতিকতা, আৰু আবেগীয় সুস্থতাৰ অভাৱ ঘটাৰ পৰা ৰক্ষা কৰা যায়, যিয়ে সমাজৰ ভিতৰত সঠিক একতা আৰু সম্প্ৰীতিৰ সৃষ্টি কৰে। শিক্ষাৰ শক্তি সদায় সমাজত ইতিবাচক পৰিবৰ্তন আনিবলৈ সক্ষম।
Answer By - Suman Saikia
Type By- Bikash Bora
