BA 1st Semester Geography Chapter 3 Question Answer | জলবায়ু পাঠটোৰ প্ৰশ্ন উত্তৰ
জলবায়ু
__________________________________
১) বায়ুমণ্ডলক কেইটা স্তৰত ভাগ কৰা হৈছে । ভাগবোৰ কি কি ।
উত্তৰঃ সাধাৰণতে বায়ুমণ্ডল পাঁচটা স্তৰত বিভক্ত। এইবোৰ হ’ল-
১. ট্ৰপ'স্ফিয়াৰ:
বিৱৰণ: বায়ুমণ্ডলৰ তলৰ স্তৰ। বৰষুণ, বতাহ, জলবায়ুৰ প্ৰক্ৰিয়া ইয়াত সংঘটিত হয়।
উচ্চতাঃ প্ৰায় ৮-১৫ কিলোমিটাৰ (পাহাৰ আৰু সমুদ্ৰপৃষ্ঠৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি)।
২.ষ্ট্ৰেট'স্ফিয়াৰ:
বিৱৰণ: ইয়াৰ ওপৰৰ স্তৰ, য’ত ওজন কম আৰু বৰফৰ দৰে ঠাণ্ডা। ইয়াত ওজন কমালে উষ্ণতা বৃদ্ধি পায়।
উচ্চতাঃ প্ৰায় ১৫-৫০ কিলোমিটাৰ।
৩. মেছ'স্ফিয়াৰ:
বিৱৰণ: এই পৰ্যায়ত পুনৰ উষ্ণতা কমি যায়, আৰু উল্কাপিণ্ড জ্বলি যায়।
উচ্চতাঃ প্ৰায় ৫০-৮৫ কিলোমিটাৰ।
৪. তাপমণ্ডল:
বিৱৰণ: ইয়াত চৰম উষ্ণতা থাকে, য’ত বায়ুমণ্ডলৰ কিছু অংশ শক্তিশালী হয়।
উচ্চতাঃ প্ৰায় ৮৫-৬০০ কিলোমিটাৰ।
৫. এক্স'স্ফিয়াৰ:
বিৱৰণ: বায়ুমণ্ডলৰ সৰ্বোচ্চ উচ্চতাত থকা স্তৰ, য’ত বায়ুৰ ঘনত্ব অতি কম আৰু পৰমাণুবোৰ সৰু দূৰত্বত থাকে।
উচ্চতাঃ প্ৰায় ৬০০ কিলোমিটাৰ।
এই স্তৰবোৰৰ বৈশিষ্ট্য আৰু কাৰ্য্য বেলেগ বেলেগ, যিয়ে পৃথিৱীৰ বতৰ আৰু জলবায়ুৰ গঢ় দিয়ে।
২) জলবায়ু অধ্য়য়নৰ গুৰুত্ব সম্পৰ্কে লিখা।
উত্তৰঃ জলবায়ু অধ্যয়নৰ গুৰুত্ব বহু ধৰণে বৰ্ণনা কৰিব পাৰি। ইয়াৰ কিছুমান মূল দিশ হ’ল-
১/ কৃষি আৰু খাদ্য সুৰক্ষাঃ
জলবায়ু অধ্যয়নে কৃষিৰ ওপৰত ক্ৰমান্বয়ে প্ৰভাৱ পেলায়। সঠিক তথ্যৰ ভিত্তিত কৃষকৰ বাবে উপযুক্ত বীজ সিঁচা আৰু ফলৰ সময় নিৰ্ণয় কৰাত সহজ হয়। ইয়াৰ ফলত খাদ্য উৎপাদন বৃদ্ধি পায় আৰু খাদ্য সুৰক্ষা নিশ্চিত হয়।
২) পৰিৱেশ সুৰক্ষাঃ
জলবায়ু অধ্যয়নে আমাৰ পৰিৱেশ সুৰক্ষিত কৰি প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ সঠিক ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। পৰিৱেশৰ পৰিৱৰ্তন বুজি পালে ইয়াৰ প্ৰতি এটা ভাল নিয়ন্ত্ৰণ স্থাপন কৰিব পাৰি।
৩/ প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ পূৰ্বাভাস:
জলবায়ু অধ্যয়নে বতৰ আৰু জলবায়ুৰ ফলত হোৱা দুৰ্যোগৰ সঠিক পূৰ্বাভাস দিব পাৰে, যেনে বাগিচা, বগা, প্ৰচণ্ড বতাহ ইত্যাদি।ইয়াৰ দ্বাৰা মহামাৰীৰ পূৰ্বে পৰিকল্পনা আৰু প্ৰতিৰোধৰ চোৰাংচোৱাগিৰিৰ ক্ষেত্ৰত সহায় হয়।
৪/ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নঃ
জলবায়ু অধ্যয়নে বাণিজ্যিক, পৰ্যটন আৰু অন্যান্য উন্নয়নমূলক কাম-কাজৰ বাবে সঠিক তথ্য প্ৰদান কৰে। এই তথ্যৰ ভিত্তিত স্থানীয় আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়নৰ উদ্দেশ্যে উপযুক্ত নীতি প্ৰণয়ন কৰিব পৰা যায়।
৫/ গোলকীয় পৰিৱৰ্তন:
জলবায়ু অধ্যয়নে বিশ্ব জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু ইয়াৰ পৰিণতি বুজি পায়। ই গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়ৰ অধ্যয়নত সহায় কৰে।
৬) সামাজিক আৰু স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাঃ
জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। সঠিক তথ্যৰ সহায়ত স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাসমূহ আগতীয়াকৈ চিনাক্ত কৰি ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা সম্ভৱ।
একেদৰে জলবায়ু অধ্যয়ন আমাৰ দৈনন্দিন জীৱন, অৰ্থনীতি, পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
৩) বায়ুৰ তাপৰ প্ৰধান উৎস কি।
উত্তৰঃ বায়ু তাপৰ মূল উৎস হ’ল সূৰ্য্য। সূৰ্য্যৰ পৰা অহা ৰশ্মি আৰু শক্তিয়ে বায়ুমণ্ডলৰ বায়ুৰ উষ্ণতা বৃদ্ধি কৰে।
সূৰ্য্যৰ ভূমিকা:
বিকিৰণ আৰু তাপ: সূৰ্যৰ তাপ আৰু ৰশ্মি বায়ুমণ্ডলত প্ৰৱেশ কৰি বতাহ উষ্ণ কৰে।
মাটিৰ তাপ: ৰ’দৰ তাপ মাটিত প্ৰচণ্ডভাৱে পৰি মাটি গৰম কৰি গৰম বতাহ গৰম কৰে।
জলবায়ুৰ প্ৰক্ৰিয়াঃ সূৰ্য্যৰ তাপৰ ফলত বায়ুৰ পৰিৱৰ্তন, ডাৱৰ গঠন আৰু বৰষুণৰ সৃষ্টি হয়।
পৃথিৱীৰ জলবায়ু আৰু পৰিবেশৰ গঠন আৰু পৰিবৰ্তনৰ ক্ষেত্ৰত সূৰ্য্যই বায়ুমণ্ডলৰ তাপৰ মূল উৎস।
৪) আতপন কাক বোলে ।
উত্তৰঃ আতপন হৈছে পৃথিৱীৰ চাৰিওফালে থকা গেছৰ স্তৰ। এই গেছ মণ্ডলে পৃথিৱীখনক আৱৰি ৰাখিছে আৰু ইয়াৰ ফলত পৃথিৱীৰ পৰিৱেশ, জলবায়ু আৰু জীৱনৰ ওপৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পৰে।
উত্তাপনৰ বৈশিষ্ট্য:
গেছৰ গঠন: দহনত প্ৰধানকৈ নাইট্ৰজেন (প্ৰায় ৭৮%), অক্সিজেন (প্ৰায় ২১%) আৰু অন্যান্য গেছ (যেনে কাৰ্বন ডাই অক্সাইড, আৰ্গন আৰু জলীয় বাষ্প) থাকে।
স্তৰবিন্যাস: উত্তাপক কেইবাটাও স্তৰত ভাগ কৰা হয়, যেনে ট্ৰপ’স্ফিয়াৰ, ষ্ট্ৰেট’স্ফিয়াৰ, মেছ’স্ফিয়াৰ, তাপমণ্ডল আৰু এক্স’স্ফিয়াৰ।
জীৱনৰ বাবে অপৰিহাৰ্য: জীৱিত প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদত জীৱ গঠনৰ বাবে অক্সিজেনৰ উপস্থিতি অপৰিহাৰ্য।
পৃথিৱীৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা: উত্তাপনে পৃথিৱীৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণ কৰে আৰু সূৰ্য্যৰ বেছিভাগ তাপ শীতল আৰু গৰম কৰি জীৱন ধাৰণকাৰী পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰাত সহায় কৰে।
গৰম কৰাটো জীৱন আৰু পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলৰ এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ।
৫) আতপনৰ বিকিৰণ সম্পৰ্কে বহলাই আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ আতপনৰ বিকিৰণ হৈছে সূৰ্য্যই উৎপন্ন কৰা বিকিৰণ, যি পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল আৰু চাৰিওফালে বিস্তৃত হৈ থাকে। ইয়াৰ লগত জড়িত প্ৰক্ৰিয়া আৰু প্ৰভাৱ গভীৰভাৱে বিশ্লেষণ কৰিব পাৰি।
বিকিৰণৰ প্ৰকাৰ:
1. সূৰ্য্যৰ বিকিৰণ:
- সূৰ্য্যৰ পৰা বিকিৰণ বিভিন্ন ৰূপত আহে, যেনে দৃশ্যমান ৰশ্মি, অতি ৰঙা ৰশ্মি, অতিবেঙুনীয়া ৰশ্মি।
- উদ্ভিদৰ সালোক সংশ্লেষণ আৰু মানুহৰ জীৱনৰ বাবে দৃশ্যমান পোহৰ অতি প্ৰয়োজনীয়।
2. আবহাৱাগত বিকিৰণ:
- তাপত থকা গেছ আৰু কণিকাবোৰে সৌৰ বিকিৰণ শোষণ কৰে। কিছু তাপ আৰু শক্তি ভূমি আৰু পানীৰ ওপৰত বিকিৰণ হয়।
বিকিৰণৰ প্ৰক্ৰিয়া:
1. শোষণ:
- সূৰ্যৰ বিকিৰণ উত্তাপত শোষিত হয়। নাইট্ৰজেন, অক্সিজেন আৰু জলীয় বাষ্পে এই বিকিৰণ শোষণ কৰি খবৰ গৰম হৈ পৰে।
2. পুনৰ বিকিৰণ:
- শোষণৰ পিছত এই শক্তি পুনৰ বিকিৰণ হয়, যাৰ ফলত উত্তাপত তাপ বিতৰণ আৰু জলবায়ু গঠনত প্ৰভাৱ পৰে।
3. অতিবেঙুনীয়া বিকিৰণ:
- এই বিকিৰণ পৃথিৱীত প্ৰৱেশ কৰি কিছু প্ৰকাৰে শোষিত হয়, যাৰ ফলত বিভিন্ন স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
প্ৰভাৱ:
1. জলবায়ু পৰিৱৰ্তন:
- বিকিৰণৰ পৰিমাণ আৰু প্ৰকৃতিয়ে জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু পৰিৱেশৰ অৱস্থাত প্ৰভাৱ পেলায়।
2. জলবায়ু আৰু উষ্ণতা:
- তাপ বিকিৰণে পৃথিৱীৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, অধিক বিকিৰণৰ ফলত গোলকীয় কৃমিৰ সৃষ্টি হৈছে।
3. জীৱন আৰু পৰিৱেশ:
- বিকিৰণৰ উপস্থিতি আৰু প্ৰকৃতিয়ে উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ জীৱনত প্ৰভাৱ পেলায়।
উপসংহাৰ:
পৃথিৱীৰ জীৱন, জলবায়ু আৰু পৰিৱেশৰ বাবে তাপ বিকিৰণ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। আধুনিক বিজ্ঞান আৰু জলবায়ু বিজ্ঞানে ইয়াক সঠিকভাৱে বুজিবলৈ আৰু অধ্যয়ন কৰিবলৈ মৌ
৬) আতপনৰ বিতৰন নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰক বোৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা ।
উত্তৰঃ আতপনৰ বিতৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকসমূহ কেইবাটাও সাৰ্বজনীন ধৰ্ম আৰু পৰিঘটনাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ইয়াৰ ভিতৰত বিভিন্ন প্ৰাকৃতিক আৰু মানৱসৃষ্ট কাৰকসমূহো অন্তৰ্ভুক্ত। কিছুমান মূল কাৰক তলত আলোচনা কৰা হ’ল:
১/ সূৰ্য্যৰ বিকিৰণ:
- বায়ুমণ্ডলৰ তাপৰ বিতৰণত সূৰ্য্যৰ পৰা অহা বিকিৰণে মুখ্য ভূমিকা পালন কৰে। বায়ুমণ্ডলৰ বিভিন্ন অংশত সূৰ্য্যৰ পৰা অহা তাপৰ পৰিমাণ বেলেগ বেলেগ হয়, যাৰ ফলত উষ্ণতাৰ বিতৰণ নিৰ্ণয় কৰা হয়।
২) আকাশৰ ডাৱৰ আৰু বতৰ:
- ডাৱৰৰ প্ৰকাৰ আৰু বতৰে জলবায়ু নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। ডাৱৰে সূৰ্য্যৰ ৰশ্মি শোষণ কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত ঠাণ্ডা আৰু তাপ বিয়পি পৰে।
৩/ ভূমি আৰু পানী:
- ভূমি আৰু পানীৰ তাপ শোষণ ক্ষমতা বেলেগ বেলেগ। জলবায়ুৰ উষ্ণতা নিৰ্ভৰ কৰে ভূমি আৰু পানীৰ তাপ শোষণ আৰু প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ ওপৰত। যেনে- পানী গৰম হ’বলৈ বেছি সময় লাগে।
৪/ বায়ুমণ্ডলীয় স্তৰ:
- বায়ুমণ্ডলৰ বিভিন্ন স্তৰৰ গঠন আৰু উষ্ণতাৰ ফলত বায়ুৰ ঘনত্ব আৰু চাপৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে, যাৰ ফলত তাপ বিতৰণত প্ৰভাৱ পৰে।
৫/ ভৱিষ্যতৰ পৰিৱৰ্তন:
- ভূমিৰ গঠন, গছ-গছনিৰ উপলব্ধতা আৰু মানুহৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা কাৰ্য্যকলাপে (যেনে বনাঞ্চল ধ্বংস আৰু নগৰায়ন) জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু বায়ুমণ্ডলীয় বিতৰণক প্ৰভাৱিত কৰে।
৬/ এয়াৰ কণ্ডিচনাৰ:
- বায়ুমণ্ডলত (বতাহ) বায়ুৰ গতিবিধিয়ে বতৰৰ তাপ আৰু জলবায়ুৰ বিতৰণত প্ৰভাৱ পেলায়। বতাহে একে ঠাইতে গৰম আৰু ঠাণ্ডা বতাহ কঢ়িয়াই লৈ যায়।
উপসংহাৰ:
তাপৰ বিতৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকসমূহ হৈছে জটিল আন্তঃসম্পৰ্কীয় প্ৰক্ৰিয়া। সৌৰ বিকিৰণৰ পৰা আৰম্ভ কৰি স্থল আৰু পানীলৈকে, বায়ু পৰিবহনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মানৱসৃষ্ট কাম-কাজলৈকে—এই সকলোবোৰে পৃথিৱীৰ জলবায়ু আৰু পৰিৱেশক একে ধৰণে গঢ় দিয়ে।
৭) পৃথিৱীৰ পৰা বায়ুমণ্ডললৈ তাপ কেইপ্ৰকাৰেৰে প্ৰৱাহিত হয় আৰু কি কি ।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ পৰা বায়ুমণ্ডললৈ তাপ প্ৰবাহিত হোৱাৰ প্ৰধান প্ৰধান কাৰণ হ’ল-
১/ পৰিবাহী (সংকোচন):
- বিৱৰণ: এই প্ৰক্ৰিয়াত তাপৰ দ্বাৰা এটা বস্তুৰ পৰা আন এটা বস্তুলৈ তাপ স্থানান্তৰিত হয়। যেনে, মাটি বা পানী গৰম হ’লে তাত থকা বতাহকো গৰম কৰে।
- প্ৰভাৱ: সাধাৰণতে সৰু দূৰত্বৰ তাপ সঞ্চাৰণ।
২) সংবহন:
- বিৱৰণ: গৰম বতাহ ওপৰলৈ উঠি আৰু ঠাণ্ডা বতাহ নামি অহাৰ লগে লগে বায়ুমণ্ডলত এই প্ৰক্ৰিয়া সংঘটিত হয়। গৰম বতাহ সেউজীয়াকৈ চলাচল কৰি বৃত্তাকাৰ গতিৰ সৃষ্টি হয়।
- প্ৰভাৱ: বায়ুমণ্ডলীয় তাপ বিতৰণ, জলবায়ু ব্যৱস্থাৰ বিকাশ।
৩/ বিকিৰণ (বিকিৰণ):
- বিৱৰণ: সূৰ্য্যৰ পৰা অহা তাপ আৰু ৰশ্মি বায়ুমণ্ডললৈ বিকিৰণ হয়। এই বিকিৰণ কোনো মাধ্যমৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ বায়ুমণ্ডললৈ বৈ যায়।
- প্ৰভাৱ: পৃথিৱীৰ তাপ গ্ৰহণ আৰু উত্তাপন প্ৰক্ৰিয়া। উদাহৰণস্বৰূপে, সূৰ্য্যৰ ৰশ্মি পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত প্ৰৱেশ কৰি তাপ কৰে।
৪/ সুপ্ত তাপ:
- বিৱৰণ: জলীয় বাষ্পৰ পৰিৱৰ্তনৰ সময়ত (যেনে বাষ্পীভৱন আৰু ঘনীভূতকৰণ) তাপৰ প্ৰবাহ ঘটে। পানী ভাপ হ’লে তাপ শোষণ হয় আৰু পানীলৈ ভাপ আহিলে তাপ মুক্ত হয়।
- প্ৰভাৱঃ এই প্ৰক্ৰিয়াটো বায়ুমণ্ডলত তাপ বিতৰণৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ।
উপসংহাৰ:
এই প্ৰক্ৰিয়াসমূহে একেলগে পৃথিৱীৰ পৰা বায়ুমণ্ডললৈ তাপ স্থানান্তৰিত কৰে, যিয়ে জলবায়ু, পৰিৱেশ আৰু প্ৰাকৃতিক পৰিৱৰ্তনত উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰে।
৮) বায়ুমণ্ডলৰ উত্তাপৰ জোখ কেনেদৰে লোৱা হয় ।
উত্তৰঃ বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ বিভিন্ন পদ্ধতি আৰু যন্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তলত কিছুমান মূল পদ্ধতি উল্লেখ কৰা হ’ল:
১.থাৰ্মোমিটাৰ:
- বিৱৰণ: সাধাৰণতে বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ থাৰ্মোমিটাৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই যন্ত্ৰটো তাপৰ প্ৰকৃত অৱস্থা দেখুৱাবলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা অংকন কৰা মাত্ৰাৰে গঠিত।
- প্ৰকাৰ: পৰম্পৰাগত পানী বা এলকহল থাৰ্মোমিটাৰ, ডিজিটেল থাৰ্মোমিটাৰ।
২) অৱশিষ্ট গেজ (পাইৰানোমিটাৰ):
- বিৱৰণ: এই যন্ত্ৰটোৰ সহায়ত সূৰ্যৰ বিকিৰণৰ উষ্ণতা জুখিব পাৰি। বায়ুমণ্ডলত উষ্ণ বায়ু আৰু বিকিৰণৰ প্ৰভাৱ বুজিবলৈ এই যন্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
3. তাপ সেন্সৰ:
- বিৱৰণ: বিভিন্ন ধৰণৰ তাপ সংবেদক ব্যৱহাৰ কৰি বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা জুখিব পাৰি। সাৱলীল, ইলেক্ট্ৰনিক আৰু অতি ৰঙা চেন্সৰৰ দ্বাৰা তাপমাত্ৰা জুখিব পাৰি।
৪) অংকন কৰা তাপমাত্ৰা ষ্টেচন (ৰেডিঅ’ছণ্ড):
- বিৱৰণ: বায়ুমণ্ডলৰ ওপৰৰ অংশৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ বায়ু-বেলুন দ্বাৰা প্ৰেৰণ কৰা ডুব যোৱা যন্ত্ৰ। এই যন্ত্ৰটোৱে উচ্চতাত উষ্ণতা, আৰ্দ্ৰতা আৰু বায়ুৰ চাপ জুখিব পাৰে।
৫) ডাটা লগাৰ:
- বিৱৰণ: এই ডিভাইচসমূহে স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে উষ্ণতা আৰু অন্যান্য পৰিৱেশৰ তথ্য সংগ্ৰহ কৰে। এই তথ্যৰ সহায়ত বায়ুমণ্ডলৰ তাপীয় অৱস্থা বুজি পোৱা যায়।
উপসংহাৰ:
বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা জুখিবলৈ বিভিন্ন আধুনিক যন্ত্ৰ আৰু পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যিয়ে জলবায়ু বিজ্ঞান, পৰিৱেশ অধ্যয়ন, জলবায়ু পৰীক্ষাৰ তথ্য সংগ্ৰহত সহায় কৰে।
৯) বায়ুমণ্ডৰ উত্তাপ নিয়ন্ত্ৰণ কাৰী কাৰকসমূহৰ বিষয়ে বহলাই লিখা ।
উত্তৰঃ বায়ুমণ্ডলৰ উত্তাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰোঁতে কিছুমান মৌলিক প্ৰক্ৰিয়া আৰু উপাদানৰ কথা উল্লেখ কৰা উচিত। তলত এই বিষয়সমূহৰ গভীৰ বিশ্লেষণ দিয়া হ’ল:
১/ সূৰ্য্যৰ বিকিৰণ:
- বিৱৰণ: সূৰ্যৰ পৰা ওলোৱা তাপ আৰু ৰশ্মি বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতাৰ প্ৰধান উৎস। ই সূৰ্যৰ বিকিৰণৰ পৰিমাণ, ঋতু আৰু সময়ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
- প্ৰভাৱঃ সূৰ্য্যৰ পৰা ওপৰলৈ অহা বিকিৰণৰ পৰিমাণে বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। অধিক বিকিৰণে বায়ুমণ্ডল উষ্ণ কৰে আৰু কম বিকিৰণে বায়ুমণ্ডল ঠাণ্ডা কৰে।
২) পানীৰ উপস্থিতিঃ
- বিৱৰণ: বায়ুমণ্ডলত পানী দ্ৰৱ, বৰফ আৰু বাষ্প হিচাপে বিদ্যমান।
- প্ৰভাৱঃ পানীৰ তাপ শোষণ আৰু মুক্ত কৰাৰ ক্ষমতা অধিক, যিয়ে স্থানীয় তাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, পানী গৰম হ’লে ঠাণ্ডা হ’বলৈ সময় লাগে, যাৰ ফলত তাপীয় স্থিৰতা লাভ কৰে।
৩) বায়ুমণ্ডলৰ স্তৰবিন্যাস:
- বিৱৰণ: বায়ুমণ্ডল বিভিন্ন স্তৰত বিভক্ত, যেনে ট্ৰ’প’স্ফিয়াৰ, ষ্ট্ৰেট’স্ফিয়াৰ, মেছ’স্ফিয়াৰ ইত্যাদি।
- প্ৰভাৱ: প্ৰতিটো স্তৰৰ উষ্ণতা আৰু গেছৰ ঘনত্বৰ পাৰ্থক্যই তাপ বিতৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, ট্ৰ’প’স্ফিয়াৰত উষ্ণতা ওপৰলৈ কমি যায়, যাৰ ফলত বতাহৰ চক্ৰৰ সৃষ্টি হয়।
৪/ এয়াৰ কণ্ডিচনাৰ:
- বিৱৰণ: বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণত বতাহৰ চক্ৰ আৰু বতাহৰ গতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
- প্ৰভাৱঃ গৰম বায়ু বৃদ্ধি আৰু ঠাণ্ডা বায়ু নামি অহাৰ লগে লগে তাপৰ বিতৰণ হয়। ফলত জলবায়ু ব্যৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে।
৫) ভূ-প্ৰকৃতি আৰু প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশ:
- বিৱৰণ: পৃথিৱীৰ ভূ-প্ৰকৃতিৰ উপস্থিতি, যেনে পৰ্বত, নদী, আৰু হাউলাদাৰ অঞ্চল।
- প্ৰভাৱঃ ভূমিৰ গঠন আৰু উচ্চ গঠনে তাপৰ স্থানীয় বিতৰণত প্ৰভাৱ পেলায়। উদাহৰণস্বৰূপে, পাহাৰে বতাহৰ গতিত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে আৰু অঞ্চলসমূহৰ উষ্ণতাত প্ৰভাৱ পেলায়।
৬) জলবায়ু পৰিৱৰ্তন:
- বিৱৰণ: গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ দৰে সমস্যাই বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা বৃদ্ধিত প্ৰভাৱ পেলায়।
- প্ৰভাৱঃ এইদৰে মানুহৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা কাৰ্য্যকলাপ আৰু পৰিৱেশৰ ক্ষতিৰ ফলত বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা সলনি হয়।
উপসংহাৰ:
বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকসমূহ হৈছে জটিল আন্তঃসম্পৰ্কীয় প্ৰক্ৰিয়া। সৌৰ বিকিৰণ, পানীৰ উপস্থিতি, বায়ু চলাচল, ভূ-প্ৰকৃতি আদি কাৰকসমূহে একত্ৰিত হৈ পৃথিৱীৰ জলবায়ু আৰু বতৰৰ অৱস্থা নিৰ্ণয় কৰে। এইবোৰৰ অধ্যয়ন আৰু বুজাবুজি আজি অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ।
১০) বায়ুমণ্ডলৰ দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকবোৰ কিকি।
উত্তৰঃ বায়ুমণ্ডলৰ দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকসমূহ কেইটামান মূল উপাদানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এই কাৰকসমূহৰ বিষয়ে তলত আলোচনা কৰা হৈছে:
১/ সূৰ্য্যৰ বিকিৰণ:
- বিৱৰণ: সূৰ্য্য বিকিৰণৰ পৰিমাণ আৰু সময়সীমাই দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ নিৰ্ণয় কৰাত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰে।
- প্ৰভাৱঃ দিনৰ ভাগত সূৰ্যৰ ৰশ্মি বায়ুমণ্ডলত প্ৰৱেশ কৰে, যাৰ ফলত উষ্ণতা বৃদ্ধি পায়। ৰাতিপুৱা ৰ’দৰ অভাৱত তাপমাত্ৰা কমি যায়।
২) পানীৰ উপস্থিতিঃ
- বিৱৰণ: হাইড্ৰলিক উষ্ণতা তুলনামূলকভাৱে অধিক সুস্থিৰ।
- প্ৰভাৱ: স্থানীয় উষ্ণতাৰ পৰিৱৰ্তন পানীৰ উপস্থিতিৰ ফলত তললৈ সৰল হয়। পানী গৰম হ’লে ই সামান্য পৰিমাণে ঠাণ্ডা নহয়, যাৰ ফলত দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ কম হয়।
৩/ ভূ-প্ৰকৃতি:
- বিৱৰণ: ভূমিৰ গঠন, যেনে পাহাৰ, উপত্যকা, সাগৰ আদিয়ে উষ্ণতাৰ বিতৰণত প্ৰভাৱ পেলায়।
- প্ৰভাৱ: পাহাৰ আৰু সমভূমিত উষ্ণতাৰ তাৰতম্যৰ সৃষ্টি হয়, যিয়ে দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ সলনি কৰে।
৪/ বতাহৰ গতি:
- বিৱৰণ: বিমান পৰিবহণৰ প্ৰক্ৰিয়াই উষ্ণতাৰ বিতৰণত প্ৰভাৱ পেলায়।
- প্ৰভাৱ: উষ্ণ বায়ু একে স্থানলৈ অহা আৰু ঠাণ্ডা বায়ু নামি অহা উষ্ণতাৰ পৰিসৰ সলনি কৰে।
৫/ বতৰৰ অৱস্থা:
- বিৱৰণ: ডাৱৰৰ উপস্থিতি, বৰষুণ আৰু বতাহৰ শক্তিয়ে দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
- প্ৰভাৱ: ডাৱৰীয়া দিনত সূৰ্য্যৰ বিকিৰণ শোষিত হয়, যাৰ ফলত উষ্ণতা কম হয়। বতাহৰ শক্তিয়ে বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতাৰ বিতৰণ সলনি কৰে।
৬.এলবিডো:
- বিৱৰণ: পৃথিৱীৰ মাটিৰ ৰং আৰু পদাৰ্থৰ উজ্জ্বলতা।
- প্ৰভাৱঃ বগা বা উজ্জ্বল বস্তুৱে অধিক সূৰ্যৰ পোহৰ নাকচ কৰে, যাৰ ফলত উষ্ণতা কম হয়। গাঢ় পদাৰ্থই অধিক তাপ শোষণ কৰে।
উপসংহাৰ:
বায়ুমণ্ডলৰ দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কাৰকসমূহ হৈছে জটিল আন্তঃসম্পৰ্কীয় প্ৰক্ৰিয়া। এই সকলোবোৰ কাৰকে মিলি দৈনিক উষ্ণতাৰ পৰিসৰ নিৰ্ধাৰণ কৰে, যাৰ পৰা জলবায়ু আৰু জলবায়ুৰ অৱস্থা উন্নত হয়।
১১) বায়ুৰ চাপ জুখিবলৈ ব্য়ৱহাৰ কৰা যন্ত্ৰ বিধিৰ নাম কি ।
উত্তৰঃ বায়ুৰ চাপ জুখিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা যন্ত্ৰ হৈছে বেৰ’মিটাৰ।
বেৰ'মিটাৰৰ প্ৰকাৰ:
1. এনালগ বেৰ’মিটাৰ: এই ধৰণৰ বেৰ’মিটাৰৰ বীজ আৰু পৰিসৰ থাকে, যিয়ে বায়ুৰ চাপ জুখিবলৈ সহায় কৰে। সাধাৰণতে কাঁচৰ নলী আৰু বাণিজ্যিক স্কেলৰ গঠন থাকে।
2. ডিজিটেল বেৰ’মিটাৰ: এই আধুনিক যন্ত্ৰসমূহে ডিজিটেল পৰ্দাত বায়ুৰ চাপৰ তথ্য প্ৰদৰ্শন কৰে আৰু তথ্যসমূহ স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে সংগ্ৰহ কৰে।
ব্যৱহাৰ:
- বিশেষকৈ বতৰ পৰ্যবেক্ষণ, জলবায়ু বিজ্ঞান আৰু বিমান পৰিবহণত ইয়াক বায়ুৰ চাপ জুখিবলৈ বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
বায়ু চাপৰ পৰিৱৰ্তন বুজিবলৈ বেৰ’মিটাৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যিয়ে বতৰ আৰু জলবায়ুৰ অৱস্থাৰ বিষয়ে তথ্য প্ৰদান কৰে।
১২) সমচাপ ৰেখা কি ।
উত্তৰঃ সমচাপ ৰেখা হৈছে পৃথিৱীৰ মানচিত্ৰৰ বিন্দুবোৰ একে চাপৰ পৰা একে স্থানলৈ সংযোগ কৰা প্ৰত্যক্ষ ৰেখা। এই ৰেখাবোৰে বায়ুমণ্ডলত বায়ুৰ চাপৰ বিতৰণ প্ৰদৰ্শন কৰে।
সমচাপ ৰেখাৰ বৈশিষ্ট্য:
1. সংযোগ: সমআৰ্ক ৰেখা একেটা চাপ স্থানত থকা বিন্দুসমূহক সংযোগ কৰি এটা ৰেখা গঠন কৰে।
2. চাপৰ পৰিৱৰ্তন: সমস্থানিক ৰেখাৰ মাজৰ দূৰত্ব কম হ’লে সেই অঞ্চলত বায়ুৰ চাপৰ পৰিৱৰ্তন বেছি হয়। আনহাতে দূৰত্ব বেছি হোৱাৰ লগে লগে চাপৰ পৰিৱৰ্তন কম হয়।
3. বতাহৰ গতি: সমদ্বিবাহী ৰেখাৰ পৰিসৰে বতাহৰ গতিৰ দিশ আৰু শক্তি নিৰ্ণয় কৰে। সমস্থানিক ৰেখাৰ পৰা উচ্চ চাপৰ অঞ্চললৈ নিম্ন চাপৰ অঞ্চললৈ বায়ু গতি কৰে।
উপসংহাৰ:
সমচাপৰ ৰেখাৰ ব্যৱহাৰে বায়ুমণ্ডলীয় চাপৰ বিতৰণ বুজিবলৈ সহায় কৰে, যিটো বতৰ আৰু জলবায়ু অধ্যয়নত বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ। এই ৰেখাবোৰৰ মাজেৰে বতৰ বিজ্ঞানে বায়ুমণ্ডল আৰু বতাহৰ চক্ৰৰ ছবি বিশ্লেষণ কৰিব পাৰে।
১৩) বতাহৰ গতিৱেগ জোখা যন্ত্ৰ বিধৰ নাম কি ।
উত্তৰঃ বতাহৰ গতিৱেগ জোখা যন্ত্ৰৰ নাম অ্যানেমোমিটার (Anemometer)।
১৪) মৌছুমী বতাহৰ ওপৰত এটি টোকা লিখা ।
উত্তৰঃ মৌছুমী বতাহ এবিধ বিশেষ ধৰণৰ বতাহ, যিটো বিশেষকৈ গ্ৰীষ্ম আৰু বাৰিষা কালত দেখা যায়। এই বতাহৰ মূল বৈশিষ্ট্য হ’ল ঋতুৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে ইয়াৰ গতি আৰু দিশৰ পৰিৱৰ্তন। বাৰিষাৰ বতাহ প্ৰধানকৈ উত্তৰ আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াত বিশেষকৈ ভাৰতত দেখা যায়।
মৌছুমী বতাহৰ বৈশিষ্ট্য:
1. গতি আৰু দিশ: বাৰিষাৰ বতাহ সাধাৰণতে দক্ষিণ-পূবৰ পৰা উত্তৰ-পশ্চিমলৈ গতি কৰে। গ্ৰীষ্মকালত এই বতাহৰ গতিবেগে দক্ষিণ-পূব দিশৰ বতাহৰ সৃষ্টি কৰে।
2. বাৰ্ষিক প্ৰবাহঃ গ্ৰীষ্মকালত (মে’-জুন) বাৰিষাৰ বতাহ উষ্ণ আৰু আৰ্দ্ৰ হয়, যাৰ ফলত বৰষুণৰ পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হয়। এই বতাহৰ প্ৰবাহে বাৰিষাৰ সময়ত যথেষ্ট বৰষুণৰ সৃষ্টি কৰে।
3. আৰ্দ্ৰতা: বাৰিষাৰ বতাহ আৰ্দ্ৰ, ফলত উচ্চ উষ্ণতাৰ সৈতে একে সময়তে বৰষুণ হয়।
4. বৰষুণঃ এই বতাহে অৰিহণা যোগোৱা বৰষুণৰ পৰিমাণ কৃষিক্ষেত্ৰত বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ। ভাৰতৰ কৃষি বহুলাংশে বাৰিষাৰ বৰষুণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
উপসংহাৰ:
প্ৰাকৃতিক পৰিৱৰ্তন আৰু কৃষিৰ বাবে বাৰিষাৰ বতাহ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক। ইয়াৰ গতি, দিশ আৰু আৰ্দ্ৰতা বৰষুণৰ পৰিসৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে আৰু ই বিভিন্ন কৃষি কাৰ্য্যৰ বাবে উল্লেখযোগ্য।
উত্তৰসমূহ পাবলৈ Membership ল'ব লাগিব
(For Paid User)
(সকলো পাঠৰ Paid উত্তৰবোৰ চাব পাৰিব)
