BA 1st Semester Political Science Chapter 2 Question Answer | দ্বিতীয় অধ্যায় উত্তৰ | NEP-2023
UPDATE-2024
উত্তৰঃ আমেৰিকাৰ ৰাজনৈতিক দাৰ্শনিক জন ৰ'লছে "এ থিয়ৰী অৱ জাষ্টিচ" নামৰ গ্ৰন্থখন লিখিছিল।
২) তলৰ কোনটো ধাৰণা জন ৰ’লছৰ সৈতে জড়িত নহয়?
উত্তৰঃ অলিগাৰ্চি (Oligarchy)।
৩) . আধুনিক উদাৰতাবাদৰ এজন প্ৰতিষ্ঠাপক লিখা।
উত্তৰঃ আধুনিক উদাৰতাবাদৰ এজন প্ৰতিষ্ঠাপক হিচাপে জন ৰ'লছ (John Rawls)ৰ নাম উল্লেখ কৰিব পাৰি।
৪ আধুনিক উদাৰতাবাদৰ এজন প্ৰতিষ্ঠাপক লিখা।
উত্তৰ: আধুনিক উদাৰতাবাদৰ এজন প্ৰতিষ্ঠাপক হিচাপে জন লক (John Locke) ক উল্লেখ কৰা হয়
৫ কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ এটা বাধ্যতামূলক কাৰ্য্য উল্লেখ কৰা ?
উত্তৰ: কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ এটা বাধ্যতামূলক কাৰ্য্য হৈছে জনতাৰ মৌলিক সাৱলম্বিতা আৰু নিৰাপত্তা সুনিশ্চিত কৰা।
৬ আধুনিক উদাৰবাদৰ এজন প্ৰতিবেদক লিখক। (2019)
উত্তৰ: আধুনিক উদাৰবাদৰ এজন প্ৰতিবেদক হিচাপে জন ৰ্যৗল্ট (John Rawls)-ক উল্লেখ কৰা যায়।
৭) মাৰ্ক্সবাদৰ অৰ্থ হৈছে বৈজ্ঞানিক সমাজবাদ/ৰাজ্য সমাজবাদ/বজাৰ সমাজবাদ। (শুদ্ধটো বাছি লওক) (২০২১)
উত্তৰ: মাৰ্ক্সবাদৰ অৰ্থ হৈছে বৈজ্ঞানিক সমাজবাদ।
৮ অন লিবাৰ্টি" শীৰ্ষক কিতাপখনৰ লেখক কোন?
উত্তৰ: "অন লিবাৰ্টি" (On Liberty) শীৰ্ষক কিতাপখনৰ লেখক হৈছে জন ষ্টুৱাৰ্ট মিল (John Stuart Mill)।
৯"টু কনচেপ্টছ অৱ লিবাৰ্টি" শীৰ্ষক কিতাপখনৰ লেখক কোন
উত্তৰ: টু কনচেপ্টছ অৱ লিবাৰ্টি" (Two Concepts of Liberty) শীৰ্ষক কিতাপখনৰ লেখক হৈছে আইজাক ৰাছেল (Isaiah Berlin)।
১০. জে.এছ.মিলক খালী লিবাৰ্টিৰ নবী বুলি কোনে বৰ্ণনা কৰিছিল?
উত্তৰ: জন ষ্টুৱাৰ্ট মিলক (J.S. Mill) "লিবাৰ্টিৰ নবী" (the prophet of liberty) বুলি মহান দাৰ্শনিক আৰু সমাজবিজ্ঞানী জন ৰাইচ (John Riche) বৰ্ণনা কৰিছিল।
১১. "পৰিয়াল, ব্যক্তিগত সম্পত্তি আৰু ৰাজ্যৰ উৎপত্তি" গ্ৰন্থখন কোনে লিখিছে
উত্তৰ: "পৰিয়াল, ব্যক্তিগত সম্পত্তি আৰু ৰাজ্যৰ উৎপত্তি" (The Origin of the Family, Private Property and the State) গ্ৰন্থখন ফ্ৰিডৰিখ এঙ্গেলছ (Friedrich Engels) লিখিছে।
১২. "দ্বিতীয় লিংগ" গ্ৰন্থখন কোনে লিখিছে?
উত্তৰ: "দ্বিতীয় লিংগ" (The Second Sex) গ্ৰন্থখন সিমোন দে বোৱঁৱাৰ (Simone de Beauvoir) লিখিছে।
১৩) সৰ্বভাৰতীয় মহিলা সন্মিলন (AIWC) কোন বছৰত গঠন হৈছিল?
উত্তৰ: সৰ্বভাৰতীয় মহিলা সন্মিলন (All India Women's Conference - AIWC) ১৯२७ চনত গঠন হৈছিল।
১৪) "The Personnal is Political" শ্লোগানটো নাৰীবাদৰ কোনটো তত্ত্বৰ অংশ?
উত্তৰ: "The Personal is Political" শ্লোগানটো দ্বিতীয় লিংগবাদী (Second-wave feminism) তত্ত্বৰ অংশ।
১৫) কোন চনত ‘চেনেকা জলপ্ৰপাত অধিৱেশন’ অনুষ্ঠিত হৈছিল?
উত্তৰ: চেনেকা জলপ্ৰপাত অধিৱেশন’ (Seneca Falls Convention) ১৮৪৮ চনত অনুষ্ঠিত হৈছিল।
১৬) "Theorising Patriarchy" নামৰ কিতাপখন কোনে লিখিছিল?
উত্তৰ: "Theorising Patriarchy" নামৰ কিতাপখন শার্লট পেৰ্কিন্স গিলমেন (Charlotte Perkins Gilman) আৰু বৃন্দা ৰণদিভে (Brinda Karat) ৰ পৰা অনুপ্ৰাণিত হৈ শেৰী পিট্ৰি (Sharon Hays) লিখিছে।
১৭) লিংগ বুলিলে কি বুজাব বিচাৰিছে?
উত্তৰ: লিংগ (Gender) বুলিলে সমাজ আৰু সংস্কৃতিৰ দ্বাৰা গঠন কৰা সমাজিক, আৰ্থিক, আৰু মানসিক অৱস্থা আৰু ভূমিকা বুজোৱা হয়। লিংগ পুৰাণি বৈজ্ঞানিক বা শারীৰিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা নথকা, ই এক সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক নির্মাণ, যিয়ে ব্যক্তি আৰু গোটৰ ভিতৰত আচৰণ, দায়িত্ব, আৰু সম্পৰ্কৰ পৰিসীমা নিৰ্ধাৰিত কৰে।
১৮) লিংগ আৰু লিংগৰ মাজত এটা পাৰ্থক্য লিখা।
উত্তৰ: লিংগ (Sex) আৰু **লিংগ (Gender)**ৰ মাজত পাৰ্থক্য হৈছে:
লিংগ (Sex):
ব্যাখ্যা: লিংগ (Sex) হৈছে পুৰাণি বৈজ্ঞানিক বৈশিষ্ট্যবোৰ, যি শাৰীৰিক আৰু জিনগত গঠন দৰ্শায়, যেনে লিংগ-ৰেখা (male or female) আৰু প্ৰজনন অঙ্গৰ (reproductive organs) বৈশিষ্ট্য।
বিশেষত্ব: লিংগ এক জৈৱিক আৰু শারীৰিক ধাৰণা, যাক স্বাভাবিকভাৱে জন্মৰ সময়তে ধৰা পৰে।
লিংগ (Gender):
ব্যাখ্যা: লিংগ (Gender) হৈছে সমাজ আৰু সংস্কৃতিৰ দ্বাৰা গঠন কৰা সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক ভূমিকা, আচৰণ, আৰু পৰিকল্পনা, যিয়ে কিবা এক ব্যক্তিৰ পুৰাণি বা মহিলা হিচাপে সামাজিক ভূমিকা আৰু দায়িত্ব বুজায়।
বিশেষত্ব: লিংগ এটা সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক নিৰ্মাণ, যিয়ে সমাজত কাৰ্যকৰী ভূমিকা আৰু আচৰণৰ ওপৰত প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰে।
১৯) পিতৃতন্ত্ৰৰ সংজ্ঞা দিয়া?
উত্তৰ: পিতৃতন্ত্র (Patriarchy) হৈছে এক সমাজিক ব্যৱস্থা য’ত পুৰাণি বা পুৰাণীসকলক গৰাকী বুলি গণ্য কৰা হয় আৰু তেওঁলোকেই প্ৰধান চৰিত্ৰ বা শক্তিৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে থাকে। এই ব্যৱস্থাত, পুৰাণীসকলৰ অধিকাৰ, সামাজিক অৱস্থান, আৰু সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষমতা মহিলাৰ তুলনাত অধিক থাকে।
২০) নাৰীবাদ কি?
উত্তৰ: নাৰীবাদ (Feminism) হৈছে এক সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক আন্দোলন আৰু দৰ্শন, যিয়ে মহিলাৰ অধিকাৰ, স্বাধীনতা, আৰু সমাজত তেওঁলোকৰ স্থানৰ উন্নতিৰ বাবে কাম কৰে। নাৰীবাদৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে লিংগৰ ভিত্তিত সকলো ধৰণৰ অসমতা, বিৰোধ, আৰু বৈষম্যৰ সমাপ্তি ঘটোৱা।
নাৰীবাদৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ:
লিংগীয় সমতা: নাৰীবাদই মহিলাৰ আৰু পুৰাণীসকলৰ মাজত সমতা আৰু ন্যায়ৰ বাবে দাবী কৰে। ই প্ৰধানকৈ মহিলাৰ শিক্ষা, স্বাস্থ্য, আৰ্থিক স্বায়ত্তশাসন, আৰু ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।
অধিকার আৰু স্বাধীনতা: নাৰীবাদী আন্দোলনে মহিলাৰ মৌলিক অধিকাৰসমূহ—যেনে, ভোটাধিকাৰ, শারীৰিক নিৰাপত্তা, আৰু শিক্ষা—ৰক্ষাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
সাংস্কৃতিক আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তন: নাৰীবাদৰ লক্ষ্য হৈছে সমাজত লিংগৰ ভিত্তিত থকা কনভেনচন আৰু বিৰোধৰ প্ৰতি সমালোচনা কৰা আৰু সাংস্কৃতিক পৰিৱৰ্তনৰ বাবে আন্দোলন কৰা।
বিভিন্ন তরঙ্গ: নাৰীবাদ একমাত্ৰ আন্দোলন নহয়; ই বিভিন্ন পৰ্যায়ত বিকাশিত হৈছে। ইয়াৰ প্ৰথম, দ্বিতীয়, আৰু তৃতীয় তরঙ্গৰ অধীনত বিভিন্ন দৰ্শন আৰু প্ৰাধান্যৰ সৈতে বিভক্ত কৰা হৈছে, যেনে:
প্ৰথম তরঙ্গ: ভোটাধিকাৰ আৰু মৌলিক অধিকাৰৰ বাবে।
দ্বিতীয় তরঙ্গ: সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক বিষয়সমূহৰ ওপৰত মনোযোগ।
তৃতীয় তরঙ্গ: লিংগ, জাতি, আৰু লৈঙ্গিকতা ৰ ওপৰত আলোচনা।
বৈচিত্র্য আৰু অন্তৰ্ভুক্তি: আধুনিক নাৰীবাদ বৈচিত্র্যময়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে আৰু সকলো মহিলাৰ অভিজ্ঞতাসমূহৰ অন্তৰ্ভুক্তি নিশ্চিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।
সারাংশত, নাৰীবাদ হৈছে মহিলাৰ অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতাৰ সমর্থনত এক শক্তিশালী আন্দোলন, যিয়ে সমাজৰ সকলো ক্ষেত্ৰত সমতা আৰু ন্যায়ৰ বাবে সংগ্রাম কৰে।
২১) পিতৃতন্ত্ৰৰ যিকোনো এটা প্ৰতিষ্ঠানৰ কথা উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ: পিতৃতন্ত্ৰৰ এটা প্ৰতিষ্ঠান হ’ল পৰিয়াল।
পৰিয়ালৰ ভূমিকা:
পিতৃতান্ত্রিক সমাজত পৰিয়ালক ক্ষমতা আৰু কর্তৃত্বৰ কেন্দ্র হিচাপে দেখা যায়৷
ই পুৰাণসমূহক নেতৃত্ব আৰু সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষমতা প্ৰদান কৰে, যিয়ে মূলতঃ নাৰীৰ দায়িত্ব আৰু সীমাৰ পৰিকল্পনা কৰে।
পৰিয়ালৰ ভিতৰত পুৰাণৰ অধিকাৰ আৰু ভূমিকাই সমাজৰ সাংস্কৃতিক মূল্যবোধ আৰু আচৰণৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলায়।
২২) পিতৃতন্ত্ৰ কোনটো শব্দৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে?
উত্তৰ: পিতৃতন্ত্র শব্দটো "পিতৃ" (father) আৰু "তন্ত্র" (archy) শব্দৰ সংযোগৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে।
পিতৃ (father) মানে হৈছে পুৰাণী বা পুৰাণীসকলৰ প্ৰধান চৰিত্ৰ।
তন্ত্র (archy) মানে হৈছে শক্তি, শাসন, বা চৰিত্ৰৰ ব্যৱস্থা।
এইদৰে, "পিতৃতন্ত্র" (Patriarchy) শব্দই এক সমাজিক আৰু ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা বুজাই, য’ত পুৰাণীসকলৰ অধিকাৰ আৰু আধিপত্য থাকে।
উত্তৰ: "মহিলাৰ অধিকাৰৰ প্ৰমাণ" (The Rights of Woman) নামৰ কিতাপখনৰ লেখক হৈছে মেৰী ৱলষ্টোনক্রাফট (Mary Wollstonecraft)।
উত্তৰ: "দ্য অৰিজিন অৱ ফেমিলি, প্ৰাইভেট প্ৰপাৰ্টি এণ্ড দ্য ষ্টেট" (The Origin of the Family, Private Property and the State) নামৰ কিতাপখনৰ লেখক হৈছে ফ্ৰিডৰিখ এঙ্গেলছ (Friedrich Engels)।
25. নাৰীবাদ কেতিয়া আৰম্ভ হৈছিল?
উত্তৰ: নাৰীবাদৰ আৰম্ভণি সাধাৰণতে ১৮০০ চনৰ শেষৰ পৰা ১৯০০ চনৰ আৰম্ভণি সময়ৰ ভিতৰত গণ্য কৰা হয়।
২৬. "এমিল" নামৰ কিতাপখনৰ লেখক কোন?
উত্তৰ: "এমিল" (Emile) নামৰ কিতাপখনৰ লেখক হৈছে জঁ-জাক ৰুছ’ (Jean-Jacques Rousseau)।
27. মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ আৰু সমাজতান্ত্ৰিক নাৰীবাদৰ মাজত যিকোনো এটা পাৰ্থক্য লিখক।
উত্তৰ: মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ আৰু সমাজতান্ত্ৰিক নাৰীবাদৰ মাজত মূল পাৰ্থক্য হৈছে অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক সম্প্ৰসাৰৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত দৃষ্টিভংগী।
পাৰ্থক্য:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদে লিংগীয় বিৰোধ আৰু মহিলাৰ শোষণক মূলত অৰ্থনৈতিক আৰু শ্রেণী সংকটৰ অংশ হিচাপে বুজে।
ই বিশ্বাস কৰে যে, মহিলাৰ স্বাধীনতা আৰু অধিকাৰসমূহ সমাজতান্ত্ৰিক পৰিৱৰ্তনৰ দ্বাৰা অৰ্জিত হ'ব, যিয়ে পুৰাণীসকলৰ আধিপত্য আৰু ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ ভিত্তিত থকা শোষণৰ শেষ ঘটাব।
সমাজতান্ত্ৰিক নাৰীবাদ:
সমাজতান্ত্ৰিক নাৰীবাদে সমাজৰ বিভিন্ন দিশ—যেনে, লিংগ, জাতি, আৰু অৰ্থনীতি—ৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
ই লিংগীয় বিৰোধৰ পৰিৱৰ্তনক কেৱল অৰ্থনৈতিক পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত সীমাবদ্ধ নকৰাকৈ, বিভিন্ন সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অঙ্গভুক্তিতো বুজায়।
28. উদাৰ নাৰীবাদ আৰু মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদৰ মাজত যিকোনো এটা পাৰ্থক্য লিখক।
উত্তৰ: উদাৰ নাৰীবাদ আৰু মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদৰ মাজত মূল পাৰ্থক্য হৈছে অধিকার আৰু সমতাৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত দৃষ্টিভংগী।
পাৰ্থক্য:
উদাৰ নাৰীবাদ:
উদাৰ নাৰীবাদে মহিলা অধিকার আৰু স্বাধীনতাৰ বাবে বৈধতা, শিক্ষা, আৰু সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
ই বিশ্বাস কৰে যে, মহিলাৰ অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা সমাজত এক সুৰক্ষা, আইনী অধিকার, আৰু মৌলিক সমতাৰ প্ৰমাণ কৰা উচিত।
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদে মহিলাৰ শোষণক অৰ্থনৈতিক আৰু শ্রেণী সংকটৰ দৃষ্টিৰ পৰা বুজে।
ই বিশ্বাস কৰে যে, মহিলাৰ সত্যিকাৰ স্বাধীনতা আৰু অধিকাৰসমূহৰ অৰ্জন কৰিবলৈ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক গঠনত ব্যাপক পৰিৱৰ্তন আনা উচিত, বিশেষকৈ ব্যক্তিগত সম্পত্তি আৰু শ্রেণী ভিত্তিত থকা শোষণৰ সমাপ্তি ঘটোৱা উচিত।
29. যৌনতাৰ ইতিহাস ফ্ৰেড্ৰিক জেমচন/মিশেল ফৌকাল্ট জাক ডেৰিডা/জেএফৰ দ্বাৰা লিখা হৈছিল। লিওটাৰ্ড। (2019)
উত্তৰ:
যৌনতাৰ ইতিহাস (The History of Sexuality) নামৰ গ্ৰন্থখন মিশেল ফৌকল্ট (Michel Foucault) দ্বাৰা লিখা হৈছিল। এই গ্ৰন্থটো যৌনতাৰ সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু ৰাজনৈতিক দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত এক বিশ্লেষণ আগবঢ়ায় আৰু এইটোৱে যৌনতাৰ অধ্যয়নত নতুন দৃষ্টিকোণ প্ৰদান কৰে।
30. নাৰীবাদ ৰাজতন্ত্ৰ/আভিজাত্য/পিতৃতান্ত্ৰিকতা/অলিগাৰ্চিৰ বিৰোধী। (2019)
উত্তৰ: নাৰীবাদ পিতৃতন্ত্ৰৰ বিৰোধী।
ব্যাখ্যা:
নাৰীবাদে নাৰীৰ বিৰুদ্ধে লিংগ বৈষম্য, অত্যাচাৰ আৰু বৈষম্যক স্থায়ী কৰি ৰখা পিতৃতান্ত্রিক ব্যৱস্থাসমূহক সমালোচনা আৰু প্ৰত্যাহ্বান জনায়।
ই পুৰুষৰ অনুকূল ক্ষমতাৰ গাঁথনিসমূহ ভাঙি পেলাব বিচাৰে আৰু পৰম্পৰাগত লিংগ ভূমিকা বলবৎ কৰে, সকলো লিংগৰ বাবে সম অধিকাৰ আৰু সুযোগৰ পোষকতা কৰে।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে নাৰীবাদ মৌলিকভাৱে পিতৃতন্ত্ৰৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন আৰু ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে লিংগ সমতাক প্ৰসাৰিত কৰা।
31. ৰেডিকেল নাৰীবাদৰ সপক্ষে এটা যুক্তি উল্লেখ কৰক। (2021)
উত্তৰ: ৰেডিকেল নাৰীবাদৰ সপক্ষে এটা যুক্তি হ’ল ই লিংগ অত্যাচাৰৰ গাঁথনিগত আৰু ব্যৱস্থাগত প্ৰকৃতিক উজ্জ্বল কৰি তোলে।
ব্যাখ্যা:
উগ্ৰ নাৰীবাদীসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে ৰাজনীতি, সংস্কৃতি, ব্যক্তিগত সম্পৰ্ককে ধৰি সমাজৰ সকলো দিশতে পিতৃতন্ত্ৰ গভীৰভাৱে নিহিত হৈ আছে। তেওঁলোকৰ মতে বৰ্তমানৰ ব্যৱস্থাসমূহৰ ভিতৰত কেৱল সম অধিকাৰ বিচৰাটোৱেই অপৰ্যাপ্ত, কিয়নো এই ব্যৱস্থাসমূহ সহজাতভাৱে পিতৃতান্ত্রিক আৰু ই পুৰুষৰ আধিপত্যক স্থায়ী কৰি ৰাখে।
তেওঁলোকে পিতৃতন্ত্ৰক সম্পূৰ্ণৰূপে নিৰ্মূল কৰিবলৈ সমাজৰ গাঁথনিৰ মৌলিক পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা কৰে, এই প্ৰণালীবদ্ধ বৈষম্যসমূহৰ সমাধান আৰু বিলুপ্তিৰ দ্বাৰাহে প্ৰকৃত সমতা লাভ কৰিব পৰা যাব বুলি বিশ্বাস কৰে।
এই দৃষ্টিভংগীয়ে সংস্কাৰৰ পৰিৱৰ্তে বিপ্লৱী পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, আমূল নাৰীবাদক প্ৰকৃত লিংগ সমতা লাভৰ বাবে ব্যাপক সমাজৰ পৰিৱৰ্তনৰ লক্ষ্যৰে আন্দোলন হিচাপে স্থান দিয়ে।
অতি চমু প্ৰশ্ন (প্ৰতিটোৰ বাবে 4/5 মাৰ্ক) বুলি কোৱা হয়:
1. যৌনতা আৰু লিংগ।
উত্তৰ: লিংগ আৰু লিংগ দুটা সুকীয়া ধাৰণা যিবোৰ প্ৰায়ে বিভ্ৰান্তিকৰ হয় যদিও ইয়াৰ অৰ্থ আৰু প্ৰভাৱ বেলেগ বেলেগ।
যৌনতা:
সংজ্ঞা: লিংগ বোলে মানুহক নাৰী বা পুৰুষ বুলি সংজ্ঞায়িত কৰা জৈৱিক আৰু শাৰীৰিক বৈশিষ্ট্যক বুজায়। ইয়াৰ ভিতৰত প্ৰজনন অংগ, ক্ৰম’জম (মহিলাৰ বাবে XX আৰু পুৰুষৰ বাবে XY), আৰু গৌণ যৌন বৈশিষ্ট্য (যেনে মাইকী মানুহৰ স্তনৰ বিকাশ আৰু পুৰুষৰ মুখৰ চুলি) আদি অন্তৰ্ভুক্ত।
জৈৱিক নিৰ্ধাৰণবাদ: লিংগক সাধাৰণতে এটা নিৰ্দিষ্ট জৈৱিক বৈশিষ্ট্য হিচাপে দেখা যায়, যদিও আন্তঃলিংগ ভিন্নতা থাকে, য'ত এজন ব্যক্তিৰ পুৰুষ আৰু মহিলা জৈৱিক বৈশিষ্ট্যৰ সংমিশ্ৰণ থাকিব পাৰে।
লিংগ:
সংজ্ঞা: লিংগ বোলে সংস্কৃতি আৰু সমাজে পুৰুষ বা মহিলা হোৱাৰ সৈতে জড়িত ভূমিকা, আচৰণ, কাৰ্য্যকলাপ, আশা আৰু সমাজৰ নীতি-নিয়মসমূহক বুজায়। ইয়াত পুৰুষ বা নাৰী হোৱাৰ সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক মাত্ৰাসমূহ সামৰি লোৱা হৈছে।
সামাজিক গঠন: লিংগক সামাজিক গঠন বুলি গণ্য কৰা হয়, অৰ্থাৎ ই বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ মাজত যথেষ্ট ভিন্ন হ’ব পাৰে আৰু সময়ৰ লগে লগে সলনি হ’ব পাৰে। ইয়াত পুৰুষ, মহিলা, হিজড়া, অ-বাইনাৰী, জেণ্ডাৰকুইয়াৰ, আৰু অধিক পৰিচয় অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
সাংস্কৃতিক আৰু মানসিক দিশঃ লিংগ পৰিচয় (ব্যক্তিসকলে নিজকে কেনেদৰে গ্ৰহণ কৰে আৰু নিজকে কি বুলি কয়) আৰু লিংগ প্ৰকাশ (ব্যক্তিসকলে কাপোৰ-কানি, আচৰণ আদিৰ জৰিয়তে নিজৰ লিংগ কেনেকৈ উপস্থাপন কৰে) লিংগৰ অপৰিহাৰ্য দিশ।
সাৰাংশ:
যৌনতা জৈৱিক পাৰ্থক্যৰ বিষয়ে, আনহাতে লিংগ হৈছে সমাজৰ ভূমিকা আৰু পৰিচয়ৰ বিষয়ে। লিংগ আৰু লিংগৰ মাজৰ পাৰ্থক্য বুজাটো লিংগ সমতা, অধিকাৰ আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ চাৰিওফালে আলোচনাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কিয়নো ই পৰিচয়ৰ জটিলতা আৰু ব্যক্তিৰ ওপৰত সমাজৰ নীতি-নিয়মৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।
২ মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ।
উত্তৰ: মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ হৈছে এক তাত্ত্বিক কাঠামো যিয়ে মাৰ্ক্সবাদী আৰু নাৰীবাদী ধাৰণাক একত্ৰিত কৰি পুঁজিবাদ আৰু পিতৃতন্ত্ৰই নাৰীক অত্যাচাৰৰ বাবে কিদৰে ছেদ কৰি বিশ্লেষণ কৰে। ইয়াত লিংগ বৈষম্যক স্থায়ী কৰি ৰখাত অৰ্থনৈতিক গাঁথনিৰ ভূমিকাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে আৰু শ্ৰেণী আৰু লিংগ কেনেকৈ পাৰস্পৰিক সম্পৰ্ক আছে সেই বিষয়ে অন্বেষণ কৰা হৈছে।
মূল ধাৰণাসমূহ:
লিংগ বৈষম্যৰ অৰ্থনৈতিক ভিত্তি:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদীসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে শ্ৰম আৰু লিংগ দুয়োটাকে শোষণ কৰা পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাত নাৰীৰ অত্যাচাৰৰ শিপা আছে। তেওঁলোকৰ মতে পুৰুষৰ ওপৰত মহিলাৰ অৰ্থনৈতিক নিৰ্ভৰশীলতা (সততে বিবাহ বা ঘৰুৱা ভূমিকাৰ জৰিয়তে) লিংগ বৈষম্য বজাই ৰখাৰ এক মূল কাৰক।
তেওঁলোকে আলোকপাত কৰে যে পুঁজিবাদ কেনেকৈ নাৰীৰ বিনা বেতনে শ্ৰমৰ ওপৰত (যেনে শিশুৰ যত্ন আৰু ঘৰুৱা কৰ্তব্য) নিৰ্ভৰ কৰে, যিয়ে মহিলাক পৰ্যাপ্ত ক্ষতিপূৰণ নিদিয়াকৈ কৰ্মশক্তিক সহায় কৰে।
শ্ৰেণী সংগ্ৰাম:
মাৰ্ক্সবাদী তত্ত্বৰ দৰেই মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদেও শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ইয়াত ধাৰণা কৰা হৈছে যে লিংগ সমতা লাভ কৰিবলৈ হ’লে নাৰীয়েও শ্ৰেণী অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিব লাগিব। নাৰীৰ মুক্তিক পুঁজিবাদী শোষণৰ বিৰুদ্ধে বহল সংগ্ৰামৰ অংশ হিচাপে দেখা যায়।
আন্তঃবিভাজনীয়তা:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদে প্ৰথমে শ্ৰেণী আৰু লিংগৰ সংযোগস্থলৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল যদিও সমসাময়িক মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদীসকলে বিভিন্ন ধৰণৰ অত্যাচাৰ পাৰস্পৰিকভাৱে জড়িত বুলি স্বীকাৰ কৰি জাতি, জাতি, যৌনতাক সামৰি লৈ নিজৰ বিশ্লেষণ সম্প্ৰসাৰিত কৰিছে।
পৰম্পৰাগত নাৰীবাদৰ সমালোচনা:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদীসকলে প্ৰায়ে মূলসুঁতিৰ নাৰীবাদী আন্দোলনসমূহক সমালোচনা কৰে যে ই মূলতঃ মধ্যবিত্তীয় বগা মহিলাসকলক প্ৰভাৱিত কৰা বিষয়সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, যেনে আইনী অধিকাৰ আৰু কৰ্মক্ষেত্ৰৰ সমতা, নাৰীৰ অত্যাচাৰৰ আধাৰত থকা অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব নিদিয়াকৈ।
পৰিৱৰ্তনৰ দৃষ্টিভংগী:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদীসকলে পুঁজিবাদ আৰু পিতৃতন্ত্ৰ দুয়োটাকে ভাঙি পেলাবলৈ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাত বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা কৰে। তেওঁলোকৰ মতে প্ৰকৃত লিংগ সমতা সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক গাঁথনিক ৰূপান্তৰিত কৰা সামূহিক সংগ্ৰামৰ জৰিয়তেহে সম্ভৱ হ’ব।
বিশিষ্ট ব্যক্তি:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদৰ সৈতে জড়িত কিছুমান মূল ব্যক্তিৰ ভিতৰত আছে:
ফ্ৰেড্ৰিখ এংগেলছ: তেওঁৰ "The Origin of the Family, Private Property and the State" নামৰ গ্ৰন্থখনত তেওঁ পুঁজিবাদ আৰু নাৰী অত্যাচাৰৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছে।
এঞ্জেলা ডেভিছ: এগৰাকী বিশিষ্ট কৰ্মী আৰু পণ্ডিত যিয়ে নিজৰ অত্যাচাৰৰ বিশ্লেষণত জাতি, শ্ৰেণী আৰু লিংগৰ বিষয়সমূহক সংযোগ কৰে।
ছিলভিয়া ফেডেৰিচি: অৰ্থনীতিত নাৰী শ্ৰমৰ ভূমিকা আৰু মাৰ্ক্সবাদী তত্ত্বৰ প্ৰতি নাৰীবাদী দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত কৰা কামৰ বাবে পৰিচিত।
উপসংহাৰ:
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদে পুঁজিবাদ আৰু লিংগৰ আন্তঃক্ৰিয়া বুজিবলৈ এক সমালোচনাত্মক লেন্স প্ৰদান কৰে, অৰ্থনৈতিক আৰু লিংগ ন্যায় দুয়োটাৰে পোষকতা কৰে। ই কেৱল বৰ্তমানৰ গাঁথনিসমূহৰ সংস্কাৰ নকৰি ব্যৱস্থাগত পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা কৰি নাৰী অত্যাচাৰৰ মূল কাৰণসমূহৰ সমাধান কৰিব বিচাৰে।
3. মহিলাৰ বাবে ভোটদানৰ অধিকাৰ।
উত্তৰ: মহিলাৰ বাবে ভোটাধিকাৰ বুলিলে নিৰ্বাচনত ভোটদান কৰি মহিলাসকলক নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণৰ বাবে প্ৰদান কৰা আইনী অধিকাৰক বুজোৱা হয়। এই আন্দোলন ইতিহাসৰ বুকুত নাৰী অধিকাৰ আৰু লিংগ সমতাৰ বহল সংগ্ৰামৰ এক উল্লেখযোগ্য দিশ হৈ আহিছে।
ঐতিহাসিক প্ৰসংগ:
আৰম্ভণিৰ পোষকতা:
১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰু ২০ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে মহিলাৰ ভোটাধিকাৰৰ (ভোটাধিকাৰ) আন্দোলনে গতি লাভ কৰিছিল। চুজান বি এন্থনী, এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টন, এমেলিন পেনখাৰ্ষ্ট আদি আদিম সমৰ্থকসকলে ভোটাধিকাৰ এক মৌলিক মানৱ অধিকাৰ বুলি যুক্তি দি মহিলাৰ অধিকাৰৰ বাবে প্ৰচাৰ চলাইছিল।
প্ৰথম ঢৌ নাৰীবাদ:
মহিলাৰ ভোটাধিকাৰৰ বাবে যুঁজখন নাৰীবাদৰ প্ৰথম ঢৌৰ এটা মূল দিশ আছিল, যিয়ে মূলতঃ আইনী বৈষম্য আৰু ভোটাধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল।
আমেৰিকাত ১৮৪৮ চনত হোৱা চেনেকা ফল্ছ কনভেনচনক প্ৰায়ে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মুহূৰ্ত হিচাপে উল্লেখ কৰা হয়, য’ত কৰ্মীসকলে ভোটাধিকাৰকে ধৰি মহিলাসকলৰ সম অধিকাৰৰ দাবী জনাই আৱেগ ঘোষণাপত্ৰ জাৰি কৰিছিল।
গোলকীয় আন্দোলন:
ভোটাধিকাৰ আন্দোলন কেৱল আমেৰিকা আৰু যুক্তৰাজ্যতে সীমাবদ্ধ নাছিল। বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশত একেধৰণৰ আন্দোলন দেখা গৈছিল, নিউজিলেণ্ড (১৮৯৩ চনত মহিলাক ভোটাধিকাৰ প্ৰদান কৰা প্ৰথমখন দেশ), অষ্ট্ৰেলিয়া, ফিনলেণ্ড আদি বহু ঠাইত মহিলাসকলে ভোটাধিকাৰৰ বাবে যুঁজিছিল।
মাইলৰ খুঁটি:
আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ:
১৯২০ চনত আমেৰিকাৰ সংবিধানৰ ১৯ সংশোধনী অনুমোদন কৰি মহিলাসকলক ভোটাধিকাৰ প্ৰদান কৰা হয়। দশক দশক ধৰি চলি থকা সক্ৰিয়তাৰ পিছত এয়া আছিল এক উল্লেখযোগ্য জয়।
যুক্তৰাজ্য:
১৯১৮ চনত ৩০ বছৰৰ ওপৰৰ মহিলাসকলে ভোটাধিকাৰ লাভ কৰে আৰু ১৯২৮ চনত ২১ বছৰৰ ওপৰৰ সকলো মহিলাকে ভোটাধিকাৰ প্ৰদান কৰি পুৰুষৰ সৈতে সমান ভোটাধিকাৰ লাভ কৰে।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় কৃতিত্ব:
বিংশ শতিকাতো বহু দেশেই ইয়াৰ অনুসৰণ কৰি ক্ৰমান্বয়ে মহিলাৰ ভোটাধিকাৰক স্বীকৃতি দিছিল। ২০ শতিকাৰ শেষৰ ফালে বিশ্বৰ বেছিভাগ দেশেই মহিলাক ভোটাধিকাৰ প্ৰদান কৰিছিল।
প্ৰত্যাহ্বান আৰু চলি থকা বিষয়সমূহ:
আইনী স্বীকৃতি পোৱাৰ পিছতো বহু মহিলাই ভোটদানৰ ক্ষেত্ৰত বাধাৰ সন্মুখীন হৈয়েই আছে, যেনে-
ভোটাৰ দমন: মহিলাসকলক বিশেষকৈ ৰঙীন আৰু কম আয়ৰ মহিলাসকলক ভোটাধিকাৰৰ পৰা বঞ্চিত কৰা কৌশল যেনে কঠোৰ আইডি আইন, ভোটাৰৰ তালিকা শুদ্ধ কৰা, ভোটগ্ৰহণ স্থানত সীমিত প্ৰৱেশ।
সাংস্কৃতিক আৰু সামাজিক বাধা: কিছুমান অঞ্চলত পৰম্পৰাগত লিংগ ভূমিকা আৰু সাংস্কৃতিক নীতি-নিয়মে মহিলাৰ ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণক নিৰুৎসাহিত কৰে।
উপসংহাৰ:
মহিলাৰ ভোটাধিকাৰ লিংগ সমতা আৰু মানৱ অধিকাৰৰ সংগ্ৰামৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হৈ আহিছে। বিশ্বজুৰি উল্লেখযোগ্য অগ্ৰগতি হৈছে যদিও চলি থকা প্ৰত্যাহ্বানসমূহে ৰাজনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াত মহিলাৰ কণ্ঠ শুনা আৰু প্ৰতিনিধিত্ব কৰাটো নিশ্চিত কৰাৰ বাবে নিৰন্তৰ পোষকতাৰ প্ৰয়োজনীয়তাক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে। মহিলা আৰু মিত্ৰসকলে গণতন্ত্ৰত সম্পূৰ্ণ সমতা আৰু অংশগ্ৰহণৰ দিশত কাম কৰাৰ লগে লগে ভোটাধিকাৰৰ যুঁজখনৰ বিকাশ অব্যাহত আছে।
4. উদাৰ নাৰীবাদ আৰু মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদৰ মাজত পৰিধি।
উত্তৰ: উদাৰ নাৰীবাদ আৰু মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ হৈছে নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু লিংগ বৈষম্যক সম্বোধন কৰা দুটা সুকীয়া নাৰীবাদী তত্ত্ব, কিন্তু ইয়াৰ দৃষ্টিভংগী আৰু অন্তৰ্নিহিত অনুমানৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট পাৰ্থক্য আছে। ইহঁতৰ মাজৰ মূল পাৰ্থক্যসমূহ ইয়াত উল্লেখ কৰা হৈছে:
১/ মনোনিৱেশ আৰু গুৰুত্ব:
উদাৰ নাৰীবাদ:
বৰ্তমানৰ সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত আইনী আৰু ৰাজনৈতিক সংস্কাৰৰ জৰিয়তে লিংগ সমতা লাভৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
শিক্ষা, কৰ্মসংস্থাপন, আৰু ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণৰ সুবিধা লাভৰ মহিলাৰ অধিকাৰৰ পোষকতা কৰে।
বৈষম্য দূৰ কৰা আৰু মহিলাসকলৰ বাবে সম সুযোগ সৃষ্টি কৰাৰ লক্ষ্যৰে ব্যক্তিগত স্বাধীনতা আৰু পছন্দৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ:
পুঁজিবাদ আৰু নাৰীৰ ওপৰত অত্যাচাৰৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, এই যুক্তি আগবঢ়ায় যে শ্ৰেণী শোষণৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখিলে নাৰী মুক্তি লাভ কৰিব নোৱাৰি।
পুৰুষৰ ওপৰত অৰ্থনৈতিক নিৰ্ভৰশীলতাৰ বাবে পৰিয়াল আৰু ঘৰুৱা ভূমিকাক নাৰীৰ অত্যাচাৰৰ স্থান হিচাপে লয়।
সামূহিক কাৰ্য্য আৰু ব্যৱস্থাগত পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি প্ৰকৃত সমতা লাভৰ বাবে পুঁজিবাদ আৰু পিতৃতন্ত্ৰ দুয়োটাকে ভাঙি পেলোৱাৰ পোষকতা কৰে।
২) তাত্ত্বিক কাঠামো:
উদাৰ নাৰীবাদ:
উদাৰ ৰাজনৈতিক দৰ্শনত শিপাই থকা ই বৰ্তমানৰ ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত সংস্কাৰ বিচাৰিছে।
ই প্ৰায়ে ব্যক্তিবাদৰ নীতিৰ সৈতে মিল খায়, ব্যক্তিগত স্বায়ত্তশাসন আৰু ৰাজহুৱা জীৱনত সমানে অংশগ্ৰহণৰ অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ:
মাৰ্ক্সবাদী তত্ত্বৰ ভিত্তিত ই পুঁজিবাদক নাৰী অত্যাচাৰৰ কেন্দ্ৰীয় কাৰক হিচাপে লয়।
ইয়াত শ্ৰেণী সংগ্ৰাম আৰু লিংগ বৈষম্যৰ অৰ্থনৈতিক ভিত্তি নিৰ্মূল কৰিবলৈ বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।
৩/ পৰিৱৰ্তনৰ পন্থা:
উদাৰ নাৰীবাদ:
সমান দৰমহা আইন, বৈষম্য বিৰোধী আইন, আৰু শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ উন্নত সুবিধাৰ দৰে সংস্কাৰৰ জৰিয়তে ক্ৰমান্বয়ে পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা কৰে।
বৰ্তমানৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ ভিতৰত মহিলাৰ অধিকাৰৰ প্ৰসাৰ আৰু আইনী সুৰক্ষা বৃদ্ধিৰ বাবে কাম কৰে।
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ:
সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক গাঁথনিৰ আমূল পৰিৱৰ্তনৰ আহ্বান।
পুঁজিবাদী ব্যৱস্থা আৰু পিতৃতান্ত্রিক গাঁথনি উফৰাই পেলাবলৈ নাৰী আৰু শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ মাজত সামূহিক কাৰ্য্য আৰু সংহতিৰ পোষকতা কৰে।
৪/ পিতৃতন্ত্ৰৰ ওপৰত দৃষ্টিভংগী:
উদাৰ নাৰীবাদ:
পিতৃতন্ত্ৰক এক প্ৰকাৰৰ অত্যাচাৰ হিচাপে স্বীকৃতি দিয়ে যদিও ইয়াক মূলতঃ নাৰীৰ ব্যক্তিগত অধিকাৰ আৰু সুযোগৰ প্ৰতি বাধা হিচাপে লয়।
আইনী উপায় আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ জৰিয়তে পিতৃতান্ত্রিক নীতি-নিয়মসমূহ ভাঙি পেলোৱাৰ লক্ষ্য।
মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ:
পিতৃতন্ত্ৰক পুঁজিবাদী শোষণৰ সৈতে জটিলভাৱে জড়িত বুলি ভাবে, যুক্তি দিয়ে যে দুয়োটাকে একেলগে সম্বোধন কৰিব লাগিব।
লিংগ বৈষম্য শ্ৰেণী সম্পৰ্ক আৰু অৰ্থনৈতিক গাঁথনিৰ উৎপাদন বুলি বিশ্বাস কৰে।
উপসংহাৰ:
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে উদাৰ নাৰীবাদ আৰু মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদ দুয়োটাৰে লক্ষ্য লিংগ সমতা লাভ কৰাটো যদিও ইয়াৰ মনোযোগ, তাত্ত্বিক ভেটি, পৰিৱৰ্তনৰ দৃষ্টিভংগী আৰু নাৰী অত্যাচাৰত পুঁজিবাদ আৰু পিতৃতন্ত্ৰৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে দৃষ্টিভংগীৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট পাৰ্থক্য আছে। উদাৰ নাৰীবাদে বিদ্যমান গাঁথনিৰ ভিতৰত সংস্কাৰ বিচাৰিছে, আনহাতে মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদে সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ মৌলিক পৰিৱৰ্তনৰ আহ্বান জনাইছে।
5. উদাৰ নাৰীবাদ আৰু মেৰী উলষ্টোনক্ৰাফ্ট
উত্তৰ: উদাৰ নাৰীবাদ হৈছে এক নাৰীবাদী তত্ত্ব যিয়ে আইনী সংস্কাৰ আৰু বৰ্তমানৰ ৰাজনৈতিক আৰু সামাজিক ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত সম সুযোগৰ জৰিয়তে লিংগ সমতাৰ পোষকতা কৰে। ইয়াত ব্যক্তিগত অধিকাৰ, স্বায়ত্তশাসন, আৰু মহিলাৰ সমতা লাভৰ ক্ষেত্ৰত শিক্ষাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। পিছলৈ উদাৰ নাৰীবাদৰ সৈতে জড়িত ধাৰণাসমূহৰ অন্যতম প্ৰাচীন সমৰ্থক হৈছে মেৰী উলষ্টোনক্ৰাফ্ট।
মেৰী উলষ্টোনক্ৰাফ্ট আৰু তেওঁৰ অৱদান:
ঐতিহাসিক প্ৰসংগ:
মেৰী উলষ্টোনক্ৰাফ্ট (১৭৫৯-১৭৯৭) আছিল আলোকজ্জ্বল যুগৰ এগৰাকী ইংৰাজ লেখিকা, দাৰ্শনিক আৰু নাৰীৰ অধিকাৰৰ সমৰ্থক। তেওঁৰ আটাইতকৈ বিখ্যাত গ্ৰন্থ "এ ভিণ্ডিকেচন অৱ দ্য ৰাইটছ অৱ উইমেন" (১৭৯২)ক প্ৰায়ে নাৰীবাদী দৰ্শনৰ মূল গ্ৰন্থ আৰু উদাৰ নাৰীবাদী ধাৰণাসমূহৰ প্ৰাৰম্ভিক প্ৰকাশ বুলি গণ্য কৰা হয়।
মূল আইডিয়াসমূহ:
শিক্ষাঃ উলষ্টোনক্ৰাফ্টে যুক্তি দিছিল যে মহিলাসকলেও পুৰুষৰ দৰেই একে শিক্ষা লাভ কৰিব লাগে। তেওঁৰ মতে মহিলাসকলে নিজৰ যুক্তি আৰু গুণ বিকাশৰ বাবে শিক্ষা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, যাৰ ফলত তেওঁলোকে সমাজলৈ অৰ্থপূৰ্ণ অৰিহণা যোগাব পাৰে আৰু ৰাজহুৱা জীৱনত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে।
যুক্তিবাদীতা আৰু ব্যক্তিত্ব: নাৰীক যুক্তিবাদী সত্তা হিচাপে দেখাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, যিসকলে স্বাধীন চিন্তা আৰু নৈতিক যুক্তিৰ বাবে সক্ষম। উলষ্টোনক্ৰাফ্টে দাবী কৰিছিল যে সমাজে নাৰীক হীন বুলি ভবাটো তেওঁলোকৰ প্ৰকৃত সামৰ্থ্যৰ প্ৰতিফলন নহয়, সামাজিক গঠনহে।
পিতৃতন্ত্ৰৰ সমালোচনাঃ উলষ্টোনক্ৰাফ্টে নাৰীৰ সুযোগ সীমিত কৰা আৰু পুৰুষৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতাক স্থায়ী কৰি ৰখা পিতৃতান্ত্রিক কাঠামোক সমালোচনা কৰিছিল। মহিলাসকলে স্বায়ত্তশাসন বিচাৰিবলৈ আৰু ঘৰুৱা ভূমিকাত সীমাবদ্ধ কৰি ৰখা সমাজৰ নীতি-নিয়মসমূহক প্ৰত্যাহ্বান জনাবলৈ তেওঁ পোষকতা কৰিছিল।
উদাৰ নাৰীবাদ সংযোগ:
ব্যক্তিগত অধিকাৰ, শিক্ষা আৰু সামাজিক সংস্কাৰৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত উলষ্টোনক্ৰাফ্টৰ গুৰুত্ব উদাৰ নাৰীবাদৰ নীতিৰ সৈতে ওতঃপ্ৰোতভাৱে মিল আছে।
তেওঁৰ ধাৰণাসমূহে পিছৰ উদাৰ নাৰীবাদীসকলৰ বাবে ভেটি স্থাপন কৰিছিল, যিসকলে শিক্ষা, নিয়োগ, ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণৰ দৰে ক্ষেত্ৰত মহিলাৰ অধিকাৰৰ প্ৰসাৰৰ বাবে আইনী পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা কৰিব।
উত্তৰাধিকাৰ:
মেৰী উলষ্টোনক্ৰাফ্টক প্ৰায়ে প্ৰথম নাৰীবাদী দাৰ্শনিকসকলৰ ভিতৰত অন্যতম হিচাপে প্ৰশংসা কৰা হয়। তেওঁৰ কামে উদাৰ নাৰীবাদীকে ধৰি প্ৰজন্মৰ নাৰীবাদীসকলক অনুপ্ৰাণিত কৰিছে, যিয়ে আইনী আৰু শৈক্ষিক সংস্কাৰৰ জৰিয়তে নাৰীৰ অধিকাৰৰ কাৰ্য্যত চেম্পিয়নশ্বিপ অব্যাহত ৰাখিছে।
তাই সম্বোধন কৰা বিষয়বস্তু—শিক্ষা, সমতা আৰু পৰম্পৰাগত লিংগ ভূমিকাৰ প্ৰত্যাহ্বান—আজিও উদাৰ নাৰীবাদী চিন্তাধাৰাৰ কেন্দ্ৰীয় বিষয় হৈয়েই আছে।
উপসংহাৰ:
নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু শিক্ষাৰ ওপৰত মেৰী উলষ্টোনক্ৰাফ্টৰ অগ্ৰণী ধাৰণাসমূহে উদাৰ নাৰীবাদৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল। মহিলাসকলৰ শিক্ষাৰ সুবিধাৰ বাবে তেওঁৰ পোষকতা আৰু তেওঁলোকৰ যুক্তিবাদ আৰু ব্যক্তিত্বৰ দাবী উদাৰ নাৰীবাদী আন্দোলনৰ সংস্কাৰ আৰু আইনী অধিকাৰৰ জৰিয়তে লিংগ সমতা অৰ্জনৰ লক্ষ্যৰ সৈতে অনুৰণন ঘটে। উলষ্টোনক্ৰাফ্টৰ উত্তৰাধিকাৰে লিংগ সমতা আৰু মহিলা সবলীকৰণৰ সমসাময়িক আলোচনাক প্ৰভাৱিত কৰি আহিছে।
6. নাৰীবাদৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ।
উত্তৰ: নাৰীবাদ হৈছে বিভিন্ন ডালৰ সৈতে এক বৈচিত্ৰময় আন্দোলন, প্ৰত্যেকেই লিংগ বৈষম্যৰ বিভিন্ন দিশক সম্বোধন কৰে আৰু নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু সৱলীকৰণৰ পোষকতা কৰে। নাৰীবাদৰ কিছুমান বিশিষ্ট ৰূপ ইয়াত উল্লেখ কৰা হ’ল-
১/ উদাৰ নাৰীবাদ:
মনোযোগ: বৰ্তমানৰ সমাজ গাঁথনিৰ ভিতৰত আইনী সংস্কাৰ আৰু ব্যক্তিগত অধিকাৰৰ জৰিয়তে লিংগ সমতাৰ পোষকতা কৰে।
মূল ধাৰণা: শিক্ষা, কৰ্মক্ষেত্ৰত সম সুযোগ, প্ৰজনন অধিকাৰ, আৰু ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
পদ্ধতিঃ আইন আৰু নীতি পৰিৱৰ্তনৰ জৰিয়তে সমতা লাভৰ বাবে বৰ্তমানৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত কাম কৰে।
২/ উগ্ৰ নাৰীবাদ:
ফোকাচ: পিতৃতন্ত্ৰক নাৰীৰ অত্যাচাৰৰ মূল কাৰণ হিচাপে লয় আৰু সমাজৰ মৌলিক পুনৰ শৃংখলাৰ পোষকতা কৰে।
মূল ধাৰণাসমূহ: পিতৃতান্ত্রিক কাঠামোসমূহ ভাঙি পেলোৱা, পৰম্পৰাগত লিংগ ভূমিকাক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা, আৰু মহিলাৰ স্বায়ত্তশাসনৰ পোষকতা কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
দৃষ্টিভংগী: প্ৰায়ে সংস্কাৰৰ পৰিৱৰ্তে বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তনৰ আহ্বান জনোৱা হয়, লিংগ বৈষম্যক স্থায়ী কৰি ৰখা ব্যৱস্থাসমূহ নিৰ্মূল কৰিব বিচৰা।
৩/ মাৰ্ক্সবাদী নাৰীবাদঃ
ফোকাচ: পুঁজিবাদ আৰু পিতৃতন্ত্ৰৰ সংযোগস্থল বিশ্লেষণ কৰি নাৰীৰ অত্যাচাৰ অৰ্থনৈতিক গাঁথনিৰ সৈতে জড়িত বুলি যুক্তি আগবঢ়ায়।
মূল ধাৰণা: পুৰুষৰ ওপৰত মহিলাৰ অৰ্থনৈতিক নিৰ্ভৰশীলতা আৰু পৰিয়াল আৰু কৰ্মশক্তি উভয়ৰে ভিতৰত মহিলাৰ শ্ৰমৰ শোষণৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।
দৃষ্টিভংগী: পিতৃতন্ত্ৰৰ সমান্তৰালভাৱে পুঁজিবাদক ভাঙি পেলোৱাৰ বাবে সামূহিক পদক্ষেপৰ পোষকতা কৰে, লিংগ আৰু শ্ৰেণী সমতা উভয়কে প্ৰসাৰিত কৰে।
৪/ সমাজবাদী নাৰীবাদঃ
ফোকাচ: মাৰ্ক্সবাদী আৰু উগ্ৰ নাৰীবাদৰ উপাদানসমূহৰ সংমিশ্ৰণ, লিংগ, শ্ৰেণী আৰু পুঁজিবাদৰ আন্তঃক্ৰিয়াৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
মূল ধাৰণা: যুক্তি আগবঢ়ায় যে সম্পদৰ সামাজিক মালিকীস্বত্বৰ পোষকতা কৰি অৰ্থনৈতিক আৰু লিংগ দুয়োটা বৈষম্যৰ সমাধান কৰিলেহে মুক্তি লাভ কৰিব পৰা যাব।
পদ্ধতিঃ সকলো প্ৰান্তীয় গোটক উপকৃত কৰা গাঁথনিগত পৰিৱৰ্তনৰ জৰিয়তে অধিক সমতাপূৰ্ণ সমাজ গঢ়ি তুলিবলৈ বিচাৰে।
৫/ সাংস্কৃতিক নাৰীবাদ:
মনোযোগ: মহিলাৰ অনন্য অভিজ্ঞতা আৰু দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি মহিলাৰ সংস্কৃতি আৰু মূল্যবোধক উদযাপন আৰু প্ৰচাৰ কৰে।
মূল ধাৰণা: নাৰীসুলভ গুণ আৰু অভিজ্ঞতাক মূল্যৱান বুলি স্বীকৃতি দিয়াৰ পোষকতা কৰে, প্ৰায়ে পিতৃতান্ত্রিক নীতি আৰু মূল্যবোধৰ সমালোচনা কৰে।
পদ্ধতি: সংস্কৃতি, শিল্প, আৰু সাহিত্যৰ নাৰীৰ কণ্ঠ আৰু অভিজ্ঞতাৰ বাবে স্থান সৃষ্টি কৰিব বিচাৰে।
৬/ ইক'ফেমিনিজম:
ফোকাচ: নাৰীবাদী উদ্বেগৰ সৈতে পৰিৱেশৰ বিষয়সমূহক সংযোগ কৰে, যুক্তি দি যে নাৰী আৰু পৰিৱেশৰ শোষণ আন্তঃসংলগ্ন।
মূল ধাৰণাসমূহ: নাৰী আৰু প্ৰাকৃতিক জগত উভয়ৰে ওপৰত পিতৃতান্ত্রিক ব্যৱস্থাৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে, দুয়োটাকে সন্মান কৰা বহনক্ষম পদ্ধতিৰ পোষকতা কৰে।
পদ্ধতি: লিংগ ন্যায়ৰ সমান্তৰালভাৱে পৰিৱেশ সজাগতাক প্ৰসাৰিত কৰে, সমাজ আৰু পৰিৱেশগত সমস্যাসমূহৰ সামগ্ৰিক সমাধানৰ আহ্বান জনায়।
৭) আন্তঃবিভাজনীয় নাৰীবাদ:
ফোকাচ: নাৰীৰ অত্যাচাৰৰ অভিজ্ঞতা জাতি, শ্ৰেণী, যৌনতা, সামৰ্থ্যকে ধৰি বিভিন্ন ছেদক পৰিচয়ৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হয় বুলি স্বীকাৰ কৰে।
মূল ধাৰণাসমূহ: লিংগ বৈষম্য বিশ্লেষণ আৰু মহিলাৰ অধিকাৰৰ পোষকতা কৰাৰ সময়ত একাধিক সামাজিক শ্ৰেণী বিবেচনা কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
পদ্ধতি: নাৰীবাদী আন্দোলনৰ ভিতৰত অন্তৰ্ভুক্তিক প্ৰসাৰিত কৰি বিভিন্ন পটভূমিৰ মহিলাসকলে সন্মুখীন হোৱা অনন্য প্ৰত্যাহ্বানসমূহ মোকাবিলা কৰিবলৈ বিচাৰে।
৮/ ট্ৰেন্সফেমিনিজম:
ফোকাচ: নাৰীবাদী আন্দোলনৰ ভিতৰত হিজড়া আৰু অ-বাইনাৰী ব্যক্তিৰ অভিজ্ঞতা আৰু অধিকাৰক কেন্দ্ৰ কৰি ৰাখে।
মূল ধাৰণা: লিংগ, পৰিচয় আৰু অত্যাচাৰৰ বিষয়ে আলোচনাত ট্ৰেন্স কণ্ঠস্বৰক স্বীকৃতি আৰু অন্তৰ্ভুক্তিৰ পোষকতা কৰে।
পদ্ধতি: লিংগৰ বাইনাৰী ধাৰণাক প্ৰত্যাহ্বান জনায় আৰু লিংগ পৰিচয় আৰু প্ৰকাশৰ বিষয়ে বহল বুজাবুজিৰ পোষকতা কৰে।
৯) উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক নাৰীবাদ:
ফোকাচ: উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক সমাজত ঔপনিৱেশিকতাবাদ আৰু সাম্ৰাজ্যবাদে নাৰীৰ অভিজ্ঞতাক কেনেদৰে গঢ় দিছে, সেই বিষয়ে পৰীক্ষা কৰে।
মূল ধাৰণা: পশ্চিমীয়া নাৰীবাদৰ সততে ইউৰোকেন্দ্ৰিক দৃষ্টিভংগীৰ বাবে সমালোচনা কৰে, ঔপনিৱেশিক ইতিহাসৰ প্ৰভাৱ বিবেচনা কৰা লিংগৰ বুজাবুজিৰ পোষকতা কৰে।
পদ্ধতি: পূৰ্বতে উপনিবেশিক অঞ্চলসমূহৰ মহিলাসকলৰ কণ্ঠ আৰু অভিজ্ঞতাক বৃদ্ধি কৰিব বিচাৰে, জাতি, শ্ৰেণী আৰু বিশ্ব বৈষম্যৰ বিষয়সমূহ সমাধান কৰে।
উপসংহাৰ:
নাৰীবাদৰ এই ভিন্ন ৰূপবোৰে নাৰীবাদী আন্দোলনৰ জটিলতা আৰু বৈচিত্ৰ্যৰ উদাহৰণ দাঙি ধৰে। প্ৰতিটো সূত্ৰই নিৰ্দিষ্ট বিষয় আৰু দৃষ্টিভংগীক সম্বোধন কৰে, যিয়ে লিংগ সমতা আৰু মহিলাৰ অধিকাৰৰ বহুমুখী প্ৰকৃতিৰ বিষয়ে অধিক সমৃদ্ধ বুজাবুজিত অৰিহণা যোগায়। তেওঁলোকে একেলগে নাৰীবাদৰ এক অন্তৰ্ভুক্ত দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰয়োজনীয়তাক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে যিয়ে বিভিন্ন প্ৰসংগ আৰু পৰিচয়ৰ মাজেৰে নাৰীৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ অভিজ্ঞতাক স্বীকাৰ কৰে।
গ. এছি প্ৰকাৰৰ প্ৰশ্ন (প্ৰতিটোৰ বাবে 10/12 নম্বৰ):
1. উদাৰবাদ কি? উদাৰবাদৰ মৌলিক উপাদানবোৰ বৰ্ণনা কৰক। (২০১৯)
উত্তৰ: উদাৰতাবাদ হৈছে এনে এক ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক দৰ্শন যিয়ে ব্যক্তিৰ অধিকাৰ, সমতা আৰু স্বাধীনতাক সমাজ সংগঠিত কৰাৰ মূল নীতি হিচাপে গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। আলোকজ্জ্বল যুগৰ পৰা উৎপত্তি হোৱা উদাৰতাবাদে সীমিত চৰকাৰী হস্তক্ষেপ, নাগৰিক স্বাধীনতাৰ সুৰক্ষা আৰু গণতান্ত্ৰিক শাসন ব্যৱস্থাৰ প্ৰসাৰৰ পোষকতা কৰে। এই আলোচনাত উদাৰতাবাদৰ মূল উপাদানসমূহ অন্বেষণ কৰা হ’ব, ইয়াৰ মূল নীতি আৰু মূল্যবোধসমূহৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হ’ব।
উদাৰতাবাদৰ মৌলিক উপাদানসমূহ
ব্যক্তিবাদ:
সংজ্ঞাঃ ব্যক্তিবাদ হৈছে সমাজৰ বিশ্লেষণৰ প্ৰাথমিক একক বুলি বিশ্বাস কৰা। উদাৰতাবাদে প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ অন্তৰ্নিহিত মূল্য আৰু মৰ্যাদাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, ব্যক্তিয়ে নিজৰ স্বাৰ্থৰ পিছত লগা আৰু নিজৰ জীৱনৰ বিষয়ে বাছনি কৰাৰ স্বাধীনতা থাকিব লাগে বুলি দৃঢ়তাৰে কয়।
ইংগিত: এই নীতিয়ে এই ধাৰণাটোক সমৰ্থন কৰে যে ব্যক্তিসকলে নিজৰ ব্যক্তিগত মূল্যবোধ আৰু ইচ্ছাক প্ৰতিফলিত কৰা কামত নিজকে প্ৰকাশ কৰাৰ, নিজৰ বিশ্বাসৰ অনুশীলন কৰাৰ অধিকাৰ থাকিব লাগে, যদিহে তেওঁলোকে আনৰ অধিকাৰ উলংঘা নকৰে।
স্বাধীনতা আৰু স্বায়ত্তশাসন:
সংজ্ঞা: স্বাধীনতা উদাৰতাবাদৰ এটা কেন্দ্ৰীয় নীতি, ই ৰাজনৈতিক আৰু ব্যক্তিগত দুয়োটা স্বাধীনতাকে সামৰি লৈছে। উদাৰতাবাদে ব্যক্তিগত স্বাধীনতা, যেনে বাক স্বাধীনতা, ধৰ্ম, সমাৱেশ, সংবাদ মাধ্যমৰ স্বাধীনতা ৰক্ষাৰ পোষকতা কৰে।
প্ৰভাৱ: স্বায়ত্তশাসনৰ অৰ্থ হ’ল ব্যক্তিসকলৰ অৰ্থনৈতিক পছন্দকে ধৰি নিজৰ জীৱনৰ বিষয়ে সিদ্ধান্ত ল’ব পৰা সংস্থা থাকিব লাগে। ৰাষ্ট্ৰৰ ভূমিকা হ’ল ব্যক্তিয়ে অযথা হস্তক্ষেপ নোহোৱাকৈ নিজৰ স্বাধীনতা প্ৰয়োগ কৰিব পৰা পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰা।
সমতা:
সংজ্ঞা: উদাৰতাবাদৰ মতে সকলো ব্যক্তিৰ অধিকাৰ আৰু মৰ্যাদা সমান। এই নীতিয়ে দৃঢ়তাৰে কয় যে জাতি, লিংগ, ধৰ্ম, আৰ্থ-সামাজিক অৱস্থা নিৰ্বিশেষে সকলোৰে সমান সুযোগ আৰু আইনৰ অধীনত ন্যায়পৰায়ণ ব্যৱহাৰ কৰা উচিত।
প্ৰভাৱ: সমতাৰ প্ৰতি দায়বদ্ধতাই সামাজিক ন্যায় আৰু সংখ্যালঘুৰ অধিকাৰ সুৰক্ষাৰ দাবী উত্থাপন কৰে। উদাৰবাদীসকলে এনে নীতিৰ পোষকতা কৰে যাৰ লক্ষ্য হৈছে বৈষম্য হ্ৰাস কৰা আৰু সকলো ব্যক্তিয়ে সম্পদ আৰু সুযোগৰ সুবিধা লাভ কৰাটো নিশ্চিত কৰা।
আইনৰ শাসন:
সংজ্ঞাঃ আইনৰ শাসন উদাৰ চিন্তাধাৰাত এক মূল নীতি, ইয়াত ব্যক্তি বা কৰ্তৃপক্ষৰ স্বেচ্ছাচাৰী সিদ্ধান্ততকৈ আইনে সমাজখন শাসন কৰিব লাগে বুলি গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ইয়াৰ জৰিয়তে চৰকাৰী বিষয়াকে ধৰি সকলোৱে যাতে আইনৰ অধীনত থাকে।
প্ৰভাৱ: আইনৰ শাসনে ন্যায় আৰু জবাবদিহিতাৰ বাবে এক কাঠামো প্ৰদান কৰি ব্যক্তিগত অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতাক সুৰক্ষিত কৰে। ই এক সুস্থিৰ পৰিৱেশ গঢ়ি তোলে য’ত ব্যক্তিসকলে আইনী ব্যৱস্থাৰ ওপৰত আস্থা ৰাখি নিজৰ স্বাৰ্থ সাধন কৰিব পাৰে।
গণতন্ত্ৰ:
সংজ্ঞা: উদাৰতাবাদে গণতান্ত্ৰিক শাসনৰ পোষকতা কৰে যাতে ৰাজনৈতিক ক্ষমতা শাসিত লোকৰ সন্মতিৰ পৰা আহৰণ হয়। গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থাই ব্যক্তিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰু নেতাসকলক জবাবদিহি কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।
প্ৰভাৱঃ ব্যক্তিগত অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা ৰক্ষাৰ বাবে গণতন্ত্ৰৰ প্ৰসাৰ অতি প্ৰয়োজনীয়। উদাৰ গণতন্ত্ৰত সাধাৰণতে নিয়মীয়া নিৰ্বাচন, মুক্ত প্ৰেছ আৰু ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণ আৰু প্ৰতিনিধিত্বৰ ব্যৱস্থা আদি অন্তৰ্ভুক্ত।
অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা আৰু পুঁজিবাদ:
সংজ্ঞা: অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা উদাৰতাবাদৰ এটা মূল উপাদান, ই মুক্ত বজাৰ আৰু অৰ্থনীতিত সীমিত চৰকাৰী হস্তক্ষেপৰ পোষকতা কৰে। উদাৰতাবাদে পুঁজিবাদক উদ্ভাৱন, প্ৰতিযোগিতা আৰু ব্যক্তিগত উদ্যোগীকৰণক উৎসাহিত কৰা অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা হিচাপে সমৰ্থন কৰে।
অৰ্থ: অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতাৰ ওপৰত বিশ্বাসে ব্যক্তিৰ সম্পত্তিৰ মালিক হোৱাৰ অধিকাৰ থাকিব লাগে, বাণিজ্যত লিপ্ত হ’ব লাগে আৰু ধন জমা কৰাৰ অধিকাৰ থাকিব লাগে বুলি গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। এই নীতিৰ ভিত্তি হৈছে অৰ্থনৈতিক সমৃদ্ধিয়ে সামগ্ৰিকভাৱে সমাজখনক উপকৃত কৰে।
সহনশীলতা আৰু বহুত্ববাদ:
সংজ্ঞা: উদাৰতাবাদে বিভিন্ন বিশ্বাস, জীৱনশৈলী আৰু সংস্কৃতিৰ প্ৰতি সহনশীলতা আৰু গ্ৰহণযোগ্যতাক প্ৰসাৰিত কৰে। ই স্বীকাৰ কৰে যে ব্যক্তিৰ মূল্যবোধ আৰু দৃষ্টিভংগী বেলেগ বেলেগ, যিবোৰক বহুত্ববাদী সমাজত সন্মান কৰা উচিত।
প্ৰভাৱ: সহনশীলতাৰ প্ৰতি দায়বদ্ধতাই সামাজিক সংহতি আৰু সমন্বয়ক লালন-পালন কৰে, যাৰ ফলত বিভিন্ন গোটৰ মাজত শান্তিপূৰ্ণ সহাৱস্থানৰ সুবিধা হয়। উদাৰবাদীসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে বৈচিত্ৰময় সমাজে মানৱ অভিজ্ঞতাক সমৃদ্ধ কৰে আৰু সামাজিক প্ৰগতিত অৰিহণা যোগায়।
উপসংহাৰ
উদাৰতাবাদ হৈছে আধুনিক গণতান্ত্ৰিক সমাজসমূহক গঢ় দিয়া বহুমুখী ৰাজনৈতিক দৰ্শন। ইয়াৰ মূল উপাদানসমূহ—ব্যক্তিবাদ, স্বাধীনতা, সমতা, আইনৰ শাসন, গণতন্ত্ৰ, অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা আৰু সহনশীলতাই মানৱ অধিকাৰ, শাসন আৰু সামাজিক সংগঠনক বুজিবলৈ এক সুসংহত কাঠামো গঠন কৰে। ব্যক্তিগত অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি উদাৰতাবাদে এনে এখন সমাজ গঢ়ি তুলিব বিচাৰে য’ত ব্যক্তিসকলে ন্যায়সংগত আৰু সমতাপূৰ্ণভাৱে লাভৱান হ’ব পাৰে, অৰিহণা যোগাব পাৰে আৰু সহাৱস্থান কৰিব পাৰে।
উদাৰতাবাদে প্ৰত্যাহ্বান আৰু সমালোচনাৰ সন্মুখীন হ’লেও ইয়াৰ মূল নীতিসমূহে সমসাময়িক ৰাজনৈতিক চিন্তা আৰু আচৰণক প্ৰভাৱিত কৰি আহিছে, গণতন্ত্ৰ, মানৱ অধিকাৰ আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ ওপৰত আলোচনাক পথ প্ৰদৰ্শন কৰি আহিছে।
2. "এতিয়ালৈকে বিদ্যমান সকলো সমাজৰ ইতিহাস হৈছে শ্ৰেণী যুদ্ধৰ ইতিহাস।" শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ মাৰ্ক্সৰ তত্ত্বৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ২ টা মন্তব্য আলোচনা কৰক। (২০১৯)
উত্তৰ: “এতিয়ালৈকে বিদ্যমান সকলো সমাজৰ ইতিহাসেই হৈছে শ্ৰেণী যুদ্ধৰ ইতিহাস” এই বক্তব্যটোৱে কাৰ্ল মাৰ্ক্সৰ শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ তত্ত্বৰ এটা কেন্দ্ৰীয় নীতিক সামৰি লৈছে। মাৰ্ক্সে যুক্তি দিছিল যে মানৱ সমাজৰ বিৱৰ্তনৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে বিভিন্ন সামাজিক শ্ৰেণীৰ মাজত, বিশেষকৈ উৎপাদনৰ মাধ্যমৰ মালিক আৰু নথকাসকলৰ মাজত সংঘাত। এই আলোচনাত এই বক্তব্যৰ অৰ্থ আৰু মাৰ্ক্সৰ শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ তত্ত্বত ইয়াৰ তাৎপৰ্যৰ বিষয়ে বিশদভাৱে আলোচনা কৰা হ’ব, য’ত দুটা মূল দিশৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হ’ব: শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ ঐতিহাসিক প্ৰেক্ষাপট আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ইয়াৰ প্ৰভাৱ।
১/ শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ ঐতিহাসিক প্ৰসংগ
সমাজত শ্ৰেণী বিভাজন
মাৰ্ক্সৰ দৃষ্টিভংগীঃ মাৰ্ক্সৰ মতে সমাজবোৰ সদায় সুকীয়া শ্ৰেণীত বিভক্ত হৈ আহিছে, প্ৰত্যেকৰে নিজস্ব স্বাৰ্থ আৰু ক্ষমতাৰ গতিশীলতা আছে। এই বিভাজন মূলতঃ উৎপাদন মাধ্যমৰ মালিকীস্বত্বৰ পৰাই উদ্ভৱ হয়, যিয়ে সমাজৰ ভিতৰত অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক গঢ় দিয়ে। উদাহৰণস্বৰূপে, সামন্তীয় সমাজত সামন্ত আৰু দাসৰ মাজত বিভাজন আছিল; পুঁজিবাদী সমাজত ই মূলতঃ বুৰ্জোৱা শ্ৰেণী (পুঁজিবাদী শ্ৰেণী) আৰু সৰ্বহাৰা (শ্ৰমিক শ্ৰেণী)ৰ মাজত।
চালিকা শক্তি হিচাপে শ্ৰেণী সংঘাত: এই শ্ৰেণীসমূহৰ মাজত সংগ্ৰাম কেৱল সামাজিক পৰিঘটনা নহয়; ই এক মৌলিক ঐতিহাসিক শক্তি যিয়ে সমাজৰ পৰিৱৰ্তন আৰু বিৱৰ্তনক পৰিচালিত কৰে। মাৰ্ক্সৰ বাবে এই শ্ৰেণীসমূহৰ মাজত যিবোৰ সংঘাতৰ সৃষ্টি হয়, সেইবোৰ তেওঁলোকৰ বিপৰীত স্বাৰ্থৰ পৰাই উদ্ভৱ হয়। বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীয়ে সৰ্বাধিক লাভ আৰু উৎপাদনৰ মাধ্যমৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ বজাই ৰাখিব বিচাৰে, আনহাতে সৰ্বহাৰা শ্ৰেণীয়ে উচিত মজুৰি আৰু কৰ্ম পৰিস্থিতিৰ সন্ধান কৰে। এই অন্তৰ্নিহিত সংঘাতে এনে উত্তেজনাৰ সৃষ্টি কৰে যিয়ে বিপ্লৱ আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰিব পাৰে।
খ) ইতিহাসৰ পৰা উদাহৰণ
সামন্তবাদৰ পৰা পুঁজিবাদলৈ: মাৰ্ক্সে আলোকপাত কৰিছিল যে সামন্তবাদৰ পৰা পুঁজিবাদলৈ পৰিৱৰ্তনৰ সময়ত উদীয়মান বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীয়ে সামন্তৰ সৈতে সংঘৰ্ষত লিপ্ত হৈছিল, যাৰ ফলত সামাজিক স্তৰসমূহৰ পুনৰ্গঠন কৰা বিপ্লৱৰ সৃষ্টি হৈছিল। ইংৰাজী গৃহযুদ্ধ আৰু ফৰাচী বিপ্লৱ উল্লেখযোগ্য ঐতিহাসিক উদাহৰণ য’ত শ্ৰেণী সংগ্ৰামই সমাজখনক পুনৰ গঢ় দিয়াত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
পুঁজিবাদ আৰু সৰ্বহাৰা: পুঁজিবাদী সমাজত বুৰ্জোৱা আৰু সৰ্বহাৰাৰ মাজত সংঘাত অব্যাহত থাকে। মাৰ্ক্সৰ মতে সৰ্বহাৰা শ্ৰেণীটোৱে তেওঁলোকৰ শোষণৰ প্ৰতি ক্ৰমান্বয়ে সচেতন হৈ পৰাৰ লগে লগে শ্ৰেণীচেতনা গঢ়ি তোলাৰ লগে লগে তেওঁলোকে বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত আৰু সংগঠিত হ’ব, যাৰ ফলত শেষত পুঁজিবাদক উফৰাই পেলাব পৰা সৰ্বহাৰা বিপ্লৱৰ সূচনা হ’ব।
২/ সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ বাবে প্ৰভাৱ
বিপ্লৱী সম্ভাৱনা
সৰ্বহাৰাৰ ভূমিকাঃ মাৰ্ক্সে যুক্তি দিছিল যে সৰ্বহাৰাৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য সামাজিক পৰিৱৰ্তন আনিব পৰা সম্ভাৱনা আছে। শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ জৰিয়তে শ্ৰমিক শ্ৰেণীয়ে বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীৰ বিৰোধিতা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ ভাগ-বতৰা স্বাৰ্থক স্বীকৃতি দি এক সামূহিক পৰিচয় আৰু চেতনা গঢ়ি তুলিব পাৰে। এই সজাগতা সংগঠন আৰু কাৰ্য্যৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
দ্বান্দ্বিক বস্তুবাদ: মাৰ্ক্সৰ দ্বান্দ্বিক বস্তুবাদৰ তত্ত্বই কয় যে সমাজৰ পৰিৱৰ্তন বৈপৰীত্য আৰু সংঘাতৰ জৰিয়তে ঘটে। শ্ৰেণীসমূহৰ মাজত উত্তেজনাই এক দ্বান্দ্বিক প্ৰক্ৰিয়াৰ সূচনা কৰে য’ত সমাজৰ বিকাশৰ প্ৰতিটো পৰ্যায় পূৰ্বৰ পৰ্যায়ৰ বৈপৰীত্যৰ প্ৰতিক্ৰিয়া। উদাহৰণস্বৰূপে, পুঁজিবাদৰ অন্তৰ্নিহিত সংঘাতৰ ফলত অৱশেষত ইয়াৰ পতন আৰু সমাজবাদৰ উত্থান ঘটিব।
খ) শ্ৰেণীহীন সমাজৰ বাবে দৃষ্টিভংগী
শ্ৰেণী বিলুপ্তিঃ মাৰ্ক্সৰ শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ তত্ত্বৰ চূড়ান্ত লক্ষ্য হৈছে শ্ৰেণীহীন সমাজ প্ৰতিষ্ঠা কৰা। মাৰ্ক্সে কল্পনা কৰিছিল যে সৰ্বহাৰাৰ বৈপ্লৱিক প্ৰচেষ্টাৰ জৰিয়তে উৎপাদনৰ মাধ্যমসমূহ সামূহিকভাৱে মালিকানাধীন হ’ব, আৰু শ্ৰেণীগত পাৰ্থক্যসমূহ নাইকিয়া হ’ব। ইয়াৰ ফলত এনে এখন সমাজৰ সৃষ্টি হ’ব য’ত লাভৰ পৰিৱৰ্তে প্ৰয়োজনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সম্পদ বিতৰণ কৰা হ’ব, যাৰ ফলত ব্যক্তিসকলে মুক্ত আৰু সম্পূৰ্ণৰূপে বিকাশ কৰিব পাৰিব।
পুঁজিবাদৰ সমালোচনাঃ মাৰ্ক্সৰ বিশ্লেষণে পুঁজিবাদৰ সমালোচনা হিচাপে কাম কৰে, শ্ৰেণী সংগ্ৰামে কেনেকৈ বৈষম্য আৰু সামাজিক অন্যায়ক স্থায়ী কৰি ৰাখে সেই কথা উজ্জ্বল কৰি তোলে। তেওঁ যুক্তি দিছিল যে পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাৰ ত্ৰুটিবোৰ চিনি পোৱা আৰু সামাজিক মুক্তিৰ দিশত কাম কৰাৰ বাবে শ্ৰেণী যুদ্ধৰ গতিশীলতাক বুজাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।
উপসংহাৰ
“এতিয়ালৈকে বিদ্যমান সকলো সমাজৰ ইতিহাস হৈছে শ্ৰেণী যুদ্ধৰ ইতিহাস” এই বক্তব্যই মাৰ্ক্সৰ শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ তত্ত্বৰ মূল বিশ্বাসক প্ৰতিফলিত কৰে যে সমাজৰ প্ৰগতি বিপৰীত স্বাৰ্থৰ শ্ৰেণীৰ মাজত সংঘাতৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়। ঐতিহাসিক উদাহৰণ আৰু বিপ্লৱী পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰীক্ষা কৰিলে স্পষ্ট হৈ পৰে যে শ্ৰেণী সংগ্ৰাম কেৱল ঐতিহাসিক পৰিঘটনা নহয় বৰঞ্চ সামাজিক সম্পৰ্ক গঢ় দিয়া আৰু সমাজৰ বিৱৰ্তনত অৰিহণা যোগোৱা অপৰিহাৰ্য গতিশীলতা। মাৰ্ক্সৰ দৃষ্টিভংগীয়ে সমসাময়িক সামাজিক বিষয়সমূহৰ ওপৰত সমালোচনাত্মক চিন্তা-চৰ্চাৰ আমন্ত্ৰণ জনাইছে, কিয়নো আধুনিক পুঁজিবাদী সমাজসমূহৰ বিশ্লেষণ আৰু সামাজিক ন্যায় আৰু সমতাৰ পোষকতা কৰাত অন্তৰ্নিহিত শ্ৰেণী সংঘাতসমূহ বুজাটো প্ৰাসংগিক হৈয়েই আছে।
৩ আধুনিক উদাৰবাদৰ অংশ হিচাপে 'কল্যাণমূলক ৰাজ্য'ৰ ধাৰণাটো সমালোচনামূলকভাৱে আলোচনা কৰক (২০২১)
উত্তৰ: কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ ধাৰণাটো আধুনিক উদাৰতাবাদৰ এক মৌলিক দিশ, যিয়ে সমাজ কল্যাণ নিশ্চিত কৰা আৰু সমাজৰ ভিতৰত বৈষম্য দূৰ কৰাত চৰকাৰৰ ভূমিকাক গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই নাগৰিকৰ বাবে এক সুৰক্ষা জাল প্ৰদান আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ প্ৰসাৰৰ লক্ষ্য ৰাখিলেও ই বিভিন্ন সমালোচনা আৰু প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হয়। তলত আধুনিক উদাৰতাবাদৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ সমালোচনাত্মক আলোচনা আগবঢ়োৱা হ’ল।
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ বিষয়ে বুজা
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই নিজৰ নাগৰিকক বিভিন্ন সামাজিক সেৱা আৰু সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা চৰকাৰী ব্যৱস্থাক বুজায়। এই সেৱাসমূহৰ ভিতৰত স্বাস্থ্যসেৱা, শিক্ষা, নিবনুৱাৰ সুবিধা, পেঞ্চন, আৰু গৃহ নিৰ্মাণৰ সাহায্য আদি অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে। বিশেষকৈ অৰ্থনৈতিক দুৰ্দশা বা ব্যক্তিগত সংকটৰ সময়ত ব্যক্তিসকলে মৌলিক প্ৰয়োজনীয়তা আৰু সুৰক্ষাৰ সুবিধা লাভ কৰাটো নিশ্চিত কৰাটোৱেই কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ অন্তৰ্নিহিত নীতি।
আধুনিক উদাৰতাবাদত তাত্ত্বিক ভেটি
মানৱ অধিকাৰ আৰু সমতা:
আধুনিক উদাৰতাবাদে ব্যক্তিগত অধিকাৰ আৰু সমতাক মূল মূল্যবোধ হিচাপে পোষকতা কৰে। কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই এই নীতিসমূহৰ সৈতে মিলি যায় আৰু সকলো নাগৰিকৰ আৰ্থ-সামাজিক অৱস্থা নিৰ্বিশেষে নূন্যতম জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড নিশ্চিত কৰাৰ প্ৰয়াস কৰে।
সামাজিক সুৰক্ষাৰ জাল প্ৰদান কৰি কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই সুযোগৰ সমতাক প্ৰসাৰিত কৰিব বিচাৰে, ব্যক্তিসকলক দৰিদ্ৰতা বা অত্যাৱশ্যকীয় সেৱাৰ অভাৱৰ দ্বাৰা বাধাগ্ৰস্ত নোহোৱাকৈ নিজৰ লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ অনুমতি দিয়ে।
চৰকাৰী দায়িত্ব:
আধুনিক উদাৰতাবাদে দৃঢ়তাৰে কয় যে সমাজ কল্যাণৰ প্ৰসাৰৰ বাবে অৰ্থনীতি আৰু সমাজত হস্তক্ষেপ কৰাৰ দায়িত্ব ৰাষ্ট্ৰৰ। সামাজিক অন্যায়ৰ সমাধানৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰৰ ভূমিকাক স্বীকৃতি দি আৰু নাগৰিকে প্ৰয়োজনীয় সম্পদৰ সুবিধা লাভ কৰাটো নিশ্চিত কৰি কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই এই বিশ্বাসক মূৰ্ত কৰি তুলিছে।
ইয়াৰ বিপৰীত ধ্ৰুপদী উদাৰতাবাদে নূন্যতম ৰাষ্ট্ৰৰ হস্তক্ষেপৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিষয়সমূহৰ প্ৰতি অধিক সক্ৰিয় দৃষ্টিভংগীৰ পোষকতা কৰে।
অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতা:
অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতা আৰু সামাজিক সংহতিৰ প্ৰসাৰৰ ভিত্তিত প্ৰায়ে কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰক ন্যায্যতা প্ৰদান কৰা হয়। অৰ্থনৈতিক মন্দাৱস্থাৰ সময়ত সহায় আগবঢ়াই কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীয়ে গ্ৰাহকৰ ব্যয় বজাই ৰাখি আৰু চৰম দৰিদ্ৰতা প্ৰতিৰোধ কৰি অৰ্থনীতি সুস্থিৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
আধুনিক উদাৰতাবাদে স্বীকাৰ কৰে যে অৰ্থনৈতিক বৈষম্যই সামাজিক অশান্তি আৰু অস্থিৰতাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত কল্যাণমূলক নীতিক এক সুসম সমাজ গঢ়ি তোলাৰ উপায় হিচাপে সমৰ্থন কৰে।
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ সমালোচনা
উচ্চ উদ্দেশ্য থকাৰ পিছতো কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই কেইবাটাও সমালোচনাৰ সন্মুখীন হৈছে:
নিৰ্ভৰশীলতা আৰু প্ৰাপ্যতা:
সমালোচকসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীয়ে নিৰ্ভৰশীলতাৰ সংস্কৃতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, য’ত ব্যক্তিসকলে নিয়োগ বা স্বাৱলম্বীতা বিচৰাতকৈ চৰকাৰী সাহায্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এই ধাৰণাই আধুনিক উদাৰতাবাদেও মূল্য দিয়া কৰ্মনীতি আৰু ব্যক্তিগত দায়িত্বক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে।
কিছুমানে কয় যে বিস্তৃত কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীয়ে গ্ৰাহকৰ মাজত প্ৰাপ্যতাৰ ভাৱনা গঢ়ি তোলে, যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ আৰ্থ-সামাজিক পৰিস্থিতি উন্নত কৰাৰ বাবে প্ৰেৰণা নাথাকে।
অৰ্থনৈতিক বোজা:
কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীৰ বাবে পুঁজিৰ বাবে প্ৰায়ে যথেষ্ট ৰাজহুৱা ব্যয়ৰ প্ৰয়োজন হয়, যিয়ে কৰদাতাসকলৰ ওপৰত বোজা জাপি দিব পাৰে। সমালোচকসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰক সমৰ্থন কৰিবলৈ উচ্চ কৰ হাৰে অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি আৰু উদ্যোগীকৰণক স্তব্ধ কৰিব পাৰে, যিটো আধুনিক উদাৰতাবাদৰ কিছুমান নীতিৰ বিৰোধিতা কৰে যিয়ে ব্যক্তিগত স্বাধীনতা আৰু বজাৰৰ গতিশীলতাক গুৰুত্ব দিয়ে।
ইয়াৰ উপৰিও কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচী পৰিচালনা কৰাত চৰকাৰী অদক্ষতা আৰু অপচয়ৰ বিষয়ে উদ্বেগে এনে পদক্ষেপৰ সংস্কাৰ বা হ্ৰাসৰ আহ্বানৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
সুবিধাৰ বৈষম্য:
সমালোচকসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীয়ে কেতিয়াবা অজানিতে বিদ্যমান বৈষম্যক শক্তিশালী কৰিব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, কিছুমান জনগাঁথনিয়ে আনতকৈ কল্যাণমূলক সেৱাৰ দ্বাৰা অধিক লাভৱান হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত সম্পদ আৰু সমৰ্থনৰ সুবিধাৰ ক্ষেত্ৰত বৈষম্যৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।
ইয়াৰ উপৰিও কল্যাণমূলক নীতিয়ে বৈষম্যৰ মূল কাৰণসমূহ পৰ্যাপ্তভাৱে সমাধান কৰিব নোৱাৰিব পাৰে, ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে দীৰ্ঘম্যাদী সমাধানৰ পোষকতা নকৰাকৈ অস্থায়ী সকাহ প্ৰদান কৰাত গুৰুত্ব দিব পাৰে।
ৰাজনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানসমূহঃ
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰখন প্ৰায়ে ৰাজনৈতিক বিতৰ্ক আৰু মতাদৰ্শগত বিভাজনৰ সন্মুখীন হয়, বিভিন্ন ৰাজনৈতিক দলে সমাজ কল্যাণৰ সৈতে বিভিন্ন মাত্ৰাত ৰাষ্ট্ৰ জড়িত হোৱাৰ পোষকতা কৰে। ইয়াৰ ফলত নীতি ৰূপায়ণৰ ক্ষেত্ৰত অসামঞ্জস্যতা আৰু সময়ৰ লগে লগে কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীসমূহৰ বাবে সমৰ্থনৰ মাত্ৰা ভিন্ন হ’ব পাৰে।
ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ পৰিৱৰ্তনৰ ফলত কল্যাণমূলক পদক্ষেপৰ বাবে পুঁজি আৰু সমৰ্থনৰ উঠা-নমা হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত সামাজিক সুৰক্ষা জালৰ স্থিতিশীলতা আৰু নিৰ্ভৰযোগ্যতাত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে।
উপসংহাৰ
আধুনিক উদাৰতাবাদৰ ভিতৰত কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ ধাৰণাটোৱে ব্যক্তিগত স্বাধীনতাক সামাজিক দায়বদ্ধতাৰ সৈতে ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰাৰ প্ৰয়াসক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে বৈষম্য দূৰ কৰা আৰু নাগৰিকসকলক সমৰ্থন প্ৰদান কৰা, তথাপিও ই নিৰ্ভৰশীলতা, অৰ্থনৈতিক বোজা, আৰু সেৱা প্ৰদানৰ সম্ভাৱ্য বৈষম্যৰ সন্দৰ্ভতো উল্লেখযোগ্য সমালোচনাৰ সন্মুখীন হয়।
4. মাৰ্ক্সবাদৰ মৌলিক নীতিবোৰ ব্যাখ্যা কৰক।
উত্তৰ: মাৰ্ক্সবাদ হৈছে ১৯ শতিকাৰ মাজভাগত কাৰ্ল মাৰ্ক্স আৰু ফ্ৰেড্ৰিখ এংগেলছে বিকশিত কৰা এক আৰ্থ-ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক তত্ত্ব। ই পুঁজিবাদক সমালোচনা কৰি পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাৰ বিপ্লৱী পতনৰ জৰিয়তে লাভ কৰা শ্ৰেণীহীন সমাজৰ পোষকতা কৰে। মাৰ্ক্সবাদৰ মূল নীতিসমূহ ইয়াত উল্লেখ কৰা হ’ল-
১/ ঐতিহাসিক বস্তুবাদ
সংজ্ঞা: ঐতিহাসিক বস্তুবাদ হৈছে মাৰ্ক্সবাদৰ মূল ধাৰণা, যিয়ে বস্তুগত পৰিস্থিতি আৰু অৰ্থনৈতিক কাৰকে ঐতিহাসিক বিকাশক পৰিচালিত কৰে বুলি ধাৰণা কৰে। মাৰ্ক্সে যুক্তি আগবঢ়ায় যে মানৱ সমাজৰ বিকাশ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ পৰ্যায়ৰ মাজেৰে হয়, প্ৰত্যেকৰে বৈশিষ্ট্য হৈছে নিৰ্দিষ্ট শ্ৰেণী সম্পৰ্ক।
অৰ্থ: এই নীতিৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে মানৱ সমাজৰ ইতিহাস হৈছে শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ ইতিহাস, য’ত অৰ্থনৈতিক শক্তিসমূহে সামাজিক গাঁথনি, ধাৰণা আৰু প্ৰতিষ্ঠানসমূহ গঢ় দিয়ে।
২/ শ্ৰেণী সংগ্ৰাম
সংজ্ঞাঃ মাৰ্ক্সবাদী তত্ত্বৰ কেন্দ্ৰীয় বিষয় হ’ল সমাজখনক এনে শ্ৰেণীত বিভক্ত কৰা হৈছে যাৰ স্বাৰ্থ বিৰোধী। মাৰ্ক্সে চিনাক্ত কৰা প্ৰাথমিক শ্ৰেণীসমূহ হ’ল বুৰ্জোৱা শ্ৰেণী (উৎপাদনৰ মাধ্যমৰ মালিক পুঁজিবাদী শ্ৰেণী) আৰু সৰ্বহাৰা (নিজৰ শ্ৰম বিক্ৰী কৰা শ্ৰমিক শ্ৰেণী)।
ইংগিত: মাৰ্ক্সে যুক্তি দিছিল যে এই শ্ৰেণীসমূহৰ মাজৰ সংগ্ৰামই সামাজিক পৰিৱৰ্তনক ধাৱমান কৰে। সৰ্বহাৰা শ্ৰেণীয়ে সামূহিক কাৰ্য্য আৰু শ্ৰেণী চেতনাৰ জৰিয়তে বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীৰ বিৰুদ্ধে উঠিব, যাৰ ফলত পুঁজিবাদৰ পতন ঘটিব।
৩/ উৎপাদনৰ উপায়
সংজ্ঞা: উৎপাদনৰ মাধ্যমসমূহৰ ভিতৰত সামগ্ৰী উৎপাদনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সঁজুলি, কাৰখানা, মাটি, সম্পদ আদি অন্তৰ্ভুক্ত। মাৰ্ক্সে জোৰ দিছিল যে এই মাধ্যমসমূহৰ মালিকীস্বত্ব আৰু নিয়ন্ত্ৰণে সমাজৰ সংগঠন আৰু অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্কৰ প্ৰকৃতি নিৰ্ধাৰণ কৰে।
অৰ্থ: পুঁজিবাদত বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীয়ে উৎপাদনৰ মাধ্যমসমূহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, লাভৰ বাবে সৰ্বহাৰাক শোষণ কৰে। মাৰ্ক্সে এনে সমাজবাদী সমাজৰ কল্পনা কৰিছিল য’ত উৎপাদনৰ মাধ্যমসমূহ সামূহিকভাৱে মালিকানাধীন হ’ব, শ্ৰেণীগত পাৰ্থক্য নাইকিয়া হ’ব।
৪/ বিচ্ছিন্নতা
সংজ্ঞা: মাৰ্ক্সে বিচ্ছিন্নতাক এনে এক অৱস্থা বুলি বৰ্ণনা কৰিছিল য’ত ব্যক্তিসকলে নিজৰ কৰ্ম, নিজৰ শ্ৰমৰ উৎপাদন আৰু নিজৰ প্ৰকৃত স্বৰূপৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ পৰে। পুঁজিবাদী সমাজত শ্ৰমিকসকলে নিজৰ শ্ৰমৰ ফলৰ মালিক নহয়, যাৰ ফলত সংযোগ বিচ্ছিন্নতা আৰু পূৰ্ণতাৰ অভাৱৰ অনুভৱ হয়।
অৰ্থ: বিচ্ছিন্নতাক পুঁজিবাদী উৎপাদন পদ্ধতিৰ পৰিণতি হিচাপে দেখা যায়, য’ত শ্ৰম ব্যক্তিগত সন্তুষ্টিৰ উৎস নহয়, এটা উদ্দেশ্যৰ মাধ্যম হৈ পৰে। মাৰ্ক্সে বিশ্বাস কৰিছিল যে মানৱ মুক্তি লাভৰ বাবে বিচ্ছিন্নতাক অতিক্ৰম কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।
৫/ উদ্বৃত্ত মূল্য
সংজ্ঞা: উদ্বৃত্ত মূল্যই শ্ৰমিকসকলক তেওঁলোকৰ শ্ৰমৰ বাবে কি দৰমহা দিয়া হয় আৰু তেওঁলোকে উৎপাদন কৰা সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ মাজৰ পাৰ্থক্যক বুজায়। পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাত পুঁজিপতিসকলে শ্ৰমিকৰ পৰা উদ্বৃত্ত মূল্য আহৰণ কৰে, যাৰ ফলত লাভ হয়।
ইংগিত: এই নীতিয়ে মাৰ্ক্সৰ পুঁজিবাদৰ সমালোচনাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে, শ্ৰমৰ শোষণে কেনেকৈ বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীৰ বাবে সম্পদ সঞ্চয়ৰ সূচনা কৰে আৰু সৰ্বহাৰা শ্ৰেণীৰ বাবে দৰিদ্ৰতা স্থায়ী কৰি ৰাখে, তাৰ উদাহৰণ দাঙি ধৰে।
৬/ বিপ্লৱ আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তন
সংজ্ঞাঃ মাৰ্ক্সে বিশ্বাস কৰিছিল যে সামাজিক পৰিৱৰ্তন মৌলিকভাৱে শ্ৰেণী সংগ্ৰামৰ মাজত শিপাই আছে, যাৰ ফলত সমাজত বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন ঘটে। তেওঁ যুক্তি দিছিল যে পুঁজিবাদৰ ভিতৰত বৈপৰীত্য অধিক উচ্চাৰিত হোৱাৰ লগে লগে বৈপ্লৱিক সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
অৰ্থঃ মাৰ্ক্সে পুঁজিবাদক উফৰাই সমাজবাদী ৰাষ্ট্ৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ সৰ্বহাৰা বিপ্লৱৰ পোষকতা কৰিছিল, যাৰ ফলত অৱশেষত শ্ৰেণীহীন, ৰাষ্ট্ৰহীন সমাজ (সাম্যবাদ)ৰ সৃষ্টি হ’ব য’ত লাভৰ পৰিৱৰ্তে প্ৰয়োজনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সম্পদ বিতৰণ কৰা হ’ব।
৭) সৰ্বহাৰাৰ একনায়কত্ববাদ
সংজ্ঞাঃ মাৰ্ক্সে প্ৰস্তাৱ দিছিল যে পুঁজিবাদৰ পতনৰ পিছত সৰ্বহাৰা শ্ৰেণীয়ে "সৰ্বহাৰাৰ একনায়কত্ববাদ" নামেৰে জনাজাত এখন সংক্ৰমণকালীন ৰাষ্ট্ৰ স্থাপন কৰিব। এই ৰাষ্ট্ৰখন পুঁজিবাদৰ বাকী থকা গাঁথনিবোৰ ভাঙি সাম্যবাদলৈ পৰিৱৰ্তন নিশ্চিত কৰাৰ এক অস্থায়ী ব্যৱস্থা হ’ব।
প্ৰভাৱ: সৰ্বহাৰাৰ একনায়কত্ববাদৰ বৈশিষ্ট্য হ’ব উৎপাদনৰ মাধ্যমসমূহৰ সামূহিক মালিকীস্বত্ব, অৰ্থনীতিৰ কেন্দ্ৰীয় পৰিকল্পনা আৰু শ্ৰেণীগত পাৰ্থক্য নিৰ্মূলৰ প্ৰচেষ্টা।
৮/ সাম্যবাদ
সংজ্ঞাঃ সাম্যবাদ হৈছে মাৰ্ক্সবাদৰ চূড়ান্ত লক্ষ্য, য’ত শ্ৰেণীহীন আৰু ৰাষ্ট্ৰহীন সমাজ লাভ কৰা হয়, যাৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে উৎপাদনৰ মাধ্যমসমূহৰ সামূহিক মালিকীস্বত্ব আৰু সামাজিক স্তৰৰ অনুপস্থিতি।
অৰ্থ: কমিউনিষ্ট সমাজত প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সম্পদ বিতৰণ কৰা হ’ব, আৰু ব্যক্তিসকল অৰ্থনৈতিক শোষণ আৰু বিচ্ছিন্নতাৰ পৰা মুক্ত হ’ব, যাৰ ফলত মানৱ সম্ভাৱনাৰ সম্পূৰ্ণ উপলব্ধি হ’ব।
উপসংহাৰ
মাৰ্ক্সবাদে পুঁজিবাদৰ সমালোচনাত্মক বিশ্লেষণ উপস্থাপন কৰি অধিক সমতাপূৰ্ণ আৰু ন্যায়সংগত সমাজৰ দিশত এক বিপ্লৱী পথৰ পোষকতা কৰে। ইয়াৰ শ্ৰেণী সংগ্ৰাম, ঐতিহাসিক বস্তুবাদ, আৰু ব্যৱস্থাগত পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াটোৱে ইতিহাসৰ বিভিন্ন সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক আন্দোলনক প্ৰভাৱিত কৰি আহিছে। মাৰ্ক্সবাদে সময়ৰ লগে লগে সমালোচনা আৰু অভিযোজনৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছে যদিও ইয়াৰ মূল নীতিসমূহে সামাজিক ন্যায়, বৈষম্য আৰু অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ সমসাময়িক আলোচনাত অনুৰণিত হৈয়েই আছে।
5. নৱ-উদাৰবাদী আৰু কল্যাণমূলক ৰাজ্যৰ মাজত পাৰ্থক্য।
উত্তৰ: নব্য উদাৰতাবাদ আৰু কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ ধাৰণাসমূহে শাসন ব্যৱস্থা, অৰ্থনৈতিক নীতি আৰু সমাজত ৰাষ্ট্ৰৰ ভূমিকাক দুটা সুকীয়া দৃষ্টিভংগীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। ইহঁতৰ মাজৰ মূল পাৰ্থক্যসমূহ ইয়াত উল্লেখ কৰা হৈছে:
১/ সংজ্ঞা আৰু মূল নীতি
নব্য উদাৰতাবাদ:
নব্য উদাৰতাবাদ হৈছে এক অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শ যিয়ে মুক্ত বজাৰ, নিয়ন্ত্ৰণমুক্তকৰণ, ব্যক্তিগতকৰণ, অৰ্থনীতিত সীমিত চৰকাৰী হস্তক্ষেপৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ই ব্যক্তিগত উদ্যোগীকৰণ আৰু প্ৰতিযোগিতাক অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি আৰু সমৃদ্ধিৰ চালক হিচাপে পোষকতা কৰে।
মূল নীতিসমূহৰ ভিতৰত আছে:
সামাজিক কাৰ্যসূচীত চৰকাৰী ব্যয় হ্ৰাস।
চৰকাৰী উদ্যোগসমূহৰ ব্যক্তিগতকৰণৰ প্ৰসাৰ।
প্ৰতিযোগিতাক উৎসাহিত কৰিবলৈ উদ্যোগসমূহৰ নিয়ন্ত্ৰণমুক্ত কৰা।
ব্যক্তিগত দায়বদ্ধতা আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া।
কল্যাণকামী ৰাজ্য:
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰ হৈছে এনে এক চৰকাৰী ব্যৱস্থা যিয়ে নিজৰ নাগৰিকসকলক বিভিন্ন সামাজিক সেৱা আৰু সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে সমাজ কল্যাণক প্ৰসাৰিত কৰা, বৈষম্য হ্ৰাস কৰা, আৰু আৰ্তজনৰ বাবে সুৰক্ষাৰ জাল প্ৰদান কৰা। ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে সকলো নাগৰিকৰ নূন্যতম জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড নিশ্চিত কৰিবলৈ অৰ্থনীতিত চৰকাৰী হস্তক্ষেপ।
মূল নীতিসমূহৰ ভিতৰত আছে:
সামাজিক সুৰক্ষা, স্বাস্থ্যসেৱা, শিক্ষা, আৰু গৃহ নিৰ্মাণৰ ব্যৱস্থা।
কৰ আৰু সামাজিক কাৰ্যসূচীৰ জৰিয়তে সম্পদৰ পুনৰ বিতৰণ।
মৌলিক প্ৰয়োজনীয়তা নিশ্চিত আৰু দৰিদ্ৰতা হ্ৰাসৰ বাবে চৰকাৰী দায়িত্ব।
২) ৰাষ্ট্ৰৰ ভূমিকা
নব্য উদাৰতাবাদ:
নব্য উদাৰতাবাদে অৰ্থনীতিত ৰাষ্ট্ৰৰ নূন্যতম ভূমিকাৰ পোষকতা কৰে। চৰকাৰী ব্যাপক হস্তক্ষেপ অবিহনে বজাৰসমূহক মুক্তভাৱে চলাচল কৰিবলৈ সক্ষম কৰাত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে। এই বিশ্বাস যে ৰাজ্যতকৈ ব্যক্তিগত খণ্ডই সামগ্ৰী আৰু সেৱা প্ৰদানৰ ক্ষেত্ৰত অধিক কাৰ্যক্ষম আৰু ফলপ্ৰসূ।
কল্যাণকামী ৰাজ্য:
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই ৰাষ্ট্ৰক সমাজ কল্যাণৰ প্ৰসাৰ আৰু নাগৰিকক অৰ্থনৈতিক অনিশ্চয়তাৰ পৰা ৰক্ষা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এক মূল অভিনেতা হিচাপে লয়। ইয়াত হস্তক্ষেপবাদী নীতিৰ জৰিয়তে অত্যাৱশ্যকীয় সেৱা প্ৰদান আৰু সামাজিক বৈষম্য দূৰ কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ দায়িত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।
৩/ অৰ্থনৈতিক নীতি
নব্য উদাৰতাবাদ:
নব্য উদাৰতাবাদৰ অধীনত অৰ্থনৈতিক নীতিসমূহৰ ভিতৰত সাধাৰণতে কৰ কৰ্তন, ৰাজহুৱা ব্যয় হ্ৰাস, বাণিজ্য উদাৰীকৰণ আৰু বিদেশী বিনিয়োগক উৎসাহিত কৰাৰ লক্ষ্যৰে নীতিসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়। ধাৰণাটো হ’ল ব্যৱসায়ৰ বাবে অনুকূল পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰি সামগ্ৰিকভাৱে অৰ্থনৈতিক বিকাশে সামগ্ৰিকভাৱে সমাজখনক উপকৃত কৰিব।
কল্যাণকামী ৰাজ্য:
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনৈতিক নীতিত প্ৰায়ে প্ৰগতিশীল কৰ, সমাজ সেৱাৰ ওপৰত ৰাজহুৱা ব্যয় বৃদ্ধি, শ্ৰমিকৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ লক্ষ্যৰে নিয়ম প্ৰণয়ন আদি জড়িত হৈ থাকে। লক্ষ্য হৈছে সামাজিক সমতাক প্ৰসাৰ কৰা আৰু দুৰ্বল জনসংখ্যাৰ বাবে সহায় আগবঢ়োৱা, মৌলিক প্ৰয়োজনীয়তাসমূহৰ সুবিধা নিশ্চিত কৰা।
৪/ সমাজ সেৱা আৰু সুবিধা
নব্য উদাৰতাবাদ:
নব্য উদাৰবাদী নীতিৰ ফলত প্ৰায়ে সমাজ সেৱা কৰ্তন হয় আৰু দৰিদ্ৰ আৰু বঞ্চিত লোকৰ সুৰক্ষাৰ জাল হ্ৰাস পায়। যুক্তিটো হ’ল বজাৰৰ শক্তিয়ে সামাজিক ফলাফলক পৰিচালিত কৰিব লাগে, আৰু ব্যক্তিসকল নিজৰ কল্যাণৰ বাবে দায়বদ্ধ।
কল্যাণকামী ৰাজ্য:
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই নিবনুৱা বীমা, স্বাস্থ্যসেৱা, শিক্ষা, আৰু গৃহ নিৰ্মাণৰ সহায়কে ধৰি বিস্তৃত সামাজিক সেৱা আৰু সুবিধা প্ৰদানৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। এই সেৱাসমূহৰ লক্ষ্য হৈছে বৈষম্য হ্ৰাস কৰা আৰু প্ৰয়োজনৰ সময়ত নাগৰিকসকলক সহায় কৰা।
৫/ সমালোচনা
নব্য উদাৰতাবাদ:
সমালোচকসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে নব্য উদাৰবাদী নীতিয়ে অসমতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, ৰাজহুৱা সেৱাক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে আৰু দৰিদ্ৰতা বৃদ্ধিৰ সূচনা কৰিব পাৰে। বজাৰ সমাধানৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিলে অতি দুৰ্বল জনসংখ্যাৰ প্ৰয়োজনীয়তাক অৱহেলা হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত অত্যাৱশ্যকীয় সেৱাৰ সুবিধাৰ অভাৱ হ’ব পাৰে।
কল্যাণকামী ৰাজ্য:
কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ সমালোচকসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে ই চৰকাৰী সাহায্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা সৃষ্টি কৰিব পাৰে, কামক নিৰুৎসাহিত কৰিব পাৰে আৰু সেৱা প্ৰদানৰ ক্ষেত্ৰত অদক্ষতাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। কিছুমানে যুক্তি আগবঢ়ায় যে বিস্তৃত কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীয়ে কৰদাতাৰ ওপৰত গধুৰ বোজা জাপি দিব পাৰে আৰু সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি হ্ৰাস কৰিব পাৰে।
উপসংহাৰ
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে নব্য উদাৰতাবাদ আৰু কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই শাসন আৰু অৰ্থনৈতিক নীতিৰ বিপৰীতমুখী দৃষ্টিভংগীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। নব্য উদাৰতাবাদে নূন্যতম ৰাষ্ট্ৰৰ হস্তক্ষেপ আৰু বজাৰ ব্যৱস্থাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতাৰ পোষকতা কৰে, আনহাতে কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰই সমাজ কল্যাণ নিশ্চিত কৰা আৰু নাগৰিকক সুৰক্ষা দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰৰ ভূমিকাক গুৰুত্ব দিয়ে। এই পদ্ধতিসমূহৰ মাজৰ বাছনিটোৱে ৰাষ্ট্ৰৰ ভূমিকা, ব্যক্তিগত দায়বদ্ধতা আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ সন্ধানৰ সম্পৰ্কে ভিন্ন দৰ্শন প্ৰতিফলিত কৰে।
6. নাৰীবাদ কি? নাৰীবাদৰ দ্বিতীয় ঢৌক সমালোচনামূলকভাৱে বিশ্লেষণ কৰিব নেকি?
উত্তৰ:
নাৰীবাদ হৈছে লিংগৰ মাজত সমতা অৰ্জন কৰাৰ লগতে নাৰীয়ে সন্মুখীন হোৱা বিভিন্ন ধৰণৰ বৈষম্য আৰু অত্যাচাৰৰ সৈতে মোকাবিলা কৰা এক সামাজিক, ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক আন্দোলন। ইয়াৰ মূলতে নাৰীবাদে নাৰীৰ অধিকাৰ, সামাজিক ন্যায় আৰু ৰাজনীতি, কৰ্মক্ষেত্ৰ, পৰিয়াল, সংস্কৃতিকে ধৰি বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত লিংগভিত্তিক বৈষম্য দূৰ কৰাৰ পোষকতা কৰে। নাৰীবাদ কোনো একক আন্দোলন নহয়; ইয়াত বিভিন্ন দৃষ্টিভংগী আৰু তত্ত্ব সামৰি লোৱা হৈছে যিয়ে জাতি, শ্ৰেণী, যৌনতা আৰু অন্যান্য সামাজিক পৰিচয়ৰ সৈতে লিংগৰ সংযোগস্থলসমূহ অন্বেষণ কৰে।
নাৰীবাদৰ দ্বিতীয় ঢৌৰ সমালোচনাত্মক বিশ্লেষণ
১৯৬০ চনত নাৰীবাদৰ দ্বিতীয় ঢৌৰ উত্থান ঘটিছিল আৰু ১৯৮০ চনৰ ভিতৰত চলিছিল, প্ৰথম ঢৌৰ কৃতিত্বৰ ওপৰত নিৰ্মাণ কৰি, যিয়ে মূলতঃ ভোটাধিকাৰ আৰু আইনী অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। দ্বিতীয় ঢৌৱে মহিলাসকলক প্ৰভাৱিত কৰা বহল সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিষয়সমূহৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ নিজৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি কৰিলে। ই নাৰী অধিকাৰৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট উন্নতি কঢ়িয়াই আনিলেও সমালোচনা আৰু সীমাবদ্ধতাৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছিল। নাৰীবাদৰ দ্বিতীয় ঢৌৰ সমালোচনাত্মক বিশ্লেষণ ইয়াত দিয়া হ’ল:
দ্বিতীয় ঢৌৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ
প্ৰজনন অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ক:
দ্বিতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদীসকলে জন্ম নিয়ন্ত্ৰণ আৰু গৰ্ভপাতৰ সুবিধাৰ বাবে প্ৰচাৰ চলাইছিল, নিজৰ শৰীৰৰ ওপৰত নাৰীৰ স্বায়ত্তশাসনৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। গৰ্ভনিৰোধক বৈধকৰণ আৰু ১৯৭৩ চনত ল্যাণ্ডমাৰ্ক ৰ’ বনাম ৱেড উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ সিদ্ধান্তৰ দৰে ল্যাণ্ডমাৰ্ক ইভেণ্ট এই সময়ছোৱাত উল্লেখযোগ্য কৃতিত্ব আছিল।
কৰ্মক্ষেত্ৰৰ সমতা:
এই আন্দোলনে কৰ্মক্ষেত্ৰত হোৱা বৈষম্যৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল আৰু শ্ৰম বজাৰত মহিলাৰ সৈতে সমান দৰমহা, চাকৰিৰ সুযোগ আৰু ন্যায্য ব্যৱহাৰৰ পোষকতা কৰিছিল। সম দৰমহা আইন (১৯৬৩) আৰু টাইটেল নৱম (১৯৭২)ৰ দৰে আইন স্থাপনৰ লক্ষ্য আছিল নিয়োগ আৰু শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত লিংগ সমতা নিশ্চিত কৰা।
যৌন মুক্তি:
দ্বিতীয় ঢৌৱে যৌন মুক্তিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল আৰু নাৰীত্ব আৰু যৌনতাৰ পৰম্পৰাগত ধাৰণাক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল। নাৰীবাদীসকলে নাৰীৰ যৌন পছন্দক কেন্দ্ৰ কৰি থকা কলংকক ভাঙি পেলাব বিচাৰিছিল আৰু যৌন স্বাধীনতা, সন্মতি আৰু বিচাৰ অবিহনে নিজৰ যৌনতা প্ৰকাশ কৰাৰ অধিকাৰৰ পোষকতা কৰিছিল।
পিতৃতন্ত্ৰৰ সমালোচনা:
দ্বিতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদীসকলে লিংগ বৈষম্যক শক্তিশালী কৰা পিতৃতান্ত্রিক গাঁথনিৰ সমালোচনা কৰিছিল। তেওঁলোকে সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাই নাৰীৰ অত্যাচাৰক কেনেকৈ স্থায়ী কৰি ৰাখিছিল সেই বিষয়ে পৰীক্ষা কৰিছিল আৰু এই ক্ষমতাৰ গতিশীলতাক উন্মোচন আৰু ভাঙি পেলাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
সাংস্কৃতিক সমালোচনা:
এই ঢৌৱে নাৰীৰ সাংস্কৃতিক উপস্থাপন আৰু নাৰীত্বৰ ধাৰণা গঢ় দিয়াত সংবাদ মাধ্যমৰ ভূমিকাৰ সমালোচনাতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। নাৰীবাদীসকলে কু-সংস্কাৰক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল আৰু সাহিত্য, চলচ্চিত্ৰ আৰু অন্যান্য সাংস্কৃতিক ৰূপত নাৰীৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ উপস্থাপনক প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
সমালোচনা আৰু সীমাবদ্ধতা
আন্তঃবিভাজনৰ অভাৱ:
দ্বিতীয় ঢৌৰ এটা ডাঙৰ সমালোচনা হ’ল ইয়াৰ বিভিন্ন পটভূমিৰ মহিলা, বিশেষকৈ ৰঙৰ মহিলা, শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ মহিলা, আৰু এলজিবিটিকিউ+ ব্যক্তিৰ অভিজ্ঞতাক পৰ্যাপ্তভাৱে সম্বোধন কৰাত ব্যৰ্থ হোৱা। এই আন্দোলনটোৱে প্ৰায়ে মধ্যবিত্তীয় বগা মহিলাৰ অভিজ্ঞতাক কেন্দ্ৰ কৰি আছিল, যাৰ ফলত বৰ্জন আৰু অভিজাততাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল।
অত্যাৱশ্যকীয়তাবাদ:
কিছুমান সমালোচকে যুক্তি আগবঢ়ায় যে দ্বিতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদীসকলে জাতি, শ্ৰেণী আৰু যৌনতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি পৰিচয়ৰ জটিলতা আৰু তাৰতম্যক স্বীকাৰ নকৰাকৈয়ে নাৰীত্বক অত্যাৱশ্যকীয় শব্দৰে সংজ্ঞায়িত কৰাৰ প্ৰৱণতা আছিল, নাৰীৰ ভাগ-বতৰা কৰা অভিজ্ঞতা আৰু বৈশিষ্ট্যৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। এই পদ্ধতিয়ে নাৰীৰ অভিজ্ঞতা আৰু সংগ্ৰামৰ বৈচিত্ৰ্যক অতি সৰল কৰাৰ আশংকা কৰিছিল।
ব্যক্তিবাদৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ক:
দ্বিতীয় ঢৌৱে ব্যক্তিগত স্বায়ত্তশাসন আৰু ব্যক্তিগত অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল যদিও কিছুমান সমালোচকে কয় যে ব্যক্তিবাদৰ ওপৰত এই মনোনিৱেশে সামূহিক সংগ্ৰাম আৰু সম্প্ৰদায় সংগঠনৰ গুৰুত্বক ছাঁ পেলাইছিল। ব্যক্তিগত পছন্দৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াটোৱে কেতিয়াবা মহিলাসকলক গোট হিচাপে প্ৰভাৱিত কৰা ব্যৱস্থাগত সমস্যাসমূহৰ সমাধানৰ পৰা বঞ্চিত কৰিছিল।
বেকলেছৰ প্ৰতিক্ৰিয়া:
দ্বিতীয় ঢৌৱে ৰক্ষণশীল গোট আৰু সমাজৰ কিছুমান অংশৰ পৰা উল্লেখযোগ্য প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সন্মুখীন হৈছিল যিয়ে নাৰীবাদী প্ৰচেষ্টাক পৰম্পৰাগত পৰিয়ালৰ গাঁথনি আৰু মূল্যবোধৰ প্ৰতি ভাবুকি হিচাপে অনুভৱ কৰিছিল। এই প্ৰতিক্ৰিয়াই কেতিয়াবা আন্দোলনৰ ফলপ্ৰসূতা সীমিত কৰি ৰাখিছিল আৰু নাৰীবাদী সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰত বিভাজনৰ সৃষ্টি কৰিছিল।
গোলকীয় দৃষ্টিভংগীৰ অৱহেলা:
দ্বিতীয় ঢৌৱে বহুলাংশে পশ্চিমীয়া দেশসমূহৰ বিষয়সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, প্ৰায়ে উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মহিলাসকলৰ অভিজ্ঞতা আৰু সংগ্ৰামক অৱহেলা কৰিছিল। দ্বিতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত দৰিদ্ৰতা, শিক্ষাৰ সুবিধা, স্বাস্থ্যসেৱাৰ দৰে বিশ্বব্যাপী বিষয়সমূহ পৰ্যাপ্তভাৱে সমাধান কৰা হোৱা নাছিল।
উপসংহাৰ
নাৰীবাদৰ দ্বিতীয় ঢৌ নাৰীৰ অধিকাৰৰ সংগ্ৰামৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সময় আছিল, যাৰ ফলত আইনী, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট উন্নতি ঘটিছিল। ই গুৰুত্বপূৰ্ণ মাইলৰ খুঁটি অৰ্জন কৰিলেও ইয়াৰ অন্তৰ্ভুক্তি আৰু মনোনিৱেশৰ সন্দৰ্ভতো সমালোচনাৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছিল। দ্বিতীয় ঢৌৰ সীমাবদ্ধতা আৰু সমালোচনাই নাৰীবাদৰ তৃতীয় ঢৌৰ উত্থানৰ ভিত্তি স্থাপন কৰিছিল, যিয়ে আন্তঃবিভাজন, বৈচিত্ৰ্য আৰু নাৰীৰ অভিজ্ঞতাৰ বহল বুজাবুজিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি এই ব্যৱধানসমূহ দূৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
7. উদাৰ নাৰীবাদৰ মৌলিক বৈশিষ্ট্যবোৰ আলোচনা কৰক।
উত্তৰ: উদাৰ নাৰীবাদ নাৰীবাদী তত্ত্বৰ অন্যতম প্ৰাথমিক শাখা, যিয়ে বৰ্তমানৰ গণতান্ত্ৰিক কাঠামোৰ ভিতৰত আইনী আৰু ৰাজনৈতিক সংস্কাৰৰ জৰিয়তে লিংগ সমতা লাভৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ইয়াত ব্যক্তিগত অধিকাৰ, ব্যক্তিগত স্বায়ত্তশাসন, আৰু মহিলাৰ বাবে সম সুযোগৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। উদাৰ নাৰীবাদৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ ইয়াত উল্লেখ কৰা হ’ল-
১/ সমতা আৰু ব্যক্তিগত অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া
উদাৰ নাৰীবাদীসকলে লিংগ সমতাৰ পোষকতা কৰে, তেওঁলোকে যুক্তি আগবঢ়ায় যে শিক্ষা, নিয়োগ, ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণকে ধৰি জীৱনৰ সকলো দিশতে নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু সুযোগ পুৰুষৰ দৰেই থাকিব লাগে। তেওঁলোকৰ মতে আইনী আৰু সামাজিক গাঁথনিয়ে নাৰীয়ে পুৰুষৰ দৰেই স্বাধীনতা আৰু অধিকাৰ লাভ কৰাটো নিশ্চিত কৰিব লাগে।
২/ আইনী সংস্কাৰৰ পোষকতা
উদাৰ নাৰীবাদীসকলে লিংগ বৈষম্যক স্থায়ী কৰি ৰখা বিদ্যমান আইন আৰু নীতিসমূহৰ সংস্কাৰ কৰিব বিচাৰে। তেওঁলোকে আইনগত পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা কৰে যিয়ে সম দৰমহা, বৈষম্য বিৰোধী আইন, প্ৰজনন অধিকাৰ, আৰু শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ সুবিধাৰ প্ৰসাৰ ঘটায়। লক্ষ্য হৈছে মহিলাসকলে সমাজত সম্পূৰ্ণৰূপে অংশগ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰা বাধাসমূহ দূৰ কৰা।
৩/ শিক্ষা আৰু সৱলীকৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া
লিংগ সমতা লাভৰ বাবে শিক্ষাক এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা হিচাপে দেখা যায়। উদাৰ নাৰীবাদীসকলে বিশ্বাস কৰে যে মহিলাসকলক শিক্ষাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰিলে তেওঁলোকে কেৰিয়াৰ গঢ়িবলৈ আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত হ’বলৈ সক্ষম হয়, যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ স্বাধীনতা আৰু সমাজত মৰ্যাদা বৃদ্ধি পায়। তেওঁলোকে পৰম্পৰাগতভাৱে পুৰুষ প্ৰধান ক্ষেত্ৰত মহিলাৰ অংশগ্ৰহণক উৎসাহিত কৰা শিক্ষামূলক কাৰ্যসূচীৰ পোষকতা কৰে।
৪/ যুক্তিবাদ আৰু প্ৰগতিৰ ওপৰত বিশ্বাস
উদাৰ নাৰীবাদীসকলে সামাজিক পৰিৱৰ্তন আনিবলৈ যুক্তি আৰু যুক্তিবাদৰ শক্তিৰ ওপৰত বিশ্বাস ৰাখে। তেওঁলোকৰ মতে সমাজখনে জ্ঞাত আলোচনা, বিতৰ্ক, আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে অধিক সমতাৰ দিশত আগবাঢ়িব পাৰে। তেওঁলোকে সমাজ সংস্কাৰক পোষকতা, ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণ, জনসজাগতা অভিযানৰ জৰিয়তে সাধনযোগ্য বুলি ভাবে।
৫/ ব্যক্তিগত এজেন্সী আৰু পছন্দ
উদাৰ নাৰীবাদে ব্যক্তিগত এজেন্সী আৰু ব্যক্তিগত পছন্দৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ই এই ধাৰণাটোক প্ৰসাৰিত কৰে যে মহিলাসকলে নিজৰ জীৱন, কেৰিয়াৰ আৰু শৰীৰৰ বিষয়ে নিজৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ স্বায়ত্তশাসন থাকিব লাগে। এই দৃষ্টিভংগীয়ে এই কথা দৃঢ়তাৰে কয় যে নাৰীক পৰম্পৰাগত লিংগ ভূমিকা বা সমাজৰ প্ৰত্যাশাৰ মাজতে আবদ্ধ হৈ থাকিব নালাগে বৰঞ্চ নিজৰ পথ বাছি লোৱাৰ স্বাধীনতা থাকিব লাগে।
৬/ উগ্ৰ নাৰীবাদক প্ৰত্যাখ্যান কৰা
উদাৰ নাৰীবাদে আমূল নাৰীবাদৰ সৈতে কিছুমান উমৈহতীয়া লক্ষ্য ভাগ কৰিলেও (যেনে লিংগ সমতাৰ পিছত লগা), ইয়াৰ দৃষ্টিভংগীৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট পাৰ্থক্য আছে। উদাৰ নাৰীবাদীসকলে সমাজ বা পুঁজিবাদৰ গাঁথনি মৌলিকভাৱে সলনি কৰিব বিচৰা নাই; বৰঞ্চ তেওঁলোকে সংস্কাৰ সাধন আৰু সমতাক প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ বৰ্তমানৰ ব্যৱস্থাসমূহৰ ভিতৰত কাম কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখে।
৭) আন্তঃবিভাজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগে
যদিও মূলতঃ লিংগৰ প্ৰতি চিন্তিত, উদাৰ নাৰীবাদীসকলে স্বীকাৰ কৰে যে নাৰীৰ অভিজ্ঞতাসমূহ অন্যান্য ছেদক পৰিচয় যেনে জাতি, শ্ৰেণী, যৌনতা আৰু সামৰ্থ্যৰ দ্বাৰা গঢ় লৈ উঠে। তেওঁলোকে নাৰীৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ অভিজ্ঞতাক বিবেচনা কৰি একাধিক ধৰণৰ অত্যাচাৰৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিব বিচৰা এক অন্তৰ্ভুক্ত দৃষ্টিভংগীৰ পোষকতা কৰে।
উপসংহাৰ
উদাৰ নাৰীবাদ হৈছে বহল নাৰীবাদী আন্দোলনৰ ভিতৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দৃষ্টিভংগী, যিয়ে নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু সুযোগৰ প্ৰসাৰৰ বাবে সমতা আৰু আইনী সংস্কাৰৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ব্যক্তিগত অধিকাৰ, শিক্ষা আৰু সৱলীকৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি উদাৰ নাৰীবাদীসকলে গণতান্ত্ৰিক উপায় আৰু সমাজৰ সংযোগৰ জৰিয়তে অগ্ৰগতি লাভ কৰিব পৰা যাব বুলি বিশ্বাস কৰি সকলো লিংগৰ বাবে অধিক ন্যায়সংগত আৰু সমতাপূৰ্ণ সমাজ গঢ়ি তোলাৰ লক্ষ্য ৰাখে।
8. নাৰীবাদৰ অৰ্থ বুজাই দিয়া। নাৰীবাদৰ বিভিন্ন ঢৌৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ নাৰীবাদৰ অৰ্থ
নাৰীবাদ হৈছে জীৱনৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু সমতাৰ পোষকতা কৰা এক সামাজিক-ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক আন্দোলন। ইয়াৰ মূলতে নাৰীবাদে লিংগ বৈষম্যৰ বাবে মহিলাসকলে সন্মুখীন হোৱা ব্যৱস্থাগত বৈষম্য আৰু অন্যায়ক মোকাবিলা আৰু প্ৰত্যাহ্বান জনাব বিচাৰে। এই আন্দোলনে নাৰীৰ অধিকাৰ, প্ৰতিনিধিত্ব, আৰু সৱলীকৰণৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু লিংগৰ মাজত সামাজিক, ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক সমতাৰ বাবে চেষ্টা কৰে।
নাৰীবাদ কোনো একক আন্দোলন নহয়; ইয়াত বিভিন্ন তত্ত্ব আৰু দৃষ্টিভংগী সামৰি লোৱা হৈছে যিয়ে লিংগৰ অন্যান্য সামাজিক শ্ৰেণী যেনে জাতি, শ্ৰেণী, যৌনতা আৰু জাতি-জনগোষ্ঠীৰ সৈতে সংযোগ পৰীক্ষা কৰে। নাৰীবাদীসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে লিংগ বৈষম্য এক মৌলিক সামাজিক বিষয় যিটো ন্যায়সংগত সমাজ লাভৰ বাবে সমাধান কৰিব লাগিব।
নাৰীবাদৰ বিভিন্ন ঢৌ
নাৰীবাদক প্ৰায়ে বিভিন্ন "ঢৌ"ত ভাগ কৰা হয়, প্ৰত্যেকৰে বৈশিষ্ট্য নিৰ্দিষ্ট লক্ষ্য, মতাদৰ্শ আৰু ঐতিহাসিক প্ৰসংগ। নাৰীবাদৰ তিনিটা প্ৰাথমিক ঢৌৰ এক আভাস ইয়াত দিয়া হ’ল:
১/ প্ৰথম ঢৌ নাৰীবাদ (১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে - ২০ শতিকাৰ আৰম্ভণি):
মনোযোগ: প্ৰথম ঢৌটোৱে মূলতঃ আইনী বিষয় আৰু বৈষম্যক কেন্দ্ৰ কৰি বিশেষকৈ মহিলাৰ ভোটাধিকাৰ (ভোটাধিকাৰ) আৰু সম্পত্তিৰ অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল।
মূল কৃতিত্বসমূহ:
মহিলাৰ ভোটাধিকাৰৰ পোষকতা, যাৰ ফলত বহু দেশত যথেষ্ট আইনী পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, ১৯২০ চনত ১৯ সংশোধনী গৃহীত হোৱাৰ লগে লগে আমেৰিকাৰ মহিলাসকলে ভোটাধিকাৰ লাভ কৰে।
বিবাহ, সম্পত্তিৰ মালিকীস্বত্ব, শিক্ষাৰ সৈতে জড়িত আইন সংস্কাৰৰ প্ৰচেষ্টা।
উল্লেখযোগ্য ব্যক্তি: চুজান বি এন্থনী, এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টন, এমেলিন পেনখাৰ্ষ্টৰ দৰে ব্যক্তিয়ে ভোটাধিকাৰ আন্দোলনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
২) দ্বিতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদ (১৯৬০ - ১৯৮০):
ফোকাচ: দ্বিতীয় ঢৌৱে প্ৰজনন অধিকাৰ, কৰ্মক্ষেত্ৰৰ সমতা, যৌন মুক্তি, আৰু পৰিয়ালৰ গতিশীলতাকে ধৰি বহুতো বিষয়ৰ সমাধানৰ বাবে ভোটাধিকাৰৰ বাহিৰলৈও নিজৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি কৰিলে।
মূল কৃতিত্বসমূহ:
গৰ্ভনিৰোধ আৰু গৰ্ভপাতৰ সুবিধাকে ধৰি প্ৰজনন অধিকাৰৰ যুঁজ।
বৈষম্য বিৰোধী আইন স্থাপন, যেনে ১৯৬৩ চনৰ সমান দৰমহা আইন আৰু আমেৰিকাত টাইটেল নৱম, যিয়ে শিক্ষাত লিংগ বৈষম্য নিষিদ্ধ কৰে।
যৌন হিংসা আৰু ঘৰুৱা নিৰ্যাতনৰ সৈতে জড়িত বিষয়সমূহৰ প্ৰতি সজাগতা বৃদ্ধি।
উল্লেখযোগ্য ব্যক্তি: এই ঢৌৰ বিশিষ্ট নাৰীবাদীসকলৰ ভিতৰত আছে বেটী ফ্ৰিডান, যাৰ "দ্য ফেমিনাইন মিষ্টিক" নামৰ গ্ৰন্থখনে সমাজত নাৰীৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে আলোচনাৰ সূচনা কৰিছিল আৰু নাৰীবাদী আন্দোলনৰ এগৰাকী মূল ব্যক্তিত্ব গ্ল'ৰিয়া ষ্টেইনম।
৩/ তৃতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদ (১৯৯০ চনৰ দশক - ২০০০ চনৰ আৰম্ভণি):
ফোকাচ: তৃতীয় ঢৌটোৱে দ্বিতীয় ঢৌৰ অনুভূত অভাৱৰ প্ৰতিক্ৰিয়া হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল আৰু ইয়াত বৈচিত্ৰ্য, ব্যক্তিবাদ আৰু লিংগৰ জটিলতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছিল। ই বিভিন্ন পটভূমিৰ মহিলাসকলৰ অভিজ্ঞতাক সম্বোধন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল আৰু সাৰ্বজনীন নাৰী অভিজ্ঞতাৰ ধাৰণাটোক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল।
মূল কৃতিত্বসমূহ:
জাতি, শ্ৰেণী, যৌন অভিমুখ আৰু অন্যান্য পৰিচয়ে লিংগৰ সৈতে কেনেকৈ ছেদ কৰে সেই কথা স্বীকাৰ কৰি আন্তঃবিভাজনৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব দিয়া।
যৌন এজেন্সী, শৰীৰৰ ধনাত্মকতা, আৰু সংবাদ মাধ্যম আৰু সংস্কৃতিত নাৰীত্বৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ উপস্থাপনৰ পোষকতা।
বিশেষকৈ ইণ্টাৰনেটৰ আগমনৰ লগে লগে তৃণমূল পৰ্যায়ৰ আন্দোলন আৰু ডিজিটেল সক্ৰিয়তাৰ উত্থান।
উল্লেখযোগ্য ব্যক্তি: মূল ব্যক্তিসকলৰ ভিতৰত আছে "তৃতীয় ঢৌ" শব্দটোৰ উদ্ভাৱন কৰা ৰেবেকা ৱাকাৰ আৰু জাতি, লিংগ আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ ওপৰত বিস্তৃতভাৱে লিখা বেল হুক।
৪/ চতুৰ্থ ঢৌৰ নাৰীবাদ (২০১০ - বৰ্তমান):
মনোযোগ: যদিও কিছুমান পণ্ডিতে চতুৰ্থ ঢৌৰ নিৰ্দিষ্টতাক লৈ বিতৰ্ক কৰে, তথাপিও ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে বিশেষকৈ #MeToo আন্দোলনৰ প্ৰেক্ষাপটত যৌন নিৰ্যাতন, শৰীৰৰ লজ্জাজনকতা, আৰু অনলাইন নাৰীবিদ্বেষৰ দৰে বিষয়সমূহৰ ওপৰত পুনৰ মনোনিৱেশ কৰা।
মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ:
নাৰীবাদী কাৰ্য্যৰ বাবে সংগঠিত, সজাগতা বৃদ্ধি আৰু সংগঠিত হ’বলৈ ছ’চিয়েল মিডিয়া আৰু ডিজিটেল প্লেটফৰ্মৰ গধুৰ ব্যৱহাৰ।
ৰঙৰ মহিলা, এলজিবিটিকিউ+ ব্যক্তি, আৰু অক্ষম লোককে ধৰি প্ৰান্তীয় মহিলাসকলে সন্মুখীন হোৱা অনন্য প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ সৈতে মোকাবিলা কৰি আন্তঃবিভাজন আৰু অন্তৰ্ভুক্তিৰ ওপৰত অব্যাহত গুৰুত্ব দিয়া।
প্ৰজনন অধিকাৰ, কৰ্মক্ষেত্ৰত হাৰাশাস্তি, আৰু জীৱনৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত লিংগ সমতাৰ সম্পৰ্কে নীতি পৰিৱৰ্তনৰ পোষকতা।
উপসংহাৰ
পৰিৱৰ্তিত সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক পৰিৱেশৰ লগত খাপ খুৱাই বছৰ বছৰ ধৰি নাৰীবাদৰ যথেষ্ট বিকাশ ঘটিছে। প্ৰতিটো ঢৌৱে নাৰীৰ অধিকাৰৰ উন্নতি আৰু লিংগ সমতাৰ বুজাবুজিত অৰিহণা যোগাইছে। আজিও নাৰীবাদে সমসাময়িক বিষয়সমূহৰ সমাধান অব্যাহত ৰাখিছে, সকলো লিংগৰ বাবে অধিক সমতাপূৰ্ণ সমাজৰ বাবে চেষ্টা কৰি আছে, আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ সন্ধানত আন্তঃবিভাজনৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছে।
