ଉତ୍ତର:ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧ (Cold War) ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀରେ ବିକଳ୍ପ ରୂପରେ ପ୍ରଭାବ ପଡିଥିଲା। ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ୧୯୪୬ରୁ ୧୯୯୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର (USA) ଏବଂ ସୋଭିଏତ ସଂଘ (USSR) ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ, ସାମରିକ, ତଥା ଆର୍ଥିକ ଯୁଦ୍ଧ ଚଲିଥିଲା। ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରଭାବ ଅନେକ ଦିଗରେ ଦେଖାଯାଇଛି:
-
ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଭାବ:
-
ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧର ଫଳସ୍ୱରୂପ ଆସିଥିଲା ଦୁଇ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପୀ ବିପରୀତ ରାଜନୈତିକ ଧାରା - ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସାଧାରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ (ପଶ୍ଚିମ ପ୍ରଭାବ) ଏବଂ ସୋଭିଏତ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମ୍ମିଳିତ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଅଧିକାର (ସାର୍ବଭୌମ ପ୍ରଭାବ)।
-
-
ସାମରିକ ପ୍ରଭାବ:
-
ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକୃତ ଯୁଦ୍ଧ ହେବାକୁ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଦୁଇ ଶକ୍ତିର ମଧ୍ୟରେ ସାମରିକ ବଳ ପ୍ରଦର୍ଶନ ହେବା ପାଇଁ ସ୍ଥିତି ରହିଥିଲା, ଯାହା ପୃଥିବୀରେ ବିଶାଳ ଅଣ୍ଡରଡଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ଯୁଦ୍ଧ, ମିସାଇଲ ତେଜୀ, ଏବଂ ଆଣ୍ଡରୱାର୍ଲ୍ଡ ସଂଗଠନର ସାଥିକ ମୁକାବିଲାକୁ ନିମନ୍ତେ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
-
-
ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଭାବ:
-
ସ୍ଥିର ପ୍ରବୃତ୍ତି ହେବା ସହିତ ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରବୃତ୍ତି ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅର୍ଥନୀତିକ ସ୍ଥିତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା। ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସୋଭିଏତ ସଂଘ ବ୍ୟାପକ ରୂପରେ ସାମ୍ବାଦିକ ପ୍ରଭାବକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିଥିଲେ।
-
-
ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ଓ ଚିନ୍ତନ:
-
ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ସାଧାରଣ ଜନସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସେନାବଳ, ସାଧାରଣ ଧ୍ୟାନ, ନୂତନ ସାଂସ୍କୃତିକ ଧାରା ତଥା ପ୍ରଧାନ ରାଜନୈତିକ ବିକଳ୍ପ ପ୍ରଶ୍ନବାଦର ସୃଷ୍ଟି।
-
-
ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ତଥା ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସଂଘାଟ:
-
ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରଭାବିତ କଲା ପ୍ରଧାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସଂଘାଟ ଦ୍ୱାରା ସେ ଦେଶକୁ ଆଗେଇ ପଢ଼ାଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିଛି।
-
ଇଥିରେ ଦୁଇ ବିଶ୍ବ ପାଇଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଏବଂ ସଂପ୍ରଦାୟିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାଥିକ ସଂଘଟିତ ହେଉଛି।
ଉତ୍ତର:
ସାମ୍ୟବାଦ (Communism)ର ପ୍ରସାରକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର (ଆମେରିକା) ଆଗୁଆଇ କରିଥିଲା ଏବଂ ସେଥିରେ କିଛି ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲେ। ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ସାମ୍ୟବାଦୀ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରସାରକୁ ରୋକିବା ଏବଂ ନିରାପଦତା ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା। ସେଗୁଡିକର କିଛି ପ୍ରମୁଖ ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି:
-
ନାଟୋ (NATO):
-
ପୃଥିବୀରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଏବଂ ସାମ୍ୟବାଦୀ ଧାରାରୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ୧୯୪୨ରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଆଉ ୮ ଦେଶ ମିଶି ନାର୍ଥ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠିତ କରିଥିଲେ। ଏହାର ମୂଲ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ତାହାର ସାହାୟକ ଦେଶମାନେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଯୋଗାଇବା ଏବଂ ସାମ୍ୟବାଦୀ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଭାବକୁ ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ରୋକିବା।
-
-
ସେଣ୍ଟୋ (CENTO):
-
ଏହି ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ୧୯୪୮ରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ଇରାକ, ଇରାନ, ଟର୍କି, ପାକିସ୍ତାନ, ଆଉ ଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦେଶଗୁଡିକ ସାମିଲ ହେଇଥିଲେ। ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ମଧ୍ୟ ପୃଥିବୀରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରଭାବକୁ ସମସ୍ତ ଦେଶମାନେ ମିଶି କରି ସରକାରୀ ସ୍ଥିତିକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା।
-
-
ସୋସିଆଲିସ୍ଟ କ୍ୟୁବା ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା (Cuban Missile Crisis):
-
୧୯୬୨ରେ, ସୋଭିଏତ ସଂଘ କ୍ୟୁବାରେ ମିସାଇଲ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ, ଯାହା ଆମେରିକା ପାଇଁ ବଡ଼ ଧମକ ଥିଲା। ଏହାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ, ଆମେରିକା ସେଉଁଥିରେ ଏକ ସାମରିକ ବ୍ଲକେଡ୍ (blockade) ଲଗାଇଥିଲେ ଏବଂ ସୋଭିଏତ ସଂଘକୁ ତାଙ୍କର ମିସାଇଲ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାକୁ ବଳକୃତ କରିଥିଲେ।
-
-
SEATO (Southeast Asia Treaty Organization):
-
ଏହି ଚୁକ୍ତି ୧୯୪୧ରେ ଆସିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଆମେରିକା, ବ୍ରିଟେନ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ପାକିସ୍ତାନ, ଥାଇଲାଣ୍ଡ, ଫିଲିପିନସ୍, ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ସାମିଲ ଥିଲେ। ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ସାମ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରସାରଣକୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା।
-
ସମସ୍ତ ଏହି ସାମରିକ ଚୁକ୍ତିଗୁଡିକ ସେତେବେଳେ ପ୍ରଧାନ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶମାନେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରଭାବକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ।
ଉତ୍ତର:
ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ବହୁତ ସମୟ ଧରି ଏକତ୍ରିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ। ସେଥିରେ ପ୍ରଧାନ ଚେଷ୍ଟାଗୁଡିକ ରହିଥିଲେ:
-
ବିକ୍ତ୍ର ସାମରିକ ସଂଗଠନଗୁଡିକର ସୃଷ୍ଟି:
-
ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅନେକ ସାମରିକ ଚୁକ୍ତିଗୁଡିକର ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ତାହାର ଏକ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ନାଟୋ (NATO), ଯାହା ୧୯୪୪ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର ମୂଲ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଏକ ସାମରିକ ସଂଗଠନ ଗଠିତ କରିବା, ଯାହା ସୋଭିଏତ ସଂଘ ର ପ୍ରଭାବକୁ ରୋକିବା ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା।
-
-
ପ୍ରାକ୍ତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସାମରିକ ଅର୍ଥନୀତିର ସୁଧାରଣ:
-
ସେମାନେ ସାମରିକ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ସମନ୍ୱୟ କରି, ଅନେକ ସାମରିକ ବୃହତ ପ୍ରସାର ପ୍ରୋଗ୍ରାମ ଗଠିତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା। ଏହି ଅର୍ଥନୀତିକ ଧାରା ଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସାମରିକ ଶକ୍ତିକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ।
-
-
ସମ୍ବିଧାନିକ ଚୁକ୍ତି ଓ ସହଯୋଗ:
-
ବିଭିନ୍ନ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକାଧିକ ସମୟ ଏକ ଅନ୍ୟକୁ ସୁରକ୍ଷା ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଏହାର ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ସେଣ୍ଟୋ (CENTO) ଏବଂ SEATO ଚୁକ୍ତିଗୁଡିକ ଯାହା ବିଭିନ୍ନ ଇଉରୋପୀୟ ଓ ଏସିଆର ଦେଶମାନେ ଆଗେଇ କରିଥିଲେ।
-
-
ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସମ୍ପର୍କର ସୃଷ୍ଟି:
-
ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆପସରେ ସମ୍ପର୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସେମାନେ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ। ଏହାର ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ୟୁରୋପୀୟ ସାମ୍ବାଦିକ ଚୁକ୍ତି (European Economic Community - EEC), ଯାହା ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ବ୍ୟାପାରିକ ସହଯୋଗକୁ ସୁଦୃଢ କରିଥିଲା, ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସୁରକ୍ଷା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାରେ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଭୂମିକା ନିଭାଇଥିଲା।
-
-
ବାଲ୍କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୁରକ୍ଷା ସେମିନାର ଓ ସମ୍ପ୍ରେସନ୍:
-
ବାଲ୍କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଶେଷ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନାକୁ ନବୀକରଣ କରିଥିଲେ।
-
ସେହିପରି, ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆପସରେ ସମର୍ଥନ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷାକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
ଉତ୍ତର:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ (Cold War) ର ଅବସାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏହା ଅନେକ ଦିଗରେ ଘଟିଥିଲା, ଯାହାକି ୧୯୮୦ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୯୫ରେ ପ୍ରାୟ ସମାପ୍ତ ହେବାକୁ ପହଞ୍ଚିଲା। ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ଘଟିବାରେ କିଛି ପ୍ରଧାନ କାରଣ ଓ ଘଟଣା ରହିଛି:
-
ସୋଭିଏତ ସଂଘର ସମସ୍ୟା ଓ ଅର୍ଥନୀତିକ ସଂକଟ:
-
୧୯୮୦ ଦଶକରେ, ସୋଭିଏତ ସଂଘ ସାମରିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ଅନେକ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିଲା। ବିଶେଷକରି, ତାଙ୍କର ଅର୍ଥନୀତି ଦୁରବଳ ହେଉଥିଲା, ସେଥିରେ ସୋଭିଏତ ସଂଘର ବିନିଯୋଗ ସମସ୍ୟା, ଏବଂ ବିଦେଶୀ ବ୍ୟାପାର ଆବଶ୍ୟକତାର ଅଭାବ ଅଦ୍ଧିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଅନୁକୂଳ କରିଥିଲା।
-
-
ମିକାଇଲ ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ର ନୀତିଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ:
-
୧୯୮୬ରେ ମିକାଇଲ ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ସୋଭିଏତ ସଂଘର ପ୍ରଧାନ ନେତା ହେବା ସହ, ସେ "ଗ୍ଲାସନୋସ୍" (Glastnost) ଏବଂ "ପେରେସ୍ତ୍ରୋଇକା" (Perestroika) ନୀତିକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏହା ସୋଭିଏତ ସମାଜର ଏକ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସ୍ଥିତିକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା, ଯାହାକି ସ୍ୱାଧୀନ ଓ ଖୋଲା ନୀତି ସେବା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରାରମ୍ଭ ହେଲା। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ସୋଭିଏତ ସଂଘର ଶକ୍ତିକୁ ବିକ୍ଷିପ୍ତ କରିଦେଲା ଏବଂ ତାହାର ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଜନତାରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟି ଆଣିଲା।
-
-
ଇଷ୍ଟର୍ନ ୟୁରୋପରେ ସୋଭିଏତ ପ୍ରଭାବର କ୍ଷୟ:
-
୧୯୮୦ ଦଶକରେ, ସୋଭିଏତ ସଂଘ ତାଙ୍କର ଇଷ୍ଟର୍ନ ଇଉରୋପୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା ପାଇଁ ଉପଦେଶ ଦେଲେ, ଯାହା ବଦଳରେ ଇଷ୍ଟର୍ନ ଇଉରୋପ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆଗେଇ କଲେ। ଇଷ୍ଟର୍ନ ଇଉରୋପରେ ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର, ଯେପରିକି ପୋଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ହଙ୍ଗେରୀ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ଓ ବଲଗାରିଆ, ସୋଭିଏତ ସଂଘରୁ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ଯାହା ସୋଭିଏତ ସଂଘର ପ୍ରଭାବକୁ ହ୍ରାସ କରିଥିଲା।
-
-
ବର୍ଲିନ୍ ଦିୱାର ଏବଂ ଦେଶ ବିଭାଜନର ସମାପ୍ତି:
-
୧୯୮ରେ ବର୍ଲିନ୍ ଦିୱାର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ବିଶ୍ୱରେ ସୋଭିଏତ ସଂଘ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମ ପ୍ରଭାବକୁ ଅନ୍ତର୍ଗତ କରିଥିଲା। କିନ୍ତୁ ୧୯୯୯ରେ, ବର୍ଲିନ୍ ଦିୱାର ଧ୍ୱଂସ ହେବା ପରେ ଇଷ୍ଟ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଜର୍ମନୀ ସ୍ୱାଧୀନ ହେଲେ, ଯାହା ପ୍ରତିକୂଳ ସମୟର ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନର ସୂଚନା ଦେଲା।
-
-
ସୋଭିଏତ ସଂଘର ବିସ୍ମୟଜନକ ଢାଞ୍ଚାର ଅବସାନ:
-
୧୯୯୫ରେ, ସୋଭିଏତ ସଂଘ ସମାପ୍ତ ହେବା ସହ ତାହାର ଶକ୍ତି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା। ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ସୋଭିଏତ ସଂଘର ଶାସକ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ନୀତିଗତ ଓ ଆନ୍ତର୍ଗତ ସ୍ଥିତି ଦ୍ୱାରା ସୋଭିଏତ ସଂଘ ସାର୍ବଭୌମ ଭାବେ ସମାପ୍ତ ହେଲା।
-
ସାରକଥା:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ଘଟିଲା ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ଙ୍କର ନୀତିଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ସୋଭିଏତ ସଂଘର ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମରିକ ସମସ୍ୟା, ଇଷ୍ଟ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥିତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଏବଂ ସୋଭିଏତ ସଂଘର ସମାପ୍ତି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା।
ଉତ୍ତର:
ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘ, ଯାହାକୁ ଇଉରୋପୀୟ ସାମ୍ବାଦିକ ସଂଗଠନ (European Economic Community - EEC) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ, ରୋମ ସମ୍ମିଳନୀ (Rome Treaties) ଆଧାରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମ୍ମିଳନୀ ୧୯୬୨ରେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ରେ ସ୍ଥାପିତ ହେଲା, ଏବଂ ସେହି ସମୟରେ ଚାରିଟି ମୁଖ୍ୟ ଦେଶ—ବେଲଜିୟମ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ଏବଂ ଇଟାଲୀ—ଏହାର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ।
ଏହି ଚୁକ୍ତିର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା:
-
ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ସହଯୋଗ:
ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶମାନେ ସାଧାରଣ ବାଣିଜ୍ୟ ସେବା ଏବଂ ସାମରିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ସହଯୋଗ କରି, ଏହା ଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ସୁଦୃଢ କରିବାକୁ ଚାହାଁଥିଲେ। -
ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ଏବଂ ବ୍ୟାପାରିକ ନୀତି:
ଏହି ଚୁକ୍ତିର ଅନ୍ତର୍ଗତ, ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଆର୍ଥିକ ସଂଗଠନ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ଯାହାକି ସେମାନଙ୍କର ଶାସନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା।
ସେହି ସମୟରେ, ୧୯୬୨ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ଏହି ଇଉରୋପୀୟ ସାମ୍ବାଦିକ ସଂଗଠନ ପରେ ଆହେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି, ଯାହାକି ୧୯୯୪ରେ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘ (European Union - EU) ର ରୂପରେ ବିକସିତ ହୋଇଥିଲା।
ଉତ୍ତର:
ଆଜସ ରାଜିନାମା (AGREEMENT ON SECURITY AND COOPERATION IN EUROPE) ବୋଲି ଅନୁସୂଚୀତ କରାଯାଇଥିବା ଏହି ସମ୍ମିଳନୀ ୧୯୮୩ରେ ସଂପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ହେଲସିଙ୍କି ସମ୍ମିଳନୀ (Helsinki Final Act) ବି କୁହାଯାଏ। ଏହି ଅନୁସୂଚୀକୁ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଗଠନ ସାହାଯ୍ୟରେ 35 ଦେଶର ଏକତ୍ରିତ ସମ୍ମିଳନୀ ଥିଲା।
ଆଜସ ରାଜିନାମା ଏହି ପ୍ରକାର ରହିଥିଲା:
-
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସୁରକ୍ଷା:
-
ଏହି ରାଜିନାମା ଅନ୍ତର୍ଗତ, ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶମାନେ ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାପନ ଏବଂ ସାଧାରଣ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ସଂକଳ୍ପ କରିଥିଲେ। ସେହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁରକ୍ଷା ଓ ଶାନ୍ତି ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାପନ ହେବା ଥିଲା।
-
-
ଉନ୍ନତି କରିବା ଯୋଜନା:
-
ଏହି ଚୁକ୍ତି ଉପରେ ସେମାନେ ସମାଜିକ ଏବଂ ସାମ୍ବାଦିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ, ସେଥିରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ବାଦିକ ସହଯୋଗ, ସୁରକ୍ଷା ତଥା ଆର୍ଥିକ ସହଯୋଗ କିଛି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଘଟିଥିଲେ।
-
-
ଏଥରେ ସାମିଲ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡିକର ସମସ୍ତ ଆଲୋଚନା:
-
ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରଧାନତଃ ଏକ ସାମ୍ବାଦିକ ଆଲୋଚନା ଓ ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାନ୍ତରାଳ ସମ୍ବିଧାନରେ ସେମାନେ ସମ୍ମିଳିତ ଥିଲେ।
-
ଉତ୍ତର: ଦକ୍ଷିଣପୂର୍ବ ଏସିଆ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ (SEATO) ର ପରିସମାପ୍ତି ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ଘଟିଥିଲା। ଏହି ସଂଗଠନ ୧୯୮୦ରେ ତାରିକ ସହିତ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ପ୍ରଧାନତଃ ଏସିଆ ରେ ଚିନ୍ ର ବିସ୍ତାର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ଗଠିତ ଥିଲା।
SEATO ର ପରିସମାପ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କିଛି କାରଣ:
-
ପ୍ରସାର ଓ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ଶକ୍ତି:
-
SEATO ର ସମୟରେ ଯେଉଁ ଦେଶମାନେ ଏହାର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ, ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ସମସ୍ତ ବୈଦେଶିକ ଚୁକ୍ତି ଏବଂ ସମ୍ବିଧାନଗୁଡିକରେ ସାମିଲ ଥିଲେ। ଯଦିଓ ସେଗୁଡିକର ଯଥାର୍ଥ ସମର୍ଥନ କମ୍ ହେଉଛି, ପ୍ରଧାନ ସମସ୍ୟାଗୁଡିକ ଏହି ସଂଗଠନକୁ ଅସ୍ଥିର କରିଦେଇଥିଲା।
-
-
ସଦସ୍ୟ ଦେଶଗୁଡିକର ଆନ୍ତର୍ଗତ ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଦିଲ୍ଲିପିଗୁଡିକ:
-
SEATO ରେ ଅନେକ ସଦସ୍ୟ ଦେଶ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ସହଯୋଗରେ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଏବଂ ସମ୍ବାଦିକ ଆଲୋଚନାରେ ଅନୁସୂଚୀତ ନହେଉଥିଲେ। ଏହା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ପରେ, ପ୍ରତିଦିନ କ୍ଷୟ ପାଇଥିଲା।
-
-
ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ଥିତି ଏବଂ ସଂଘର ତିକା:
-
ଏହି ସଂଗଠନ ସ୍ଥାୟୀ ସ୍ଥିତିକୁ ତିକା କରିପାରିବା ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସଦସ୍ୟ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଶ୍ନାତ୍ମକ ପରିସ୍ଥିତିଗୁଡିକର ନିରାକରଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନ ହେଉଥିଲା।
-
ପରିସମାପ୍ତି:
SEATO ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କ୍ଷୟ ଦେଖାଯାଇଥିଲା ଓ ୧୯୯୬ରେ ଏହାର ସମାପ୍ତି ଘଟିଲା, ବାହାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଓ ସାମରିକ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସମସ୍ୟାଗୁଡିକର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଅସ୍ଥିର କରିଥିଲେ।
(ଘ) କେଉଁ ଦେଶଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ “ ବାଗ୍ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତି ” ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
"ବାଗ୍ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତି" (Baghdad Pact) ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ବାଗ୍ଦାଦ୍ (ଇରାକ୍) ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ କରିଥିବା ଦେଶଗୁଡିକର ତାଲିକା ହେଲା:
-
ତୁର୍କି
-
ଇରାକ୍
-
ଇରାନ
-
ପାକିସ୍ତାନ
-
ୟୁକେ (ବୃଟେନ)
ଏହି ସମ୍ମିଳନୀର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସେମାନେ ସାମରିକ ସହଯୋଗ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ସ୍ଥାପିତ କରିବାରେ ସହଯୋଗ କରିବାଥିଲେ, ବିଶେଷକରି ସୋବିଏଟ୍ ବିଶ୍ୱସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ସେରାନ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷାକୁ ବ୍ୟାଧିତ କରାଯିବାରୁ ସାମରିକ ସଂଗଠନ ଗଠିତ କରାଯାଇଥିଲା।
ଏହି ଚୁକ୍ତି ସହଯୋଗ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଇରାକ୍ ଏହାର ସଦସ୍ୟତା ଛାଡ଼ିଦେଲା, ଏବଂ ପରେ ଚୁକ୍ତିର ଗତିବିଧି କ୍ଷୟ ହୋଇଗଲା।
(ଡ) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ କେବେ ଓ କିପରି ଗଠିତ ହୋଇଥୁଲା ?
ଉତ୍ତର:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ (Central Treaty Organization - CENTO) ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଇରାକ୍ ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ପ୍ରଥମେ "ବାଗ୍ଦାଦ୍ ପ୍ୟାକ୍ଟ" (Baghdad Pact) ବୋଲି କୁହାଯାଏ, ଯାହା ପରେ ଏହାକୁ "ସେଣ୍ଟୋ" ରୂପେ ପରିଚିତ କରାଯାଇଥିଲା।
CENTO ର ସଦସ୍ୟ ଦେଶଗୁଡିକ:
-
ଇରାକ୍
-
ପାକିସ୍ତାନ
-
ତୁର୍କୀ
-
ବୃଟେନ (UK)
-
ଅମେରିକା (USA)
-
ଇରାନ (ଏହି ଦେଶ ସେହି ସମୟରେ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଇରାନ ଏହାର ସଦସ୍ୟତା ରଦ୍ଦ କରିଦେଲା ଏବଂ 1979 ରେ ଇରାନର ଇସ୍ଲାମିକ ବିସ୍ଵରାଜ କାରଣରୁ ଏହାର ସଦସ୍ୟତା ଶେଷ ହୋଇଗଲା।)
CENTO ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ:
-
ସାମରିକ ସୁରକ୍ଷା:
ଏହି ଚୁକ୍ତି ଉପରେ ସେମାନେ ସାମରିକ ଆଧାରରେ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠାପନ କରିବା ପାଇଁ ସଂକଳ୍ପିତ ହୋଇଥିଲେ। ବିଶେଷକରି ସୋବିଏଟ୍ ବିଶ୍ୱସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରଭାବ ରୋକିବାକୁ ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରଖିଥିଲା। -
ସମ୍ବିଧାନିକ ସହଯୋଗ:
ସେମାନେ ଆଲୋଚନା କରିବା, ସାମ୍ବାଦିକ ଏବଂ ପ୍ରବଳ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ସହଯୋଗ କରିଥିଲେ, ଯାହା ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ସାଧାରଣ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଦୃଢ କରିଥିଲା।
ପରିସମାପ୍ତି:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ 1979 ମସିହାରେ ସମାପ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା, ଯାହାର ପ୍ରধান କାରଣ ଥିଲା ଇରାନର ଇସ୍ଲାମିକ ବିସ୍ଵରାଜ ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଗତିବିଧିକୁ ସେମାନେ ଅସ୍ଥିର ହେଉଥିଲେ।
(ଚ) ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଉତ୍ତର:
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି (Warsaw Pact) କିମ୍ବା ବର୍ଷା ଚୁକ୍ତି ଏକ ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ ଥିଲା, ଯାହା ୧୯୮୮ରେ ବ୍ୟୁରୋପୀୟ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ (Soviet Bloc) ଦେଶମାନେ ଗଠିତ କରିଥିଲେ। ଏହି ସଂଗଠନଟି ସୋଭିଏଟ୍ ବିଶ୍ୱସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ତାହାର ସହଯୋଗୀ ଦେଶମାନେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ସମୟରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ଏହି ସଂଗଠନର ନିମ୍ନଲିଖିତ ଗୁଣ ଥିଲା:
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି (Warsaw Pact) ଗଠନ:
-
ସ୍ଥାପନ:
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି ୧୯୪୯ରେ ପୋଲ୍ୟାଣ୍ଡର ୱାର୍ସ ସମ୍ମିଳନୀ (Warsaw Treaty Organization) ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। -
ସଦସ୍ୟ ଦେଶଗୁଡିକ:
ଏହି ସଂଗଠନର ସଦସ୍ୟ ଦେଶଗୁଡିକ ସେହି ସମୟରେ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ, ପୋଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ହଙ୍ଗେରୀ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ, ଏସ୍ଟୋନିଆ, ଲତ୍ଭିଆ, ଲିଥୁଆନିଆ, ବଲଗାରିଆ, ରୋମାନିଆ, ଆଲ୍ବାନିଆ (ଏହା 1960 ସେ ସେ ସମୟରେ ଆଲ୍ବାନିଆ ସଦସ୍ୟତା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଛାଡ଼ିଦେଲା)।
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତିର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ:
-
ସାମରିକ ସହଯୋଗ:
ବିଶେଷକରି ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସୋଭିଏଟ୍ ବିଶ୍ୱସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଦେଶମାନେ ମଧ୍ୟରେ ସୁରକ୍ଷାକୁ ବଢ଼ାଇବା ଓ ସାମରିକ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ଏହି ସଂଗଠନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା। -
ସାମିଲ ସେନା ଶକ୍ତି:
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି ଏହାକୁ ଏକ ସାମରିକ ସଂଗଠନରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା, ଯାହା ଅନ୍ତର୍ଗତ ସଦସ୍ୟ ଦେଶମାନେ ସାମିଲ ସେନା ଶକ୍ତି ପ୍ରସାର କରିଥିଲେ।
ପରିସମାପ୍ତି:
-
୧୯୯୧ରେ ପରିସମାପ୍ତି:
ଏହି ସଂଗଠନ ୧୯୯୧ରେ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଗଠନ ଏବଂ ତାର ସମର୍ଥକ ଦେଶମାନେ ତାଙ୍କର ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସଂଘର ଅନ୍ତ କରିବା ପରେ ଅବସାନ ପାଇଛି, ଏବଂ ଏହି ସଂଗଠନ ଅନୁସୂଚୀତ କରାଯାଇଥିଲା।
(ଛ) ଦେତା କ'ଣ ?
ଉତ୍ତର:
ଦେତା (Détente) ହେଉଛି ଏକ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ୱ, ଯାହା ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ବିଶ୍ୱ ପଦାଧିକାରୀ ଦେଶମାନେ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ସହଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ଏହା ପ୍ରଥମେ ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ (USSR) ମଧ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ତଣା-ତଣି ବଢ଼ିବା ପରେ, ଏକ ପ୍ରକାର ରାଜନୈତିକ ପଦକ୍ଷେପରୂପେ ମନ୍ଥନ କରାଯାଇଥିଲା।
ଦେତା ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଶାନ୍ତି:
-
ସମ୍ବାଦ ଏବଂ ସହଯୋଗ:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଶିଖର ଦିନରେ, ଦେତା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ମଧ୍ୟରେ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଆଲୋଚନା କରିବା, ସେମାନେ ଏକ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସହଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ସମ୍ମତ ହେଲେ। -
ବିଶ୍ୱ ରାଜନୈତିକ ସାମନ୍ୱୟ:
ଏହି ସମୟରେ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଦେଶମାନେ ସମ୍ବାଦ ଓ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସହଯୋଗ ସଂସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ବିଶ୍ୱରେ ଧୀରେ-ଧୀରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଅଶାନ୍ତିକୁ କମ୍ କରିବା।
ସମୟ ଓ ପ୍ରଧାନ ଚଳାଚଳ:
-
୧୯୭୦-୯୦ର ଦେତା ସମୟ:
୧୯୭୦ର ଦଶକରେ କୁବା କ୍ରାଇସିସ ଏବଂ ଇନ୍ଡୋ-ପାକିସ୍ତାନୀ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ନୂତନ ସେପ୍ଟିକ୍ସ ବଢ଼ିବା ପରେ, ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଧିକ ସଂକ୍ରାନ୍ତ ହେଲା। -
ସମ୍ବିଧାନିକ ଚୁକ୍ତି:
୧୯୭୭ରେ SALT (Strategic Arms Limitation Talks) ଓ Helsinki Accords ମଧ୍ୟରେ ସେମାନେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ସେମିନାର ଓ ବିକଳ୍ପ ଚୁକ୍ତି ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ।
ସମାପ୍ତି:
ଦେତା ପ୍ରକ୍ରିୟା ୧୯୯୮ରେ ଆଲଗାଇ ହୋଇଗଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘର ଧୀରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିସ୍ମୃତି ହେବା ଓ ପରେ ବିଭିନ୍ନ ସଂକଟ ଆସିଲା।
(ଜ) ଦେତା ସମୟରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ଦେତା ସମୟରେ (୧୯୭୦ ରୁ ୧୯୯୦ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ), ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥିଲା, ଯାହା ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଏକ ଦିଗରୁ ସାନ୍ତ୍ୱନା ଏବଂ ଶାନ୍ତିକୁ ଆଣିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା। ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡିକର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଥିଲା ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ବଢିବା ଉପସ୍ଥିତ ଚିନ୍ତା, ଶାନ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ତଣା-ତଣି ସମାଧାନ କରିବାକୁ କେନ୍ଦ୍ରିତ ହେବା।
ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଧାନ କ୍ଷେତ୍ର:
-
ସମ୍ବାଦ ଓ ବାର୍ତ୍ତାଳାପ:
-
ଦେତା ସମୟରେ, ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମ୍ବାଦ ଏବଂ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
-
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଦିନରେ ଉପସ୍ଥିତ ତଣା-ତଣିର ଭାବକୁ କମେଇବା ପାଇଁ, ଏହି ଦୁଇ ଦେଶ ପ୍ରଥମେ ସମ୍ବାଦ ଏବଂ ସହଯୋଗକୁ ବଢ଼ାଇବାରେ ରୁଚି ଦେଖାଇଥିଲେ।
-
-
ସ୍ଟ୍ରାଟେଜିକ୍ ଆର୍ମସ ଲିମିଟେସନ୍ ଚୁକ୍ତି (SALT):
-
SALT I (୧୯୭୲-୯୭୪) ଏବଂ SALT II (୧୯୭୬-୯୯) ଚୁକ୍ତି ଏହି ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସାମରିକ ଆସ୍ତିତ୍ୱ କମେଇବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରଧାନ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା। ଏହି ଚୁକ୍ତିଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ପରমাণୁ ଶକ୍ତି ର ପରିମାଣ କମାଇବା, ଏବଂ ନୂତନ ଆଘାତ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଥିଲା।
-
-
ହେଲସିଙ୍କି ସମ୍ମିଳନୀ (1975):
-
ହେଲସିଙ୍କି ସମ୍ମିଳନୀ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ମିଳନୀ ଥିଲା, ଯାହା ଅମେରିକା, ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଓ ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।
-
ଏହି ସମ୍ମିଳନୀର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଇଉରୋପୀୟ ସମ୍ବନ୍ଧ ଓ ମାନବ ଅଧିକାର ଆଧାରିତ ସଂସ୍ଥାପନ କରିବା।
-
-
ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଏବଂ ବାର୍ତ୍ତାଳାପରେ ସଂକୋଚନ:
-
ଦେତା ସମୟରେ ଯଦିଓ ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଏକ ଶାନ୍ତିକର ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ନୀତିଗୁଡିକରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ସ୍ୱାଧୀନ ରାଜନୈତିକ ନୀତିଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ସଂକୋଚିତ ଥିଲେ।
-
-
ପ୍ରକୃତ ସମ୍ପର୍କରେ ବିପରୀତତା:
-
ଦେତା ସମୟରେ ଏହି ସମ୍ପର୍କ ସହଯୋଗୀ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଚାଲିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ଚାଲିଥିବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଂକୋଚିତ ରହିଥିଲା।
-
ସାରାଂଶ:
ଦେତା ସମୟରେ, ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ସମ୍ପର୍କରେ ଉଚ୍ଚ ସ୍ତରରେ ସମ୍ବାଦ ଏବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲେ, ଯାହା ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ତଣା-ତଣି କମାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା। ତେବେ ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଶାନ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟା ହେଲେ ମଧ୍ୟ, ପରିଣାମ ସ୍ୱରୂପ ସମୟରେ ନୂତନ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ସମ୍ପର୍କୀୟ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ଅଛି।
(ଝ) ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କଣ ?
ଉତ୍ତର:
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ (New Cold War) ଏକ ସାଧାରଣ ଶବ୍ଦ ଯାହା ବିଶ୍ୱରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଚୀନ୍, ରୁସିଆ ଯା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଶ୍ୱ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ପରିସ୍ଥିତିକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା "ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ" ର ନୂତନ ଆକୃତି ଅଟେ, ଯାହାର ମୁଖ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ନିଜର ସାମରିକ ବଳ, ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା, ରାଜନୈତିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ବିକସିତ ହୋଇଛି।
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ:
-
ଚୀନ୍ ବିରୋଧୀତା:
ୟୁନାଇଟେଡ୍ ଷ୍ଟେଟ୍ସ ଓ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ତଣା-ତଣି, ଚାଇନାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ୟୁନାଇଟେଡ୍ ଷ୍ଟେଟ୍ସ ଏବଂ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପନ, ତ୍ରାନସପରେଣ୍ଟ ଏବଂ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧାକୁ ନେଇ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। -
ରୁସିଆ (ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘର ତ୍ୟାଗ ପରେ):
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଯେଉଁଥିରେ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ତଣା-ତଣି ବିକସିତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ପରେ ରୁସିଆ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମ ଦେଶମାନେ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଶୁରୁ କରିଥିଲେ। -
ନୂତନ ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ଓ ଗ୍ରାନ୍ଡ ସ୍ଟ୍ରାଟେଜି:
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ, ଦେଶମାନେ ନୂତନ ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ପାଇଁ ଆଲୋଚନା କରୁଥିଲେ, ଯାହା ଏକ ସାମରିକ ସଂକଟ ଏବଂ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧାକୁ ବଢ଼ାଇଥିଲା। -
ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିକାଲ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା:
ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ସହଯୋଗର ଅନ୍ତର୍ଗତ, ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିକାଲ ଶକ୍ତି ଅଧିକ ସାମରିକ ନୂତନ ଆକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା।
ଉଦାହରଣ:
-
ଚୀନ୍-ଅମେରିକା ସମ୍ପର୍କ:
ଆପଣ ଦେଖିପାରିବେ ଯେ ଚୀନ୍ ଓ ଅମେରିକାର ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଉଦାହରଣରେ ଏହି ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଦ୍ୱାରା ସାମରିକ ଏବଂ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି।
ସାରାଂଶ:
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରାଚୀନ ସିନ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରତି ଏକ ନୂତନ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା, ଯାହା ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ସହଯୋଗ ଓ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା।
(ଞ) ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ କି' ତାରତମ୍ୟ ଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ (ଅଥବା "ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ" ୧୯୪୫-୧୯୯୧ ମଧ୍ୟରେ) ମଧ୍ୟରେ କିଛି ମୁଖ୍ୟ ତାରତମ୍ୟ ଥିଲା। ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଭିନ୍ନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ, ରାଜନୈତିକ, ସାମରିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତିକୁ ଏକାଠି କରିଥିଲେ।
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ (1945-1991) ଏବଂ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ (1990 ପରେ) ମଧ୍ୟରେ ତାରତମ୍ୟ:
-
ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ନୀତି:
-
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ଏହି ସମୟରେ, ଅମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ମଧ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିତ ଥିଲା। ସେମାନେ ଏକ-ଅନ୍ୟକୁ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପିତ କରିଥିଲେ, ଯାହାର ଫଳସ୍ୱରୂପ ପୃଥିବୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଦ୍ବିଧା ପ୍ରଦାନ ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା। -
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ବର୍ତ୍ତମାନ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଆଧୁନିକ ସାମରିକ ଶକ୍ତି ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କରେ ସାଧାରଣ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା କରୁଛି। ଏହି ସମୟରେ ଚୀନ୍, ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶମାନେ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଶ୍ୱ ଶକ୍ତିଗୁଡିକ ପାଇଁ ନୂତନ ଚାଲେଞ୍ଜ ଓ ରାଜନୈତିକ ଯୋଜନା ଦେଖାଯାଇଛି।
-
-
ସାମରିକ ତଣା-ତଣି:
-
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଓ ଅମେରିକାର ମଧ୍ୟରେ ସାମରିକ ଦୂରତା ବଢ଼ିଥିଲା। ପ୍ରାକ୍ ପୁରାତନ ସମୟରେ, ପ୍ରାଧାନିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ପ୍ରତିଷ୍ଠାପନା ଓ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା ପ୍ରତିଷ୍ଠାପନ କରିବା। -
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ଏହାରେ ମୁଖ୍ୟ ତଣା-ତଣି ଏବଂ ସାମରିକ ସମ୍ପର୍କଗୁଡିକ ସେହିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶକ୍ତି ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ବିକଶିତ ହୋଇଛି। ବିଶେଷକରି, ଚୀନ୍ ଓ ରୁସିଆ ସହିତ ଅମେରିକାର ସମ୍ପର୍କ ଏକ ପ୍ରଧାନ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧାକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
-
-
ସାଧାରଣ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା:
-
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ, ସାମରିକ ଓ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶକ୍ତିମାନେ ଏକ-ଅନ୍ୟଙ୍କୁ ସେନା, ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଏବଂ ସାଧାରଣ ଶକ୍ତିରେ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା କରୁଥିଲେ। -
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ବର୍ତ୍ତମାନ, ଯଦିଓ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧା ଅଛି, ତଥାପି ସାଧାରଣ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ରାଜନୈତିକ ତଣା-ତଣି କମାଇବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା ହେଉଛି।
-
-
ଭୂଗୋଳିକ ରାଜନୀତି:
-
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ବିଶ୍ୱରେ ଦ୍ବିଧା ବିକାଶ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପଶ୍ଚିମ ଶକ୍ତି ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘର ବିରୋଧରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମ୍ପର୍କ ବଢ଼ିଥିଲା। -
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ:
ଏହି ସମୟରେ, ବିଶ୍ୱରେ ଅନେକ ନୂତନ ଚାଲେଞ୍ଜ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଚୁକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି, ଯାହାରେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶକ୍ତି ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ସମ୍ପର୍କ ସେଟିଂ ହୋଇଛି।
-
ସାରାଂଶ:
ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ସମୟ ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଆଧାରରେ ଭିନ୍ନତା ଥିଲା। ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଏକ ଦ୍ୱିଧା ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଦର୍ଶାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଦୁଇ ବୃହତ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଗମ୍ଭୀର ରାଜନୈତିକ ତଣା-ତଣି ଥିଲା, ବେଳେବେଳେ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଆଲୋଚନା ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶକ୍ତି ସେମାନଙ୍କର ରାଜନୈତିକ ପଦକ୍ଷେପରେ ଅନୁସରଣ କରୁଛି।
୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ପୃଥିବୀ କେଉଁ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ପୃଥିବୀ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା:
-
ପଶ୍ଚିମ ଶକ୍ତି ଗୋଷ୍ଠୀ (Western Bloc):
-
ନେତୃତ୍ୱ: ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର (USA)
-
ସାମ୍ରିକ ଚୁକ୍ତି: NATO (North Atlantic Treaty Organization)
-
ସାମ୍ରିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ନୀତି: ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀ ଆମେରିକାର ନେତୃତ୍ୱରେ ଗଠିତ ଥିଲା ଓ ପ୍ରଧାନତଃ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘର ପ୍ରଭାବକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲା। ସେମାନେ ଏକ ଲିବେରାଲ୍ ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ରିକ ନୀତିରେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ।
-
-
ପୂର୍ବୀୟ ଶକ୍ତି ଗୋଷ୍ଠୀ (Eastern Bloc):
-
ନେତୃତ୍ୱ: ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ (USSR)
-
ସାମ୍ରିକ ଚୁକ୍ତି: Warsaw Pact
-
ସାମ୍ରିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ନୀତି: ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଉଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସମାଜବାଦୀ ଦେଶଗୁଡିକୁ ସମିଳିତ କରାଯାଇଥିଲା। ସେମାନେ ଏକ କମ୍ୟୁନିସ୍ଟ ନୀତିରେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘର ପ୍ରଭାବ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ।
-
ସାରାଂଶ:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ପୃଥିବୀ ସଂସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ପଶ୍ଚିମ ଶକ୍ତି ଗୋଷ୍ଠୀ (USA, NATO, ଆଧାରିତ) ଓ ପୂର୍ବୀୟ ଶକ୍ତି ଗୋଷ୍ଠୀ (USSR, Warsaw Pact, ଆଧାରିତ) ମଧ୍ୟରେ। ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀ ସାମ୍ରିକ, ଆର୍ଥିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ତଣା-ତଣିରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।
(ଖ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କିପରି ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ?ଉତ୍ତର:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କିପରି ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା, ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ, ଆମେ ଏହି ସମୟର ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତିକୁ ଅନ୍ୱେଷଣ କରିବାକୁ ଯାଉଛୁ:
-
ସାମ୍ରିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତିରେ ବଦଳ:
-
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସାମ୍ରିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଓ ସାଧାରଣ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରମୁଖ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ଅଣୁ ବମ୍ବ ଓ ଗାଇଡେଡ୍ ମିସାଇଲ ଯେପରିକି ନୂତନ ତାକତ ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ସାମରିକ ଯୁଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିକାଲ ଇନୋଭେସନ୍ (ନୂତନ ଉଦ୍ଭାବନ) ବହୁତ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା।
-
-
ଇନ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ ଏବଂ ସ୍ପାୟିଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତି:
-
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସ୍ପାୟିଂ (ଗୋପନାଧିକାର ଚାଲିଥିବା ସୂଚନା ଚାଲିଥିବା ଯୁଦ୍ଧ) ଓ ଇନ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା। ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଧୀ ପ୍ରଦାନ ଓ ଶତ୍ର ଶକ୍ତିକୁ ଗୋପନ ଭାବରେ ସମ୍ପର୍କ କରିବା ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଏବଂ ସାମ୍ରିକ ଆଧୁନିକତା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା।
-
-
ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଅଧିକାର:
-
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତିକୁ ଅନ୍ୱେଷଣ କରିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି, ଡିଜିଟାଲ ତନ୍ତ୍ର, ସାଟେଲାଇଟ୍ ପ୍ରଯୁକ୍ତି, ଏବଂ ସାମ୍ରିକ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିରେ ଉନ୍ନତି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
-
-
ଆର୍ଥିକ ତନ୍ତ୍ର ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥା:
-
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଗତି ଦେଖାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଅନେକ ଦେଶମାନେ ସାଧାରଣ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ଏବଂ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ସାମରିକ ତନ୍ତ୍ରକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ।
-
-
ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା:
-
ସ୍ପାୟିଂ, ଗୋପନାଧିକାର, ଏବଂ ସୂଚନା ସଂଗ୍ରହରେ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ପ୍ରସାର କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ସାଧାରଣ ଯୁଦ୍ଧ ଆଧାରିତ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଧୀରେ ଅପସାରିତ କରି, ଏକ ନୂତନ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିକାଲ ଆଧାରିତ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା।
-
ସାରାଂଶ:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ସାମ୍ରିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି, ସ୍ପାୟିଂ, ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି, ଏବଂ ସାମ୍ରିକ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ଉନ୍ନତି ଯୁଦ୍ଧକୁ ଏକ ନୂତନ ଆଧାର ଦେଇଥିଲା।
(ଗ) ଉତ୍ତର ଆଟ୍ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ କେବେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ଉତ୍ତର ଆଟ୍ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ (NATO) ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ୧୯୪୮ ମସିହାରେ, ଏବଂ ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ବିତ ହେଲା। NATO ର ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହେବାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଓ ପୂର୍ବୀୟ ବ୍ଲକ ର ସାମ୍ରିକ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ର ନିକଟରେ ପଶ୍ଚିମ ଦେଶଗୁଡିକର ସୁରକ୍ଷା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା।
(ଘ) କେବେ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ନିମନ୍ତେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା (cooperation) ନିମନ୍ତେ ଲଣ୍ଡନ ଠାରେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀର ଆୟୋଜନ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ସମ୍ମିଳନୀକୁ "ଲଣ୍ଡନ କନଫରେନ୍ସ" ବୋଲି ଜଣାଯାଏ।
ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପରେ ସାମ୍ରିକ ସହଯୋଗ ଓ ଆର୍ଥିକ ସମିତିକରଣ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା, ଯାହାକି ପରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ସମ୍ମତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରାଯାଇଥିଲା।
(ଡ) କେଉଁସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ଜସ୍ ରାଜିନାମା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ଆନ୍ଜସ୍ ରାଜିନାମା (Anglo-Japanese Agreement) ୧୯୦୳ ମସିହାରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଚୁକ୍ତି ବ୍ରିଟେନ ଓ ଜାପାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା।
ଆନ୍ଜସ୍ ରାଜିନାମାର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ:
-
ଏହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ବ୍ରିଟେନ ଓ ଜାପାନ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ରିକ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ସହଯୋଗ ନିମନ୍ତେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀ ସ୍ଥାପିତ କରିବା।
-
ଏହି ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ, ଜାପାନ ଏହାର ଏସିଆ ବ୍ଲକକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାର ପାଇଁ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲା, ଏବଂ ବ୍ରିଟେନ ଏସିଆରେ ଜାପାନର ସ୍ଥିତି ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା।
ସାରାଂଶ:
ବ୍ରିଟେନ ଓ ଜାପାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ଆନ୍ଜସ୍ ରାଜିନାମା ୧୯୦୩ ମସିହାରେ ଦ୍ବୀପସମୂହ ଓ ଆଉ କିଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲା।
(ଚ) ବାଗ୍ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତିର ପରବର୍ଷିତ ନାମ କ'ଣ ?
ଉତ୍ତର:
ବାଗ୍ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତିର ପରବର୍ତ୍ତୀତ ନାମ "ସେଣ୍ଟୋ" (CENTO) ଥିଲା।
CENTO କିମ୍ବା Central Treaty Organization ଏକ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଗଠିତ ସାମ୍ରିକ ସଂଗଠନ ଥିଲା, ଯାହା ପ୍ରାଥମିକ ଭାବରେ ଇରାକ୍, ଇରାନ୍, ତୁର୍କି, ବ୍ରିଟେନ, ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିଲା।
ବାଗ୍ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତି ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ୧୯୫୧ ମସିହାରେ ଏହା ଚେନ୍ଜ୍ ହୋଇ CENTO ର ରୂପ ନେଲା।
(ଛ) ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉତ୍ତର:
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି (Warsaw Pact) ୧୯୫ ମସିହାରେ ୱାର୍ସା (Warsaw) ରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା।
ଏହି ସଂଗଠନ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ଓ ତାହାର ସହଯୋଗୀ ଦେଶମାନେ ଦ୍ୱାରା ସାମ୍ରିକ ଚୁକ୍ତି ଭାବେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ପ୍ରଧାନତଃ ପୂର୍ବୀୟ ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶଗୁଡିକକୁ ସାମିଲ କରିଥିଲା।
ୱାର୍ସ ଚୁକ୍ତି ର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା, ଏହି ଦେଶଗୁଡିକୁ ସୋଭିଏଟ୍ ସଂଘ ତଳେ ଏକତ୍ରିତ ରଖିବା ଏବଂ ପଶ୍ଚିମ ଦେଶଗୁଡିକର ଆକ୍ରମଣ ରୋକିବା।
(ଜ) କେଉଁ ମସିହାରେ ଦେତାର ସହସା ଅବସାନ ଘଟିଲା ?
ଉତ୍ତର:ଦେତାର ସହସା ଅବସାନ ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ଘଟିଲା।
ଏହି ସମୟରେ, ଦେତା (DETA) ର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷେତ୍ର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କରେ ବଦଳ ଆସିଥିଲା ଓ ଏହି ଚୁକ୍ତି ନିଷ୍କ୍ରିୟ ହୋଇଗଲା।
(ଝ) ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚେଭ୍ କେବେ ସୋଭିଏତ୍ ପଲିଟିବ୍ୟୁରୋର ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ ହେଲେ ?
ଉତ୍ତର:
ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚେଭ୍ ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ପଲିଟିବ୍ୟୁରୋର ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ (General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union) ହେଲେ।
ଗୋର୍ବାଚେଭ୍ ଏହି ଅବଧିରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ନେତୃତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସାମ୍ରିକ, ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲେ।
(B) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ହେଲାବୋଲି କେଉଁ ଦୁଇ ଜଣ ଘୋଷଣା କଲେ ?
ଉତ୍ତର:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ହେଲାବୋଲି ରାଜିବ ଗାନ୍ଧୀ (ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ) ଓ ଜନ୍ କେନେଡି (ଏମେରିକାର ପ୍ରେସିଡେଣ୍ଟ) ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଏହି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ।
ଏହି ସମୟରେ, ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଓ ଏକତ୍ରିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱସ୍ଥିତ ଶାନ୍ତି ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପନା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ସମ୍ପାଦିତ ହେଲା ||
