► অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ:
১। 'Space' শব্দৰ অৰ্থ কি?
উত্তৰ: 'Space' শব্দৰ অৰ্থ প্ৰসাৰ, ব্যপ্তি, আকাশ, মহাকাশ ইত্যাদি।
২। ভূগোল বিজ্ঞানত 'Space' শব্দটো কি অৰ্থত ব্যৱহাৰ কৰা হয়?
উত্তৰঃ ভূগোল বিজ্ঞানত 'Space' শব্দটো ঠাই বুজাবলৈও ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
৩। ঠাই মানে কি?
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ উপৰিভাগত থকা, মানুহ, উদ্ভিদ, প্রাণীয়ে কাৰ্য কৰি থাকিব পৰা স্থানবোৰকে ঠাই বোলে।
৪। ভৌগোলিক স্থান কি?
উত্তৰ: পৃথিৱীৰ উপৰিভাগত থকা স্থানকে ভৌগোলিক স্থান বোলে।
► চমু প্রশ্নোত্তৰ:
১। স্থানিক শব্দটোৰ বুৎপত্তি সম্পর্কে লিখা।
উত্তৰঃ "স্থানিক" শব্দটো সংস্কৃত "স্থান" (śt́hāna) শব্দৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে "স্থান" বা "অৱস্থান" এই শব্দটোৱে স্থান বা স্থানীয়তাক বুজায়।
ইংৰাজী "spatial" শব্দটোও এই শব্দটোৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে, যাৰ অৰ্থ স্থান বা স্থানীয়। "স্থানীয়" শব্দটো মূলতঃ ভূগোল, ভূ-স্থানীয়, আৰু আঞ্চলিক পৰিকল্পনাৰ প্ৰসংগত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
স্থানীয় বৈশিষ্ট্য, ব্যৱস্থা আৰু সম্পৰ্ক বৰ্ণনা কৰিবলৈ জ্ঞানৰ বিভিন্ন শাখাত স্থানীয় শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উদাহৰণ স্বৰূপে ভূগোলত স্থানীয় বিশ্লেষণ হৈছে স্থানীয় বৈশিষ্ট্য আৰু পৰিস্থিতিৰ অধ্যয়ন।
সামৰণিত ক'বলৈ গ'লে "স্থানিক" শব্দটোৱে মূলতঃ স্থানৰ বিভিন্ন দিশ আৰু বৈশিষ্ট্যক বুজায়।
২। স্থানৰ সংজ্ঞা আগবঢ়োবা।
উত্তৰঃ স্থান শব্দৰ অৰ্থ হ’ল কোনো বস্তু, ব্যক্তি বা পৰিঘটনা থকা বিশেষ ঠাই। ভূগোলৰ ক্ষেত্ৰত ই এক বিশেষ ভৌগোলিক অৱস্থানক বুজায়, যিটো পৃথিৱীৰ বিভিন্ন বৈশিষ্ট্য, সংস্কৃতি আৰু ইতিহাসৰ সৈতে জড়িত। স্থানক বিভিন্ন দৃষ্টিকোণৰ পৰা বুজা যায়:
1. ভৌগোলিক অৱস্থান: এটা নিৰ্দিষ্ট স্থান, যাৰ একাধিক স্থানীয় বৈশিষ্ট্য থাকিব পাৰে, যেনে ভূ-প্ৰকৃতি, জলবায়ু আৰু গছ-গছনি।
2. সাংস্কৃতিক স্থানঃ অঞ্চলটোৰ মানুহৰ সংস্কৃতি, পৰম্পৰা, ৰীতি-নীতিৰ লগতো ঠাই জড়িত।
3. সামাজিক স্থানঃ স্থান হিচাপে অঞ্চলটোৰ জনসংখ্যা, সামাজিক গাঁথনি, বিভিন্ন সামাজিক সম্পৰ্কৰ প্ৰভাৱ।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে স্থান হৈছে এটা পৰিসৰ, য’ত স্থানীয় বৈশিষ্ট্য, সংস্কৃতি আৰু সামাজিক সম্পৰ্কই একেলগে গঠন কৰে।
৩। স্থান শব্দৰ বুৎপত্তি কি?
উত্তৰঃ "স্থান" শব্দটো সংস্কৃত শব্দ "স্থান" (śt́hāna) ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে "স্থান" বা "স্থান"। এই শব্দটোৱে আচলতে এটা নিৰ্দিষ্ট ঠাইক বুজায়, য’ত কোনো এটা পৰিঘটনা, বস্তু বা ব্যক্তি অৱস্থিত।
স্থানৰ উৎপত্তিৰ সংজ্ঞা বিভিন্ন ভাষাত একে ধৰণেৰে দিয়া হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ইংৰাজী "place" শব্দটো লেটিন শব্দ "platitia"ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, যাৰ অৰ্থ সমতল ভূমি বা ঠাই।
সামৰণিত ক'বলৈ গ'লে "স্থান" শব্দটোৰ উৎপত্তিয়ে স্থান, স্থান আৰু পৰিৱেশৰ প্ৰতি সৃষ্টিশীল দৃষ্টিভংগী প্ৰতিফলিত কৰে।
৪। বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা স্থানৰ (Space) ধাৰণা কি?
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা "স্পেচ"ৰ ধাৰণাটো এটা বহল আৰু জটিল বিষয়। বিভিন্ন বৈজ্ঞানিক শাখাত ইয়াৰ অৰ্থ বেলেগ বেলেগ। কিছুমান মূল দিশ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
1. পদাৰ্থ বিজ্ঞান: পদাৰ্থ বিজ্ঞানত স্থান হ’ল সেই আকাৰ য’ত বস্তুবোৰ অৱস্থিত আৰু য’ত বিভিন্ন ভৰৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া-প্ৰতিক্ৰিয়া হয়। ইয়াত স্থানক বহল তিনিমহলীয়া আকৃতি হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
2. জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান: জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানত মহাকাশৰ দ্বাৰা বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ তাৰকাৰাজ্য, গ্ৰহ, নক্ষত্ৰ আৰু অন্যান্য মহাকাশ বস্তুৰ মাজৰ দূৰত্ব আৰু সম্পৰ্ক বৰ্ণনা কৰা হয়।
3. গণিতঃ গণিতত স্থানৰ ধাৰণা হৈছে স্থানীয় বিন্দু, ৰেখা আৰু আকৃতিৰ সংমিশ্ৰণ। ভৌগোলিক স্থান আৰু জ্যামিতি সৃষ্টিৰ ভিত্তি।
4. জীৱবিজ্ঞান: জীৱবিজ্ঞানত মহাকাশৰ ধাৰণাটোৱে এটা পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ সংজ্ঞা দিয়ে, য’ত বিভিন্ন প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদ একে পৰিৱেশতে বাস কৰে।
5. স্থানীয়তা: সমাজবিজ্ঞানত স্থান বুলিলে জনসংখ্যাৰ ভৌগোলিক অৱস্থান, সংস্কৃতি আৰু সামাজিক সম্পৰ্কক বুজোৱা হয়।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা মহাকাশ হৈছে এক বহল ধাৰণা যিটো বিভিন্ন শাখাত ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু ই পৃথিৱী আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ বিভিন্ন বৈশিষ্ট্যৰ ব্যাখ্যাত সহায় কৰে।
৫। নিৰপেক্ষ স্থান বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ "নিৰপেক্ষ স্থান" য়ে এটা নিৰ্দিষ্ট স্থান বা ভৌগোলিক স্থানক বুজায় যাৰ এটা নিৰ্দিষ্ট মাত্ৰা, অৱস্থান আৰু আকাৰ থাকে। এই ধাৰণাটো বিশেষকৈ পদাৰ্থ বিজ্ঞান আৰু জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নিৰপেক্ষ স্থানৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল:
1. নিৰ্দিষ্টতা: নিৰপেক্ষ স্থানৰ এটা নিৰ্দিষ্ট স্থান, সময় আৰু আকৃতি থাকে। অৰ্থাৎ ইয়াৰ অৱস্থান সম্পূৰ্ণৰূপে হিচাপ কৰিব পৰা যায়।
2. ভৌগোলিক অৱস্থান: ভৌগোলিক অৱস্থানৰ ক্ষেত্ৰত স্থানীয় বস্তুৰ মাজৰ অৱস্থান সূচাবলৈ নিৰপেক্ষ অৱস্থান ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
3. তুলনামূলক: নিৰপেক্ষ স্থানত বস্তুবোৰ একে পৰিসৰৰ ভিতৰত থাকে, যিটো আপেক্ষিকভাৱে জুখিব পাৰি।
4. অৱস্থানঃ নিৰপেক্ষ স্থান সাধাৰণতে পৃথিৱীৰ সঠিক পৰিকল্পনা বা বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ গঠনৰ ভিতৰত থাকে।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে নিৰপেক্ষ স্থান হৈছে এক মৌলিক স্থানীয় ধাৰণা, যিটো স্পষ্টভাৱে বুজা আৰু ব্যৱহাৰ কৰা হয়, বিশেষকৈ বিজ্ঞানৰ বিভিন্ন শাখাত।
৬। ভৌগোলিক স্থান মানে কি?
উত্তৰঃ ভৌগোলিক স্থান হৈছে ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্য, পৰিৱেশ আৰু আৰ্থ-সামাজিক কাৰ্য্যকলাপৰ মিলন হোৱা এটা বিশেষ অঞ্চল বা স্থান। এই ঠাইখন ভূ-প্ৰকৃতি, জলবায়ু, উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণী, আৰু মানুহৰ বসতিৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত। ভৌগোলিক স্থানৰ পৰিসৰেও স্থানীয় সংস্কৃতি, ঐতিহ্য আৰু জনসংখ্যাৰ গঠনক প্ৰভাৱিত কৰে। ভূগোল অধ্যয়নৰ এটা মৌলিক দিশ যিয়ে স্থানীয় বৈশিষ্ট্য আৰু সীমাৰ সামগ্ৰিক ছবি গঠন কৰে। ভৌগোলিক অৱস্থানৰ ওপৰত গৱেষণাই পৰিৱেশ আৰু সমাজৰ মাজৰ আন্তঃসম্পৰ্ক বুজিবলৈ সহায় কৰে।
৭। প্রকৃত স্থান কি?
উত্তৰঃ প্রকৃত স্থান হৈছে আন স্থানৰ সৈতে সম্পৰ্কিত স্থান। ইয়াত ঠাইখনৰ অৱস্থান, বৈশিষ্ট্য আৰু স্থান বুজি পোৱা যায়। বাস্তৱ স্থান হৈছে স্থানীয় বৈশিষ্ট্য, মানৱীয় কাৰ্যকলাপ, আৰু সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱৰ সংমিশ্ৰণ। যেনে, চহৰৰ মাজমজিয়াৰ আশে-পাশে থকা অঞ্চল, কোনো এলেকাৰ ওচৰৰ নদী বা পৰ্বত। প্ৰকৃত স্থান মানে ঠাইখনৰ ইতিহাস আৰু স্থানীয়তা, যিয়ে ঠাইখনৰ গুৰুত্ব আৰু মৌলিকতাক সূচায়। ইয়াৰ গৱেষণাই মানৱ সমাজ, সংস্কৃতি আৰু পৰিৱেশৰ মাজৰ আন্তঃসম্পৰ্ক বুজিবলৈ সহায় কৰে।
৮। পৰ্য্যায় স্থান বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: "পৰ্য্যায় স্থান" বোলিলে কোনো বিশেষ স্থান বা অঞ্চলৰ পৰা হোৱা পৰিঘটনা বা কাৰ্য্যকলাপৰ বিভিন্ন পৰ্যায়ক বুজায়। এই ধাৰণাটো প্ৰায়ে সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াৰ পৰ্যায়ক্ৰমে বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
স্থানীয় উন্নয়ন, আঞ্চলিক পৰিৱৰ্তন, আৰু স্থানীয় জনসংখ্যাক মঞ্চৰ স্থানত বিবেচনা কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, এখন চহৰৰ উন্নয়নৰ পৰ্যায়ত সেই চহৰখনৰ ভৌগোলিক অৱস্থান, জনসংখ্যা আৰু সেৱাৰ প্ৰদৰ্শন সচেতনভাৱে বিশ্লেষণ কৰা হয়।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে পৰ্য্যায় স্থানৰ অৰ্থ হ’ল স্থানৰ বৈশিষ্ট্য আৰু তাত ঘটা পৰিঘটনাসমূহৰ বিশ্লেষণ।
৯। ক্রম স্থান কি?
উত্তৰঃ "ক্রম স্থান" (Sequential Space) হৈছে স্থানৰ এক ধাৰণা, য'ত একেটা স্থান বা ঘটনা সময়ৰ অনুসৰণত পৰস্পৰে যুক্ত থাকে। এই স্থানত ঘটনাবলী বা কাৰ্যকলাপৰ সঠিক পৰ্যায় আৰু সময়ৰ প্ৰভাৱৰ ভিত্তিত বিশ্লেষণ কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপ, নগৰৰ বিভিন্ন অঞ্চল আৰু সেই অঞ্চলৰ মাজত যোগাযোগ আৰু চলাচল কিদৰে ঘটে, সেয়া অধ্যয়ন কৰা হয়। ইয়াৰ মাধ্যমে স্থানীয় ঘটনাবলীৰ সম্পর্ক আৰু সঞ্চালন বুজা সহজ হয়।
১০। সম্পর্কিত স্থান বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ "সম্পৰ্কীয় স্থান" বোলিলে স্থানৰ মাজৰ আন্তঃসম্পৰ্ক আৰু পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াক বুজায়। এই ধাৰণাটোৱে ভৌগোলিক, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা ঠাইৰ সম্পৰ্ক অধ্যয়ন কৰে। আনুষংগিক স্থানসমূহৰ বিশ্লেষণে স্থানীয় বৈশিষ্ট্য, মাত্ৰা আৰু যোগাযোগৰ ক্ষেত্ৰত স্থানসমূহৰ ইটোৱে সিটোৰ ওপৰত প্ৰভাৱ বিবেচনা কৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, চহৰ এখনৰ বিভিন্ন অঞ্চলৰ মাজত মানুহৰ চলাচল, ব্যৱসায়, সাংস্কৃতিক আদান-প্ৰদান আদিৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে, সম্পৰ্কীয় স্থানে স্থানসমূহৰ মাজৰ সম্পৰ্ক আৰু কাৰ্য্যকলাপসমূহ বুজিবলৈ সহায় কৰে।
১১। ঠাই মানে কি বুজায়?
উত্তৰ: "ঠাই" শব্দটোৱে সাধাৰণতে এটা নিৰ্দিষ্ট স্থান বা অঞ্চলক বুজায় য'ত কোনো বস্তু, ব্যক্তি বা পৰিঘটনা অৱস্থিত। কিছুমান মূল দিশ হ’ল-
1. স্থান: স্থান মানে কোনো বস্তু বা ব্যক্তি থকা ঠাই। যেনে ঘৰৰ জুপুৰি বা ৰাস্তাৰ কাষৰ গছ।
2. অৱস্থান: স্থান শব্দটো স্থানৰ লগতো জড়িত, কিয়নো "মোৰ ঠাই" মানে মোৰ অৱস্থান।
3. সাংস্কৃতিক অৰ্থ: স্থান কেতিয়াবা সাংস্কৃতিক বা সামাজিক প্ৰেক্ষাপটত ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যেনে কোনো বিশেষ পৰম্পৰা বা ঐতিহ্যৰ সৈতে "স্থানীয় স্থান"।
4. বিষয়বস্তু: কোনো বস্তুৰ উপযোগিতা বা কাৰ্য্যৰ ক্ষেত্ৰত কেতিয়াবা স্থান ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যেনে "স্থান" মানে একে সময়তে দুজন মানুহৰ বাবে পৰ্যাপ্ত ঠাই নাথাকে।
সামৰণিত ক'বলৈ গ'লে "স্থান" শব্দটোৱে স্থান, স্থান আৰু সামাজিক-সাংস্কৃতিক দিশৰ সংমিশ্ৰণক বুজায়।
১২। ঠাই আৰু ব্যৱহাৰকাৰীৰ মাজত থকা সম্পর্ক কি?
উত্তৰ: "স্থান" আৰু "ব্যৱহাৰকাৰী"ৰ মাজৰ সম্পৰ্কই গভীৰ আৰু পৰস্পৰ সম্পৰ্কিত দৃষ্টিভংগী প্ৰদান কৰে। কিছুমান মূল দিশৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা যাওক:
1. স্থান: ব্যৱহাৰকাৰী কোনো বিশেষ স্থানত অৱস্থিত, য’ত তেওঁ নিজৰ দৈনন্দিন কাম-কাজ সম্পন্ন কৰে। স্থানে ব্যৱহাৰকাৰীৰ জীৱন আৰু অভিজ্ঞতাক প্ৰভাৱিত কৰে।
2. সংস্কৃতি আৰু পৰম্পৰা: কোনো ঠাইত থকাৰ সময়ত ব্যৱহাৰকাৰীয়ে সেই ঠাইৰ সংস্কৃতি, পৰম্পৰা আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ প্ৰভাৱ গ্ৰহণ কৰে। ঠাইখনৰ সামাজিক পৰিৱেশে ব্যৱহাৰকাৰীৰ চিন্তা-চৰ্চা আৰু আচৰণ গঢ় দিয়াত সহায় কৰে।
3. অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্কঃ ঠাইখনৰ অৰ্থনৈতিক সম্পদ, চাকৰি, ব্যৱসায় আদিয়ে ব্যৱহাৰকাৰীৰ জীৱনত প্ৰভাৱ পেলায়। ব্যৱহাৰকাৰীয়ে ঠাইখনৰ অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতিৰ লগত খাপ খাই পৰে।
4. সামাজিক নেটৱৰ্ক: ব্যৱহাৰকাৰীসকল স্থানীয় সম্প্ৰদায়ৰ অংশ। তেওঁলোকে সামাজিক সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলে, যাৰ ফলত স্থানীয় চেনেল আৰু সম্পৰ্কৰ সৃষ্টি হয়।
5. পৰিৱেশ আৰু সংযোগ: ব্যৱহাৰকাৰীয়ে বিশেষভাৱে ওচৰৰ পৰিৱেশ আৰু সম্পৰ্কৰ বিষয়ে সচেতন। ব্যৱহাৰকাৰীয়ে ঠাইখনৰ উপযোগিতা আৰু সুবিধাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নিজৰ সিদ্ধান্ত লয়।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে স্থান আৰু ব্যৱহাৰকাৰীৰ মাজৰ সম্পৰ্ক একে পৰিৱেশ, সংস্কৃতি আৰু সামাজিক পৰিস্থিতি, যিয়ে ব্যৱহাৰকাৰীৰ চিন্তা-চৰ্চা, আচৰণ আৰু পৰিসৰক গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে।
১৩। চহৰ (Urban) স্থান (Space) সম্পর্কে আলোচন কৰা।
উত্তৰঃ নগৰীয়া স্থান হৈছে জনসংখ্যা, স্থাপত্য আৰু সামাজিক কাৰ্যকলাপৰ ঘনত্ব অধিক থকা এক বিশেষ ভৌগোলিক অঞ্চল। চহৰসমূহে সাধাৰণতে উন্নত পৰিবহণ, সেৱা আৰু বাণিজ্যৰ ব্যৱস্থা কৰে, যাৰ ফলত মানুহৰ গতিবিধি আৰু সামাজিক গতিশীলতা বৃদ্ধি পায়। চহৰৰ স্থানত অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপ, শিক্ষানুষ্ঠান, চিকিৎসা সেৱা, আৰু সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠানৰ বিকাশ ঘটে।
নগৰীয়া স্থানৰ গঠন আৰু উন্নয়ন স্থানীয় জনসাধাৰণৰ গৃহ নিৰ্মাণ, প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ইয়াত বিভিন্ন ধৰণৰ বস্তিৰ মিশ্ৰণ আছে, যেনে আৱাসিক অঞ্চল, বাণিজ্যিক স্থান, আৰু উদ্যান। এই স্থানসমূহৰ সামাজিক যোগাযোগৰ ক্ষেত্ৰত শক্তিশালী বন্ধন আছে, যাৰ ফলত চহৰখনৰ সংস্কৃতি আৰু পৰম্পৰা গঢ় লৈ উঠে।
নগৰীয়া স্থানসমূহো পৰিৱেশৰ ফালৰ পৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ। যিহেতু চহৰবোৰে অধিক জনসংখ্যা আকৰ্ষণ কৰে, সেয়েহে পৰিৱেশৰ ওপৰত হেঁচা প্ৰয়োগ কৰে। ইয়াৰ বাবে চহৰসমূহক পৰিকল্পিত উন্নয়ন, উদ্যান, আৰু বহনক্ষম সেৱাৰ প্ৰয়োজন।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে নগৰীয়া স্থান হৈছে এক সজীৱ পৰিৱেশ, যিটো সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক দিশৰ মিশ্ৰণৰ ফলত গঠিত হয়।
১৪। ভূ-অঞ্চল বুলিলে (Territory) কিবুজা? ভূ-অঞ্চলৰ ধাৰণা দিয়া।
উত্তৰঃ "ভূখণ্ড" শব্দটোৱে এনে এটা নিৰ্দিষ্ট ভূমি বা অঞ্চলক বুজায় য'ত কোনো ব্যক্তি, গোট বা ৰাজ্যৰ অধিকাৰক্ষেত্ৰ আছে। ভৌগোলিক অঞ্চলৰ ধাৰণাটোৱে বিভিন্ন মাত্ৰাক সামৰি লৈছে, যেনে ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু ভৌগোলিক।
ভৌগোলিক অঞ্চলৰ বিভিন্ন বৈশিষ্ট্য আছে, যেনে সীমা, সম্পদ, সংস্কৃতি। সাধাৰণতে ভূখণ্ডৰ আইন, নিয়ম আৰু অধিকাৰৰ ওপৰত এক নিৰ্দিষ্ট চৰকাৰী নিয়ন্ত্ৰণ থাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, টেৰিটৰী হৈছে ৰাজ্য এখনৰ সীমাৰ ভিতৰৰ অঞ্চল, য’ত সেই ৰাজ্যখনৰ প্ৰশাসনিক আৰু বিধানসভাৰ ক্ষমতা আছে।
মানৱ সামাজিক সংগঠন আৰু পৰিকল্পনাত ভৌগোলিক অঞ্চলৰ ধাৰণাটোৰ বিশেষ গুৰুত্ব আছে। ইয়াৰ দ্বাৰা আঞ্চলিক উন্নয়ন, পৰিবহণ, আৰু সামাজিক সম্পৰ্ক গঢ় লৈ উঠে। সেই অঞ্চলটো কেনেকৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয় সেয়া ভৌগোলিক অঞ্চলটোৰ সম্পদ, জনসংখ্যা আৰু সাংস্কৃতিক বৈশিষ্ট্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে ভূ-অঞ্চল হ’ল এটা নিৰ্দিষ্ট মাটিৰ টুকুৰা, য’ত অধিকাৰ, নিয়ম আৰু পৰিকল্পনাৰ ব্যৱস্থা থাকে, যিয়ে সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক দিশৰ বিকাশত প্ৰভাৱ পেলায়।
১৫। ভূ-অঞ্চল মানে কি?
উত্তৰঃ "ভূ-অঞ্চল" শব্দটোৱে এনে এটা নিৰ্দিষ্ট ভূমি বা অঞ্চলক বুজায় য'ত কোনো ব্যক্তি, গোট বা ৰাষ্ট্ৰৰ আইনী বা নৈতিক অধিকাৰ আছে। এই অঞ্চলৰ সীমা আৰু বৈশিষ্ট্যসমূহ প্ৰায়ে উল্লেখযোগ্য, আৰু ইয়াত বিভিন্ন ধৰণৰ সম্পদ, সংস্কৃতি আৰু সমাজ সংগঠন আছে।
সমাজৰ সংগঠন আৰু পৰিকল্পনাত ভৌগোলিক অঞ্চলৰ ধাৰণাটোৰ বিশেষ গুৰুত্ব আছে। অঞ্চলটোৰ সীমা, সম্পদ আৰু জনসংখ্যাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিভিন্ন প্ৰশাসনিক, বিধানসভা আৰু ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্ত লোৱা হয়।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে ভৌগোলিক অঞ্চল এটা নিৰ্দিষ্ট স্থান, য’ত অধিকাৰ, নিয়ম আৰু পৰিকল্পনাৰ ব্যৱস্থা থাকে, যিয়ে অঞ্চলটোৰ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক দিশৰ বিকাশত প্ৰভাৱ পেলায়।
১৬। অঞ্চলক কি কি প্ৰকাৰত ভাগ কৰিব পাৰি?
উত্তৰঃ অঞ্চলসমূহক বিভিন্ন প্ৰকাৰত ভাগ কৰিব পাৰি। ইয়াৰ কিছুমান মূল প্ৰকাৰ হ’ল-
1. ভৌগোলিক অঞ্চল: ভূগোলৰ ভিত্তিত অঞ্চলৰ বিভাজন। যেনে- পাহাৰ, মিঠা পানী, সাগৰ ইত্যাদি।
2. ৰাজনৈতিক অঞ্চল: চৰকাৰী বা প্ৰশাসনিক ভিত্তিত থকা অঞ্চল, যেনে কোনো জাতি, ৰাজ্য, জিলা বা পৌৰসভা।
3. সাংস্কৃতিক অঞ্চল: সাংস্কৃতিক, পৰম্পৰাগত আৰু সামাজিক বৈশিষ্ট্যৰ ভিত্তিত বিভাজন। উদাহৰণস্বৰূপে, কোনো বিশেষ ভাষা, ধৰ্ম বা খাদ্য সংস্কৃতিৰ কোনো অঞ্চল।
4. অৰ্থনৈতিক অঞ্চল: অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঠিত অঞ্চল, যেনে কৃষি অঞ্চল, ঔদ্যোগিক অঞ্চল, আৰু বাণিজ্যিক অঞ্চল।
5. জলবায়ু মণ্ডল: জলবায়ু আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা অঞ্চল, যেনে শীতল অঞ্চল, উষ্ণ অঞ্চল বা আৰ্দ্ৰ অঞ্চল।
6. পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ অঞ্চল: পৃথিৱীৰ বিভিন্ন পৰিৱেশ তন্ত্ৰ যেনে অৰণ্য, মৰুভূমি, জলাশয় আদিৰ বৈশিষ্ট্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা অঞ্চল।
এই সকলোবোৰ বিভাজনে অঞ্চলসমূহৰ বিভিন্ন দিশ আৰু বৈশিষ্ট্যসমূহ বুজিবলৈ সহায় কৰে।
