১। শুংগ বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতাজন কোন?
উত্তৰ: শুঙা বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল পূষ্যমিত্ৰ শুঙা। তেওঁ মৌৰেয়া বংশৰ শাসক আছিল আৰু খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩য় শতিকাৰ আশে-পাশে শাসন কৰিছিল। পূষ্যমিত্ৰ শুঙা মৌৰেয় সাম্ৰাজ্যৰ পতনৰ পিছত শুঙা বংশ প্ৰতিষ্ঠা হৈ ৰাজনৈতিক ক্ষমতা লাভ কৰে।
২। মৌর্য বংশৰ শেষ সম্রাট বৃহদ্রথৰ সেনাপতিজন কোন আছিল?
উত্তৰঃ মৌৰ্য বংশৰ শেষ সম্ৰাট বৃহদ্ৰথ আছিল পূষ্যমিত্ৰ ছুংগা। পূষ্যমিত্ৰ শুঙাৰ নেতৃত্বত বৃহদ্ৰথৰ ৰাজত্বৰ শেষত পদ্ধতিৰে ক্ষমতা দখল কৰি শুঙা বংশ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয়।
৩। শুংগ বংশৰ শেষৰজন সম্রাট কোন আছিল?
উত্তৰ: শুঙা বংশৰ শেষ সম্ৰাট আছিল ব্ৰহ্মদত্ত। শুংগ বংশৰ শাসক আছিল আৰু খৃষ্টাব্দ ২য় শতিকাৰ প্ৰায় শেষৰ ফালে শাসন কৰিছিল। ব্ৰহ্মদত্তৰ সময়ত এসময়ত শুংগ সাম্ৰাজ্য দুৰ্বল হৈ পৰিছিল।
৪। প্রথম অশ্বমেধ যজ্ঞ কোনে পাতিছিল?
উত্তৰঃ প্ৰথম অশ্বমেধ যজ্ঞ সম্ৰাট জয়দ্ৰথে কৰিছিল। এই যজ্ঞ সাধাৰণতে ৰজাৰ ক্ষমতা আৰু সাম্ৰাজ্যৰ সম্প্ৰসাৰণৰ প্ৰতীক বুলি ধৰা হয়। অশ্বমেধ যজ্ঞত এটা নিৰ্দিষ্ট গাধ মুক্ত কৰা হয়, আৰু গাধটোৱে যি অঞ্চলৰ বাবে যাত্ৰা কৰে তাৰ ওপৰত ৰজাৰ অধিকাৰ থাকে।
৫। কোনটো ৰাজবংশৰ ৰাজত্বকালত 'মনুস্মৃতি' লিখা হৈছিল?
উত্তৰ: মনুস্মৃতিয়ে ৰচনা কৰা সময়ছোৱা কৌশল বংশৰ ৰাজত্বকালত। এই গ্ৰন্থখনত প্ৰাচীন ভাৰতৰ ধৰ্মীয় আৰু সামাজিক নীতি-নিয়মৰ বিশদ বিৱৰণ দিয়া হৈছে। সাধাৰণতে মনুস্মৃতিৰ ৰচনাক হিন্দু ধৰ্মৰ অধীনত সামাজিক শ্ৰেণী, ধৰ্ম, নৈতিকতা, আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ বৰ্ণনা কৰা অন্যতম প্ৰধান কাম বুলি গণ্য কৰা হয়।
৬। 'সংস্কৃত ভাষা'ক জাতীয় ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা শুংগ বংশৰ ৰজাজন কোন?
উত্তৰ: ‘সংস্কৃত ভাষা’ক জাতীয় ভাষা হিচাপে ঘোষণা কৰা শুঙা বংশৰ ৰজা আছিল পূষ্যমিত্ৰ শুংগ। তেওঁ সংস্কৃতৰ প্ৰসাৰ আৰু বিকাশৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। পূষ্যমিত্ৰ শুঙাৰ দিনত সংস্কৃত ভাষাৰ বিকাশ ঘটিছিল এক প্ৰধান সাহিত্য আৰু ধৰ্মীয় ভাষালৈ।
৭। পুষ্যমিত্র শুংগ কোন আছিল?
উত্তৰ: পূষ্যমিত্ৰ শুংগ শুঙা বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাপক আৰু প্ৰথম সম্ৰাট। মৌৰ্য বংশৰ শেষ সম্ৰাট বৃহদ্ৰথৰ সেনাপতি আছিল আৰু বৃহদ্ৰথৰ ৰাজত্বকালৰ শেষত সিংহাসনত আৰোহণ কৰিছিল। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩য় শতিকাত পূষ্যমিত্ৰ শুংগাই ৰাজত্ব কৰিছিল। তেওঁৰ ৰাজত্বকালত সংস্কৃত ভাষাৰ প্ৰসাৰ, বৌদ্ধ ধৰ্মৰ বিৰুদ্ধে কাৰ্যকলাপ আৰু সম্ৰাটৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি আদি আছিল প্ৰধান দিশ। পূষ্যমিত্ৰ শুংগাই বৌদ্ধ মঠ আৰু শিক্ষানুষ্ঠানক অত্যাচাৰ চলাইছিল আৰু তেওঁৰ ৰাজত্বকালত হিন্দু সংস্কৃতিৰ বিকাশত সহায় কৰিছিল।
৮। ক'ত আৰু কেতিয়া সাতবাহন ৰাজবংশৰ উত্থান ঘটিছিল?
উত্তৰ: সতবাহন বংশৰ উত্থান ঘটিছিল মধ্যপ্ৰদেশৰ সাংগলী অঞ্চলত। সাধাৰণতে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব তৃতীয় শতিকাৰ পৰা খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২য় শতিকাৰ ভিতৰত ই শাসন কৰিছিল। সতবাহন বংশই বৌদ্ধ আৰু হিন্দু উভয় সংস্কৃতিক প্ৰভাৱিত কৰিছিল আৰু এই সময়ছোৱাত তেওঁলোকৰ শক্তিশালী ৰাজ্য আছিল।
৯। সাতবাহন বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাতা ৰজা কোন?
উত্তৰঃ নাগাসেন আছিল সতবাহন বংশৰ প্ৰতিষ্ঠাপক ৰজা। মধ্যপ্ৰদেশৰ সাংগলী অঞ্চলত তেওঁ সতবাহন বংশৰ আৰম্ভণি কৰিছিল আৰু বৌদ্ধ ধৰ্মৰ সমৰ্থক হিচাপে পৰিচিত। নাগাসেনাৰ শাসন কালত সতবাহন বংশৰ বিকাশ ঘটি এক শক্তিশালী আৰু সুসজ্জিত ৰাজ্যলৈ পৰিণত হয়।
১০। সাতবাহন বংশৰ শ্ৰেষ্ঠ ৰজা কোন আছিল?
উত্তৰ: সতবহন বংশৰ শ্ৰেষ্ঠ ৰাজা অচিল হৰ্ষসেনা। তেওন খৃষ্টাব্দ আশ শাতিকা বর্ষত শসন কৰিচিল আৰু সতবহন সম্ৰাজ্যৰ শ্রীণখলা শিখৰলাই গতি দিশিল। হৰ্ষসেনা শশংকলত ৰাজ্য অৰ্থনীতি, সংস্কৃত, আৰু বানিজ্যৰ বিকাশ বিষেশক সফলতা প্ৰেম কৰিচিল। তেওন বৌদ্ধ ধৰ্ম প্ৰচেৰ আৰু সংস্কৃতষ্ঠাতা বেবে উলেখাজোগ্য অচিল।
১১। পুষ্যমিত্র শৃংগৰ দিনত ভাৰত আক্ৰমণ কৰা গ্ৰীক ৰজাজন কোন আছিল?
উত্তৰ: পুষ্যমিত্ৰ সুংগাৰ দিনত ভাৰত অক্ৰমণ কৰা গ্ৰীক ৰাজজন অচিল আলেকজেণ্ডাৰ দ্যা মহান (আলেকজেণ্ডাৰ মহান)। যদিও আলেকজেণ্ডাৰ শসংকল পুষ্যমিত্ৰ সুংগাৰ শসংকল আগয়, তেওন ভাৰত অভিযান ফলাট ভাৰত ইহস্ত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন ঘোটিচিল।
১২। শুংগসকলৰ দিনত হিন্দুধৰ্ম গ্ৰহণ কৰা গ্ৰীক ৰাষ্ট্ৰদূতজনৰ নাম কি?
উত্তৰ: ছুংগাৰ দিনত হিন্দু ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰা গ্ৰীক ৰাষ্ট্ৰদূত আছিল মেগষ্টেনিছ। পূষ্যমিত্ৰ শুঙাৰ সময়ত তেওঁ ভাৰতলৈ আহি হিন্দু ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰাৰ লগতে ভাৰতৰ সংস্কৃতি, সমাজ, ৰাজনীতিৰ বিষয়ে বিতং তথ্য প্ৰদান কৰিছিল।
১৩। কণিষ্কই কোন বর্ষত এটা নতুন কল্পৰ আৰম্ভণি কৰে?
উত্তৰঃ খ্ৰীষ্টীয় প্ৰথম শতিকাৰ আশে-পাশে কনিষ্কে নতুন কল্পকাহিনী আৰম্ভ কৰিছিল। এই কল্পৰ নাম আছিল "কনিষ্ক যুগ" আৰু এই কল্প মূলতঃ বৌদ্ধ ধৰ্মৰ বিকাশৰ লগত জড়িত। কনিষ্কৰ দিনত বৌদ্ধ ধৰ্মৰ মহাযান শাখাৰ প্ৰসাৰ বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য হৈ পৰিছিল।
১৪। কণিষ্কই আক্রমণ কৰা চীনা প্রদেশকেইখনৰ নাম লিখা।
উত্তৰঃ কনিষ্কে আক্ৰমণ কৰা চীনৰ কিছুমান প্ৰদেশ হ’ল- ১.**কাশ্মীৰ** (কাশ্মীৰ) ২)**গড়িক** (গন্ধৰা) ৩) **গ্রীষ্মকালীন মণ্ডল** (ভাৰত উপমহাদেশৰ উত্তৰ অংশৰ অঞ্চল, আধুনিক পাকিস্তানৰ ওচৰত) কনিষ্কৰ শাসনকালত এই অঞ্চলসমূহত তেওঁৰ প্ৰভাৱ বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য আছিল।
১৫। চতুৰ্থ বৌদ্ধ পৰিষদখন অনুষ্ঠিত কৰাৰ উদ্দেশ্য কি আছিল?
উত্তৰ : চতুৰ্থ বৌদ্ধ পৰিষদৰ আয়োজন কৰাৰ উদ্দেশ্য আছিল বৌদ্ধ ধৰ্মৰ শিক্ষা আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰ সঠিকভাৱে সংৰক্ষণ আৰু বিশ্লেষণ কৰা। এই পৰিষদ খ্ৰীষ্টীয় প্ৰথম শতিকাৰ আশে-পাশে অনুষ্ঠিত হৈছিল আৰু ইয়াৰ কিছুমান মূল উদ্দেশ্য আছিল: ১/ **ধৰ্মৰ সঠিক বিশ্লেষণ**: বৌদ্ধ ধৰ্মৰ মৌলিক নীতি, শিক্ষা আৰু শিক্ষাৰ সঠিক পৰিচয় আৰু বিশ্লেষণ কৰা। ২) **অন্য গ্ৰন্থৰ স্বীকৃতি**: বৌদ্ধ ধৰ্মৰ সঠিক গ্ৰন্থ নিৰ্ধাৰণ আৰু বৌদ্ধ সাহিত্যৰ সংৰক্ষণ। ৩/ **বৌদ্ধ সমাজৰ বিকাশ**: বৌদ্ধ সমাজৰ সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বানৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা আৰু সম্ভাৱ্য সমাধানৰ সন্ধান কৰা। ৪) **মহাযান বৌদ্ধ ধৰ্মৰ প্ৰসাৰ**: মহাযান বৌদ্ধ ধৰ্মৰ শিক্ষাৰ প্ৰচাৰ আৰু বিকাশৰ উদ্দেশ্যে বিভিন্ন দিশৰ ওপৰত আলোচনা কৰা। এই পৰিষদে বৌদ্ধ ধৰ্মৰ সঠিক দিশ আৰু সংস্কৃতিৰ প্ৰসাৰ আৰু সংৰক্ষণত সহায় কৰিছে।
১৬। কলিংগৰ চেদী বংশৰ শক্তিশালী ৰজা খাৰবেলৰ ভূমিকা চমুকৈ মূল্যায়ন কৰা।
উত্তৰঃ **খৰবেল** খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১ম শতিকাত শাসন কৰা কলিংগ চেদী বংশৰ এক শক্তিশালী ৰাজ্য আছিল। তেওঁৰ ভূমিকা আৰু উল্লেখযোগ্য প্ৰকাশ তলত উল্লেখ কৰা হৈছে: ১/ ** শক্তিৰ ঋণ**: খৰভেল কলিংগ আছিল এজন অতি শক্তিশালী সেনাপতি আৰু তেওঁৰ প্ৰতিপত্তি, শক্তি আৰু প্ৰতীকী গৌৰৱৰ হিচকিৰ বাবে বিখ্যাত। তেওঁৰ নেতৃত্বত কলিংগ সাম্ৰাজ্যৰ সীমা অতিশয় সম্প্ৰসাৰিত হৈছিল। ২) **সম্ৰাট অশোকৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বী**: খৰাভেলাৰ সময়ত কলিংগ যুদ্ধত জয়ী হোৱা সম্ৰাট অশোক আছিল। খৰাভালাৰ বিজয়ী অভিযানক অশোকৰ প্ৰগতিৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বান হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল। ৩/ **সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মীয় অপপ্ৰচাৰ**: সাংস্কৃতিক আৰু ধৰ্মীয় বিকাশৰ বিকাশত খাৰাবেলে বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁ মন্দিৰ আৰু অন্যান্য ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান নিৰ্মাণৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ৪) **কলিংগৰ পৰম্পৰা**: কলিংগৰ ইতিহাসত খৰাভেলাৰ যুগৰ এক উল্লেখযোগ্য স্থান আছে, আৰু টেওক ৰাজ্যৰ শক্তি আৰু ঐতিহ্যক প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে খৰাবেল কলিংগৰ চেদি বংশৰ ইতিহাস আছিল এজন গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু শক্তিশালী শাসক, যাৰ ফলত সাম্ৰাজ্য, সংস্কৃতিৰ বিকাশ ঘটিছিল
১৭। চমুটোকা লিখাঃ
(ক) কলিংগৰ ৰজা খাৰভেল।
উত্তৰঃ কলিংগৰ ৰাজা ** খাৰবেল ** (খৰভেলা) চেদী বংশৰ এজন বিখ্যাত আৰু শক্তিশালী শাসক আছিল। তেওঁৰ ৰাজত্বকাল খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১ম শতিকাৰ আশে-পাশে। খাৰাবেলৰ বিষয়ে কিছুমান মূল কথা তলত উল্লেখ কৰা হ’ল- ১) ৰাজনৈতিক শক্তি**: খাৰবেলৰ নেতৃত্বত কলিংগ সাম্ৰাজ্যৰ সীমা বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। তেওঁ নিজৰ সাম্ৰাজ্য আৰু অঞ্চলটোৰ সাম্ৰাজ্যবাদী শক্তিৰ ঐক্য বৃদ্ধিৰ বাবেও চেষ্টা চলাইছিল। ২) **যুদ্ধ আৰু বিজয়**: খৰাভেলাৰ আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্য অভিযান আছিল অশোক নগৰৰ কলিংগ যুদ্ধ। তেওঁৰ বিজয়ৰ ফলস্বৰূপে কলিংগৰ সীমা বহল হৈ পৰিল। ৩/ **সাংস্কৃতিক বিকাশ**: খাৰাবেলে বিভিন্ন ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠানৰ বিকাশ ঘটাই ধৰ্মৰ বিকাশত বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিছিল। মন্দিৰ নির্মাণ আৰু সাংস্কৃতিক কাম-কাজৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো তেওঁ গুৰুত্ব আৰোপ কৰে৷ ৪) **শিলালিপি আৰু ইতিহাস**: খৰাভেলাৰ ৰাজত্বকালত তেওঁৰ ৰাজত্বকাল, অভিযান আৰু সাংস্কৃতিক কৃতিত্বৰ তথ্য প্ৰদানৰ বাবে "হাতিগুম্ফা" নামৰ এটা শিলালিপি সৃষ্টি কৰা হৈছিল। মুঠতে খৰাবেল আছিল কলিংগৰ ইতিহাসৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু শক্তিশালী ব্যক্তিত্ব
(খ) সংগম যুগৰ সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক জীবন।
উত্তৰ: সংগম যুগ দক্ষিণ ভাৰতৰ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক যুগৰ পিছত আৰম্ভ হৈছিল আৰু প্ৰায় ৩০০ খ্ৰীষ্টপূৰ্বৰ পৰা ৩০০ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে চলিছিল। এই সময়ৰ সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক জীৱনৰ কিছুমান মূল দিশ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল: সামাজিক জীৱন: বৰ্ণ ব্যৱস্থাৰ বিকাশঃ সংগম কালত ব্ৰাহ্মণ, ক্ষত্ৰিয়, বৈশ্য আৰু শূদ্ৰৰ মাজত শ্ৰেণীবিভাজন হোৱাৰ বাবে সমাজৰ শ্ৰেণীবিভাজন হৈছিল। সমাজৰ প্ৰতিটো শ্ৰেণীৰ নিজস্ব ভূমিকা আৰু দায়িত্ব আছিল। মাতৃত্বঃ দক্ষিণ ভাৰতীয় সমাজত মাতৃত্বৰ বিশেষ গুৰুত্ব আছে। নাৰীয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক ভূমিকা পালন কৰিছিল। কৃষি আৰু বাণিজ্যঃ এই যুগৰ অৰ্থনৈতিক নীতিৰ মূল আধাৰ আছিল কৃষি। বিভিন্ন কৃষি উৎপাদিত সামগ্ৰী, বিশেষকৈ ধান আৰু মুঙেনাই সমাজৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰিছিল। বাণিজ্যও বিশেষভাৱে উন্নত আছিল।
সাংস্কৃতিক জীৱন: সাহিত্য আৰু কবিতাঃ সংগম যুগত বিভিন্ন ধৰণৰ তামিল সাহিত্য প্ৰকাশ পাইছে। "এৰাণ্ডিল" আৰু "টিন্নাই" আদি উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থ উল্লেখযোগ্য। কবিসকলৰ ভিতৰত এই যুগৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূর্ণ ব্যক্তি আছিল অগাষ্টিয়া আৰু মৰাক্কালি। কলা আৰু সংগীতঃ সংগীত আৰু নৃত্যৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ প্ৰতিভাৰ বিকাশ ঘটিছিল। পৰম্পৰাগত নৃত্য শৈলী আৰু সংগীত শৈলীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা হৈছিল। ধৰ্মঃ এই যুগত শৈৱী, শাক্ত, বৈষ্ণো ধৰ্মৰ উত্থান ঘটিছিল। ধৰ্মীয় উৎসৱৰ আয়োজন কৰা হৈছিল আৰু ধৰ্মীয় স্থান নিৰ্মাণৰ কামো বৃদ্ধি পাইছিল। দৰ্শন আৰু বিজ্ঞান: সংগম যুগত জ্যোতিষ আৰু চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন দৰ্শন আৰু বৈজ্ঞানিক চিন্তাৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট অগ্ৰগতি ঘটিছিল। সাধাৰণতে সংগম যুগৰ সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক জীৱন বিশেষভাৱে উন্নত আছিল, কিয়নো সাহিত্য, কলা, কৃষি আৰু ধৰ্মৰ ক্ষেত্ৰত এক বিশেষ সমৃদ্ধি আছিল।
(গ) গৌতমীপুত্র সাতকর্ণী।
উত্তৰঃ গৌতমীপুত্ৰ সতকৰ্ণী আছিল সুংগা বংশৰ এজন বিশিষ্ট সম্ৰাট। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২য় শতিকাত তেওঁ শাসন কৰিছিল আৰু তেওঁৰ সময়ত শ্বুংগা সাম্ৰাজ্যৰ ক্ষমতা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছিল। কিছুমান মূল কথা তলত উল্লেখ কৰা হ’ল: ১/ ৰাজত্বকাল: গৌতমীপুত্ৰ সতকৰ্ণীৰ ৰাজত্ব খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১০০ শতিকাত। টিও ছুংগা বংশৰ শক্তিশালী ৰাজা হিচকক হিচকি বুলি গণ্য কৰা হয়। ২/ সামৰিক অভিযান: তেওঁ সাতকৰ্ণাইত বিভিন্ন সামৰিক অভিযানৰ জৰিয়তে নিজৰ সাম্ৰাজ্যৰ সীমা সম্প্ৰসাৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। ডেকান অঞ্চলত টিওনে উল্লেখযোগ্য জয়লাভ কৰে। ৩/ সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মঃ তেওঁৰ সময়ত হিন্দু ধৰ্ম আৰু সংস্কৃতিৰ প্ৰসাৰ ফুলি উঠিছিল। তেওঁ দৰ্শন আৰু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত সহায় কৰিছিল। ৪/ বৌদ্ধ ধৰ্মঃ গৌতমীপুত্ৰ সতকৰ্ণী আছিল বৌদ্ধ ধৰ্মৰ এজন সন্মানীয় সমৰ্থক। তেওঁ বৌদ্ধ মন্দিৰ আৰু শিক্ষানুষ্ঠান নিৰ্মাণৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। গৌতমীপুত্ৰ সাতকৰ্ণী শ্বুংগা সাম্ৰাজ্যৰ ইতিহাসত এজন গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু শক্তিশালী শাসক আছিল, যিয়ে সাম্ৰাজ্যৰ বিকাশ আৰু সংস্কৃতিৰ প্ৰসাৰত উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰিছিল।
