Chapter 3 - 

বিশ্ব রাজনীতিতে মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রের প্রভুত্ব বা আধিপত্য

পাঠ্যপুস্তক ভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তর (Textbook Questions & Answers)

1. প্রশ্ন: আধিপত্য (Hegemony) কাক বোলে?
উত্তর: আধিপত্য (Hegemony) বোলে এনে এক পৰিস্থিতি, য’ত কোনো এখন ৰাষ্ট্ৰ অন্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ওপৰত ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক আৰু সামৰিক দিশত যথেষ্ট প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰে।

2. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্র কেতিয়াৰ পৰা বিশ্ব ৰাজনীতিত একক বৃহৎ শক্তি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে?
উত্তর: ১৯৯১ চনত সোভিয়েত ইউনিয়নৰ পতনৰ পিছত যুক্তরাষ্ট্র বিশ্ব ৰাজনীতিত একক বৃহৎ শক্তি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে।

3. প্রশ্ন: মার্কিন আধিপত্যৰ কি ধৰণ আছে?
উত্তর: মার্কিন আধিপত্য তিনিধৰণৰ —
(১) সামরিক আধিপত্য,
(২) অৰ্থনৈতিক আধিপত্য,
(৩) সাংস্কৃতিক আধিপত্য।

4. প্রশ্ন: Operation Desert Storm কি?
উত্তর: ই ১৯৯১ চনৰ গাল্ফ যুদ্ধৰ সময়ত হোৱা এক সামরিক অভিযান আছিল, য’ত যুক্তরাষ্ট্রৰ নেতৃত্বত কুৱেইটত ইৰাকৰ আগ্ৰাসন ৰোধ কৰা হয়।

5. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্রৰ সামরিক আধিপত্য কিদৰে প্ৰকাশ পায়?
উত্তর: যুক্তরাষ্ট্রৰ উচ্চ প্ৰযুক্তি সম্পন্ন অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ, বিশ্বজুৰি সেনা ঘাঁটি, আৰু উচ্চ সামরিক বাজেটৰ মাধ্যমে ইয়াৰ সামরিক আধিপত্য প্ৰকাশ পায়।

6. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্রৰ অৰ্থনৈতিক আধিপত্যৰ দৃষ্টান্ত দিয়া।
উত্তর: যুক্তরাষ্ট্রৰ বৃহৎ বহুজাতিক কোম্পানীসমূহ, বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা, বিশ্বব্যাংক, আৰু IMF-ত শক্তিশালী অৱস্থান তাৰ অৰ্থনৈতিক আধিপত্যৰ দৃষ্টান্ত।

7. প্রশ্ন: সাংস্কৃতিক আধিপত্যৰ অৰ্থ কি?
উত্তর: সাংস্কৃতিক আধিপত্য বোলে এনে এক প্ৰভাৱ, য’ত যুক্তরাষ্ট্রৰ জীৱন-পদ্ধতি, চলচ্চিত্র, সংগীত, ফেশ্বন আৰু খাদ্য সংস্কৃতি বিশ্বৰ আন দেশত ব্ৰহন কৰে।

8. প্রশ্ন: হাৰ্ড পাৱাৰ আৰু সফ্ট পাৱাৰৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
উত্তর:

  • হাৰ্ড পাৱাৰ বোলে সামরিক আৰু অৰ্থনৈতিক বল,

  • সফ্ট পাৱাৰ বোলে সংস্কৃতি, মিডিয়া, শিক্ষাৰ মাধ্যমে মানসিক প্ৰভাৱ বিস্তাৰ।

অতিরিক্ত প্ৰশ্নোত্তৰ (Additional Questions & Answers)

9. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্রৰ আধিপত্যৰ সময়ছোৱা কিমান ধৰি চলিছে?
উত্তর: সোভিয়েত ইউনিয়নৰ পতনৰ পাছত ১৯৯১ চনৰ পৰা যুক্তরাষ্ট্রৰ আধিপত্য আৰম্ভ হয় আৰু ২১শ শতিকাৰ আৰম্ভণিলৈকে স্থায়ী থাকে।

10. প্রশ্ন: এক-মেরুকৰণৰ দুনীয়াত যুক্তরাষ্ট্রৰ ভূমিকা কেনে আছিল?
উত্তর: যুক্তরাষ্ট্র বিশ্বৰ সকলো সিদ্ধান্তৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈছিল – ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক, আৰু সামরিক ক্ষেত্ৰত। ই প্ৰায় সকলো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় গঠনক প্ৰভাৱিত কৰিছিল।

11. প্রশ্ন: “Global Village” ধারণাৰ লগত যুক্তরাষ্ট্রৰ কি সম্পৰ্ক আছে?
উত্তর: “Global Village” মানে এক বিশ্বীয় সমাজ। এই ধাৰণাটোৰ বিকাশত যুক্তরাষ্ট্রৰ মিডিয়া, ইণ্টাৰনেট, আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰসাৰৰ প্ৰভাৱ আছিল।

12. প্রশ্ন: মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রে কোন ধৰণৰ যুদ্ধত অংশ লয়?
উত্তর: যুক্তরাষ্ট্রে সাধাৰণতে ‘Pre-emptive Strike’ ধাৰণাৰ ওপৰত আধাৰিত যুদ্ধত অংশ লয়। ই আগতে সম্ভাৱ্য বিপদ ঠেকাবলৈ আগ্ৰাসন কৰে।

13. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্রৰ বিপক্ষে ‘Soft balancing’ ক'ত দেখা যায়?
উত্তর: ইউৰোপীয় সংঘ, চীন, ৰাছিয়া আদিৰ দ্বাৰা নিৰপেক্ষ ধৰণে যুক্তরাষ্ট্রৰ প্ৰভাৱ ৰোধ কৰিবলৈ কূটনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক কৌশল গ্ৰহণ কৰাক soft balancing বোলে।

14. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্র কিদৰে আধুনিক বিশ্বত 'বিশ্ব-পুলিচ' হিচাপে কাম কৰে?
উত্তর: যুক্তরাষ্ট্রে ইৰাক, আফগানিস্তান, আৰু অন্যান্য দেশত সেনা প্ৰৱেশ কৰি ‘বিশ্ব পুলিচ’ হিচাপে নিজৰ আধিপত্য প্ৰতিষ্ঠা কৰে।

15. প্রশ্ন: যুক্তরাষ্ট্রৰ আধিপত্যৰ কিছু নেতিবাচক দিক কি?
উত্তর:

  • অন্যান্য ৰাষ্ট্ৰৰ স্বাৰ্ভভৌমত্বৰ অবমূল্যায়ন,

  • অসম উন্নয়ন,

  • সাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্যৰ লোপ,

  • ক্ষমতা কন্দ্ৰিকৰণ।