Chapter 7 -
সমসাময়িক বিশ্বে নিরাপত্তা
পাঠ্যপুস্তক ভিত্তিক প্ৰশ্নোত্তর (Textbook Questions & Answers)
1. প্রশ্ন: নিরাপত্তা বলতে কি বোঝায়?
উত্তর: যে-কোনো ধরনের ভয়-ভীতি থেকে মুক্তি পাওয়াকে নিরাপত্তা বলে। ভয়-ভীতি সামরিক ও অসামরিক হতে পারে।
2. প্রশ্ন: আভ্যন্তরীণভাবে স্থানচ্যুত মানুষ বলতে কি বোঝায়?
উত্তর: যে-সকল মানুষ নিরাপত্তাহীনতার দরুন নিজ ঘর ছেড়ে যায়, কিন্তু নিজের দেশের চারিসীমার মধ্যে থাকে—তাদেরকে আভ্যন্তরীণভাবে স্থানচ্যুত মানুষ বলা হয়।
3. প্রশ্ন: মানব নিরাপত্তা বলতে কি বোঝায়?
উত্তর: মানব নিরাপত্তা হল জনগণের নিরাপত্তা। এর প্রাথমিক লক্ষ্য হল ব্যক্তিকে সুরক্ষা প্রদান করা।
4. প্রশ্ন: আন্তর্জাতিক সন্ত্রাসবাদ কি?
উত্তর: আন্তর্জাতিক সন্ত্রাসবাদ বলতে একাধিক দেশের জনগণ বা ভৌগোলিক অঞ্চলে বিস্তৃত সন্ত্রাসবাদকে বোঝায়।
5. প্রশ্ন: NATO-র সম্পূর্ণ রূপ কি?
উত্তর: NATO-এর সম্পূর্ণ রূপ হল North Atlantic Treaty Organization।
6. প্রশ্ন: ভারত সর্বপ্রথম কখন পারমাণবিক অস্ত্রের পরীক্ষা চালায়?
উত্তর: ভারত ১৯৭৪ সালে প্রথম পারমাণবিক অস্ত্রের পরীক্ষা চালায়।
7. প্রশ্ন: পারমাণবিক নিঃপ্রসারণ চুক্তি (NPT) কখন স্বাক্ষরিত হয়েছিল?
উত্তর: পারমাণবিক নিঃপ্রসারণ চুক্তি ১৯৬৮ সালে স্বাক্ষরিত হয়েছিল।
8. প্রশ্ন: CTBT-এর সম্পূর্ণ রূপ কি?
উত্তর: CTBT-এর সম্পূর্ণ রূপ হল Comprehensive Test Ban Treaty।
9. প্রশ্ন: START-এর সম্পূর্ণ নাম কি?
উত্তর: START-এর সম্পূর্ণ নাম হল Strategic Arms Reduction Treaty।
10. প্রশ্ন: CENTO-র সম্পূর্ণ নাম কি?
উত্তর: CENTO-এর সম্পূর্ণ নাম হল Central Treaty Organization।
11. প্রশ্ন: নিরস্ত্রীকরণ কি?
উত্তর: নিরস্ত্রীকরণ বলতে অস্ত্রশস্ত্রের সম্পূর্ণ বিলোপ অথবা কতিপয় অস্ত্র ব্যবহার নিয়ন্ত্রণ বোঝায়।
12. প্রশ্ন: অস্ত্র নিয়ন্ত্রণ কি?
উত্তর: অস্ত্র নিয়ন্ত্রণ বলতে অস্ত্রের মজুত ও অস্ত্রের ব্যবহার নিয়ন্ত্রণ করা বোঝায়।
13. প্রশ্ন: পরম্পরাগত নিরাপত্তা নীতির দুটি উপাদান লেখ।
উত্তর: পরম্পরাগত নিরাপত্তা নীতির দুটি উপাদান হল—
(ক) প্রতিরক্ষা।
(খ) শক্তির সমতা।
14. প্রশ্ন: অপরম্পরাগত নিরাপত্তা দৃষ্টিভঙ্গিকে আর কি বলা হয়?
উত্তর: অপরম্পরাগত নিরাপত্তা দৃষ্টিভঙ্গিকে মানব নিরাপত্তা বা গোলকীয় নিরাপত্তা বলা হয়।
15. প্রশ্ন: সামাজিক সুরক্ষা জাল বলতে কি বোঝায়?
উত্তর: আভ্যন্তরীণ নিরাপত্তা রক্ষার বিভিন্ন উপায়কে একত্রে সামাজিক সুরক্ষা জাল বলে।
📝 অতিরিক্ত প্ৰশ্নোত্তৰ (Additional Question Answers)
1. প্রশ্ন: আধুনিক যুগত কেনেকৈ নিরাপত্তাৰ ধারণা পৰিবৰ্তিত হৈছে?
উত্তর: আধুনিক যুগত নিরাপত্তা শুধু সামরিক ক্ষেত্ৰতে সীমাবদ্ধ নহয়; ই অর্থনৈতিক, পৰিবেশগত, সামাজিক, স্বাস্থ্য, সাইবৰ আক্রমণ আদি নানা দিশৰ লগত জড়িত হৈছে। এইদৰে, “মানবিক নিরাপত্তা” হৈছে আধুনিক নিরাপত্তাৰ মূল আধাৰ।
2. প্রশ্ন: মানবিক নিরাপত্তা আৰু ঐতিহ্যগত নিরাপত্তাৰ মাজত পাৰ্থক্য লিখ।
উত্তর:
-
ঐতিহ্যগত নিরাপত্তা দেশৰ সীমান্ত ৰক্ষা, সামরিক শক্তি বৃদ্ধি, শত্রু প্ৰতিহত কৰাৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত।
-
মানবিক নিরাপত্তা ব্যক্তিৰ স্বাস্থ্য, শিক্ষা, পৰিবেশ, খাদ্য সুৰক্ষা, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ আদি বিষয়ত অধিক গুৰুত্ব দিয়ে।
3. প্রশ্ন: ‘সন্ত্রাসবাদ’ আন্তর্জাতিক নিরাপত্তাৰ ক্ষেত্ৰত কেনেকৈ প্ৰভাৱ পেলায়?
উত্তর: সন্ত্রাসবাদ সীমান্তৰ পৰিসীমা অতিক্ৰম কৰি বহু ৰাষ্ট্ৰক একেলগে বিপদৰ সন্মুখীন কৰে। ই বিশ্বৰ ভিন্ন দেশৰ মাজত ভৰসা হ্ৰাস কৰে, আৰু সামরিক খৰচ বৃদ্ধি কৰে।
4. প্রশ্ন: জলবায়ু পৰিবৰ্তন কেনেকৈ বিশ্ব নিরাপত্তাৰ বাবে হুমকি?
উত্তর: জলবায়ু পৰিবৰ্তনৰ ফলত খাদ্য সংকট, পানীৰ অভাৱ, উদ্বাস্তু সমস্যা আৰু দ্বন্দ্ব সৃষ্টি হয় – যিয়ে পৰোক্ষে বা প্ৰত্যক্ষে দেশীয় তথা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় শান্তি বিনষ্ট কৰে।
5. প্রশ্ন: ‘UN Peacekeeping Mission’ৰ ভূমিকা কি?
উত্তর: UN Peacekeeping Mission বিশ্বৰ বিবাদপূর্ণ অঞ্চলসমূহত সাময়িক শান্তি ৰক্ষা, অস্ত্রসমৰ্পণ নিশ্চিতকৰণ, আৰু পুনৰ গঠনমূলক কামত সহায় কৰে।
6. প্রশ্ন: ASEAN আৰু SCO যেনিয়া সংগঠনসমূহ কেনেকৈ সদস্য দেশসমূহৰ নিরাপত্তা নিশ্চিত কৰে?
উত্তর: এই সংগঠনসমূহ অৰ্থনৈতিক, ৰাজনৈতিক আৰু কূটনৈতিক সহযোগিতাৰ জৰিয়তে সদস্য দেশসমূহৰ মাজত বিশ্বাস আৰু সহযোগিতা বৃদ্ধি কৰে, যাৰ ফলত সামগ্রীক নিরাপত্তা নিশ্চিত হয়।
7. প্রশ্ন: দারিদ্ৰ্য কিয় এক নিরাপত্তাজনিত সমস্যা হিচাপে গণ্য হয়?
উত্তর: দারিদ্ৰ্যৰ ফলত অপৰাধ, সন্ত্রাসবাদ, অভিবাসন, আৰু সামাজিক অস্থিৰতা বৃদ্ধি পায় – যিয়ে দেশীয় তথা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিরাপত্তা বিপন্ন কৰে।
8. প্রশ্ন: পৰমাণু অস্ত্ৰ সম্পৰ্কে ‘No First Use’ নীতি কি?
উত্তর: ‘No First Use’ নীতি অনুসৰি, কোনো দেশ পৰমাণু অস্ত্ৰ প্ৰথমে ব্যৱহাৰ নকৰে, কেবল শত্রুৰ আক্রমণৰ উত্তৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে। ভাৰত এই নীতি অনুসৰণ কৰে।
9. প্রশ্ন: সাইবৰ যুদ্ধ কিয় নতুন যুগৰ নিৰাপত্তা চেলেঞ্জ হিচাপে বিবেচিত?
উত্তর: সাইবৰ আক্রমণৰ মাধ্যমে চৰকাৰী ডাটা চুৰি, প্ৰধান ব্যৱস্থাসমূহ স্তব্ধ কৰা, আৰু ভ্ৰান্ত তথ্য ছটিয়াব পৰা যায় – যি কোনো দেশৰ স্থায়িত্ব নষ্ট কৰিব পাৰে।
10. প্রশ্ন: বিশ্ব স্বাস্থ্য সংকট (যেনে COVID-19) কেনেকৈ বিশ্ব নিরাপত্তাক প্ৰভাৱিত কৰে?
উত্তর: স্বাস্থ্য সংকটত আৰ্থিক ব্যৰ্থতা, চিকিৎসা ব্যৱস্থাৰ ভগ্নদশা, সামাজিক অস্থিৰতা, আৰু ৰাজনৈতিক অসন্তোষ বৃদ্ধি পায় – যি বিশ্বৰ স্থিতিশীলতাক ক্ষুণ্ণ কৰে।