Chapter 1
দুগ্ধ পালনৰ পৰিচয়
*ভাৰতত দুগ্ধ পালন
*গুৰুত্বপূৰ্ণ জাতৰ গৰু
১) পাঠ ভিতিক প্ৰশ্ন উত্তৰ
পাঠ ভিতিক প্ৰশ্ন উত্তৰ সমূহ কিছু দিনৰ পাছত উপলদ্ধ হব
অতিৰিক্ত প্ৰশ্ন উত্তৰ
প্ৰশ্ন ১: কৃষি বিজ্ঞানৰ পৰিভাষা কি?
উত্তৰ:
কৃষি বিজ্ঞান হৈছে পৃথিবীখনৰ মাটিত উত্পন্ন হোৱা শস্য, পশুপালন, মৎসসম্পদ আৰু বনজ সম্পদৰ প্ৰযোজ্য বিজ্ঞান। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে খেতি আৰু কৃষিজ উৎপাদনৰ উন্নতি সাধন কৰা। কৃষি বিজ্ঞানৰ অধীনত মাটিৰ গুণগত মান, জলবায়ু, শস্যৰ বৃদ্ধি আৰু যতনশীল পৰিচৰ্যা আৰু পশুপালনৰ সৈতে সম্পর্কিত বিৱৰণ আলোচনা কৰা হয়।
প্ৰশ্ন ২: কৃষি বিজ্ঞানৰ শাখাসমূহ কিহত বিভক্ত?
উত্তৰ:
কৃষি বিজ্ঞানৰ শাখাসমূহ কেইটামান প্রধান শাখাত বিভক্ত:
- প্ৰযু্ক্তি (Agronomy): শস্যৰ উৎপাদন আৰু পৰিচৰ্যাৰ বিজ্ঞান।
- অণুজীৱবিদ্যা (Microbiology): মাটিৰ অণুজীৱ আৰু সেয়াৰ ভূমিকা।
- বনবিদ্যা (Forestry): বনজ সম্পদৰ পৰিচৰ্যা আৰু সংৰক্ষণ।
- পশুপালন (Animal Husbandry): পশুৰ পালন আৰু পুষ্টি।
- মৎসপালন (Fisheries): মৎসসম্পদৰ পালন আৰু ব্যবস্থাপনা।
- পুষ্টি (Horticulture): ফল-মূল, বগিচা আৰু ফুলৰ উৎপাদন আৰু পৰিচৰ্যা।
প্ৰশ্ন ৩: কৃষি বিজ্ঞানৰ গুৰুত্ব কেনেকৈ বৃদ্ধি পায়?
উত্তৰ:
কৃষি বিজ্ঞানৰ গুৰুত্ব বৰ্তমানৰ দুনিয়াত বেছি বৃদ্ধি পাইছে। বৃদ্ধি পোৱা জনসংখ্যাৰ খাদ্যৰ চাহিদা পূৰণৰ বাবে শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ উপায় সন্ধান কৰাটো অত্যন্ত জৰুৰী। কৃষি বিজ্ঞানৰ সহায়ত, মাটিৰ গুণাগুণৰ উন্নয়ন, সঠিক জলসেৱা, শস্যৰ ৰোগ-পোক-মাকড়ৰ নিয়ন্ত্ৰণ, আৰু বতৰ আৰু জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তন অনুসৰি কৃষি প্ৰযুক্তি বিকাশ ঘটাই, কৃষিৰ সঠিক আৰু লাভজনক ব্যৱস্থাপনা কৰা যায়।
প্ৰশ্ন ৪: কৃষি বিজ্ঞানৰ ওপৰত কি কি বাচনিৰ প্রভাৱ আছে?
উত্তৰ:
কৃষি বিজ্ঞানৰ ওপৰত কেইবাটাও বাচনিৰ (factors) প্ৰভাৱ আছে। ইহঁতে বিভিন্ন দিশৰ পৰা কৃষি উৎপাদন আৰু উৎপাদন পদ্ধতিত পৰিৱর্তন ঘটায়। কিছু প্ৰধান বাচনিৰ প্ৰভাৱ:
- মাটি: মাটিৰ গুণগত মান আৰু উৰ্বৰা শক্তি শস্যৰ বৃদ্ধি আৰু উত্পাদনত প্ৰভাৱ পেলায়।
- জলবায়ু: পৰিসৰে বতৰৰ পৰিৱৰ্তন আৰু মৌসুমি পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত প্ৰভাৱ কৰে।
- পশুপালন আৰু মৎসপালন: পশু আৰু মাছৰ পৰিচৰ্যা আৰু বাচনিৰ শ্ৰেণীসমূহৰ উপযোগিতা।
- প্ৰযুক্তি আৰু নতুন পদ্ধতি: কৃষিত নতুন প্ৰযুক্তি আৰু বাণিজ্যিক পদ্ধতিৰে উৎপাদন বৃদ্ধি হয়।
- মানৱ সম্পদ আৰু প্ৰশিক্ষণ: কৃষকসকলে আধুনিক পদ্ধতি আৰু জ্ঞান লাভ কৰাৰ পৰা উৎপাদন বৃদ্ধি হয়।
প্ৰশ্ন ৫: কৃষি বিজ্ঞানৰ ইতিহাস কেনেকৈ আৰম্ভ হৈছিল?
উত্তৰ:
কৃষি বিজ্ঞানৰ ইতিহাস প্ৰাচীন কালৰ পৰা আৰম্ভ হয়। কৃষিৰ প্ৰথমিক পৰ্যায়ে মানুহে মাটিত বিভিন্ন বীজ ৰোপণ কৰি খাদ্য উৎপাদন আৰম্ভ কৰিছিল। ভাৰত, মিছৰ আৰু মেসোপটেমিয়া আদি অঞ্চলসমূহত কৃষিৰ আধুনিক পদ্ধতি আৰু বৈজ্ঞানিক অধ্যয়ন আৰম্ভ হৈছিল। গ্ৰীক আৰু ৰোমান যুগৰ পৰাই মাটি আৰু শস্যৰ বৈজ্ঞানিক অধ্যয়নৰ আৰম্ভণি হৈছিল। ১৮শ শতিকাৰ পৰা কৃষি বিজ্ঞানৰ বিজ্ঞানীসকলে মাটিৰ গুণগত মান, শস্যৰ বৃদ্ধি আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ পৰিচৰ্যাৰ বিষয়ে বিস্তৃত অধ্যয়ন আৰম্ভ কৰিছিল।
প্ৰশ্ন ৬: কৃষি বিজ্ঞানৰ সাৰ্বজনীন উদ্দেশ্য কি?
উত্তৰ:
কৃষি বিজ্ঞানৰ সাৰ্বজনীন উদ্দেশ্য হৈছে খাদ্য উৎপাদন বৃদ্ধি কৰা আৰু কৃষকৰ জীৱনমান উন্নত কৰা। ই কৃষিকৰ্মত উপযোগী নতুন প্ৰযুক্তি, পদ্ধতি আৰু বৈজ্ঞানিক অধ্যয়নৰ সহায়ত সুষ্ঠু কৃষি ব্যৱস্থা প্ৰচলন কৰে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধি, মাটিৰ সৰহ উপযোগিতা, আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ সঠিক ব্যৱহাৰ।
ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বাবে কৰা ক্ৰান্তিক পৰিকল্পনাটো কি নাম?
✦ উত্তৰ: অপাৰেচন ফ্লাড (Operation Flood)-
ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদনত শীৰ্ষ ৰাজ্যখন কি?
✦ উত্তৰ: উত্তৰ প্ৰদেশ -
ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদন পৰীক্ষা কৰা গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানখনৰ নাম কি?
✦ উত্তৰ: National Dairy Research Institute (NDRI), Karnal -
NDDB ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
✦ উত্তৰ: National Dairy Development Board -
ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদনৰ গড় প্ৰতি দিনৰ উৎপাদন কিমান?
✦ উত্তৰ: প্ৰায় ২২১ মিলিয়ন টন (২০২১-২২ অনুযায়ী)
সৰু প্ৰশ্ন (Short Answer Type Questions):
-
অপাৰেচন ফ্লাড কি?
✦ উত্তৰ: অপাৰেচন ফ্লাড হৈছে ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বাবে ১৯৭০ চনত আৰম্ভ কৰা এখন জাতীয় পৰিকল্পনা, যাক "দুগ্ধ বিপ্লৱ" নামে জনা যায়। ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল দেশখনক স্বাৱলম্বী কৰি দুগ্ধ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰা। -
ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদনৰ ওপৰত কোৱা দুটা মহत्त्वপূর্ণ দিশ কি?
✦ উত্তৰ:- ভাৰত বিশ্বৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ দুগ্ধ উৎপাদক দেশ।
- "অমূল" (AMUL) নামৰ দুগ্ধ সমবায় ব্যৱস্থাই দুগ্ধ বিপ্লৱৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈছে।
-
ভাৰতত কোন ধৰণৰ গৰুৰ জাতবোৰ দুগ্ধ উৎপাদনৰ বাবে প্ৰধান?
✦ উত্তৰ:- দেশীয় জাত: গীৰ, শাহীৱাল, ৰাঠী, ৰেড সিন্ধী
- সংকৰ জাত: জাৰচী-দেশীয় সংকৰ, HF-দেশীয় সংকৰ
দীর্ঘ উত্তৰ প্ৰশ্ন (Long Answer Type Questions):
-
ভাৰতত দুগ্ধ পালনৰ গুৰুত্ব ব্যাখ্যা কৰা।
✦ উত্তৰ:
ভাৰতত দুগ্ধ পালন কৃষিজীৱী সকলৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উপায়। ইয়াৰ কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হ'ল—- আৰ্থিক সুবিধা: দুগ্ধ উৎপাদনে কৃষকৰ উপাৰ্জন বৃদ্ধি কৰে।
- পুষ্টি যোগান: দুগ্ধ প্ৰধান খাদ্যৰ উৎস, বিশেষকৈ প্ৰোটিন আৰু কেলচিয়ামৰ বাবে।
- চাকৰি সৃষ্টি: দেহাত অঞ্চলত বহুতো মানুহ দুগ্ধ খেতি আৰু সমবায়ৰ লগত জড়িত।
- প্ৰকৃতি সংগতি: দুগ্ধ খেতিয়ে কৃষিৰ সৈতে সংগতি ৰাখি খাদ্য-চক্ৰক সহায় কৰে।
-
ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ কাৰণসমূহ লিখা।
✦ উত্তৰ:
- সংকৰ জাতৰ গৰু ব্যৱহাৰ
- চৰাইখাদ আৰু চিকিৎসাৰ উন্নতি
- অপাৰেচন ফ্লাড আৰু সমবায় ব্যৱস্থা
- আধুনিক দুগ্ধ প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ
- চাহিদাৰ বৃদ্ধিৰ ফলত উৎপাদন বৃদ্ধি
AHSEC Class 11 Agriculture
Chapter 2: গুৰুত্বপূৰ্ণ জাতৰ গৰু (Important Breeds of Cattle)
অতি সৰু প্ৰশ্ন (Very Short Answer Type Questions):
-
ভাৰতৰ দুগ্ধ উৎপাদনৰ বাবে প্ৰধান দেশীয় জাতৰ গৰু কিমান প্ৰকাৰৰ?
✦ উত্তৰ: মূলত ৩ প্ৰকাৰৰ—- দুগ্ধ উৎপাদন জাত (Milk breed)
- শ্ৰমিক জাত (Draught breed)
- দ্বিমুখী জাত (Dual-purpose breed)
-
ভাৰতৰ এখন জনপ্ৰিয় দুগ্ধ উৎপাদন জাতৰ গৰুৰ নাম লিখা।
✦ উত্তৰ: গীৰ (Gir) -
শ্ৰমিক জাতৰ গৰুৰ এটা উদাহৰণ লিখা।
✦ উত্তৰ: হ'ল ষিংগ (Hallikar) -
বাহিৰৰ পৰা আনোঙা (Exotic) দুগ্ধ উৎপাদন জাতৰ নাম লিখা।
✦ উত্তৰ: জাৰচী (Jersey) আৰু হলষ্টেইন ফ্ৰিজিয়ান (Holstein Friesian) -
গীৰ জাতৰ গৰু মূলত কোন অঞ্চলত পোৱা যায়?
✦ উত্তৰ: গুজৰাট
সৰু প্ৰশ্ন (Short Answer Type Questions):
-
দুগ্ধ উৎপাদনৰ বাবে উত্তম দেশীয় জাতৰ গৰু কেইটাৰ নাম লিখা।
✦ উত্তৰ:- গীৰ (Gir)
- শাহীৱাল (Sahiwal)
- ৰাঠী (Rathi)
- ৰেড সিন্ধী (Red Sindhi)
-
শ্ৰমিক জাতৰ গৰুৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ লিখা।
✦ উত্তৰ:- এইবোৰ মূলত কামৰ বাবে ব্যৱহৃত হয় (যেমন হাল চলোৱা)।
- শৰীৰ শক্তিশালী আৰু মজবুত হয়।
- চাউল খেতি আৰু অন্য খেতিপথাৰৰ কামত সহায়ক।
- উদাহৰণ: হ'ল ষিংগ, খিল্লাৰি, অংগোলে।
-
দ্বিমুখী জাতৰ গৰু মানে কি?
✦ উত্তৰ: যিসকল গৰু দুগ্ধ উৎপাদন আৰু কাম দুয়োটাৰ ক্ষেত্ৰত উপযোগী, সেইবোৰক দ্বিমুখী জাতৰ গৰু বোলা হয়। উদাহৰণ: ওংগোলে (Ongole), থাৰপাৰকৰ (Tharparkar)। -
জাৰচী গৰুৰ বৈশিষ্ট্য কি?
✦ উত্তৰ:- এইবোৰ বিদেশী জাতৰ গৰু।
- সৰু গাঠনিক আৰু দুগ্ধ উৎপাদন উচ্চ।
- গাখীৰত বেছি মাখনজাতীয় পদাৰ্থ থাকে।
- ভাৰতত সংকৰ জাত ৰূপে ব্যৱহৃত হয়।
দীর্ঘ উত্তৰ প্ৰশ্ন (Long Answer Type Questions):
- গীৰ আৰু শাহীৱাল জাতৰ গৰুৰ তুলনামূলক বিৱৰণ দিয়া।
✦ উত্তৰ:
| বৈশিষ্ট্য | গীৰ (Gir) | শাহীৱাল (Sahiwal) |
|---|---|---|
| উৎপত্তি স্থান | গুজৰাট | পঞ্জাব আৰু পাকিস্তান |
| শৰীৰৰ আকৃতি | ডাঙৰ আৰু মজবুত | মাজমজিয়াকৈ ডাঙৰ |
| গাখীৰ উৎপাদন | প্ৰতি দিন ১২-১৫ লিটাৰ | প্ৰতি দিন ১০-১২ লিটাৰ |
| ৰঙ | ৰঙচুৱা বা ধুনীয়া | ৰঙচুৱা |
| বিশেষ বৈশিষ্ট্য | গৰম জলবায়ুত টিকে | কম পৰিচৰ্যায়ো বেছি গাখীৰ দিয়ে |
- ভাৰতত দুগ্ধ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বাবে সংকৰ জাতৰ (Crossbreed) গৰুৰ ভূমিকা ব্যাখ্যা কৰা।
✦ উত্তৰ:
- সংকৰ জাতৰ গৰু দেশীয় আৰু বিদেশী জাতৰ সংমিশ্ৰণত উৎপন্ন কৰা হয়।
- উদাহৰণ: জাৰচী-দেশীয় সংকৰ, হলষ্টেইন-ফ্ৰিজিয়ান সংকৰ।
- এই গৰুবোৰে দেশীয় গৰুতকৈ অধিক গাখীৰ দিয়ে।
- খৰচ কম আৰু ৰোগপ্রতিৰোধ ক্ষমতা বেছি।
- অপাৰেচন ফ্লাডৰ সময়ত সংকৰ জাতৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি পাইছিল।
