Lesson 1
પ્રાચીન ભારતનો ઇતિહાસ જાણવાના સાધનો
પ્રશ્ન 1: ભારતના ઇતિહાસ ઘડવામાં કઈ પરિસ્થિતિઓએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી?
ઉત્તર: ભારતના ઇતિહાસ ઘડવામાં ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી.
ઉત્તર: ભારતના ઇતિહાસ ઘડવામાં ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી.
પ્રશ્ન 2: હિમાલય અને સમુદ્રોએ ભારત માટે શું ભૂમિકા ભજવી?
ઉત્તર: હિમાલય અને સમુદ્રોએ ભારતને સુરક્ષિત રાખવામાં ભૂમિકા ભજવી, છતાં પણ પ્રાચીન કાળથી ભારત વિશ્વ ઇતિહાસથી જુદું રહ્યું નથી.
ઉત્તર: હિમાલય અને સમુદ્રોએ ભારતને સુરક્ષિત રાખવામાં ભૂમિકા ભજવી, છતાં પણ પ્રાચીન કાળથી ભારત વિશ્વ ઇતિહાસથી જુદું રહ્યું નથી.
પ્રશ્ન 3: ભારતનો કુલ વિસ્તાર કેટલો છે?
ઉત્તર: ભારતનો કુલ વિસ્તાર 32.8 લાખ ચોકિમી છે.
ઉત્તર: ભારતનો કુલ વિસ્તાર 32.8 લાખ ચોકિમી છે.
પ્રશ્ન 4: ભારતીય ઇતિહાસમાં પાશ્ચાત્ય ઇતિહાસ-લેખન પદ્ધતિ કરતા શું ભિન્નતા હતી?
ઉત્તર: ભારતીય ઇતિહાસ-લેખન પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિ કરતાં ભિન્ન હતું, કારણ કે ભારતે ઇતિહાસ-લેખનમાં યુગપદ્ધતિ (સતયુગ, ત્રેતાયુગ, દ્વાપરયુગ, કળીયુગ) અપનાવી હતી.
ઉત્તર: ભારતીય ઇતિહાસ-લેખન પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિ કરતાં ભિન્ન હતું, કારણ કે ભારતે ઇતિહાસ-લેખનમાં યુગપદ્ધતિ (સતયુગ, ત્રેતાયુગ, દ્વાપરયુગ, કળીયુગ) અપનાવી હતી.
પ્રશ્ન 5: કયા ગ્રંથમાં કાશ્મીરનો ઇતિહાસ લખાયો છે?
ઉત્તર: કશ્મીરનો ઇતિહાસ રાજતરંગિણી ગ્રંથમાં લખાયો છે.
ઉત્તર: કશ્મીરનો ઇતિહાસ રાજતરંગિણી ગ્રંથમાં લખાયો છે.
પ્રશ્ન 6: અંગ્રેજોએ ભારતનો ઇતિહાસ જાણવા માટે શું કર્યું હતું?
ઉત્તર: અંગ્રેજોએ ભારતનો ઇતિહાસ જાણવા માટે ભારતીય ગ્રંથોનો અંગ્રેજી ભાષામાં અનુવાદ કરાવ્યો અને રોયલ એશિયાટિક સોસાયટી ઑફ બેંગાલ (1784) ની સ્થાપના કરી.
ઉત્તર: અંગ્રેજોએ ભારતનો ઇતિહાસ જાણવા માટે ભારતીય ગ્રંથોનો અંગ્રેજી ભાષામાં અનુવાદ કરાવ્યો અને રોયલ એશિયાટિક સોસાયટી ઑફ બેંગાલ (1784) ની સ્થાપના કરી.
પ્રશ્ન 7: અંગ્રેજ વિદ્વાન જેમ્સ પ્રિન્સેપે શું સાફલ્ય પ્રાપ્ત કર્યું?
ઉત્તર: જેમ્સ પ્રિન્સેપે અશોકના શિલાલેખની લિપિ ઉકેલી (ઈ.સ. 1837).
ઉત્તર: જેમ્સ પ્રિન્સેપે અશોકના શિલાલેખની લિપિ ઉકેલી (ઈ.સ. 1837).
પ્રશ્ન 8: વિન્સન્ટ આર્થર સ્મિથે કયો ગ્રંથ લખ્યો હતો?
ઉત્તર: વિન્સન્ટ આર્થર સ્મિથે Early History Of India ગ્રંથ લખ્યો હતો.
ઉત્તર: વિન્સન્ટ આર્થર સ્મિથે Early History Of India ગ્રંથ લખ્યો હતો.
પ્રશ્ન 9: બ્રિટિશ ઇતિહાસકારોએ કયા દૃષ્ટિકોણથી ઇતિહાસ લખ્યો?
ઉત્તર: બ્રિટિશ ઇતિહાસકારોએ બ્રિટિશ શાસનને મહાન દર્શાવતું દૃષ્ટિકોણ અપનાવી ઇતિહાસ લખ્યો.
ઉત્તર: બ્રિટિશ ઇતિહાસકારોએ બ્રિટિશ શાસનને મહાન દર્શાવતું દૃષ્ટિકોણ અપનાવી ઇતિહાસ લખ્યો.
પ્રશ્ન 10: રાષ્ટ્રવાદી ઇતિહાસકારોમાં કોણો સમાવેશ થાય છે?
ઉત્તર: રાષ્ટ્રવાદી ઇતિહાસકારોમાં ડૉ. આર. જી. ભાંડારકર અને વિ. કે. રાજવડે નો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: રાષ્ટ્રવાદી ઇતિહાસકારોમાં ડૉ. આર. જી. ભાંડારકર અને વિ. કે. રાજવડે નો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 11: સ્વતંત્રતા બાદ ભારતીય ઇતિહાસ-લેખનમાં કઈ દિશામાં પરિવર્તન આવ્યું?
ઉત્તર: સ્વતંત્રતા બાદ ભારતીય ઇતિહાસ-લેખનમાં રાજકીય ઇતિહાસની જગ્યાએ સામાજિક, આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ પર લખાણ વધવા લાગ્યું.
ઉત્તર: સ્વતંત્રતા બાદ ભારતીય ઇતિહાસ-લેખનમાં રાજકીય ઇતિહાસની જગ્યાએ સામાજિક, આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ પર લખાણ વધવા લાગ્યું.
પ્રશ્ન 12: ‘ધ વન્ડર દેટ વૉઝ ઇન્ડિયા’ ગ્રંથના લેખક કોણ છે?
ઉત્તર: ‘ધ વન્ડર દેટ વૉઝ ઇન્ડિયા’ ગ્રંથના લેખક એ. એલ. બાશમ છે.
ઉત્તર: ‘ધ વન્ડર દેટ વૉઝ ઇન્ડિયા’ ગ્રંથના લેખક એ. એલ. બાશમ છે.
પ્રશ્ન 13: ‘ઈન્ટ્રોડક્શન ઇન ધ સ્ટડી ઑફ ઇન્ડિયન હિસ્ટરી’ ગ્રંથના લેખક કોણ છે?
ઉત્તર: ‘ઈન્ટ્રોડક્શન ઇન ધ સ્ટડી ઑફ ઇન્ડિયન હિસ્ટરી’ ગ્રંથના લેખક ડી. ડી. કોસામ્બી છે.
ઉત્તર: ‘ઈન્ટ્રોડક્શન ઇન ધ સ્ટડી ઑફ ઇન્ડિયન હિસ્ટરી’ ગ્રંથના લેખક ડી. ડી. કોસામ્બી છે.
પ્રશ્ન 14: ઇતિહાસ-લેખન માટે ઇતિહાસકારો સાધનોને કેટલા ભાગમાં વહેંચે છે?
ઉત્તર: ઇતિહાસકારો ઇતિહાસ-લેખન માટે સાધનોને બે ભાગમાં વહેંચે છે: અલેખિત સાધનો અને લેખિત સાધનો.
ઉત્તર: ઇતિહાસકારો ઇતિહાસ-લેખન માટે સાધનોને બે ભાગમાં વહેંચે છે: અલેખિત સાધનો અને લેખિત સાધનો.
પ્રશ્ન 15: અલેખિત સાધનોમાં કયાં સાધનોનો સમાવેશ થાય છે?
ઉત્તર: અલેખિત સાધનોમાં પ્રાચીન પથ્થરો, ધાતુઓ, માટીના વાસણો, મુદ્રાઓ, હાડપિંજરો અને નૃવંશશાસ્ત્રીય સાધનોનો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: અલેખિત સાધનોમાં પ્રાચીન પથ્થરો, ધાતુઓ, માટીના વાસણો, મુદ્રાઓ, હાડપિંજરો અને નૃવંશશાસ્ત્રીય સાધનોનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન16: ભારતનો મોટો ઇતિહાસ કયા સાધનો દ્વારા તૈયાર થયો છે?
ઉત્તર: ભારતનો મોટો ઇતિહાસ અલેખિત સાધનો દ્વારા તૈયાર થયો છે.
ઉત્તર: ભારતનો મોટો ઇતિહાસ અલેખિત સાધનો દ્વારા તૈયાર થયો છે.
પ્રશ્ન 17: પુરાતત્ત્વશાસ્ત્રીઓ ઇતિહાસ જાણવા માટે શું કરે છે?
ઉત્તર: પુરાતત્ત્વશાસ્ત્રીઓ ઇતિહાસ જાણવા માટે પ્રાચીન સ્થળોનું શોધકામ અને ઉત્ખનન (ખોદકામ) કરે છે.
ઉત્તર: પુરાતત્ત્વશાસ્ત્રીઓ ઇતિહાસ જાણવા માટે પ્રાચીન સ્થળોનું શોધકામ અને ઉત્ખનન (ખોદકામ) કરે છે.
પ્રશ્ન 18: રેડિયોકાર્બન - 14 પદ્ધતિથી શું નક્કી કરવામાં આવે છે?
ઉત્તર: રેડિયોકાર્બન - 14 પદ્ધતિ દ્વારા સજીવોની ઉંમર નક્કી કરવામાં આવે છે.
ઉત્તર: રેડિયોકાર્બન - 14 પદ્ધતિ દ્વારા સજીવોની ઉંમર નક્કી કરવામાં આવે છે.
પ્રશ્ન 19: લેખિત સાધનો કેટલા પ્રકારના છે?
ઉત્તર: લેખિત સાધનો ચાર પ્રકારના છે:
(1) ધાર્મિક સાહિત્ય
(2) પર્મેતર સાહિત્ય
(3) સિક્કાઓ-શિલાલેખો
(4) વિદેશી પ્રવાસીઓની પ્રવાસનોંધો
ઉત્તર: લેખિત સાધનો ચાર પ્રકારના છે:
(1) ધાર્મિક સાહિત્ય
(2) પર્મેતર સાહિત્ય
(3) સિક્કાઓ-શિલાલેખો
(4) વિદેશી પ્રવાસીઓની પ્રવાસનોંધો
પ્રશ્ન 20: ભારતીય સાહિત્યમાં સૌથી પ્રાચીન સાહિત્ય કયું છે?
ઉત્તર: ભારતીય સાહિત્યમાં સૌથી પ્રાચીન સાહિત્ય ઋગ્વેદ છે.
ઉત્તર: ભારતીય સાહિત્યમાં સૌથી પ્રાચીન સાહિત્ય ઋગ્વેદ છે.
પ્રશ્ન 21: બૌદ્ધધાર્મિક સાહિત્યમાં સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ સાહિત્ય કયું છે?
ઉત્તર: બૌદ્ધધાર્મિક સાહિત્યમાં ‘ત્રિપિટક’ સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ સાહિત્ય છે. તેમાં સૂત્તપિટક, વિનયપિટક અને અભિધમ્મપિટકનો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: બૌદ્ધધાર્મિક સાહિત્યમાં ‘ત્રિપિટક’ સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ સાહિત્ય છે. તેમાં સૂત્તપિટક, વિનયપિટક અને અભિધમ્મપિટકનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 22: જૈનધર્મના ધાર્મિક સાહિત્યને શું કહેવામાં આવે છે?
ઉત્તર: જૈનધર્મના ધાર્મિક સાહિત્યને ‘આગમગ્રંથો’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ઉત્તર: જૈનધર્મના ધાર્મિક સાહિત્યને ‘આગમગ્રંથો’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
પ્રશ્ન 23: કશ્મીરના રાજકવિ કલ્હણ દ્વારા રચાયેલ ઇતિહાસગ્રંથનું નામ શું છે?
ઉત્તર: કશ્મીરના રાજકવિ કલ્હણ દ્વારા રચાયેલ ઇતિહાસગ્રંથનું નામ ‘રાજતરંગિણી’ છે.
ઉત્તર: કશ્મીરના રાજકવિ કલ્હણ દ્વારા રચાયેલ ઇતિહાસગ્રંથનું નામ ‘રાજતરંગિણી’ છે.
પ્રશ્ન 24: દક્ષિણ ભારતમાં ધર્મેતર સાહિત્યમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ સાહિત્ય કયું છે?
ઉત્તર: દક્ષિણ ભારતમાં ધર્મેતર સાહિત્યમાં ‘સંગમ સાહિત્ય’ સૌથી શ્રેષ્ઠ છે, જેની રચના તમિલ ભાષામાં થઈ છે.
ઉત્તર: દક્ષિણ ભારતમાં ધર્મેતર સાહિત્યમાં ‘સંગમ સાહિત્ય’ સૌથી શ્રેષ્ઠ છે, જેની રચના તમિલ ભાષામાં થઈ છે.
પ્રશ્ન 25: મહાકવિ કાલિદાસ દ્વારા રચાયેલ પ્રસિદ્ધ નાટકો કયાં છે?
ઉત્તર: મહાકવિ કાલિદાસ દ્વારા રચાયેલ પ્રસિદ્ધ નાટકોમાં ‘અભિજ્ઞાનશાકુન્તલમ્’, ‘મેઘદૂતમ્’ અને ‘ઋતુસંહાર’ નો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: મહાકવિ કાલિદાસ દ્વારા રચાયેલ પ્રસિદ્ધ નાટકોમાં ‘અભિજ્ઞાનશાકુન્તલમ્’, ‘મેઘદૂતમ્’ અને ‘ઋતુસંહાર’ નો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 26: શિલાલેખોમાં શું લખવામાં આવ્યું હોય છે?
ઉત્તર: શિલાલેખોમાં રાજાઓની પ્રશસ્તિ, વહીવટી, રાજકીય અને ધાર્મિક નીતિઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવેલ હોય છે.
ઉત્તર: શિલાલેખોમાં રાજાઓની પ્રશસ્તિ, વહીવટી, રાજકીય અને ધાર્મિક નીતિઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવેલ હોય છે.
પ્રશ્ન 27: ભારતના સૌથી જૂના શિલાલેખ કયા છે?
ઉત્તર: ભારતના સૌથી જૂના શિલાલેખ અશોકના સમયના છે.
ઉત્તર: ભારતના સૌથી જૂના શિલાલેખ અશોકના સમયના છે.
પ્રશ્ન 28: અશોકના શિલાલેખની લિપિ અને ભાષા કઈ હતી?
ઉત્તર: અશોકના શિલાલેખ બ્રાહ્મી લિપિમાં અને પ્રાકૃત ભાષામાં લખાયેલા હતા.
ઉત્તર: અશોકના શિલાલેખ બ્રાહ્મી લિપિમાં અને પ્રાકૃત ભાષામાં લખાયેલા હતા.
પ્રશ્ન 29: શિલાલેખ ઉકેલવાનો શ્રેય કોને જાય છે?
ઉત્તર: શિલાલેખ ઉકેલવાનો શ્રેય જેમ્સ પ્રિન્સેપને ફાળે જાય છે.
ઉત્તર: શિલાલેખ ઉકેલવાનો શ્રેય જેમ્સ પ્રિન્સેપને ફાળે જાય છે.
પ્રશ્ન 30: રાજા ભોજનો ક્યો પ્રસિદ્ધ અભિલેખ છે?
ઉત્તર: રાજા ભોજનો પ્રસિદ્ધ અભિલેખ ગ્વાલિયર પ્રશસ્તિલેખ છે.
ઉત્તર: રાજા ભોજનો પ્રસિદ્ધ અભિલેખ ગ્વાલિયર પ્રશસ્તિલેખ છે.
પ્રશ્ન 31: ભારતીય વાસ્તુકલાના ત્રણ મુખ્ય શૈલીઓ કઈ છે?
ઉત્તર: ભારતીય વાસ્તુકલાની ત્રણ મુખ્ય શૈલીઓમાં નાગર શૈલી (ઉત્તર ભારત), દ્રવિડ શૈલી (દક્ષિણ ભારત) અને ભેસર શૈલી (દખ્ખણ)નો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: ભારતીય વાસ્તુકલાની ત્રણ મુખ્ય શૈલીઓમાં નાગર શૈલી (ઉત્તર ભારત), દ્રવિડ શૈલી (દક્ષિણ ભારત) અને ભેસર શૈલી (દખ્ખણ)નો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 32: બોરોબુદરનું મંદિર કઈ સદીમાં બાંધવામાં આવ્યું હતું?
ઉત્તર: બોરોબુદરનું મંદિર ઈ.સ.ની નવમી સદીમાં બાંધવામાં આવ્યું હતું.
ઉત્તર: બોરોબુદરનું મંદિર ઈ.સ.ની નવમી સદીમાં બાંધવામાં આવ્યું હતું.
પ્રશ્ન 33: ગુપ્તકાળમાં ચિત્રકલા ક્યાં જંગમ બિંદુએ પહોંચી હતી?
ઉત્તર: ગુપ્તકાળમાં ચિત્રકલા અજંતાના ચિત્રોમાં ચરમબિંદુએ પહોંચી હતી.
ઉત્તર: ગુપ્તકાળમાં ચિત્રકલા અજંતાના ચિત્રોમાં ચરમબિંદુએ પહોંચી હતી.
પ્રશ્ન 34: મેગેસ્થનિસે ભારત વિશે કયો ગ્રંથ લખ્યો હતો?
ઉત્તર: મેગેસ્થનિસે ભારત વિશે 'ઇન્ડિકા' નામનો ગ્રંથ લખ્યો હતો.
ઉત્તર: મેગેસ્થનિસે ભારત વિશે 'ઇન્ડિકા' નામનો ગ્રંથ લખ્યો હતો.
પ્રશ્ન 35: પ્રાચીનકાળમાં વિદેશી મુસાફરો ક્યાંથી આવતા હતા?
ઉત્તર: પ્રાચીનકાળમાં વિદેશી મુસાફરો ગ્રીસ, રોમ અને ચીનમાંથી આવતા હતા.
ઉત્તર: પ્રાચીનકાળમાં વિદેશી મુસાફરો ગ્રીસ, રોમ અને ચીનમાંથી આવતા હતા.
પ્રશ્ન 36: ગુપ્તકાળ પછીની મૂર્તિ-સ્થાપત્યમાં કઈ બે મુખ્ય શૈલીઓનો સમાવેશ થાય છે?
ઉત્તર: ગુપ્તકાળ પછીની મૂર્તિ-સ્થાપત્યમાં ગાંધાર શૈલી અને મથુરા શૈલીનો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: ગુપ્તકાળ પછીની મૂર્તિ-સ્થાપત્યમાં ગાંધાર શૈલી અને મથુરા શૈલીનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 37: ગુફાચિત્રો માટે પ્રસિદ્ધ સ્થળ કયું છે?
ઉત્તર: ભીમબેટકા ગુફાચિત્રો માટે પ્રસિદ્ધ છે.
ઉત્તર: ભીમબેટકા ગુફાચિત્રો માટે પ્રસિદ્ધ છે.
પ્રશ્ન 38: અશોકના શિલાલેખો કઈ ભાષામાં લખાયેલા છે?
ઉત્તર: અશોકના શિલાલેખો પ્રાકૃત ભાષામાં લખાયેલા છે.
ઉત્તર: અશોકના શિલાલેખો પ્રાકૃત ભાષામાં લખાયેલા છે.
પ્રશ્ન 39: મુદ્રાશાસ્ત્ર (Numismatic) શું છે?
ઉત્તર: મુદ્રાશાસ્ત્ર એ સિક્કાઓના અભ્યાસને કહે છે, જેમાં સિક્કાઓના સમય, લિપિ અને પ્રતીકોનો અધ્યયન કરવામાં આવે છે.
ઉત્તર: મુદ્રાશાસ્ત્ર એ સિક્કાઓના અભ્યાસને કહે છે, જેમાં સિક્કાઓના સમય, લિપિ અને પ્રતીકોનો અધ્યયન કરવામાં આવે છે.
પ્રશ્ન 40: બૌદ્ધ સ્થાપત્યમાં મુખ્ય શૈલીઓ કઈ છે?
ઉત્તર: બૌદ્ધ સ્થાપત્યમાં ચૈત્યા, વિહાર અને સ્તૂપ શૈલીઓનો સમાવેશ થાય છે.
ઉત્તર: બૌદ્ધ સ્થાપત્યમાં ચૈત્યા, વિહાર અને સ્તૂપ શૈલીઓનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 41: ઇતિહાસ-લેખન એટલે શું? તે જાણવાનાં સાધનો જણાવો.
ઉત્તર: ઇતિહાસ-લેખન એ ભૂતકાળમાં થયેલ ઘટનાઓનું અભ્યાસ અને તેમના આધાર પર ભવિષ્ય માટે થતી
ઉત્તર: ઇતિહાસ-લેખન એ ભૂતકાળમાં થયેલ ઘટનાઓનું અભ્યાસ અને તેમના આધાર પર ભવિષ્ય માટે થતી
શીખ છે. ઇતિહાસ જાણવાના સાધનોમાં લેખિત અને અલેખિત સ્ત્રોતોનો સમાવેશ થાય છે. લેખિત સ્ત્રોતોમાં ગ્રંથો, સાહિત્ય, શિલાલેખો, તામ્રપત્રો, વિદેશી મુસાફરોનાં વર્ણનો છે. અલેખિત સ્ત્રોતોમાં અવશેષો, ભવનો, સ્મારકો, સિક્કાઓ, અને મૂર્તિઓનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન 42: ઇતિહાસ-લેખન અંગે અલેખિત સાધનોની માહિતી આપો.
ઉત્તર: ઇતિહાસ-લેખન માટે અલેખિત સાધનોમાં સિક્કાઓ, અવશેષો, શિલાલેખો, તામ્રપત્રો, ભવનો, સ્મારકો અને ચિત્રકલા છે. આ साधનો તે સમયના સમાજ, રાજકીય પરિસ્થિતિ, આર્થિક સ્થિતિ અને ધર્મને સમજવામાં મદદરૂપ થાય છે.
ઉત્તર: ઇતિહાસ-લેખન માટે અલેખિત સાધનોમાં સિક્કાઓ, અવશેષો, શિલાલેખો, તામ્રપત્રો, ભવનો, સ્મારકો અને ચિત્રકલા છે. આ साधનો તે સમયના સમાજ, રાજકીય પરિસ્થિતિ, આર્થિક સ્થિતિ અને ધર્મને સમજવામાં મદદરૂપ થાય છે.
પ્રશ્ન 43: ઈતિહાસકારો સમય કઈ રીતે નક્કી કરે છે તે સ્પષ્ટ કરો.
ઉત્તર: ઇતિહાસકારો સમય નક્કી કરવા માટે કાર્બન-14 (C-14) પદ્ધતિ, પોટેશિયમ-આર્ગોન પદ્ધતિ અને તબક્કાવાર અવશેષોના અભ્યાસ દ્વારા સમય નક્કી કરે છે. આ પદ્ધતિઓથી અવશેષોનું ઉંમર નક્કી કરી ઇતિહાસકારો તથ્યો લખે છે.
ઉત્તર: ઇતિહાસકારો સમય નક્કી કરવા માટે કાર્બન-14 (C-14) પદ્ધતિ, પોટેશિયમ-આર્ગોન પદ્ધતિ અને તબક્કાવાર અવશેષોના અભ્યાસ દ્વારા સમય નક્કી કરે છે. આ પદ્ધતિઓથી અવશેષોનું ઉંમર નક્કી કરી ઇતિહાસકારો તથ્યો લખે છે.
પ્રશ્ન 44: ભારતીય ઈતિહાસ-લેખનની પરંપરા સમજાવો.
ઉત્તર: ભારતીય ઈતિહાસ-લેખનની પરંપરા વેદો, ઇતિહાસ-પુરાણો અને પ્રસિદ્ધ ગ્રંથો દ્વારા ચાલતી આવી છે. મહાભારત અને રામાયણ એ પ્રાચીન ઇતિહાસના મહત્વના ગ્રંથ છે. રાજતરંગિણી અને અન્ય ગ્રંથોમાં રાજાઓનો ઇતિહાસ લખાયો છે.
ઉત્તર: ભારતીય ઈતિહાસ-લેખનની પરંપરા વેદો, ઇતિહાસ-પુરાણો અને પ્રસિદ્ધ ગ્રંથો દ્વારા ચાલતી આવી છે. મહાભારત અને રામાયણ એ પ્રાચીન ઇતિહાસના મહત્વના ગ્રંથ છે. રાજતરંગિણી અને અન્ય ગ્રંથોમાં રાજાઓનો ઇતિહાસ લખાયો છે.
પ્રશ્ન 45: “વિદેશી મુસાફરોનાં વૃત્તાંત્તો ભારતનો ઈતિહાસ જાણવાનું મહત્ત્વપૂર્ણ માધ્યમ છે." - સમજાવો.
ઉત્તર: વિદેશી મુસાફરોએ ભારત વિશેની મહત્વપૂર્ણ માહિતી લખી છે. મેગસ્થનિસના "ઇન્ડિકા" માં મૌર્યકાળના રાજકીય, સામાજિક અને આર્થિક જીવનની માહિતી છે. યુઅન-સ્વાંગ અને ઇત્સિંગ જેવા ચીની મુસાફરોએ ભારતીય બૌદ્ધ ધર્મ અને શિક્ષણપ્રણાલી વિશે લખ્યું છે, જે ઇતિહાસ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
ઉત્તર: વિદેશી મુસાફરોએ ભારત વિશેની મહત્વપૂર્ણ માહિતી લખી છે. મેગસ્થનિસના "ઇન્ડિકા" માં મૌર્યકાળના રાજકીય, સામાજિક અને આર્થિક જીવનની માહિતી છે. યુઅન-સ્વાંગ અને ઇત્સિંગ જેવા ચીની મુસાફરોએ ભારતીય બૌદ્ધ ધર્મ અને શિક્ષણપ્રણાલી વિશે લખ્યું છે, જે ઇતિહાસ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
પ્રશ્ન 46: અવશેષોનો સમય નક્કી કરવા માટે કઈ પદ્ધતિ અપનાવવામાં આવે છે?
ઉત્તર: (D) શ્રી-14
ઉત્તર: (D) શ્રી-14
પ્રશ્ન 47: બૌદ્ધસાહિત્યમાં સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ ગ્રંથો કયા છે?
ઉત્તર: (C) ત્રિપિટક
ઉત્તર: (C) ત્રિપિટક
પ્રશ્ન 48: રાજતરંગિણી ગ્રંથના રચયિતા કોણ છે?
ઉત્તર: (D) કાલિદાસ
ઉત્તર: (D) કાલિદાસ
પ્રશ્ન 49: સંગમ સાહિત્યની રચના ક્યાં થઈ હતી?
ઉત્તર: (D) માઈ
ઉત્તર: (D) માઈ
પ્રશ્ન 50: ભારતના કયા સિક્કા સૌથી જૂના હોવાનું મનાય છે?
ઉત્તર: (A) પંચમાર્ક સિક્કા
ઉત્તર: (A) પંચમાર્ક સિક્કા
EDIT BY : KRISHNA SAIKIA.
