Chapter 5
જૈન ધર્મ અને બૌદ્ધ ધર્મ
👉Text Book PDF
👉MCQ Online Exam
👉Click Here YouTube Video
👉MCQs Answer
પ્રશ્ન: જૈનધર્મનો ઉદ્ભવ અને વિકાસ
જૈનધર્મનો ઉદ્ભવ અને તેના વિકાસ વિશે વિસ્તૃત માહિતી આપો.
ઉત્તર: જૈનધર્મનો ઉદ્ભવ પાર્શ્વનાથના ઉપદેશથી થયો, જેમણે ઈ.સ. પૂર્વે 700 ની આસપાસ જૈનધર્મની વિચારસરણીનો પ્રચાર કર્યો. મહાવીરસ્વામી, જેઓ 24 મું તીર્થંકર હતા, 42 વર્ષની વયે કેવલ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું અને તેમના ઉપદેશ દ્વારા અનેક લોકોને આદર્શ જીવન જીવવા માટે માર્ગદર્શન આપ્યું. તેમણે પોતાના ઉપદેશને લોકભાષા - અર્ધમાગધીમાં આપ્યો, જેથી લોકોએ આ ધર્મને સરળતાથી અપનાવ્યું.
જૈનધર્મના પ્રસારનો મુખ્ય સમય મહાવીરસ્વામીના નિર્વાણ પછી 200 વર્ષ બાદ હતો. આ ધર્મ પ્રાચીન કાળમાં કલિંગ (વર્તમાન ઓરિસ્સા) અને બિહારમાં ફેલાયો. ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય અને સંક્રતિએ જૈનધર્મ અપનાવ્યો.
જૈનધર્મના સિદ્ધાંતોમાં, મધ્યમ માર્ગ, પવિત્ર આચરણ અને મન, ભાષા અને ક્રિયાઓ પર નિયંત્રણ જૈન ધર્મના મૂળ તત્વો છે. આ સિદ્ધાંતોને અનુસરીને મુક્તિ અથવા મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.
જૈનધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતો:
-
ત્રણ રત્નો: સમ્યક દર્સન, સમ્યક જ્ઞાન અને સમ્યક આચરણ.
-
પાંચ વ્રતો: અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય, અને અપરિગ્રહ.
-
પાંચ સમિતિ: શ્રાવકનો આચરણ, વૈદ્યક અને બૌદ્ધિક ગુણવત્તા.
-
ત્રણ ગુપ્તિઓ: મન, વાણી અને કૃતિનું નિયંત્રણ.
આ સિદ્ધાંતો અને ધર્મના આચારને અનુસરવા માટે, વ્યક્તિએ શુદ્ધ જીવન જીવવું જોઈએ અને પોતાના આત્મજ્ઞાનમાં પ્રતિષ્ઠા મેળવવી જોઈએ.
પ્રશ્ન: જૈનધર્મમાં તત્ત્વજ્ઞાન અને આધ્યાત્મિક બાબતો
જૈનધર્મમાં તત્ત્વજ્ઞાન અને આધ્યાત્મિક બાબતોને સમજાવો.
ઉત્તર: જૈનધર્મમાં, દરેક પૃથ્વી પરનાં તત્ત્વોને જીવ અને સજીવ એવું વહેંચવામાં આવે છે. જીવની ત્રણ કક્ષાઓ છે: બહજીવ, મુક્તજીવ અને નિત્ય સિદ્ધજીવ. દરેક જીવ પોતાના પૂણ્યના આધારે દેવ, મનુષ્ય કે પ્રાણી બને છે. કર્મ મનુષ્યના આત્મા માટે એક બાંધી રાખનાર અવસ્થાના રૂપમાં ગણાય છે. જ્યારે મનુષ્ય કોઇ નવા કર્મ કરે છે, તો તે પોતાના પાથ પર આગળ વધે છે, અને પુણ્યના તપ દ્વારા જૈવિક કૃત્યોથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરે છે.
જૈનધર્મમાં તપશ્ચર્યા અને વૈરાગી જીવનનું ખૂબ મહત્વ છે. ક્ષમા, મૃદુતા, નિષ્કપટતા, ઉદારતા, તપ, ઇન્દ્રિય નિગ્રહ, સત્ય, પવિત્રતા, અકિંચિતતા, પ્રતિક્રમણ અને સામાયિક ક્રિયાઓ આ આધ્યાત્મિક બાબતોમાં શામેલ છે. જેમ કે, પ્રતિક્રમણના માધ્યમથી શુભ માર્ગે આગળ વધવું અને સામાયિક દ્વારા આત્મચિંતન, સ્તુતિ અને વંદન કરવું.
જૈનધર્મના અનુયાયીઓ નિયમિત રીતે યાત્રા પર જતાં હોય છે, જેમ કે શેત્રુંજય, ગિરનાર, ચંપાપુરી, પાવાપુરી અને સમેતશિખર જેવાં પવિત્ર સ્થળોએ યાત્રા કરવી.
જૈનધર્મમાં પ્રાર્થના દરમિયાન નવકારમંત્રનું ઉચ્ચારણ અને પર્વધિરાજ પર્યુષણના દિવસોમાં માઇચ્ચામિદુક્કડમ જેવા વાક્યોમાં જૈનધર્મની આધ્યાત્મિકતા પ્રગટિત થાય છે.
જૈનધર્મમાં દેવતાઓ, તીર્થંકરો અને તેમના અવતાર માટે વિશેષ મૂર્તિઓની ઉપસ્થિતિ છે. તીર્થંકરો સાથે તેમની પાસાથી સંકળાયેલા લાંછન અને શાસનદેવી પણ મૂર્તિપ્રતિષ્ઠા માટે ઓળખાય છે.
સાહિત્ય ક્ષેત્રે, જૈનધર્મના પવિત્ર ગ્રંથો, કાવ્યો અને નાટકો પેછળે ગહન એવા આદ્યાત્મિક વિચારોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
પ્રશ્ન: સામાજિક અને કલા ક્ષેત્રે જૈનધર્મનું પ્રદાન સમજાવો
ઉત્તર:
સામાજિક ક્ષેત્રે
જૈનધર્મએ ભારતીય સમાજ અને સંસ્કૃતિને અનેક પ્રેરણાઓ આપીને સમાજમાં નૈતિકતા અને નિષ્ઠાવાન જીવન જીવવા માટે ઉત્તમ માર્ગદર્શન આપ્યું છે. ખાસ કરીને, જૈનધર્મમાં અહિંસાનું કટ્ટર પાલન, દેહદમન, કઠોર સંયમ અને તપસ્યામય જીવન પ્રથાઓનો પ્રચલન લોકોને શ્રેષ્ઠ જીવન જીવીને મૂક્તિ તરફ પ્રવૃત્તિ કરવા માટે પ્રેરણા આપે છે. મહાવીરસ્વામીનો અહિંસાનો સિદ્ધાંત ગાંધીજી માટે જીવનમંત્ર બની રહ્યો હતો. જૈનધર્મમાં, દરેક મનુષ્યને，无 જુદાઈ અને ભેદભાવ વિના ઊંચું સ્થાન આપવામાં આવે છે, જે સમાજમાં સમાનતા અને માનવતાવાદ પ્રોત્સાહિત કરે છે. તે સ્ત્રીઓને પણ સાધ્વીજીવન જીવવા, દીક્ષા લેવા અને કલ્યાણમાર્ગ પર ચાલવાનો અધિકાર આપે છે.
કલા ક્ષેત્રે
જૈનધર્મની કલા વિશેષ કરીને શિલ્પકલામાં ઉલ્લેખનીય છે. જૈન મકાન અને મંદિરોમાં જૈન તીર્થંકરોની પ્રતિમાઓ અને તેઓ સાથે સંકળાયેલા શિલ્પોની ખૂબ યાદગાર કલા જોવા મળે છે. ખજૂરાહો, મૈસુર, અને ગિરનાર જેવા સ્થળો પરની પ્રાચીન કલા અને ભવ્ય મુર્તિઓ આ શિલ્પકલાના શ્રેષ્ઠ નમૂનાઓ છે. દક્ષિણ ભારતનાં ગૌતમેશ્વર અને પશ્ચિમ ભારતમાં આવેલા દેલવાડાના મંદિરો પણ શિલ્પ અને स्थापત્યકલા માટે પ્રસિદ્ધ છે.
જૈન કલા દ્વારા જે ચિત્રકला પણ પ્રદર્શિત થાય છે તે મધ્યકાલીન ભારતીય લઘુચિત્રકલા સાથે સંકળાયેલી છે. આ ચિત્રોનો ઉપયોગ પૂજા વિધિ માટે અને હસ્તલિખિત પુસ્તકો માટે પણ કરવામાં આવતો હતો.
જૈનધર્મ અને બૌદ્ધધર્મ
આનો અંતર્ગત ગૌતમ બુદ્ધનો જીવન દર્શાવતો છે, જેમણે અનંત દુઃખ, વૃદ્ધાવસ્થા અને મરણની અવસ્થાઓને સમજ્યા પછી સમાજના ત્રાસમાંથી મુક્તિ મેળવવાના માર્ગ પર ચાલવા માટે 'મહાભિનિષ્કમણ' કર્યો હતો.
પ્રશ્ન: બૌદ્ધધર્મના સિદ્ધાંતો અને બૌદ્ધસંઘ વિશે સંક્ષેપમાં સમજાવો.
ઉત્તર:
બૌદ્ધધર્મના સિદ્ધાંતો
બુદ્ધે પોતાને પ્રાપ્ત થયેલા જ્ઞાનને લોકો સુધી પહોંચાડવા માટે ચાર આર્યસત્ય અને અષ્ટાંગિક માર્ગ બતાવ્યા. આ સિદ્ધાંતો એ જ બૌદ્ધધર્મના આધારસ્તંભ છે.
-
આર્યસત્ય
-
સંસાર દુઃખમય છે.
-
દુઃખનું કારણ તૃષ્ણા (ઇચ્છાઓ) છે.
-
દુઃખનો નાશ તૃષ્ણાના ત્યાગમાં છે.
-
અષ્ટાંગિક માર્ગ અપનાવવાથી તૃષ્ણાનો ત્યાગ થાય છે.
-
-
અષ્ટાંગિક માર્ગ
-
આ એ માર્ગ છે જે મનુષ્યને દુઃખથી મુક્તિ તરફ લઈ જાય છે, જેમાં સમ્યક્દષ્ટિ (સાચી દૃષ્ટિ), સમ્યકસંકલ્પ (સાચું ઇરાદો), સમ્યક્ષ્વાણી (સાચું ભાષણ), સમ્યકર્મ (સાચાં કાર્ય), સમ્યઆજીવિકા (સાચો જીવિકોપાર્જન), સમ્યવ્યાયામ (સાચો વ્યાયામ), સમ્યક્રમૃતિ (સાચું ધ્યાન), અને સમ્યક્સમાધિ (સાચી ધાર્મિક શાંતિ)નો સમાવેશ થાય છે.
-
બૌદ્ધસંઘ
બૌદ્ધધર્મમાં, સંઘ એ ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક સમુદાય હતો, જેને બુદ્ધે સ્થાપિત કર્યો હતો. આ સંઘમાં ભિખ્ખુઓ, ભિખ્ખુણીઓ, ગૃહસ્થો અને સ્ત્રીઓના ચાર વર્ગો હતા. સંઘનું મુખ્ય ઉદ્દેશ એ હતું કે, Buddha (બુદ્ધ), Dharma (ધર્મ), અને Sangha (સંઘ) દ્વારા અધ્યાત્મિક વિકાસ અને મુક્તિ માટે સહયોગ કરી શકાય.
વિનયપટક
આ સંઘમાં માન્ય નિયમો અને નિયમાવલીઓ 'વિનયપટક'માં એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા.
બૌદ્ધધર્મના અનુયાયીઓ
બુદ્ધના નિર્વાણ પછી, મૌખિક રીતે સંકલિત શ્રમણીઓએ સંઘના નિયમોનું પાલન કર્યું. પરંતુ થોડા સમય પછી, આ સંઘમાં મતભેદ ઉભા થયા, જે પછી ભૌદ્ધસંધ ધર્મપરિષદમાં સમાધાન માટે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.
શરણાગતિ
બૌદ્ધધર્મમાં "બુદ્ધશરણં ગચ્છામિ, ધમ્મ શરણું ગચ્છામિ, સંધમ્ શરણં ગચ્છામિ" શબ્દો પ્રચલિત છે, જેનો અર્થ એ છે કે બુદ્ધ, ધર્મ અને સંઘના શરણમાં જઈને સાધનાત્મક રીતે જીવન જીવવું.
સંઘ અને લોકશાહી
બૌદ્ધસંઘમાં વર્તમાન લોકશાહી મંત્રણા અને ચુકવણી પ્રણાલી હતી, જેમાં પ્રસ્તાવ અને ચર્ચાના માધ્યમથી નિર્ણય લેવામાં આવતો હતો.
પ્રશ્ન: બૌદ્ધધર્મના વિવાદો, પંથોના વિભाजन અને એના પ્રસાર વિશે સમજાવો.
ઉત્તર:
બૌદ્ધધર્મના વિવાદો અને પંથોના વિભajan
બૌદ્ધધર્મની સ્થાપના પછી, તેમાં વિવિધ વિવાદો અને મતભેદો ઊભા થયા. આ વિવાદોને સમાધાન કરવાનો પ્રયાસ ૩ પરિષદોમાં કરવામાં આવ્યો, પરંતુ દરેક વખતે મતભેદ દૂર નહીં થઈ શક્યા.
-
પ્રથમ પરિષદ - પાટલીપુત્રમાં
-
બીજી પરિષદ - વૈશાલી
-
ત્રીજી પરિષદ - પાટલીપુત્રમાં, આ ધર્મ પરિષદમાં નવી દિશાઓ અને નિયમો બનાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ મતભેદ હજી પણ ન સુલઝાયા.
આ પછી, ચોથી પરિષદ (સંગીતી) સમ્રાટ કનિષ્કના સમયમાં કારમીરમાં મળી, પરંતુ તે પણ મતભેદોને સમાધાન નહીં કરી શકી. પરિણામે, બૌદ્ધધર્મ હીનયાન અને મહાયાન પંથોમાં વહેંચાઈ ગયો.
હીનયાન (લઘુમત) પંથ:
-
હીનયાન પંથના અનુયાયીઓ 'ત્રિપિટક' ગ્રંથને મહત્ત્વ આપે છે, પરંતુ વધુ કોઈ બૌદ્ધ સાહિત્યને નોંધતા નથી.
-
તેઓ માનતા હતા કે નિર્વાણ પ્રાપ્ત કરવા માટે કોઈ અલૌકિક શક્તિની જરૂર નથી, પરંતુ માત્ર બુદ્ધનાં દૃષ્ટાંતો અને ઉપદેશોને અનુસરવું જરૂરી છે.
મહાયાન (મોટો બહુમત) પંથ:
-
મહાયાન પંથનો દ્રષ્ટિકોણ વધારે પ્રગતિશીલ અને વિશાળ હતો. તેઓ બુદ્ધ અને તે પછીના બધા સાહિત્યને મહત્વ આપતા હતા.
-
મહાયાન પંથના અનુયાયીઓ માટે પૂજા, મંત્રો, આરતી, અને મંદિરોની પૂજા મહત્વની હતી.
-
આ પંથ મગધ, તિબેટ, ચીન, જાપાન અને અન્ય વિવિધ વિસ્તારોમાં ફેલાવાયો.
બૌદ્ધધર્મનો પ્રસાર
બૌદ્ધધર્મે દુનિયામાં ખૂબ જ ઝડપી પ્રસાર કર્યો.
-
सम्राट अशोक ने बौद्ध धर्म को अपनाया और इसे मध्य एशिया, पश्चिम एशिया, श्रीलंका और अन्य देशों में फैलाया.
-
બૌદ્ધધર્મને રાજ્યાશ્રય મળી અને મગધ, કૌશામ્બી, મૌર્ય, અને અન્ય રાજ્યોના રાજાઓએ તેને અપનાવ્યો.
-
આ ધર્મનાં ખ્યાતિપ્રાપ્તિ અને પ્રચારમાં સંગઠિત પ્રચારકાર્ય, સાદગી, અને બુદ્ધના નમ્ર અને કરુણાભાવથી પ્રેરણા મળી.
-
સમ્રાટ અશોક અને કનિષ્ક પછી, બૌદ્ધધર્મ વધુ વિસ્તૃત થયો, અને વૈશ્વિક ધર્મ તરીકે પકડી લીધો.
બૌદ્ધશિલ્પકલા
બૌદ્ધધર્મના સમય દરમિયાન શિલ્પકલા પણ પ્રખ્યાત થઈ.
-
અશોકના સ્તંભો: મૌર્યસમ્રાટ અશોકના શિલ્પકો એ ઘણાં અવલોકનીય અને ઐતિહાસિક સ્તંભો બનાવ્યા.
-
આ સ્તંભો પર શિલાલેખો અને આકૃતિઓ કોતરી કરવામાં આવી હતી, જેમ કે સિંહ અને હાથીના આકૃતિઓ.
-
સાંરનાર્થમાં અશોકના સ્તંભ: સિંહના આકૃતિ સાથે એ વિશ્વભરના રાષ્ટ્રધ્વજ માટે એક પ્રેરણા બની.
આ રીતે, બૌદ્ધધર્મના વિવાદો, પંથોના વિભાજન અને એના પ્રસારના પગલે આ ધર્મ એક વૈશ્વિક ધર્મ તરીકે વિસ્તરતો ગયો.
પ્રશ્ન: બૌદ્ધધર્મના વિવાદો, પંથોના વિભाजन અને એના પ્રસાર વિશે સમજાવો.
ઉત્તર:
બૌદ્ધધર્મના વિવાદો અને પંથોના વિભajan
બૌદ્ધધર્મની સ્થાપના પછી, તેમાં વિવિધ વિવાદો અને મતભેદો ઊભા થયા. આ વિવાદોને સમાધાન કરવાનો પ્રયાસ ૩ પરિષદોમાં કરવામાં આવ્યો, પરંતુ દરેક વખતે મતભેદ દૂર નહીં થઈ શક્યા.
-
પ્રથમ પરિષદ - પાટલીપુત્રમાં
-
બીજી પરિષદ - વૈશાલી
-
ત્રીજી પરિષદ - પાટલીપુત્રમાં, આ ધર્મ પરિષદમાં નવી દિશાઓ અને નિયમો બનાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ મતભેદ હજી પણ ન સુલઝાયા.
આ પછી, ચોથી પરિષદ (સંગીતી) સમ્રાટ કનિષ્કના સમયમાં કારમીરમાં મળી, પરંતુ તે પણ મતભેદોને સમાધાન નહીં કરી શકી. પરિણામે, બૌદ્ધધર્મ હીનયાન અને મહાયાન પંથોમાં વહેંચાઈ ગયો.
હીનયાન (લઘુમત) પંથ:
-
હીનયાન પંથના અનુયાયીઓ 'ત્રિપિટક' ગ્રંથને મહત્ત્વ આપે છે, પરંતુ વધુ કોઈ બૌદ્ધ સાહિત્યને નોંધતા નથી.
-
તેઓ માનતા હતા કે નિર્વાણ પ્રાપ્ત કરવા માટે કોઈ અલૌકિક શક્તિની જરૂર નથી, પરંતુ માત્ર બુદ્ધનાં દૃષ્ટાંતો અને ઉપદેશોને અનુસરવું જરૂરી છે.
મહાયાન (મોટો બહુમત) પંથ:
-
મહાયાન પંથનો દ્રષ્ટિકોણ વધારે પ્રગતિશીલ અને વિશાળ હતો. તેઓ બુદ્ધ અને તે પછીના બધા સાહિત્યને મહત્વ આપતા હતા.
-
મહાયાન પંથના અનુયાયીઓ માટે પૂજા, મંત્રો, આરતી, અને મંદિરોની પૂજા મહત્વની હતી.
-
આ પંથ મગધ, તિબેટ, ચીન, જાપાન અને અન્ય વિવિધ વિસ્તારોમાં ફેલાવાયો.
બૌદ્ધધર્મનો પ્રસાર
બૌદ્ધધર્મે દુનિયામાં ખૂબ જ ઝડપી પ્રસાર કર્યો.
-
सम्राट अशोक ने बौद्ध धर्म को अपनाया और इसे मध्य एशिया, पश्चिम एशिया, श्रीलंका और अन्य देशों में फैलाया.
-
બૌદ્ધધર્મને રાજ્યાશ્રય મળી અને મગધ, કૌશામ્બી, મૌર્ય, અને અન્ય રાજ્યોના રાજાઓએ તેને અપનાવ્યો.
-
આ ધર્મનાં ખ્યાતિપ્રાપ્તિ અને પ્રચારમાં સંગઠિત પ્રચારકાર્ય, સાદગી, અને બુદ્ધના નમ્ર અને કરુણાભાવથી પ્રેરણા મળી.
-
સમ્રાટ અશોક અને કનિષ્ક પછી, બૌદ્ધધર્મ વધુ વિસ્તૃત થયો, અને વૈશ્વિક ધર્મ તરીકે પકડી લીધો.
બૌદ્ધશિલ્પકલા
બૌદ્ધધર્મના સમય દરમિયાન શિલ્પકલા પણ પ્રખ્યાત થઈ.
-
અશોકના સ્તંભો: મૌર્યસમ્રાટ અશોકના શિલ્પકો એ ઘણાં અવલોકનીય અને ઐતિહાસિક સ્તંભો બનાવ્યા.
-
આ સ્તંભો પર શિલાલેખો અને આકૃતિઓ કોતરી કરવામાં આવી હતી, જેમ કે સિંહ અને હાથીના આકૃતિઓ.
-
સાંરનાર્થમાં અશોકના સ્તંભ: સિંહના આકૃતિ સાથે એ વિશ્વભરના રાષ્ટ્રધ્વજ માટે એક પ્રેરણા બની.
આ રીતે, બૌદ્ધધર્મના વિવાદો, પંથોના વિભાજન અને એના પ્રસારના પગલે આ ધર્મ એક વૈશ્વિક ધર્મ તરીકે વિસ્તરતો ગયો.
વિસ્તૃત જવાબ
(1) મહાવીરસ્વામીનો પરિચય
મહાવીર સ્વામી જૈનધર્મના 24મી અને અંતિમ તીર્થંકર હતા. તેમના જન્મને ઇ.સ. પૂર્વે 599માં વઇષાળીમાં થયો હતો. તેમનો જન્મ વર્ધમાન કૌશિકના ઘરમાં થયો, પરંતુ તેઓ કન્યાદાન અને શાહી જીવનનો ત્યાગ કરીને ત્રણ વર્ષ સુધી તપસ્યા કરી, અને ત્યારબાદ તેમણે પોતાનો ધર્મપ્રચાર શરૂ કર્યો. મહાવીરનો મુખ્ય ઉપદેશ અનુશાસન, અહિંસા અને સત્યના પંથ પર ચાલવાનો હતો.
(2) જૈનધર્મએ આપેલ સામાજિક અને સાહિત્યિક પ્રદાન
જૈનધર્મે સમાજમાં એક નવી દૃષ્ટિ દીધી. તેમણે અનુગામી વ્યક્તિઓને સ્ત્રી-પુરુષમાં ભેદ નહિ રાખતા સમાજની રચના કરવાનો સંદેશ આપ્યો. જૈનધર્મનું મહત્વ એ છે કે તેણે સાહિત્ય ક્ષેત્રમાં 'પ્રકૃતિ' (પ્રાકૃત) ભાષાના ઉપયોગને વિસ્તૃત કર્યો. જૈન સાહિત્યમાં કલ્પસૂત્ર, ઋષિધર્મ, અને શ્રાવકધર્મ જેવા મહત્વના ગ્રંથો છે.
(3) જૈનધર્મનો ત્રિરત્નનો સિદ્ધાંત
જૈનધર્મનો ત્રિરત્ન સિદ્ધાંત "જ્ઞાન, ભક્તિ, અને નિયામક" પર આધારિત છે. આના અંદર, 'જ્ઞાન' એટલે સાચી સમજ, 'ભક્તિ' એટલે દેવની ભાવનાપૂર્વક પૂજા અને 'નિયામક' એટલે યથાવિધિ અનુસાર જીવન જીવવું.
(4) બૌદ્ધ શિલ્પકલા વિશે ટૂંકમાં માહિતી આપો
બૌદ્ધ શિલ્પકલા અનોખી અને દૈનિક જીવનનાં નમૂનાઓ ધરાવતી હતી. તે સમયે શ્રેષ્ઠ બૌદ્ધ શિલ્પના ઉદાહરણો તરીકે અશોકના સ્તંભો, ચિત્રકલા, અને બૌદ્ધ મંદિરનાં આકૃતિઓ માની શકાય છે. આ કલા માનવીય અને આધ્યાત્મિક મૂલ્યોથી પ્રેરિત હતી.
(5) બૌદ્ધધર્મે સાહિત્યના ક્ષેત્રમાં શું પ્રદાન આપ્યું છે ?
બૌદ્ધધર્મે વિવિધ ધર્મ ગ્રંથો આપ્યા, જેમાં 'ત્રિપિટક' (પાલિ ભાષામાં) સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. બૌદ્ધધર્મનાં ગ્રંથો એ સાહિત્ય, જીવનશૈલી, અને આધ્યાત્મિકતા માટે માર્ગદર્શક તરીકે કાર્ય કરતાં સાવધાન તથા મૌલિક વિચારશક્તિની વિસ્તરણ પ્રવૃત્તિઓ હતા.
-
ટૂંકમાં જવાબ
(1) જૈનધર્મનાં પાંચ વ્રતો, પાંચ સમિતિઓ, ત્રણ ગુપ્તિઓ અને ચાર ભાવના વિશે ટૂંકમાં લખો
-
પાંચ વ્રતો: અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચાર્ય, અને અપરિગ્રહ.
-
પાંચ સમિતિઓ: પ્રવૃત્તિ માટેના નીતિગત નિયમો.
-
ત્રણ ગુપ્તિઓ: મન, શબ્દ અને ક્રિયા પર નિયંત્રણ.
-
ચાર ભાવના: કરુણાવશેષ, દયાવશેષ, સંતોષ, અને શક્તિ.
(2) જૈનધર્મની આધ્યાત્મિક બાબતો
જૈનધર્મમાં મેડીટેશન, તપસ્યા, અને આધ્યાત્મિક સ્વચ્છતા મહત્વની બાબતો છે. સંયમ, નમ્રતા, અને ત્યાગને આધ્યાત્મિક જીવનનો પથ માનવામાં આવે છે.
(3) "મહાવીરસ્વામી સમાજસુધારક હતા. ચર્ચા કરો."
મહાવીર સ્વામીના માને પ્રમાણે દરેક મનુષ્યને પોતાના જીવનમાં સત્ય અને અહિંસાના પંથ પર ચાલવું જોઈએ. તેમણે જાતિવાદ, ભેદભાવ અને મમત્વને નકારીને સમાનતાનો સંદેશ આપ્યો હતો. આ રીતે, તેઓ સમાજ સુધારક હતા.
(4) 'ધમ્મ' એટલે શું ?
'ધમ્મ' એ બુદ્ધના ધર્મનો માર્ગ છે, જેમાં સત્ય, સમ્યક દૃષ્ટિ અને આધ્યાત્મિક સિદ્ધિ છે.
(5) બૌદ્ધધર્મની શરણાગતિ માટેની પ્રસિદ્ધ ત્રણ બાબતો કઈ છે ?
બૌદ્ધધર્મમાં શરણાગતિ માટેની ત્રણ પ્રસિદ્ધ બાબતો છે:
-
"બુદ્ધશરણં ગચ્છામિ"
-
"ધમ્મશરણં ગચ્છામિ"
-
"સંઘશરણં ગચ્છામિ"
-
સાચો વિકલ્પ
(1) દક્ષિણ ભારતમાં જૈનધર્મના પ્રવક્તા કોણ હતા ?
(A) ભડાબાહુ
(2) જૈનશાસ્ત્રોના મતાનુસાર કુલ કેટલાં તીર્થંકર થયા ?
(C) 24
(3) મહાવીર સ્વામીએ કઈ ભાષામાં લોકોને ઉપદેશ આપ્યો ?
(B) અર્ધમાગયી
(4) ગૌતમબુદ્ધના ગોત્રનું નામ શું હતું?
(B) गौतम
(5) 'ત્રિપિટક' કઈ ભાષામાં લખાયેલું છે ?
(C) પાલિ
EDITING BY--Liza Mahanta
