Chapter 14
દિલ્હી સલ્તનત |
------------------------------
👉MCQ Online Exam
👉Click Here YouTube Video
👉MCQs Answer
Page 1
1. દિલ્હીની સલ્તનત કોને કહેવામાં આવે છે?
➤ ભારતના ઉત્તર ભાગમાં મુસ્લિમ શાસકો દ્વારા સ્થાપિત શાસન વ્યવસ્થાને દિલ્હી સલ્તનત કહેવાય છે.
2. દિલ્હી સલ્તનતમાં કેટલા મુસ્લિમ વંશોનું શાસન હતું?
➤ કુલ 5 મુસ્લિમ વંશોનું શાસન હતું. (ઈ.સ. 1206 થી 1526 સુધી)
3. દિલ્હી સલ્તનતની સ્થાપના કોણે કરી હતી?
➤ શાહાબુદ્દીન ઘોરીએ પૃથ્વીરાજ ચૌહાણને હરાવીને દિલ્હી સલ્તનતની સ્થાપના કરી હતી.
4. ઇસ્લામ ધર્મના સ્થાપક કોણ હતા?
➤ હઝરત મુહમ્મદ પયગંબર સાહેબ.
5. કુરાન શું છે?
➤ કુરાન મુસ્લિમ ધર્મનો પવિત્ર ધર્મગ્રંથ છે.
6. મુસ્લિમો પોતાના ધર્મના નેતાઓને શું કહે છે?
➤ ખલીફા.
7. આરબ આક્રમણ કોણે કર્યું હતું અને ક્યારે?
➤ મુહમ્મદ બીન કાસીમે ઇ.સ. 712 માં આરબ આક્રમણ કર્યું.
8. આરબ આક્રમણ વખતે ભારત પર કયા રાજાનું શાસન હતું?
➤ રાજા દાહિરનું.
9. મહેમૂદ ગઝનવી કયા વંશનો શાસક હતો?
➤ ગઝની વંશનો.
10. મહેમૂદ ગઝનવીએ ભારત પર કેટલાં વખત આક્રમણ કર્યું?
➤ 17 વખત.
Page 2
📚 Short Questions with Answers
1. મહેમૂદ ગઝનવીએ સૌપ્રથમ ભારત પર ક્યારે આક્રમણ કર્યું?
➤ ઈ.સ. 1001માં પંજાબના જયપાલ વિરુદ્ધ.
2. મહેમૂદ ગઝનવીનું સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ આક્રમણ કયું હતું?
➤ ઈ.સ. 1025માં સૌરાષ્ટ્રના સોમનાથ મંદિર પર.
3. મહેમૂદ ગઝનવીના આક્રમણનો મુખ્ય હેતુ શું હતો?
➤ ભારતની સંપત્તિ લૂંટવી અને મધ્ય એશિયામાં પોતાનું સામ્રાજ્ય મજબૂત કરવું.
4. શિહાબુદ્દીન મોહમ્મદ ઘોરીએ ભારત તરફ પોતાની ધ્યાનશક્તિ કેમ ફેરી?
➤ કારણ કે મધ્યએશિયામાં ખ્વારિઝમ સામ્રાજ્ય શક્તિશાળી હતું.
5. ઘોરીના ભારત પર આક્રમણનો હેતુ શું હતો?
➤ ભારતમાં લૂંટ કરવી નહીં, પરંતુ શાસન સ્થાપિત કરવું.
6. તરાઈનું પ્રથમ યુદ્ધ ક્યારે થયું અને પરિણામ શું આવ્યું?
➤ ઈ.સ. 1191માં થયું. પૃથ્વીરાજ ચૌહાણે ઘોરીને હરાવ્યો.
7. પૃથ્વીરાજ ચૌહાણે કયા પ્રદેશ પર શાસન કર્યું હતું?
➤ દિલ્હી અને આસપાસના વિસ્તારો પર.
8. તરાઈનું બીજું યુદ્ધ ક્યારે થયું?
➤ ઈ.સ. 1192માં.
9. તરાઈના બીજા યુદ્ધમાં કોણે વિજય મેળવ્યો?
➤ શિહાબુદ્દીન મોહમ્મદ ઘોરીએ.
10. ઘોરીએ યુદ્ધમાં કઈ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કર્યો?
➤ ઘોડાના પગમાં નાળ અને રકાબ (પેગડું) નો ઉપયોગ.
11. ચંદાવરનું યુદ્ધ કોણો વચ્ચે થયું અને પરિણામ શું આવ્યું?
➤ ઘોરી અને કનોજના રાજા જયચંદ વચ્ચે. ઘોરીએ વિજય મેળવ્યો.
12. શિહાબુદ્દીન ઘોરીના આક્રમણોથી શું પરિણામ આવ્યું?
➤ ભારતમાં તુર્ક શાસન સ્થાપિત થયું અને દિલ્હીની સલ્તનત માટે પાયો બેસી ગયો.
Page 3
✦ મહત્વપૂર્ણ ટૂંકા પ્રશ્નો અને જવાબો:
1. દિલ્હી સલ્તનતના શાસકોને શું કહેવામાં આવે છે?
➤ સુલતાન
2. દિલ્હી સલ્તનત કયાં વર્ષથી કયા વર્ષ સુધી ટકી હતી?
➤ ઈ.સ. 1206 થી 1526
3. ઈસ્લામ ધર્મના સ્થાપક કોણ હતા?
➤ હઝરત મુહમ્મદ પયગંબર
4. ભારતમાં ઈસ્લામ ધર્મનો પ્રથમ પ્રસાર કોણ દ્વારા થયો?
➤ મુહમ્મદ બિન કાસિમ
5. મહેમૂદ ગઝનવીએ સૌપ્રથમ કયા ભારતીય શાસક વિરુદ્ધ આક્રમણ કર્યું?
➤ પંજાબના જયપાલ વિરુદ્ધ (ઈ.સ. 1001)
6. મહેમૂદ ગઝનવીનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ આક્રમણ કયું હતું?
➤ સોમનાથ મંદિર પર (ઈ.સ. 1025)
7. શિહાબુદ્દીન ઘોરીએ કયા રાજપૂત શાસકને હરાવ્યો હતો?
➤ પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ (તરાઈનું બીજું યુદ્ધ, ઈ.સ. 1192)
8. દિલ્હી સલ્તનતનો પ્રથમ સુલતાન કોણ હતો?
➤ કુતુબુદીન ઐબક
9. કુતુબમિનારની શરૂઆત કોણે કરી હતી?
➤ કુતુબુદીન ઐબકે
10. ઈલ્તુત્મિશના સમયમાં સ્થાપિત 40 અનુભવી તુર્ક અધિકારીઓના દળને શું કહે છે?
➤ ચહલગાની
11. દિલ્હી સલ્તનતની પ્રથમ અને એકમાત્ર સ્ત્રી શાસિકા કોણ હતી?
➤ રઝિયા સુલતાના
12. દિલ્હી સલ્તનતના ઇતિહાસ માટે કયા સાહિત્યમાં માહિતી મળે છે?
➤ તુર્કી અને ફારસી ભાષાના ઈતિહાસગ્રંથો, આત્મકથાઓ, ફરમાનો, યાત્રાવૃત્તાંતો
પ્રશ્ન: 1 રઝિયા સુલતાના ને શાસન માં કઈ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો
ઉત્તર: રઝિયાએ પોતાના ભાઈઓ અને તુર્ક અમીરોના વિદ્રોહનો સામનો કર્યો. તેણે નીચ વર્ગના લોકોને ઉચ્ચ પદ આપ્યા, જે અમીરોને ન ગમ્યું, અને અંતે અલ્તુનિયાના વિદ્રોહથી તેનું પતન થયું
પ્રશ્ન: 2 બલ્બનએ લોહી અને લોખંડની નીતિ શું માટે અપનાવી
ઉત્તર: વિદ્રોહો દબાવવા, અમીરોને કાબૂમાં લેવા અને રાજકીય શિસ્ત માટે તેણે આ કડક નીતિ અપનાવી
પ્રશ્ન: 3 ખલજી ક્રાંતિ શું હતી
ઉત્તર: ખલજી ક્રાંતિ એ હતી જ્યારે જલાલુદ્દીન ખલજીએ કૈકોબાદને હટાવી પોતાને સુલતાન જાહેર કર્યો અને દિલ્હીની ગાદી કબજે કરી
પ્રશ્ન: 4 અલાઉદ્દીન ખલજીના દક્ષિણ વિજયોનો ઉદ્દેશ શું હતો
ઉત્તર: દક્ષિણના સમૃદ્ધ રાજ્યોમાંથી ધન સંપત્તિ મેળવવી અને રાજ્યની આર્થિક સ્થિતિ મજબૂત બનાવવી
પ્રશ્ન: 5 મલિક કાફૂરે કયા દક્ષિણ રાજવીને હરાવ્યો અને શું મેળવ્યું
ઉત્તર: તેણે કાકતીય રાજવી રુદ્રદેવને હરાવ્યો અને કોહિનૂર હીરો મેળવ્યો
પ્રશ્ન: 6 અલાઉદ્દીન ખલજીએ વહીવટ માટે કઈ નવી પદ્ધતિઓ અમલમાં મૂકી
ઉત્તર: કાયમી સેનાની રચના, દાગ અને હુલિયા પદ્ધતિ, સૈનિકોને રોકડ વેતન, બજાર પર નિયંત્રણ અને જમીન માપણી
પ્રશ્ન: 7 મુહમ્મદ તુઘલકની મુખ્ય નિષ્ફળ યોજનાઓ કઈ હતી
ઉત્તર: રાજધાનીનું દિલ્લીથી દૌલતાબાદ સ્થળાંતર અને તામ્રમુદ્રા પ્રચલન — બન્ને નિષ્ફળ ગયા
પ્રશ્ન: 8 ગ્યાસુદીન તુઘલકે મંગોલ આક્રમણો સામે શું કર્યું
ઉત્તર: પંજાબમાં મજબૂત રક્ષણ આપી મંગોલોના આક્રમણો રોક્યાં અને વાયવ્ય સરહદ પર શાંતિ સ્થાપી
પ્રશ્ન: 9 મુહમ્મદ તુઘલકને તરંગી સુલતાન કેમ કહેવાય છે
ઉત્તર: કારણકે તેની ઘણા વિકાસ યોજના વિચિત્ર અને અધૂરી અમલથી નિષ્ફળ રહી
Page 6
1. મુહમ્મદ તુઘલકની કઈ યોજનાઓ નિષ્ફળ ગઈ?
જવાબ રાજધાની સ્થાનાંતર, ચલણી નાણાં, વધારે કર અને તબલાબત (દક્ષિણ વિજયો માટે મોટી સેના મોકલવી) જેવી યોજના નિષ્ફળ ગઈ હતી.
2. ફિરોજ તુઘલકે શિક્ષણ અને ઇતિહાસ માટે શું યોગદાન આપ્યું?
જવાબ તેણે અશોકના સ્તંભો દિલ્હી લાવ્યા, શિલાલેખો ઉકેલાવ્યા અને ઇતિહાસકારોને પ્રોત્સાહન આપ્યું.
3. તિમુરે દિલ્હી પર ક્યારે આક્રમણ કર્યું અને પરિણામ શું થયું?
જવાબ ઇ.સ. 1398માં તિમુરે દિલ્હી પર આક્રમણ કર્યું. તેણે શહેર લૂંટી લીધું, હજારોની હત્યા કરી અને સત્તા પાછી પોતાના દેશ લઈ ગયો.
4. મહમ્મદ તુઘલક અને ફિરોજ તુઘલક વચ્ચે મુખ્ય તફાવત શું છે?
જવાબ મહમ્મદ તુઘલક આતુર અને તરંગી સુલતાન હતો, જ્યારે ફિરોજ તુઘલક નમ્ર અને પ્રજાકલ્યાણમાં રુચિ રાખતો શાસક હતો.
5. સૈયદ વંશ કઈ રીતે શરૂ થયો?
જવાબ તિમુરે ખિજ્રખાને દિલ્હીનો શાસક બનાવ્યો અને તેના દ્વારા ઇ.સ. 1414માં સૈયદ વંશ શરૂ થયો.
6. સૈયદ વંશના મુખ્ય સુલતાનો નામ આપો.
જવાબ ખિજ્રખાન, મુબારકશાહ અને અલાઉદ્દીન આલમશાહ મુખ્ય શાસકો હતા.
7. દિલ્હી સલ્તનત દરમિયાન કયા સુલતાને કવિતાઓ લખી?
જવાબ મહમ્મદ તુઘલક એક પ્રતિભાશાળી વિદ્વાન અને કવિ પણ હતો.
8. ફિરોજ તુઘલકે કયા બે પ્રકારના સિક્કા શરૂ કર્યા હતા?
જવાબ તેણે તાંબાનો "અદદા" અને ચાંદીનો "બીખ" નામનો સિક્કો ચલાવવામાં આવ્યો.
9. ફિરોજ તુઘલકનો દાનવિભાગ કયો હતો?
જવાબ તેનો દાનવિભાગ "દીવાન-એ-બેરાત" તરીકે ઓળખાતો હતો.
Page 7
1. લોદી વંશનો પ્રથમ શાસક કોણ હતો?
જવાબ: બહલોલ લોદી લોદી વંશનો પ્રથમ શાસક હતો. તે પહેલો અફગાન શાસક હતો.
2. સિકંદર લોદી શું સુધારા લાવ્યા?
જવાબ: સિકંદર લોદી એ મહેસૂલી સુધારા કર્યા, "સિકંદરી ગજ" નામની માપ પદ્ધતિ શરૂ કરી અને તાજિયા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો.
3. સિકંદર લોદીનું સાહિત્ય ક્ષેત્રે યોગદાન શું હતું?
જવાબ: સિકંદર લોદી એ આયુર્વેદ ગ્રંથનું "હરહંદ-એ-સિકંદરી" અનુવાદ કરાવ્યું અને સંગીત પર "લજજત-એ-સિકંદરી" નામનું ગ્રંથ લખાવ્યું.
4. ઇબ્રાહીમ લોદીનું અંત કઈ રીતે થયું?
જવાબ: ઇબ્રાહીમ લોદી પાણીપતના પ્રથમ યુદ્ધમાં (ઈ.સ. 1526) બાબર સામે હારી ગયો અને યુદ્ધ મેદાનમાં મૃત્યુ પામ્યો.
5. ગુજરાતની સલ્તનતની સ્થાપના કોણે કરી?
જવાબ: મુઝફરશાહે ઈ.સ. 1407માં ગુજરાતની સલ્તનત સ્થાપી અને પોતાના પૌત્ર અહમદશાહને ગાદી સોંપી.
6. અહમદશાહે કઈ નદીના કાંઠે નવું શહેર સ્થાપ્યું?
જવાબ: અહમદશાહે સાબરમતી નદીના કાંઠે અમદાવાદ શહેરની સ્થાપના કરી.
7. અહમદશાહના કેટલાક મહત્વના બાંધકામ કયા છે?
જવાબ: ભદ્ર કિલ્લો, શાહી મહેલ, ત્રણ દરવાજા અને જામા મસ્જિદ.
8. કુતુબશાહે શું બાંધકામ કરાવ્યું?
જવાબ: કુતુબશાહે કાંકરિયા તળાવ (હોઝ-એ-કુતુબ) અને નગીનાવાડી બાંધકામ કરાવ્યું.
9. મહમુદ બેગડાએ કઈ કઈ જગ્યા પર વિજય મેળવ્યો?
જવાબ: મહમુદ બેગડાએ જૂનાગઢ, ચાંપાનેર, કચ્છ, સિંધ અને દ્વારકા પર વિજય મેળવ્યો.
10. મહમુદ બેગડાનું પોર્ટુગીઝો સામેનું વલણ શું હતું?
જવાબ: મહમુદ બેગડાએ પોર્ટુગીઝોને હાંકી કાઢવા માટે તુર્કો સાથે સંધિ કરી, પરંતુ આ પ્રયાસ સફળ ન રહ્યો.
Page 8
1. મહમૂદ બેગડાનો કયા કારણોસર "બેગડો" ઉપનામ મળ્યું?
જવાબ: મહમૂદ બેગડાને ચાંપાનેર અને જૂનાગઢના ગઢો જીતવાનો કારણે "બેગડો" ઉપનામ મળ્યું.
2. મહમૂદ બેગડાએ ગુજરાતમાં કયા મહત્વપૂર્ણ બાંધકામો કર્યા?
જવાબ: મહમૂદ બેગડાએ ગુજરાતમાં મહત્ત્વપૂર્ણ સ્થાપત્યો બાંધાવ્યાં, જેમાં એવા બાંધકામો છે જેમ કે શાહીમહેલ, મસ્જિદ અને ભદ્રનો કિલ્લો.
3. ખાનદેશનું સ્વતંત્ર રાજ્ય કોણે સ્થાપ્યું?
જવાબ: મલેક રાજા કારુકીએ ખાનખિતાબ ધારણ કરી 1370માં ખાનદેશમાં સ્વતંત્ર રાજ્યની સ્થાપના કરી.
4. માળવા રાજ્યના શાસકોમાં મહત્વપૂર્ણ શાસક કોણો હતા?
જવાબ: માળવા રાજ્યના મહત્વપૂર્ણ શાસકોમાં દિલાવરખાન, સુલતાન હુસંગશાહ, અને મહમુદ ખલજીનો સમાવેશ થાય છે.
5. હુસંગશાહે ક્યા પ્રદેશમાં આક્રમણ કરી પોતાના રાજ્યનો વિસ્તાર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો?
જવાબ: હુસંગશાહે ઓરિસ્સા પર આક્રમણ કરી પોતાના રાજ્યનો વિસ્તાર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો.
6. જોનપુર શહેર કોણે વસાવ્યું અને એનો વિકાસ કઈ રીતે થયો?
જવાબ: ફિરોઝ તુઘલકે જોનપુર શહેરની સ્થાપના કરી અને સુલતાન ઈબ્રાહીમ શાહના સમય દરમિયાન તે શહેર ઇસ્લામી વિદ્યા અને સંસ્કૃતિનું કેન્દ્ર બન્યું.
7. બંગાળમાં સ્વતંત્ર સલ્તનતના સ્થાપક કોણ હતા?
જવાબ: ભુગરાખાએ બંગાળમાં સ્વતંત્ર સલ્તનતની સ્થાપના કરી અને સુલતાન નાસિરુદ્દીનનો ખિતાબ ધારણ કર્યો.
8. સુલતાન અલાઉદીન હુસેનશાહે કયા પ્રયાસો કર્યાં?
જવાબ: સુલતાન અલાઉદીન હુસેનશાહે હિંદુ-મુસ્લિમ સંસ્કૃતિને એકત્ર કરવાની કોશિશ કરી અને સત્યપીર નામના સંપ્રદાયને શરૂ કર્યો.
Page 9
1. લોદી વંશના પ્રથમ સુલતાન કોણ હતા?
જવાબ: લોદી વંશના પ્રથમ સુલતાન બહલોલ લોદી હતા.
2. સિકંદર લોદી કયા મહત્ત્વના કાર્ય માટે જાણીતો છે?
જવાબ: સિકંદર લોદી આગ્રાને રાજધાની બનાવનાર અને 'સિકંદરી ગજ' પદ્ધતિના સંસ્થાપક હતા.
3. અહમદશાહે કઈ શહેરની સ્થાપના કરી?
જવાબ: અહમદશાહે અમદાવાદ શહેરની સ્થાપના કરી.
4. ગુજરાતના સુલતાન મહમૂદ બેગડો કઈ ઉંમરે ગાદી પર આવ્યો હતો?
જવાબ: મહમૂદ બેગડો 13 વર્ષની ઉંમરે ગાદી પર આવ્યો હતો.
5. ગુજરાતના સુલતાન મહમૂદ બેગડો દ્વારા કઈ મહત્વપૂર્ણ કાર્ય થયું?
જવાબ: મહમૂદ બેગડો નગીનાવાડી અને કાંકરીયા તળાવ જેવી મહત્વપૂર્ણ સંરચનાઓનો નિર્માણ કરાવ્યા.
6. સલ્તનતકાલીન ગુજરાતના રાજ્યનો મુખ્ય નગર કયો હતો?
જવાબ: ગુજરાતનો મુખ્ય નગર અમદાવાદ હતો.
7. મલેક રાજા કારુકીએ કઈ જગ્યાએ સ્વતંત્ર રાજ્ય સ્થાપી?
જવાબ: મલેક રાજા કારુકીએ ખાનખિતાબ ધારણ કરીને ખાનદેશમાં સ્વતંત્ર રાજ્ય સ્થાપી.
8. મળવા રાજ્યની સ્થાપના કોણે અને ક્યારે કરી?
જવાબ: મળવા રાજ્યની સ્થાપના દલાવરખાન ચોરીએ કરી.
9. વિજયનગર રાજ્યની સ્થાપના કઈ નદીના કિનારે કરવામાં આવી?
જવાબ: વિજયનગર રાજ્ય તુંગભદ્રા નદીના કિનારે સ્થાપિત થયું.
10. વિજયનગર સામ્રાજ્યના મહાન શાસક કોણ હતા?
જવાબ: વિજયનગર સામ્રાજ્યના મહાન શાસક કૃષ્ણદેવરાય હતા.
11. વિજયનગરના મહાન શાસક કૃષ્ણદેવરાયએ કયા ભાષામાં 'આમુક્ત-માલ્યદા' ગ્રંથની રચના કરી?
જવાબ: કૃષ્ણદેવરાયે 'આમુક્ત-માલ્યદા' ગ્રંથની રચના તેલુગુ ભાષામાં કરી.
12. વિજયનગર સામ્રાજ્યના પતન માટે કયા યુદ્ધને જવાબદાર માનવામાં આવે છે?
જવાબ: 1565ના તાલિકોટા યુદ્ધને વિજયનગરના પતન માટે જવાબદાર માનવામાં આવે છે.
13. અલાઉદીન ખલજી કયા રાજ્ય પર આક્રમણ કરીને તેને પોતાના નિયંત્રણમાં લાવ્યો?
જવાબ: અલાઉદીન ખલજીે ગુજરાત પર આક્રમણ કરીને તેને દિલ્હી સલ્તનતના વિભાગમાં સામેલ કર્યો.
14. ભહ્મની રાજ્યના સ્થાપક કોણ હતા?
જવાબ: ભહ્મની રાજ્યના સ્થાપક હસન ઝફરખાન હતા.
15. મુલતાનના અગત્યના સુલતાનમાં કયા સત્તાવાળાને ગણવામાં આવે છે?
જવાબ: મુલતાનના અગત્યના સુલતાનમાં હુસેન લંયા ગણવામાં આવે છે.
Page 10
1. ગાંધીજી કયા દિવસોમાં જન્મ્યા?
જવાબ: ગાંધીજી 2 ઓક્ટોબર 1869ના રોજ પોરબંદર, ગુજરાતમાં જન્મ્યા.
2. ગુજરાતમાં મહાત્મા ગાંધીજીના નામે કઈ જગ્યા પર પ્રથમ મેમોરિયલ બનાવાયું?
જવાબ: ગુજરાતમાં મહાત્મા ગાંધીજીનો પહેલો મેમોરિયલ અમદાવાદમાં "ગાંધી આશ્રમ"માં બનાવાયો છે.
3. ગુજરાતની રાજધાની કઈ છે?
જવાબ: ગુજરાતની રાજધાની અમદાવાદ છે.
4. ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના ક્યારે થઈ?
જવાબ: 1 મે 1960માં ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના થઈ.
5. ગુજરાતનો સુલતાન કોણ હતો?
જવાબ: ગુજરાતના મહત્ત્વના સુલતાન મહમૂદ બેગડો હતા, જેમણે 1458થી 1511 સુધી શાસન કર્યું.
6. ગુજરાતમાં કયું પ્રખ્યાત નૃત્ય છે?
જવાબ: ગુજરાતમાં પ્રખ્યાત નૃત્ય "ગરબા" અને "દાંડીયા રાસ" છે.
7. અમદાવાદના ક્યારે સ્થાપના કરવામાં આવી હતી?
જવાબ: અમદાવાદની સ્થાપના 1411માં મહમૂદ બેગડાએ કરી હતી.
8. ગુજરાતમાં સૌથી મોટું શહેર કયું છે?
જવાબ: ગુજરાતમાં સૌથી મોટું શહેર અમદાવાદ છે.
9. આજકાલ ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રી કોણ છે?
જવાબ: હાલમાં ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ છે (2025માં).
10. ગુજરાતમાં કયા અગત્યના પ્રવાસી સ્થળો છે?
જવાબ: ગુજરાતમાં જૂનાગઢ, સોમનાથ, કલ્પિત ધામ, ગીર નેશનલ પાર્ક અને કચ્છ જેવા અગત્યના પ્રવાસી સ્થળો છે.
11. ગુજરાતમાં કયા મહાત્મા ગાંધીજીના આશ્રમો છે?
જવાબ: ગુજરાતમાં ગાંધીજીના અગત્યના આશ્રમો "સабરમતિ આશ્રમ" (અમદાવાદ) અને "लवासा आश्रम" છે.
12. ગુજરાતમાં કયા પ્રખ્યાત તટ છે?
જવાબ: ગુજરાતમાં સોમનાથ, દીવાલી, ડામન, સુરત અને કચ્છનાં તટ ખૂબ પ્રખ્યાત છે.
13. ગુજરાતની મુખ્ય ખેતી શું છે?
જવાબ: ગુજરાતમાં મુખ્ય ખેતી મકાઇ, ઘઉં, કપાસ, દાળ અને સુકાનફી રહી છે.
14. ગુજરાતની મુખ્ય ભાષા કઈ છે?
જવાબ: ગુજરાતની મુખ્ય ભાષા "ગુજરાતી" છે.
15. કચ્છમાં કઈ જગ્યા પર રણ ઉત્સવ મનાવવામાં આવે છે?
જવાબ: કચ્છમાં "રણ ઉત્સવ" કચ્છના "વિશ્વા રણ" વિસ્તારમાં મનાવવામાં આવે છે.
Page11
1. સલ્તનતયુગમાં શાસનપદ્ધતિ કેવી હતી?
જવાબ: સલ્તનતયુગમાં શાસનપદ્ધતિ ઈરાની પદ્ધતિ અને પરંપરાની નકલ પર આધારિત હતી. દરબારના શિષ્ટાચાર માટે એક કર્મચારી મંડળ રાખવામાં આવતું હતું અને ફારસી ભાષા દરબારી ભાષા હતી.
2. સલ્તનતના સુલતાનો માટે ખલીફાની સનદ શું હતી?
જવાબ: ખલીફાની સનદ એ એવું પ્રમાણપત્ર હતું કે જેમાં ખલીફા આપેલા દીઠ સુલતાનના શાસક બનવાની માન્યતા આપવામાં આવતી.
3. અલાઉદ્દીન ખલજીનો શાસનતંત્રમાં કયો મુખ્ય સુધારો હતો?
જવાબ: અલાઉદ્દીન ખલજીે સૈનિકોને જાગીરના બદલે પગાર રૂપે રોકડ રકમ આપવાનો પ્રારંભ કર્યો.
4. સલ્તનત યુગમાં હિંદુઓના પરિસ્થિતિ વિશે શું હતું?
જવાબ: તે સમય દરમિયાન હિંદુઓની પરિસ્થિતિ કઠિન હતી. ઘણા ધાર્મિક પ્રતિબંધો અને હિંસા કરવામાં આવી હતી. કેટલીકવાર તેમની ધાર્મિક ક્રિયાઓ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યા હતા.
5. ગિયાસુદીન ભલબનના રાજમાં કયા મહત્વપૂર્ણ સુધારાઓ કરવામાં આવ્યા હતા?
જવાબ: ગિયાસુદીન ભલબન એ મોંગોલો સામે સુરક્ષા માટે કચડી અમલદારોને નિયંત્રણમાં રાખવા, હિંદુઓના ઉત્પીડન માટેના નીતિઓ અને મહેસૂલ વ્યવસ્થાને મજબૂત બનાવવા જેવા સુધારાઓ કરવામાં હતા.
6. સલ્તનત યુગમાં કઈ ભાષા દરબારની ભાષા હતી?
જવાબ: ફારસી ભાષા તે સમયમાં દરબારી ભાષા હતી.
7. અલાઉદ્દીન ખલજીના શાસનમાં કયા મુખ્ય નિર્ણય લેવાયા હતા?
જવાબ: અલાઉદ્દીન ખલજીએ બજારભાવ પર નિયંત્રણ મુક્યું અને શરાબ અને અન્ય માદક વસ્તુઓના વેચાણ પર પ્રતિબંધ લાવવાનું શરૂ કર્યું.
8. સલ્તનત યુગમાં ઉલમાઓનો શું રોલ હતો?
જવાબ: ઉલમાઓ ઇસ્લામ ધર્મના પવિત્ર ઝંડા હેઠળ ધન-પ્રાપ્તિ માટે મોહમ્મદને મદદ કરવા તૈયાર હતા અને તેઓ કેટલાક રાજકીય નિર્ણયોમાં અસરકારક રહ્યા હતા.
9. સલ્તનત યુગમાં ઈસ્લામિક શાસનનો આધાર કયો વર્ગ હતો?
જવાબ: સૈનિકવર્ગ અને ઉલમાઓ પર જ ઈસ્લામિક શાસનનો આધાર હતો.
10. સલ્તનતમાં "કુરાન-એ-શરીફ" શું હતું?
જવાબ: "કુરાન-એ-શરીફ" એ ઇસ્લામિક ધર્મના પવિત્ર ગ્રંથ કુરાનનો ઉલ્લેખ છે, જે શાસન દરમિયાન અનેક કાર્યક્ષેત્રોમાં માર્ગદર્શન તરીકે અપનાવવામાં આવ્યું હતું.
11. સલ્તનતના શાસકો માટે કઈ પદ્ધતિએ સિક્કાઓ ઘડાવા પડતા હતા?
જવાબ: સુલતાનો માટે સિક્કા પર ખલીફાનો નામ અને સુલતાનના શાસનકાળનું નામ કોતરાવવાનું લાયકાત હતું.
12. સલ્તનત યુગમાં બીજું શું મહત્વપૂર્ણ વિચારણું હતું?
જવાબ: ઘણા સુલતાનો દ્વારા જાહેરમાં હિંદુ ધર્મની સત્તા અને સ્થાપના પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યા હતા, જેમ કે અલાઉદ્દીન ખલજી અને સિકંદર લોદી.
13. સલ્તનતના કયા સુલતાનોએ શાસનવ્યવસ્થામાં મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર કર્યા?
જવાબ: ગિયાસુદીન ભલબન, અલાઉદ્દીન ખલજી, અને સુલતાન મોહમ્મદ તુઘલકે મુખ્ય ફેરફાર કર્યા હતા.
14. અલાઉદ્દીન ખલજીના શાસનમાં મોંગોલો સામે કઈ યોજનાનો અમલ કરવામાં આવ્યો હતો?
જવાબ: અલાઉદ્દીન ખલજીએ મોંગોલો સામે સુરક્ષિત રહેવા માટે સૈનિકોને નિયંત્રણમાં રાખ્યું અને દ્રષ્ટિએ ફેરફાર કર્યા.
15. સલ્તનતના કયા સુલતાનોએ હિંદુઓ માટે સંકટ સર્જ્યો?
જવાબ: સુલતાન અલાઉદ્દીન ખલજી અને સિકંદર લોદી એ હિંદુઓ માટે સંકટ સર્જવા માટે દુશ્મની નીતિઓ અને ધાર્મિક ક્રિયા માટે પ્રતિબંધો મૂક્યા.
Page 12
1. સુલતાન ફિરોઝશાહે કયા પ્રકારના પગલાં લીધા હતા?
જવાબ: સુલતાન ફિરોઝશાહે નહેરોની વ્યવસ્થા કરી, જે દેશમાં અનાજના ઉત્પાદનમાં મદદરૂપ થતી હતી.
2. સિકંદર લોદીનો શાસનવ્યવસ્થામાં કયો મુખ્ય સુધારો હતો?
જવાબ: સિકંદર લોદી એ રાજ્યવ્યવસ્થાનું કેન્દ્રીકરણ કર્યું અને ખેડૂતો તથા વેપારીઓને રાહત આપવાની દિશામાં કામ કર્યું.
3. દિલ્હી સલ્તનતના લશ્કર વિશે શું જાણવું જોઈએ?
જવાબ: લશ્કર પાયા ઉપર ખડી હતી અને તેના મુખ્ય કાર્યમાં સંરક્ષણ અને મહેસૂલ ઉઘરાવવાનું હતું. લશ્કરમાં પાયદળ, હયદળ અને ગજદળ મુખ્ય ભાગ હતા.
4. લશ્કરનાં અમલદારની વર્ગીકરણ શું હતું?
જવાબ: લશ્કરી અમલદારની શ્રેણી પ્રમાણે 'સરે ખૈલ' સૌથી નીચા દરજ્જા પર હતો, અને અન્ય આગળના દરજ્જા 'સિપાહ-સાલાર', 'અમીર', 'મલેક' અને 'ખાન' હતા.
5. સંગીત ક્ષેત્રમાં અમીર ખુસરોની ભૂમિકા શું હતી?
જવાબ: અમીર ખુસરો એ કવ્વાલી નામની નવીન ગાયન પદ્ધતિ વિકસાવી અને ભારતીય વિણામાં સુધારાવધારા કરીને સિતારનું સર્જન કર્યું.
6. ચિત્રકલા અંગે તત્ત્વાવલોકન શું હતું?
જવાબ: ઇસ્લામમાં ચિત્રકલા પર પ્રતિબંધ હતો, પરંતુ મુસ્લિમ શાસકો તેના પ્રત્યે આકર્ષાયાં અને આ ક્ષેત્રમાં ઘણાં કાર્ય કરાવ્યા.
7. ભક્તિઆંદોલનનો ઉદ્ભવ ક્યાંથી થયો હતો?
જવાબ: ભક્તિઆંદોલનનો ઉદ્ભવ દક્ષિણ ભારતમાં થયો હતો અને પછી ઉત્તર ભારત અને અન્ય વિસ્તારોમાં તેનો પ્રસાર થયો.
8. ભક્તિઆંદોલનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ શું હતો?
જવાબ: ભક્તિઆંદોલનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ હિંદુ ધર્મ અને પરંપરાઓમાં સુધારા લાવવાનો અને વિમુક્તિકારક વિચારધારા પ્રસારિત કરવાનો હતો.
9. કબીરના અભિગમ વિશે શું માનવામાં આવે છે?
જવાબ: કબીર એકેશ્વરવાદી ભક્તિ પરંપરાના મહાન સંત હતા. તેમણે પોતાની કવિતાઓમાં એકેશ્વરવાદના મંત્રોનું પ્રસારણ કર્યું, અને શીખો ના પવિત્ર ગ્રંથ 'ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ'માં તેમનો સમાવેશ છે.
10. કબીર અને રૈદાસ વચ્ચેનો સંબંધ શું હતો?
જવાબ: કબીરનાં વિચારો અને કવિતાઓથી પ્રેરણા લઈ, રૈદાસ જેમણે ભક્તિઆંદોલનના માર્ગ પર પ્રગતિ કરી.
11. ભક્તિઆંદોલનની શરૂઆત કઈ સદીમાં થઈ?
જવાબ: ભક્તિઆંદોલનની શરૂઆત 10મી સદીમાં થઈ હતી.
12. રામાનુજાચાર્યનો યોગદાન શું હતું?
જવાબ: રામાનુજાચાર્યએ ભક્તિનો માર્ગ અપનાવતાં ઈશ્વરની પ્રાપ્તિ માટે સંદેશ આપ્યો અને દક્ષિણ ભારતના આ આંદોલનનો આરંભ કર્યો.
13. સૂફી આંદોલનની ભૂમિકા શું હતી?
જવાબ: સૂફી આંદોલનનો ઇસ્લામિક ધર્મમાં વધુ ભાવુક અને આધ્યાત્મિક અભિગમને પ્રોત્સાહન આપતો હતો, જે ભક્તિઆંદોલન સાથે સંલગ્ન હતો.
14. આંદોલનની પરિબળો તરીકે શું જાહેર કરવામાં આવે છે?
જવાબ: આંદોલનની ઉદય માટે ઇસ્લામનું આગમન, સુફી પરંપરાનું વિકાસ, સામંતવાદી સમાજરચના અને નવા સામાજિક-આર્થિક પરિવર્તનો જેવા પરિબળો હતા.
15. અનંદ-ઉત્સવના દિવસોમાં કેદીઓને મુક્ત કરવાનો આચાર શું હતો?
જવાબ: સિકંદર લોદીના શાસનમાં આનંદ-ઉત્સવના દિવસોમાં કેદીઓને મુક્ત કરવાની પરંપરા શરૂ કરવામાં આવી.
Page 13
1. ગુરુનાનકના મુખ્ય દર્શન શું હતા?
જવાબ: ગુરુનાનક એ એકેશ્વરવાદી દર્શન આપ્યું.
તેઓ સામાજિક સમાનતા અને તમામ ધર્મો અને સંપ્રદાયોની એક્તામાં વિશ્વાસ ધરાવતા હતા.
તેઓ નિર્ગુણ ભક્તિ પરંપરામાં માનતા હતા અને મુર્તિપૂજાનું વિરોધી હતા.
તેમણે પોતાના વિચારો લોકોને પહોંચાડવા માટે તત્કાલીન ભાષામાં સાહિત્ય લખ્યું.
2. વૈષ્ણવ ભક્તિપરંપરા કઈ સદીમાં શરૂ થઈ?
જવાબ: વૈષ્ણવ ભક્તિપરંપરા 14મી-15મી સદીમાં રામાનંદે શરૂ કરી, અને તે દક્ષિણ ભારતના મહત્વપૂર્ણ સંતના રૂપમાં આરંભ થયો.
3. વૈષ્ણવ ભક્તિમાં કયા મુખ્ય સંતોનું યોગદાન હતું?
જવાબ: તુલસીદાસ, જેમણે 'રામચરિતમાનસ' લખી રામભક્તિનો મહિમા ફેલાવ્યો.
વલ્લભાચાર્ય, જેમણે કૃષ્ણભક્તિનો મહિમા વધાર્યો.
અન્ય મહત્વપૂર્ણ સંતો: સુરદાસ, મીરાંબાઈ, નરસિંહ મહેતા, જયદેવ અને ચૈતન્ય.
4. મહારાષ્ટ્રમાં ભક્તિઆંદોલન કઈ પરંપરાને અનુસરે છે?
જવાબ: મહારાષ્ટ્રમાં ભાગવત અને શૈવધર્મ સાથે ભક્તિઆંદોલન જોડાયેલું છે. અહીંના મુખ્ય સંતો:
જ્ઞાનેશ્વર, જેમણે 'ભગવદ્ગીતા' પર 'જ્ઞાનેશ્વરી' ગીતા ટિકા લખી.
સંત તુકારામ, નામદેવ, સોનાર, સંત એકનાથ અને ચોકા.
5. ગુરુનાનકના શિક્ષણમાં શું મહત્વપૂર્ણ વાતો હતી?
જવાબ ગુરુનાનકએ મંત્રો, મુર્તિપુજા અને કર્મકાંડની નંદા કરી.
તેમણે સત્ય, ઈમાનદારી, નિષ્ઠા અને ઈશ્વરની સેવાનો ઉપદેશ આપ્યો.
લંગર (સામૂહિક ભોજન)ની સ્થાપના કરી, જે જાતિવાદ અને પોટેજનું વિરોધી હતું.
6. શીખ ધર્મમાં ગુરુ પરંપરાની શું મહત્વતા હતી?
જવાબ: ગુરુનાનકના અવસાન પછી, શીખ ધર્મમાં ગુરુ પરંપરાની શરૂઆત થઈ. દસ ગુરુઓની પરંપરા પછી, અંતે ગુરુ 'ગ્રંથ સાહિબ' ને શીખ ધર્મના માર્ગદર્શક તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યો.
7. સૂફી આંદોલનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ શું હતો?
જવાબ: સૂફી આંદોલનનું મુખ્ય ઉદ્દેશ હિંદુ-મુસ્લિમ સાંસ્કૃતિક સમન્વય અને એક નવા દારશનિક અને ધાર્મિક વિચારધારાનો વિકાસ કરવાનું હતું.
8. સૂફી આંદોલનનો ભારતના સાંસ્કૃતિક ઘડતર પર શું અસર પડી?
જવાબ: સૂફી આંદોલન અને ભક્તિઆંદોલન બંને મળીને હિંદુ-મુસ્લિમ સંસ્કૃતિઓના મિશ્રણને ઉત્સાહિત કર્યું અને નવિન ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક વિચારોના સ્વરૂપોને જન્મ આપ્યો.
9. ભક્તિઆંદોલનમાં કબીરનો શું યોગદાન હતું?
જવાબ: કબીર એકેશ્વરવાદી ભક્તિની પરંપરામાં મહાન સંત હતા. તેમના કાવ્યોથી માનેતા અને ભક્તિની વિચારધારા વધુ લોકપ્રિય થઈ.
Page 14
1. સૂફીવાદ શું છે?
જવાબ: સૂફીવાદ એ ઇસ્લામના રહસ્યમય ધર્મિક વિચારોને વ્યક્ત કરે છે. તેનું મુખ્ય ધ્યેય ઈશ્વર અને મનુષ્ય વચ્ચે પ્રેમનો સંબંધ સ્થાપિત કરવાનો છે. મનુષ્યના ઉદય માટે "રૂહ" (આત્મા), "કુરબત" (દૈવી નિકટતા) અને "હલૂલ" (દૈવી તત્ત્વ સાથે મેળાપ)ના સિદ્ધાંતોનો સમાવેશ થાય છે.
2. ભારતમાં સૂફીવાદનો પ્રારંભ ક્યારે અને કોણે કર્યો?
જવાબ: ભારતમાં 11મી સદીમાં સૂફીવાદનો પ્રારંભ થયો. ભારતના સૌથી જૂના સૂફી સંત તરીકે અલ-હૂજવીરી (લાહોરના) પ્રખ્યાત છે.
3. ભારતમાં સૂફીમતની કઈ ચાર પરંપરાઓ (સિલસીલા) હતી?
જવાબ: ચિતિ, સુહરાવર્દી, કાદરી, નકશબંદી
4. ચિસ્તિ પરંપરા શું છે?
જવાબ: ચિસ્તિ પરંપરા મોઈનુદીન ચિશ્તિએ 1206માં સ્થાપી. આ પરંપરા પ્રેમ, શરણાગતિ, અને ઈશ્વરની નજીક પહોંચવાની રીત પર ભાર મૂકે છે. ચિસ્તિ સંતો માનતા હતા કે, જીવન સરળ, નમ્ર અને ગરીબોની સેવા કરવાનો છે. તેઓ લોકોની ભાષામાં વાત કરતા અને હિંદુઓ, જૈન યોગીઓની પરંપરાઓનો અભ્યાસ કરતા.
5. સુહરાવર્દી પરંપરાની વિશેષતાઓ શું છે?
જવાબ: સુહરાવર્દી પરંપરા ભગવાન શિયાબુદીન સુહરાવર્દીએ શરૂ કરી હતી. ભહાઉદીન ઝકારિયાએ આ પરંપરાને ભારતમાં પ્રચલિત કર્યો. આ પરંપરામાં રાજ્ય સાથે સંબંધ રાખી તેઓ જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે અને ગરીબોની સેવા માટે રાજ્ય પાસેથી ભેટ લેવાની વાત માનતા હતા.
6. નકશબંદી પરંપરા શું છે?
જવાબ: નકશબંદી પરંપરાની સ્થાપના ખ્વાજા નકશબંદીએ કરી હતી. આ પરંપરાના સંતો શરિયતના પાલન પર મક્કમ હતા અને હિંદુ અને શિયા મુસ્લિમોના વિરોધી હતા.
7. કાદરી પરંપરા શું છે?
જવાબ: કાદરી પરંપરાનું સ્થાપન પંજાબમાં શેખ અબ્દુલ કાદરીએ કર્યું. આ પરંપરા ચિસ્તિ પરંપરાની નજીક હતી. મીયાં મીર અને શાહ ભદા જેવા મહત્વપૂર્ણ સંતો કાદરી પરંપરામાં હતા.
8. સૂફી સંતોનો ભારતની હિન્દુ-મુસ્લિમ એકતા પર શું અસર હતી?
જવાબ: સૂફી સંતોએ હિન્દુ-મુસ્લિમ એકતા પર ભાર મૂક્યો અને બંને ધર્મોને નજીક લાવવા માટે પ્રયત્ન કર્યો. તેઓએ સાદગી, પ્રેમ અને સેવા દ્વારા પ્રજાને પ્રભાવિત કરી, અને ભારતીય સંસ્કૃતિમાં સૌમ્ય અને સહભાગિતાનું મહત્વ વધાર્યું.
9. ઝિયારત શું છે?
જવાબ: ઝિયારત એ દરગાહો (સૂફી સંતોનાં મકબરાં) પર નિયમિત દર્શન કરવા જવાનું એક ક્રિયા છે, જેને સૂફી પરંપરામાં પ્રચારિત કરવામાં આવ્યું હતું.
Page 15
1. વિસ્તૃત જવાબો
(1) દિલ્લી સલ્તનતનો ઈતિહાસ જાણવાનાં સાધનો
જવાબ: દિલ્લી સલ્તનતનો ઈતિહાસ અભ્યાસ કરવા માટે વિવિધ સાધનો ઉપલબ્ધ છે. મુખ્ય સાધનોમાં છે:
ચલણની પત્રાવલી: આ સત્તાવાર દસ્તાવેજો અને સંમતિપત્રો, જે દરબાર અથવા રાજાઓ દ્વારા આપવામાં આવ્યા હતા.
ઇતિહાસિક ગ્રંથો: મુસ્લિમ ઈતિહાસકારોની રચનાઓ, જેમ કે પ્રથમ આધાર મીર ખ્વાંડ, ઝિયાઉદ્દીન બારણી, અને આલમગીરી ખટ્ટી.
કલાવલીઓ અને શિલાલેખ: આ એ પ્રકારનાં દસ્તાવેજો છે, જે ઈતિહાસના સમય દરમ્યાન સામાજિક અને ધાર્મિક પરિસ્થિતિઓ વિશે માહિતી પ્રદાન કરે છે.
અંકો અને નાણાં: સત્તાવાર શાસન માટે મুদ্রિત નાણાં પણ ઇતિહાસીક પુરાવા રૂપે કાર્ય કરે છે.
સમયોપયોગી સાહિત્ય અને પોરાણિક ગ્રંથો: આ સાહિત્ય, પ્રત્યક્ષ દસ્તાવેજો અને મુસ્લિમ સંગઠનોમાંથી મળતી માહિતીઓ આ સમગ્ર ઇતિહાસના અભ્યાસ માટે ઉપયોગી છે.
(2) અલાઉદીન ખલજીના સુધારા
જવાબ: અલાઉદીન ખલજીે ઘણી પ્રકારના શાસનાત્મક અને સામાજિક સુધારાઓ લાવ્યા.
મહેસુલ સંકલન (Tax Collection): તેનાં દ્વારા અગ્રણી સેટલમેન્ટમાં "અલમસ્તી" અને "ખુદાવિ" પદ્ધતિનો અમલ કરવામાં આવ્યો.
દાગ અને હૂલીયા પ્રણાળી: પેસો અને જમીન પરના નિરીક્ષણ માટેની નવી પદ્ધતિઓ અમલમાં આવી.
બazar સુપ્રિખ્યો: તાજી મૌકોમાં જમીનના મિલકતને વર્ગીકૃત કરવાનો પ્રયાસ કરેલો હતો.
શરિયતના નિયમો: આને બદલવાનું એણે ફલાવડા પણ શરિયત સાથે મજબૂતી લાવવાનું નોંધ્યું.
(3) મુહમ્મદ તુચલકની યોજનાઓ
જવાબ: મુહમ્મદ તુચલક એ સુલતાન, જેમણે ઘણા મહત્વપૂર્ણ, જો કે વિવાદાસ્પદ યોજનાઓ અમલમાં લાવતાં, જેમ કે:
મુદ્રા અને નાણાંનું બદલાવ: વિવિધ પ્રકારના નકલી નાણાં અને નાણાં લાવવા.
દક્ષિણ ભારતની યાત્રા: દક્ષિણ ભારતને અનુકૂળ શાસન માટે અને સ્વયં પ્રસરવાનું.
પરિચય: નવિન એએમના તરફથી બેલેસ લાવવાનું. (4) સલ્તનતના વહીવટીતંત્ર વિશે માહિતી
જવાબ:
દિલ્લી સલ્તનતનો વહીવટીતંત્ર સેટલમેન્ટ, ક્રિયા અને કાયદા પર આધારિત હતો.
સુલતાન: ચરિત્રકારો અને વહીવટી કર્મચારીઓ વિશે પુષ્ટિ કરી.
નેમાસ્કિંગ
EDITING BY--LIZA MAHANTA
