chapter 3 . उपयोजित इतिहास
स्वाध्याय
१. (अ). दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा.
१) जगातील सर्वांत प्राचीन संग्रहालय ........ या शहराचे उत्खनन करताना सापडले.
अ) दिल्ली
(ब) हडप्पा
(क) उर
(ड) कोलकाता
उत्तर: जगातील सर्वांत प्राचीन संग्रहालय उर या शहराचे उत्खनन करताना सापडले.
(२) भारताचे राष्ट्रीय अभिलेखागार..... वेथे आहे.
अ) नवी दिल्ली
(ब) कोलकाता
(क) मुंबई
(ड) चेन्नई
उत्तर: भारताचे राष्ट्रीय अभिलेखागार नवी दिल्ली वेथे आहे.
४. पुढील विधाने सकारण स्पष्ट करा.
(१) तंत्रज्ञानाचा इतिहास अभ्यासावा लागतो.
उत्तर: तंत्रज्ञानाचा इतिहास अभ्यासावा लागतो कारण तंत्रज्ञान हे समाजाच्या प्रगतीला महत्त्वपूर्णपणे आकार देणारे घटक आहे. प्राचीन काळापासून ते आधुनिक काळापर्यंत, मानवाने विविध तंत्रज्ञानाची उभारणी केली आहे, ज्यामुळे जीवनशैली आणि कामकाजी पद्धतीत मोठे बदल झाले आहेत. तंत्रज्ञानाचा इतिहास अभ्यासल्याने आपल्याला त्याच्या विकासाची प्रक्रिया, त्याने समाजावर केलेला प्रभाव आणि त्याचे सांस्कृतिक, आर्थिक, राजकीय परिमाण समजून घेता येते.
उदाहरणार्थ, लोहधातू तयार करण्याच्या तंत्रज्ञानाने पुराण काळातील मानवाच्या अस्तित्वाला आकार दिला, तसेच कृषी तंत्रज्ञानाने अन्न उत्पादनामध्ये क्रांती घडवली. त्याचप्रमाणे, संगणक आणि इंटरनेट यांचे आगमन आजच्या युगातील सर्वांत महत्त्वाच्या तंत्रज्ञान प्रगतीमध्ये समाविष्ट आहे, ज्याने एकापाठोपाठ अनेक क्षेत्रांमध्ये क्रांती केली आहे.
तंत्रज्ञानाचा इतिहास अभ्यासताना, त्याच्या समाजातील विविध घटकांवर झालेल्या बदलांचा आणि त्याच्या नैतिक, पर्यावरणीय परिणामांचा देखील विचार करणे आवश्यक आहे. यामुळे तंत्रज्ञानाच्या प्रभावाचा सखोल अभ्यास केला जाऊ शकतो.
(२) जागतिक वारशाच्या पदास पात्र ठरणारी स्थळे, परंपरा बांची यादी युनेस्कोद्वारे जाहीर केली जाते.
उत्तर: होय, युनेस्को (UNESCO) द्वारे जागतिक वारशाच्या पदास पात्र ठरणारी स्थळे, परंपरा आणि सांस्कृतिक धरोहरांची यादी जाहीर केली जाते. या यादीला "जागतिक सांस्कृतिक आणि नैसर्गिक वारसा" (World Heritage) म्हणतात. युनेस्कोच्या या यादीमध्ये समाविष्ट असलेल्या स्थळांचे आणि परंपरांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी जागतिक स्तरावर काम केले जाते. युनेस्कोच्या या यादीत समाविष्ट स्थळे आणि परंपरा त्यांच्या ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, नैसर्गिक महत्त्वामुळे महत्त्वाची ठरतात.
