chapter 13
प्र. श्लोकात कोणता प्रसंग वर्णन केला आहे?
उ. रामाच्या अभिषेकासाठी जल आणणाऱ्या युवतीच्या हातून सोन्याचा घडा सटकतो आणि तो पायऱ्यांवर पडून आवाज करतो, असा प्रसंग वर्णन केला आहे.
प्र. युवती कोणासाठी जल आणते?
उ. ती युवती भगवान रामांच्या अभिषेकासाठी जल आणते.
प्र. युवतीच्या हातून काय सटकते?
उ. तिच्या हातून एक हेमघटः (सोन्याचा घडा) सटकतो.
प्र. ‘हेमघटः’ या शब्दाचा अर्थ काय आहे?
उ. हेमघटः म्हणजे सोन्याचा घडा.
प्र. हेमघट सटकल्यावर तो कुठे पडतो?
उ. तो सोपानमार्गे म्हणजेच पायऱ्यांवर पडतो.
प्र. घटाचा आवाज कशासारखा वाटतो?
उ. तो मोत्यांचे दाणे पडल्यासारखा वाटतो.
प्र. ‘सोपानमार्गेण’ या शब्दाचा अर्थ काय आहे?
उ. पायऱ्यांद्वारे किंवा पायऱ्यांच्या मार्गाने.
प्र. श्लोकात कोणते वृत्त वापरले आहे?
उ. इन्द्रवज्रा वृत्त वापरले आहे.
प्र. ‘सृतः’ या धातुपासून बनलेला शब्द कोणता आहे आणि त्याचा अर्थ काय?
उ. ‘सृतः’ हा ‘सृ’ (गमन) धातूपासून बनलेला असून याचा अर्थ ‘सटकलेला’ किंवा ‘सारलेला’ असा होतो.
प्र. या श्लोकाचा कवी कोण असावा?
उ. हा श्लोक समस्यापूर्तीसाठी सुचवलेला असल्यामुळे विशिष्ट कवी नाही.
प्र. श्लोकात कोणता अलंकार आहे?
उ. उपमा अलंकार आहे – मोत्यांचे दाणे पडण्यासारखा आवाज होणे.
प्र. श्लोकात ‘जलमाहरन्त्या’ या शब्दाचे व्याकरण काय आहे?
उ. हे एक स्त्रीलिंगी वर्तमान कृदंत आहे – जलम् आहरन्ती इति जलमाहरन्त्या।
प्र. ‘रामाभिषेके’ हा शब्द कोणत्या विभक्तीत आहे?
उ. सप्तमी विभक्ती, एकवचन (रामस्य अभिषेके).
प्र. या श्लोकात काय दृश्य रेखाटले आहे?
उ. एक सुंदर तरुणी पाण्याचा सोन्याचा कलश घेऊन जात असताना तो तिच्या हातून सटकतो व त्याचा गडगडाट होतो.
प्र. "मुक्ताफलानां पतनं" हा उपमेय आहे का उपमान?
उ. "मुक्ताफलानां पतनं" हे उपमान आहे.
प्र. ‘करोति शब्दं’ याचा अर्थ काय आहे?
उ. आवाज करतो / ध्वनी निर्माण करतो.
प्र. श्लोकात कोणती भावनिक छटा आहे?
उ. विस्मय आणि नाट्यात्मकता आहे.
प्र. श्लोकात कोणता संस्कृत समास आहे? – ‘जलमाहरन्त्या’?
उ. तत्पुरुष समास (जलम् आहरन्ती – जलमाहरन्त्या)
प्र. या श्लोकात कोणती क्रियापदे आहेत?
उ. ‘सृतः’ (सटकला) आणि ‘करोति’ (करतो)
प्र. श्लोकात निसर्ग किंवा सौंदर्याशी संबंधित कोणती कल्पना आहे?
उ. मोत्यांचे दाणे पडताना होणाऱ्या सौम्य आवाजाशी तुलना करून निसर्गसौंदर्य दाखवले आहे.
Answer by Dimpee Bora
