చాప్టర్ 5

                                                             పరిశ్రమలు


ప్రశ్న 1: పరిశ్రమలను ముడిపదార్థాల ఆధారంగా వర్గీకరణ చేయండి. ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.

సమాధానం:పరిశ్రమలను ముడిపదార్ధాల ఆధారంగా 4 వర్గాలుగా విభజిస్తారు:

  1. వ్యవసాయాధారిత పరిశ్రమలు – పత్తి, పాల ఉత్పత్తులు, కూరగాయలు, నూనెలు. ఉదాహరణ: పత్తి వస్త్ర పరిశ్రమ, పాల పరిశ్రమ.

  2. ఖనిజాధారిత పరిశ్రమలు – ఇనుప, బొగ్గు, సున్నపురాయి వంటి ఖనిజాలను ఉపయోగించడం. ఉదాహరణ: ఇనుము-ఉక్కు పరిశ్రమ.

  3. సముద్రాధారిత పరిశ్రమలు – చేపలు, చేపనూనె, సముద్ర ఆహార పరిశ్రమలు.

  4. అటవీ ఆధారిత పరిశ్రమలు – చెక్కు, కలప, ఔషధ వనరులు. ఉదాహరణ: కాగితపు పరిశ్రమ, భవన నిర్మాణ పరిశ్రమ.

ప్రశ్న 2: పరిశ్రమలను పరిమాణం ఆధారంగా వర్గీకరణ చేయండి.

సమాధానం:

  1. చిన్న పరిశ్రమలు (కుటీర పరిశ్రమలు): తక్కువ మూలధనం, తక్కువ సాంకేతికత, చేతి వృత్తుల పని. ఉదాహరణ: బుట్టలు అల్లడం, కుండలు తయారీ.

  2. భారీ పరిశ్రమలు: ఎక్కువ మూలధనం, అధిక సాంకేతికత. ఉదాహరణ: ఆటోమొబైల్స్, భారీ యంత్ర పరికరాల తయారీ.

ప్రశ్న 3: పరిశ్రమల యాజమాన్యాల ప్రకారం విభజన వివరించండి.

సమాధానం:

  1. ప్రైవేటు రంగం: వ్యక్తిగత లేదా వ్యక్తుల సమూహం యాజమాన్యం.

  2. ప్రభుత్వ రంగం: కేంద్ర లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ఆధీనంలో నిర్వహణ. ఉదాహరణ: హిందుస్తాన్ ఏరోనాటిక్స్, SAIL.

  3. ఉమ్మడి రంగం: ప్రభుత్వంతో పాటు వ్యక్తిగత యాజమాన్యం. ఉదాహరణ: మారుతీ ఉత్సవ్ లిమిటెడ్.

  4. సహకార రంగం: కార్మికులు లేదా సరఫరాదారులు యాజమాన్యంలో భాగంగా ఉంటారు. ఉదాహరణ: ఆనంద్ మిల్క్ యూనియన్, సుధా డైరీ.

భాగం 2: పారిశ్రామికీకరణ మరియు పరిశ్రమల స్థాపన

ప్రశ్న 4: పరిశ్రమల స్థాపనను ప్రభావితం చేసే అంశాలు వివరించండి.

సమాధానం:

  • ముడిపదార్థాల లభ్యత

  • భూమి, నీరు

  • కార్మికులు

  • విద్యుత్, రవాణా

  • మూలధనం

  • మార్కెట్ కు సమీపం

  • ప్రభుత్వం అందించే ప్రోత్సాహకాలు

ప్రశ్న 5: పారిశ్రామికీకరణ పట్టణాల అభివృద్ధికి ఎలా సహకరిస్తుంది?

సమాధానం:పరిశ్రమల ఏర్పాటుతో కొత్త ఉపాధులు, మౌలిక సదుపాయాలు, రవాణా మార్గాలు అభివృద్ధి చెందుతాయి. తద్వారా పట్టణాలు వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతాయి.

భాగం 3: ఇనుము-ఉక్కు పరిశ్రమ

ప్రశ్న 6: ఉక్కు తయారీ ప్రక్రియలో ప్రధాన దశల వివరాలు చెప్పండి.

సమాధానం:

  1. ముడి ఇనుమును కొలిమిలో ఉంచి కరిగించడం

  2. కరిగించిన ఇనుమును శుద్ధి చేయడం

  3. ఉక్కును ఆవశ్యక ఆకారంలో తయారు చేయడం, మిశ్రమ లోహాలు జోడించడం (అల్యూమినియం, నికిల్, రాగి)

  4. ఉత్పత్తిని ఇతర పరిశ్రమలకు ముడిపదార్థంగా సరఫరా చేయడం

ప్రశ్న 7: భారతదేశంలో ముఖ్య ఇనుము-ఉక్కు కేంద్రాలను చెప్పండి.

సమాధానం:భిలాయి, దుర్గాపూర్, బర్నపూర్, జంషెడ్పూర్, రూర్కెలా, బొకారో, భద్రావతి, విజయనగర్, విశాఖపట్నం, సేలం.

ప్రశ్న 8: జంషెడ్పూర్ ఇనుము-ఉక్కు పరిశ్రమ అభివృద్ధికి అనుకూలతలు ఏమిటి?

సమాధానం:

  • బొగ్గు, ఇనుము, సున్నపురాయి, మాంగనీస్ లభ్యత

  • సువర్ణరేఖ, ఖార్కే నదుల ద్వారా నీటిపంపిణీ

  • బెంగాల్-నాగపూర్ రైలు మార్గానికి సమీపం

  • కోల్కత్తా మార్కెట్ కు దగ్గరగా ఉండటం

  • ప్రభుత్వ ప్రోత్సాహాలు, మూలధనం

భాగం 4: వస్త్ర పరిశ్రమ

ప్రశ్న 9: వస్త్ర పరిశ్రమలో ఉపయోగించే ప్రధాన ముడిపదార్ధాలు ఏమిటి?

సమాధానం:

  • సహజ ముడి: పత్తి, ఉన్ని, పట్టు, నార, జనపనార

  • మానవసృష్టి ముడి: నైలాన్, పాలిస్టర్, ఆక్రిలిక్, రేయాన్

ప్రశ్న 10: భారతదేశంలోని ప్రసిద్ధ వస్త్ర తయారీ కేంద్రాలను చెప్పండి.

సమాధానం:కోయంబత్తూర్, కాన్పూర్, చెన్నై, అహ్మదాబాద్, ముంబాయి, కోల్కత్తా, లూథియానా, పుదుచ్చేరి, పానిపట్

ప్రశ్న 11: అహ్మదాబాద్ ఎందుకు “మాంచెస్టర్ ఆఫ్ ఇండియా” గా ప్రసిద్ధి చెందింది?

సమాధానం:

  • పత్తి సరఫరా దగ్గరగా ఉండటం

  • తేమతో కూడిన వాతావరణం

  • సులభ రవాణా, ముంబాయి పోర్ట్ సమీపం

  • నైపుణ్యం కలిగిన కార్మికులు

  • ప్రారంభంలో 1861లో మొదటి వస్త్ర మిల్లు స్థాపన

ప్రశ్న 12: ఒసాకా (జపాన్) వస్త్ర పరిశ్రమ ఎందుకు అభివృద్ధి చెందింది?

సమాధానం:

  • విస్తారమైన మైదాన ప్రాంతాలు

  • తేమతో కూడిన ఉష్ణ వాతావరణం

  • సరఫరా కోసం నౌకాశ్రయం సమీపం

  • సరళమైన కార్మికులు

  • ఇజిప్ట్, భారత్, చైనా, USA నుండి ముడి పత్తి దిగుమతి

ప్రశ్న 13: ఉక్కు ప్రత్యేక మిశ్రమ లోహాలు.

సమాధానం: అల్యూమినియం, నికిల్, రాగి వంటి లోహాలను జోడించి గట్టిదనం, కాఠిన్యం, తుప్పు నిరోధకత కలిగించే ఉక్కు.

ప్రశ్న 14: జంషెడ్పూర్ లో ఉక్కు పరిశ్రమ అభివృద్ధి ఎందుకు?

సమాధానం: బొగ్గు, ఇనుము, సున్నపురాయి, మాంగనీస్ లభ్యత, సువర్ణరేఖ, ఖార్కే నదుల నీటి సరఫరా, కోల్కత్తా మార్కెట్ సమీపం, ప్రభుత్వ ప్రోత్సాహాలు.

ప్రశ్న 15: జంషెడ్పూర్ TISCO ప్రాధాన్యం.

సమాధానం: 1947కి ముందు TISCO ఏకైక ఉక్కు కర్మాగారం, స్వాతంత్ర్యం తర్వాత కేంద్ర ప్రభుత్వం అనేక ఉక్కు కర్మాగారాలను స్థాపించింది.

ప్రశ్న 16: భారతదేశంలో ఇతర ముఖ్య ఉక్కు కేంద్రాలు.

సమాధానం: భిలాయి, దుర్గాపూర్, బర్నపూర్, రూర్కెలా, బొకారో, భద్రావతి, విజయనగర్, విశాఖపట్నం, సేలం.

ప్రశ్న 17: పిట్స్ బర్గ్ (USA) లో ఉక్కు పరిశ్రమ అభివృద్ధి.

సమాధానం: స్థానిక బొగ్గు, మినెసోటా ఇనుము, గ్రేట్ లేక్స్ జలమార్గం, నది సరఫరాలు, రవాణా సౌకర్యం.

ప్రశ్న 18: ఉక్కు పరిశ్రమకు ఆధునిక ఉత్పత్తులు.

సమాధానం: పడవలు, ట్రైన్లు, ట్రక్కులు, ఆటోలు, సేఫ్టీ పిన్నులు, సూదులు, వ్యవసాయ యంత్రాలు, భవన నిర్మాణం.

ప్రశ్న 19: ఇనుము-ఉక్కు పరిశ్రమ కారణంగా ఇతర పరిశ్రమల అభివృద్ధి.

సమాధానం: ఉక్కు మౌలిక సదుపాయాలను అందించటం ద్వారా ఆటోమొబైల్, రైలు, యంత్రపరికరాల పరిశ్రమలు అభివృద్ధి చెందాయి.

ప్రశ్న 20: ఉక్కు పరిశ్రమ ప్రారంభ కాలంలో అభివృద్ధికి ప్రాధాన్యత కలిగిన అంశాలు.

సమాధానం: ముడిపదార్ధాలు, విద్యుత్, జల రవాణా, సులభమైన భూమి, కార్మికులు, మార్కెట్ సమీపత.

భాగం 3: వస్త్ర పరిశ్రమ (31–60)

ప్రశ్న 21: వస్త్ర పరిశ్రమకు ఉపయోగించే ముడిపదార్ధాలు.

సమాధానం: సహజ – పత్తి, ఉన్ని, పట్టు, నార, జనపనార; మానవసృష్టి – నైలాన్, పాలిస్టర్, ఆక్రిలిక్, రేయాన్.

ప్రశ్న 22: భారతదేశంలో ప్రసిద్ధ వస్త్ర కేంద్రాలు.

సమాధానం: కోయంబత్తూర్, కాన్పూర్, చెన్నై, అహ్మదాబాద్, ముంబాయి, కోల్కత్తా, లూథియానా, పుదుచ్చేరి, పానిపట్.

ప్రశ్న 23: అహ్మదాబాద్ “మాంచెస్టర్ ఆఫ్ ఇండియా” ఎందుకు?

సమాధానం: పత్తి సరఫరా దగ్గర, తేమతో కూడిన వాతావరణం, ముంబాయి పోర్ట్ సమీపం, నైపుణ్య కార్మికులు, రవాణా సౌకర్యం.

ప్రశ్న 24: ఒసాకా (జపాన్) వస్త్ర పరిశ్రమ ముఖ్య కారణాలు.

సమాధానం: విస్తారమైన మైదాన ప్రాంతం, తేమ, యోడోనది నీటి సరఫరా, కార్మికులు, నౌకాశ్రయం సమీపం, దిగుమతి ముడి పత్తి.

ప్రశ్న 25: పూర్వీ భారతీయ చేనేత వస్త్రాల ప్రత్యేకత.

సమాధానం: మస్లిన్లు, చింట్జ్, కాలికోస్, బంగారు జరీ, హస్తకళ నాణ్యత, డిజైన్.

ప్రశ్న 26: యాంత్రిక మిల్లుల ప్రారంభం.

సమాధానం: 1854, ముంబాయి; తేమతో కూడిన వాతావరణం, నౌకాశ్రయాలు, ముడిపత్తి లభ్యత, నైపుణ్యం కార్మికులు.

ప్రశ్న 27: భారతీయ వస్త్ర పరిశ్రమ సమస్యలు.

సమాధానం: పాత మిల్లులు మూతపడటం, సాంకేతికత ఆధునికీకరణ లోపం, కొత్త కేంద్రాల కృషి.

ప్రశ్న 28: భారతీయ వస్త్ర పరిశ్రమలో ఎగుమతుల ప్రాధాన్యం.

సమాధానం: మొత్తం ఉత్పత్తిలో 1/3 ఎగుమతి, నాణ్యత, డిజైన్ ద్వారా ప్రపంచ మార్కెట్ ఆకర్షణ.

ప్రశ్న 29: నూలు వస్త్రాల వర్గీకరణ.

సమాధానం: పత్తి, సింథటిక్, ఉన్ని.

ప్రశ్న 30: వేరే దేశాలలో ప్రధాన వస్త్ర కేంద్రాలు.

సమాధానం: ఒసాకా (జపాన్), లీడ్ (UK), షాంఘై (చైనా), న్యూ యార్క్ (USA).


Answer by Mrinmoee