చాప్టర్ 3


ప్రశ్న:  బెంగాల్‌లోని అండర్-రైతుల పరిస్థితుల గురించి కోల్‌బ్రూక్ ఎందుకు ఆందోళన చెందుతున్నారని మీరు అనుకుంటున్నారు? మునుపటి పేజీలను చదివి సాధ్యమైన కారణాలను సూచించండి.

సమాధానం:

బెంగాల్‌లో కంపెనీకి ‘దివానీ’ అధికారం వచ్చిన తర్వాత, భూఆదాయం సేకరణలో కఠిన విధానాలు అమలు అయ్యాయి. ఈ విధానాల ప్రభావం నేరుగా కౌలురైతులపై పడింది. జమీందార్లు అధిక కౌలు వసూలు చేయగా, రైతులు ఆ భారం మోయలేకపోయారు. కౌలు చెల్లించకపోతే తాము తరతరాలుగా సాగుచేసిన భూమిని కోల్పోవాల్సి వస్తోంది. చెల్లించాలనుకుంటే అప్పులు చేయాల్సి వస్తోంది. ఈ అప్పులు తిరిగి తీర్చే స్థోమత రైతులకు లేకపోవడంతో వారు అప్పుల ఊబిలో ఇరుక్కున్నారు.

అంతేకాకుండా, కంపెనీ మరియు జమీందార్లు భూమి అభివృద్ధి గురించి శ్రద్ధ చూపలేదు. దీనివల్ల వ్యవసాయ ఉత్పత్తి తగ్గిపోయింది. ఈ పరిస్థితుల్లో కౌలురైతుల జీవితం మరింత కష్టసాధ్యమైంది.

ఈ దుస్థితిని గమనించిన కోల్‌బ్రూక్, అద్దెదారులు అనుభవిస్తున్న అణచివేత, అప్పుల భారాలు, భూసంబంధ హక్కుల కోల్పోవడం వంటి సమస్యల పట్ల ఆందోళన వ్యక్తం చేశాడు. అతని దృష్టిలో, కంపెనీ విధానాలు రైతులకు మాత్రమే కాదు, చివరికి కంపెనీ మరియు జమీందార్లకూ ప్రతికూల ఫలితాలు తీసుకొస్తాయని స్పష్టమైంది.

অতএব, బెంగాల్‌లోని కౌలురైతుల బాధాకర స్థితి కోల్‌బ్రూక్ ఆందోళనకు ముఖ్య కారణమైంది.

నేను ఈ సమాధానాన్ని ఇంకో సులభమైన రూపంలో కూడా రాసి చూపాలా?


ప్రశ్న:  మీరు కంపెనీ ప్రతినిధి అని ఊహించుకోండి, కంపెనీ పాలనలో గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని పరిస్థితుల గురించి ఇంగ్లాండ్‌కు నివేదిక పంపుతున్నారు. మీరు ఏమి వ్రాస్తారు?

సమాధానం:

లండన్‌లోని గౌరవనీయ డైరెక్టర్ల బోర్డు గారికి,

నేను భారతదేశంలో గ్రామీణ ప్రాంతాల పరిస్థితులపై ఒక నివేదిక సమర్పిస్తున్నాను. కంపెనీ పాలనలో ఈ ప్రాంతాల్లో కొన్ని ముఖ్యమైన మార్పులు చోటుచేసుకున్నాయి.

మొదటిగా, ఆదాయ సేకరణ వ్యవస్థను సక్రమంగా అమలు చేయడానికి జమీందార్లతో ఒప్పందాలు కుదుర్చబడ్డాయి. దీని వల్ల కంపెనీకి స్థిరమైన ఆదాయం లభిస్తోంది. జమీందార్లు భూముల అభివృద్ధి కోసం కృషి చేయాలని ఆదేశించబడుతున్నారు.

రెండవది, గ్రామీణ ప్రజల జీవన విధానం క్రమశిక్షణతో మారుతోంది. శాంతి భద్రతల పరిస్థితి కంపెనీ నియంత్రణలో సంతృప్తికరంగా ఉంది. రైతులు పంటల సాగు పనులపై శ్రద్ధ చూపుతున్నారు. ముఖ్యంగా కంపెనీకి అవసరమైన వాణిజ్య పంటలపై వారు దృష్టి కేంద్రీకరించారు.

మూడవది, నీటిపారుదల వంటి అవసరమైన సదుపాయాలను కల్పించడానికి చర్యలు తీసుకోబడ్డాయి. రైతులు తమ పంటలపై ముందస్తు చెల్లింపులు పొందుతున్నారు కాబట్టి వారు సంతోషంగా ఉన్నారు.

నాలుగవది, స్థానిక చిన్న తరహా పరిశ్రమలకు ప్రోత్సాహం అందిస్తున్నారు. నేత పరిశ్రమకు కావలసిన యంత్రాలు, పనిముట్లు మరియు ముడి పదార్థాల కోసం రుణాలు ఇవ్వబడుతున్నాయి. అదనంగా, కార్మికులు తయారు చేసిన వస్త్రాలను కంపెనీ నిర్ణయించిన ధరకు మాత్రమే కొనుగోలు చేయబడుతోంది.

మొత్తం మీద, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో జీవన పరిస్థితులు కంపెనీ పాలనలో శాంతియుతంగా ఉన్నాయి. ప్రజలు తమ పనిలో తృప్తిగా ఉండి, కంపెనీ ప్రయోజనాలు కూడా సక్రమంగా నెరవేరుతున్నాయి.

భారతదేశం నుండి,
ఆర్. హడ్సన్
కంపెనీ ప్రతినిధి


ప్రశ్న:  మీరు ఇండిగో కమిషన్ ముందు సాక్ష్యం ఇస్తున్న సాక్షి అని ఊహించుకోండి. WS సెటన్ కార్ మిమ్మల్ని "ఏ పరిస్థితిలో రైట్స్ నీలిమందును పెంచుతారు?" అని అడుగుతాడు. మీ సమాధానం ఏమిటి?

సమాధానం: మిస్టర్ కార్: ఏ పరిస్థితులలో రైతులు ఇండిగో పండించడానికి సిద్ధపడతారు?

నా సమాధానం: గౌరవనీయ సార్, సాధారణంగా రైతులు ఇండిగో పండించడానికి ఇష్టపడరు. కానీ కొన్ని న్యాయమైన సౌకర్యాలు కల్పిస్తే వారు సిద్ధపడవచ్చు.

మొదటగా, వారికి సరిపడా ధాన్యం పండించే స్వేచ్ఛ ఇవ్వాలి. మొత్తం భూమిలో కాకుండా, కొంత భాగంలో మాత్రమే ఇండిగో వేసుకోవడానికి అనుమతించాలి.
రెండవది, పంటకు న్యాయమైన ధర ఇవ్వబడాలి. మార్కెట్ విలువ ఆధారంగా చెల్లింపు జరిగితే రైతులు నష్టపోరు.
మూడవది, పంట విఫలమైనా రైతులపై బలవంతపు రుణబాధ్యత మోపకూడదు. వారికి ఉపశమనం కల్పించాలి.
చివరగా, విత్తనాలు, పనిముట్లు వంటి అవసరాల కోసం తక్కువ వడ్డీపై రుణాలు అందించాలి.

ఈ విధంగా న్యాయం జరిగితేనే రైతులు స్వచ్చందంగా ఇండిగో పండించగలరు.


ఊహించుకుందాం

ప్రశ్న:  ఒక రైతుకు, నీలిమందు పండించమని బలవంతం చేయబడుతున్న రైతుకు మధ్య జరిగే సంభాషణను ఊహించుకోండి. రైతును ఒప్పించడానికి ఆ రైతు ఏ కారణాలు చెబుతాడు? ఆ రైతు ఏ సమస్యలను ఎత్తి చూపుతాడు? వారి సంభాషణను ప్రదర్శించండి.

సమాధానం:

నీలి వ్యాపారి: వినండి, మీకు ఇబ్బందులు ఉన్నాయని మాకు తెలుసు. మీరు నీలి పండిస్తే మేము ముందుగానే మీకు రుణం ఇస్తాము. విత్తనాలు, పనిముట్లు కూడా మేమే ఇస్తాము.

రైతు: కానీ సార్, నీలి పండిస్తే నా పొలంలో ఆహార పంటలకు స్థలం ఉండదు. నా కుటుంబం తినడానికి సరిపడా బియ్యం, గోధుమలు కూడా దొరకవు.

నీలి వ్యాపారి: మీ భయమెందుకు? మేము మీ పంట మొత్తం కొనుగోలు చేస్తాము. మీరు నష్టపోరు.

రైతు: కాదు సార్, మేము నష్టపోతాం. మీరు మా పంటలకు తక్కువ ధర ఇస్తారు. అంతేకాదు, భూమి కూడా నిస్సారమవుతుంది. తరువాత బియ్యం పండించాలనుకుంటే అది కూడా పండదు.

నీలి వ్యాపారి: మేము మంచి ధర ఇస్తామని హామీ ఇస్తున్నాం. ఈ అవకాశాన్ని వదులుకోకండి.

రైతు: హామీలు ఇచ్చినా ఫలితం ఉండదు సార్. పంట విఫలమైతే అప్పు తీర్చలేము. అప్పు తీర్చడానికి మిగిలిన పంటను అమ్ముకోవాలి. మిగతా అవసరాల కోసం మళ్లీ అప్పు తీసుకోవాలి. ఇలా చేస్తూ మేము ఎప్పటికీ అప్పుల్లో మునిగిపోతాం.

నీలి వ్యాపారి: మీరు ఇలా నిరాకరిస్తే మీకు కష్టాలు వస్తాయి.

రైతు: కష్టాలు వచ్చినా సరే సార్, మా కుటుంబం ఆకలితో చనిపోవడాన్ని మేము చూడలేము. అందుకే మేము నీలి పండించం.

గుర్తుచేసుకుందాం

ప్రశ్న 1:  కింది వాటిని జతపరచండి:

1) రైట్ఎ) గ్రామం
2) మహల్బి) రైతు
3) నిజ్సి) రైట్స్ భూములలో సాగు
4) ర్యోతిd) రైతు సొంత భూమిలో సాగు

సమాధానం:
1) రైట్ఎ) రైతు
2) మహల్బి) గ్రామం
3) నిజ్సి) రైతు సొంత భూమిలో సాగు
4) ర్యోతిd) రైట్ల భూములలో సాగు

ప్రశ్న 2:  ఖాళీలను పూరించండి:

(ఎ)ఐరోపాలో వోడ్ సాగుదారులు _______ని తమ ఆదాయాలకు పోటీనిచ్చే పంటగా చూశారు.

సమాధానం:ఎ. ఇండిగో

(బి) పద్దెనిమిదవ శతాబ్దపు చివరిలో బ్రిటన్‌లో _________ కారణంగా నీలిమందు డిమాండ్ పెరిగింది.

సమాధానం:బి. పత్తి ఉత్పత్తి విస్తరణ వల్ల వస్త్ర రంగులకు అపారమైన డిమాండ్ ఏర్పడుతుంది.

(సి) _______ ఆవిష్కరణ ద్వారా ఇండిగోకు అంతర్జాతీయ డిమాండ్ ప్రభావితమైంది.

సమాధానం:సి. సింథటిక్ రంగులు

(డి) చంపారన్ ఉద్యమం ____________ కి వ్యతిరేకంగా జరిగింది.

సమాధానం:డి. ఇండిగో ప్లాంటర్లు.

చర్చిద్దాం


ప్రశ్న 3:  శాశ్వత పరిష్కారం యొక్క ప్రధాన లక్షణాలను వివరించండి.:

సమాధానం:

శాశ్వత పరిష్కారంలో ప్రభుత్వం భూస్వాములకు ఎక్కువ ప్రాధాన్యం ఇచ్చింది. ఈ విధానంలో జమీందార్లు కేవలం రెవెన్యూ సేకరించే వ్యక్తులుగా కాకుండా భూముల యజమానులుగా మారిపోయారు. వారికి ఇచ్చిన యాజమాన్య హక్కులు వారసత్వంగా తరలిపోకుండా బదిలీ చేయదగినవిగా కూడా ఉండేవి.

దీని ఫలితంగా సాగుదారులు కేవలం కౌలుదారులుగా తగ్గిపోయారు. భూమిపై వారికి ఉన్న పాత హక్కులు పోయాయి.

జమీందార్లు రైతుల నుండి వసూలు చేసిన అద్దెలో 10/11 వంతు ప్రభుత్వానికి ఇవ్వాలి. 1/11 వంతు మాత్రమే వారివద్ద మిగిలేది. అయితే అద్దె పెరిగితే అదనపు మొత్తాన్ని జమీందారు తనవద్దే ఉంచుకోవచ్చు.

అయితే ఒకవేళ పంట విఫలమైతే కూడా జమీందారు ప్రభుత్వం నిర్ణయించిన ఆదాయాన్ని సమయానికి చెల్లించాలి. అది చేయలేకపోతే అతని జమీందారీ భూములను ప్రభుత్వం వేలం వేయగలదు.

ప్రశ్న 4:  మహల్వారీ వ్యవస్థ శాశ్వత పరిష్కారం నుండి ఎలా భిన్నంగా ఉంది?

సమాధానం:

శాశ్వత పరిష్కారం కింద, వ్యక్తిగత జమీందార్ భూముల వారీగా ఆదాయం సేకరించేవాడు, కానీ మహల్వారీ వ్యవస్థలో మొత్తం గ్రామం (మహల్)పై ఆదాయ బాధ్యత ఉండేది.

శాశ్వత పరిష్కారంలో ఒకసారి నిర్ణయించిన రెవెన్యూ శాశ్వతమై, దానిని మార్చే అవకాశం లేకపోయేది. మహల్వారీ వ్యవస్థలో మాత్రం నిర్ణీత కాలం తరువాత ఆదాయాన్ని సవరించే అవకాశం ఉండేది.

శాశ్వత పరిష్కారంలో జమీందార్లు మధ్యవర్తులుగా ఉండి రైతుల నుండి ఆదాయం వసూలు చేసేవారు. మహల్వారీ వ్యవస్థలో ఈ బాధ్యత నేరుగా గ్రామ పెద్దలు లేదా సమూహం మీద వేసేవారు.

ప్రశ్న 5:  కొత్త మున్రో వ్యవస్థ స్థిరీకరణ ఆదాయంతో తలెత్తిన రెండు సమస్యలను పేర్కొనండి.

సమాధానం:

మున్రో వ్యవస్థ కింద రైతులు నేరుగా ప్రభుత్వానికి ఆదాయం చెల్లించాల్సి వచ్చింది. కానీ వారు అవసరమైన మూలధనం లేకపోవడంతో భూమిని మెరుగుపరచలేకపోయారు. దీనివల్ల వారు సంపన్నమైన స్వతంత్ర రైతులుగా మారాలని ఉద్దేశించిన లక్ష్యం విఫలమైంది.

రెవెన్యూ అధికారులు నిర్ణయించిన భూకర ఆదాయం చాలా ఎక్కువగా ఉండేది. ఈ భారాన్ని రైతులు భరించలేక అప్పుల్లో కూరుకుపోయారు, చాలా మంది తమ భూములను కూడా కోల్పోయారు.

ప్రశ్న 6:  రైట్లు నీలిమందు పండించడానికి ఎందుకు ఇష్టపడలేదు?

సమాధానం:

నీలి సాగు చేయడానికి రైతులు ముందుగా డబ్బు అప్పు తీసుకోవాల్సి వచ్చేది. కానీ ఆ అప్పు తీసుకున్న వెంటనే వారు తప్పనిసరిగా తమ భూమిలో కొంతభాగం నీలికి కేటాయించాల్సి వచ్చేది.

నీలి పెంచడానికి కావాల్సిన విత్తనాలు, పరికరాలు విత్తేవాడు ఇచ్చినా, కష్టం మాత్రం రైతులే పడేవారు. పంట కోసిన తర్వాత రైతులకు తక్కువ ధర చెల్లించబడేది.

రైతులు తరచూ కొత్త అప్పులో ఇరుక్కుపోయేవారు. మంచి పంటలకు పనికొచ్చే నేలలో నీలి పండించమని వారిని బలవంతం చేయడం వల్ల వరి వంటి ఆహార పంటలు నష్టపోయేవి.

ఈ కారణాల వల్ల రైతులు నీలి సాగు పట్ల అసంతృప్తిగా ఉండేవారు.

ప్రశ్న 7:  బెంగాల్‌లో నీలిమందు ఉత్పత్తి చివరికి పతనానికి దారితీసిన పరిస్థితులు ఏమిటి?

సమాధానం:

బెంగాల్‌లో రైతులకు అప్పు ఇచ్చి, దాని ప్రతిఫలంగా వారి భూమిలో కొంతభాగం తప్పనిసరిగా నీలిమందు సాగుకు కేటాయించేవారు. సాగుకు కావాల్సిన విత్తనాలు, పరికరాలు ఇచ్చినా, మొత్తం కష్టాన్ని రైతులే భరించాల్సి వచ్చేది.

రైతులు నీలి పంటను అమ్మినప్పుడు వారికి చాలా తక్కువ ధర లభించేది. అప్పు తీర్చుకోవడానికి మళ్లీ కొత్త అప్పు తీసుకోవాల్సిన పరిస్థితి వచ్చేది. ఈ విధంగా రైతులు అప్పుల బంధనంలో ఇరుక్కుపోయారు.

అదనంగా, మంచి నేలలను నీలి సాగుకు వాడమని వారిని బలవంతం చేశారు. దీంతో వరి వంటి ఆహార పంటలకు భూమి దొరకలేదు. అంతేకాకుండా, నీలి పంట నేలను పాడుచేయడంతో భవిష్యత్తులో ఆ నేలలో మరో పంట వేసే అవకాశం తగ్గిపోయింది.

ఈ పరిస్థితులన్నీ కలిసి బెంగాల్‌లో నీలిమందు ఉత్పత్తి క్రమంగా క్షీణించడానికి దారితీశాయి.

చేద్దాం

ప్రశ్న 8:  చంపారన్ ఉద్యమం మరియు దానిలో మహాత్మా గాంధీ పాత్ర గురించి మరింత తెలుసుకోండి.

సమాధానం:
1917లో బీహార్ రాష్ట్రంలోని చంపారన్ ప్రాంతంలో జరిగిన చంపారన్ సత్యాగ్రహం, మహాత్మా గాంధీ భారతదేశంలో నడిపిన మొదటి పెద్ద అహింసా పోరాటం. ఇది స్వాతంత్ర్య పోరాట చరిత్రలో ఒక మలుపు. ఈ ఉద్యమం ప్రధానంగా నీలి పంట (ఇండిగో) సాగు చేయడానికి బలవంతం చేయబడుతున్న రైతులను విముక్తి చేయడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.

ఆ సమయంలో యూరోపియన్ ప్లాంటర్‌లు రైతులను వారి భూములలో ఒక భాగంలో తప్పనిసరిగా ఇండిగో పండించమని ఒత్తిడి చేసేవారు. దీని వలన రైతులు ఆహార పంటలను సాగు చేయలేకపోయారు. భూమి ఫలదాయకత తగ్గిపోవడంతో రైతులు ఆర్థిక కష్టాల్లో చిక్కుకున్నారు. ఈ పరిస్థితిని మార్చేందుకు కొందరు రైతులు గాంధీజీ సహాయం కోరారు.

మహాత్మా గాంధీ పాత్ర:
గాంధీజీ చంపారన్ చేరుకొని రైతుల బాధను ప్రత్యక్షంగా చూశారు. ఆయన రైతుల సమస్యలను ప్రభుత్వ దృష్టికి తీసుకెళ్లి, వారి పక్షాన నిలబడ్డారు. అహింసా మరియు సత్యాగ్రహ పద్ధతులను అనుసరించి రైతులను సంఘటితం చేశారు. జిల్లా అధికారులు ఆయనను ఆ ప్రాంతం విడిచి వెళ్లమని ఆదేశించగా గాంధీజీ తలవంచలేదు. ఆయనను అరెస్టు చేయబడినా, తన పోరాటాన్ని ఆపలేదు.

తరువాత ప్రభుత్వంపై ఒత్తిడి పెరిగి, చివరకు ఒక కమిటీ నియమించబడింది. గాంధీజీ ఆ కమిటీలో భాగమయ్యారు. ఫలితంగా, ఇండిగో పంట సాగు చేయమని రైతులను బలవంతం చేసే చట్టాలను రద్దు చేసి, వారికి న్యాయం కల్పించే విధంగా నిర్ణయాలు తీసుకోబడ్డాయి.

చంపారన్ ఉద్యమం గాంధీజీ అహింసా సిద్ధాంతానికి ఒక విజయవంతమైన ప్రారంభం అయి, భారత స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ఆయన నాయకత్వానికి పునాది వేసింది.

ప్రశ్న 9:  భారతదేశంలో టీ లేదా కాఫీ తోటల చరిత్రను పరిశీలించండి. ఈ తోటలలోని కార్మికుల జీవితం ఇండిగో తోటలలోని కార్మికులతో సమానంగా లేదా భిన్నంగా ఎలా ఉందో చూడండి.

సమాధానం:

భారతదేశంలో ప్రాచీన కాలపు వనరులలో టీ సాగు గురించి ప్రత్యక్ష ఆధారాలు కనిపించవు. అయితే, 16వ శతాబ్దంలోనే విదేశీ యాత్రికులు భారతదేశంలో టీ ఆకులు నమలడం, దానిని ఉడికించి త్రాగడం జరుగుతుందని పేర్కొన్నారు. 1820లలో అస్సాం కొండప్రాంతాలలో సహజసిద్ధంగా పెరిగే టీ మొక్కలు కనిపించాయి. దీనిని ఆధారంగా తీసుకొని బ్రిటిష్ వారు 1830లలో టీ తోటల వ్యవస్థను ప్రారంభించారు. ఆ తర్వాత క్రమంగా అస్సాం, దార్జిలింగ్, నీలగిరి వంటి ప్రాంతాలు ప్రసిద్ధ టీ ఉత్పత్తి కేంద్రాలుగా మారాయి. కాఫీ సాగు మొదట దక్షిణ భారతదేశంలోని కూర్గ్, చిక్మగళూరు వంటి ప్రాంతాలలో అభివృద్ధి చెందింది.

ఈ తోటలలో కార్మికుల జీవితం చాలా క్లిష్టంగా ఉండేది. తక్కువ జీతాలు, కఠిన శ్రమ, దుర్భర నివాస స్థితులు వీరి దైనందిన జీవితం. తోట యజమానులు లాభాలను పెంచుకోవడం కోసం కార్మికులను ఒప్పంద పద్ధతిలో నియమించేవారు. అర్కట్టి మరియు సర్దారీ అనే రెండు విధానాల ద్వారా కార్మికులను సేకరించేవారు. ఒకసారి తోటలో చేరిన కార్మికుడు తన ఒప్పంద కాలం ముగిసే వరకు బయటకు వెళ్లే స్వేచ్ఛ ఉండేది కాదు. చాలాసార్లు కుటుంబ సభ్యులను కూడా కలిసే అవకాశాన్ని కోల్పోయేవారు.

ఇండిగో తోటల కార్మికుల పరిస్థితి కూడా తోట కార్మికుల మాదిరిగానే దోపిడీతో నిండి ఉండేది. వారికి కూడా తక్కువ వేతనం, అధిక శ్రమ, ఎలాంటి హక్కులు లేని పరిస్థితి ఉండేది. అయితే, ఇరువురి మధ్య ఒక తేడా ఉంది. టీ, కాఫీ తోటల్లో కార్మికులు అధికారికంగా ఒప్పంద వ్యవస్థ కింద బంధించబడ్డారు, కానీ ఇండిగో రైతులు ప్రధానంగా పంట సాగు చేయమని బలవంతపెట్టబడ్డారు గాని ఇలాంటిది కచ్చితమైన ఒప్పంద వ్యవస్థ వారిపై ఉండేది కాదు.


Answer by Mrinmoee