Chapter 5 

                                                       వినియోగదారుని హక్కులు


1. వినియోగదారుల హక్కులు అంటే ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారుల హక్కులు అంటే, వారు వస్తు సేవలను ఉపయోగించినప్పుడు, భద్రత, సమాచారం, ఎంపిక, పరిష్కారం, ప్రాతినిధ్యం వంటి హక్కులను పొందే సొంత న్యాయహక్కులు.

2. COPRA అంటే ఏమిటి?
సమాధానం: COPRA అనేది “Consumer Protection Act, 1986” అనే భారతీయ చట్టం. ఇది వినియోగదారులను లోపభూయిష్టమైన వస్తువులు, సేవల నుండి రక్షిస్తుంది.

3. భారతదేశంలో వినియోగదారుల యంత్రాంగం ఎన్ని స్థాయిలలో ఉంది?
సమాధానం: ఇది మూడు స్థాయిలలో ఉంది: జిల్లా కమీషన్, రాష్ట్ర కమీషన్, జాతీయ కమీషన్.

4. జిల్లా వినియోగదారుల కమీషన్ దేనికి అధికారం కలిగి ఉంటుంది?
సమాధానం: ఒక కోటి రూపాయల వరకు నష్టపరిహారం పొందగల కేసులను జిల్లా కమీషన్ విచారిస్తుంది.

5. రాష్ట్ర వినియోగదారుల కమీషన్ అధికార పరిమాణం ఎంత?
సమాధానం: రాష్ట్ర కమీషన్ రూ.1 కోటి నుండి 10 కోట్లు వరకు నష్టపరిహారం పొందగల కేసులను విచారిస్తుంది.

6. జాతీయ వినియోగదారుల కమీషన్ అధికార పరిమాణం ఎంత?
సమాధానం: జాతీయ కమీషన్ 10 కోట్లు పైగా నష్టపరిహారం పొందగల కేసులను విచారిస్తుంది.

7. వినియోగదారులు నేరుగా కమిషన్ లో కేసు దాఖలు చేయవచ్చా?
సమాధానం: అవును, వారు నేరుగా లేదా మధ్యవర్తి సహాయంతో కేసు ఫైల్ చేయవచ్చు.

8. మధ్యవర్తి పాత్ర ఏంటి?
సమాధానం: వారు తటస్థంగా ఉంటూ, వినియోగదారు మరియు వ్యాపారి మధ్య వివాదాలను పరిష్కరించడంలో సహాయం చేస్తారు.

9. వినియోగదారులకు ఎంపిక హక్కు ఏమిటి?
సమాధానం: వారి అవసరాలకు అనుగుణంగా వస్తువులు, సేవలను ఎంచుకోవడానికి హక్కు ఉంటుంది.

10. భద్రత హక్కు అంటే ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారులు ఉత్పత్తులు లేదా సేవల వలన శారీరక, ఆర్థిక, ఆరోగ్య హానికి గురి కాకుండా రక్షణ పొందే హక్కు.

11. సమాచారం హక్కు అంటే ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారులు కొనుగోలు చేసే వస్తువు/సేవల గురించి పూర్తి వివరాలు తెలుసుకునే హక్కు.

12. ప్రాతినిధ్యం హక్కు ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారులు వివిధ కమిటీ, ఫోరమ్‌లో తమ సమస్యలను ప్రతినిధుల ద్వారా వ్యక్తం చేయవచ్చు.

13. పరిష్కార హక్కు అంటే ఏమిటి?
సమాధానం: లోపభూయిష్టమైన వస్తువులు లేదా సేవల వల్ల జరిగే నష్టం కోసం న్యాయపరమైన పరిష్కారం పొందే హక్కు.

14. ISI లోగో ఎందుకు అవసరం?
సమాధానం: ముఖ్యమైన ఉత్పత్తుల నాణ్యతను ధృవీకరించడానికి ISI లోగో ఉపయోగిస్తారు.

15. Agmark లోగో ఉద్దేశ్యం ఏమిటి?
సమాధానం: ఆహార పదార్థాల నాణ్యత, పరిశుద్ధత మరియు భద్రతను ధృవీకరించడం.

16. Hallmark లోగో ఉపయోగం ఏమిటి?
సమాధానం: సువర్ణ, వెండి వంటి గహనాల ప్రామాణికతను ధృవీకరిస్తుంది.

17. MRP అంటే ఏమిటి?
సమాధానం: Maximum Retail Price – వినియోగదారులకు అత్యధిక చిల్లర ధర.

18. MRP కంటే ఎక్కువ ధర వసూలు చేస్తే ఎం జరుగుతుంది?
సమాధానం: వినియోగదారులు ఫిర్యాదు చేయవచ్చు. అధికారం ఉన్న సంస్థ ద్వారా జరిమానా విధించబడుతుంది.

19. COPRA ను 2019లో ఎందుకు నవీకరించారు?
సమాధానం: ఇంటర్నెట్ ద్వారా వస్తువులు మరియు సేవల కొనుగోళ్లను కూడా చట్ట పరిధిలోకి తీసుకోవడానికి.

20. వినియోగదారులకు విద్యా అవగాహన ఎందుకు అవసరం?
సమాధానం: వారు సురక్షిత, నాణ్యమైన వస్తువులు/సేవలను ఎంచుకోవడానికి, నష్టాల నుండి రక్షణ పొందడానికి.

21. రాష్ట్ర, కేంద్ర ప్రభుత్వాల యాజమాన్యం లో COPRA ప్రకారం ఏమి ఏర్పాటు చేశారు?
సమాధానం: వినియోగదారుల ఫిర్యాదుల పరిష్కారానికి ప్రత్యేక విభాగాలు.

22. కేటలిస్ట్ (వినియోగదారుల సంఘాలు) పాత్ర ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారులకు చట్టపరమైన అవగాహన కల్పించడం, ఫిర్యాదులను సమర్ధవంతంగా పరిష్కరించడం.

23. NCP (National Consumer Protection Council) ముఖ్యత ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారుల సంక్షేమాన్ని పెంపొందించడం, చట్ట అమలుకు సూచనలు ఇవ్వడం.

24. న్యాయవాదుల సహాయం లేకుండా వినియోగదారు ఎలా ఫిర్యాదు చేయగలడు?
సమాధానం: తన సమగ్ర ఆధారాలతో నేరుగా కమిషన్‌కి ఫైల్ చేయవచ్చు.

25. రిటర్న్, రీఫండ్, వారంటీ అంశాల్లో వినియోగదారులు ఎలాంటి హక్కులు పొందుతారు?
సమాధానం: వారు లోపభూయిష్ట వస్తువులను మార్చడం, తిరిగి చెల్లింపును లేదా పరిష్కారం పొందవచ్చు.

26. రియల్ ఎగ్జాంపుల్ – రెజ్ మ్యాథ్యూ కేసు ద్వారా ఏ పాఠం నేర్చుకున్నాం?
సమాధానం: వైద్య విఫలతల వల్ల వినియోగదారులు భద్రత హక్కును ఉపయోగించి న్యాయపరమైన పరిష్కారం పొందగలరు.

27. అభిరామ్ కేసు నుండి ఏ పాఠం?
సమాధానం: సేవల నాణ్యత తక్కువగా ఉంటే వినియోగదారులు కోర్సు నుండి విరమించడానికి హక్కు కలిగి ఉంటారు.

28. డీలర్ లేదా వ్యాపారి ఫిర్యాదుకు స్పందించకపోతే వినియోగదారుడు ఏమి చేయాలి?
సమాధానం: స్థానిక జిల్లా కమీషన్‌కి ఫిర్యాదు చేయాలి.

29. ఫిర్యాదు నమోదు చేయడానికి ఏ ఆధారాలు అవసరం?
సమాధానం: నగదు రసీదులు, బిల్లులు, వారంటీ పత్రాలు, ఫోటోలు, సాక్ష్యాలు.

30. ఫోరమ్ ముందు కేసులు ఎంత సమయానికి పరిష్కరించబడతాయి?
సమాధానం: సాధారణంగా 3–6 నెలల లోపున, కొన్ని సందర్భాల్లో 1–2 సంవత్సరాలు కూడా కావచ్చు.

31. మధ్యవర్తి ద్వారా పరిష్కారం ఎందుకు ఉపయోగకరంగా?
సమాధానం: సమస్యను నేరుగా తటస్థంగా పరిష్కరించడం, సమయం మరియు ఖర్చును తగ్గిస్తుంది.

32. సర్వే ద్వారా వినియోగదారుల అవగాహన ఎలా అంచనా వేయవచ్చు?
సమాధానం: ప్రశ్నావళి ద్వారా స్థానికులు నాణ్యత, ఫిర్యాదులు, హక్కుల అవగాహన స్థాయిని పరిశీలించడం.

33. వినియోగదారుల ఉద్యమానికి ప్రధాన కారణాలు ఏమిటి?
సమాధానం: అన్యాయ, లోపభూయిష్ట ఉత్పత్తులు, సేవల లోపం, వినియోగదారులపై ఒత్తిడి.

34. భారతదేశంలో వినియోగదారుల సంఘాల సంఖ్య ఎంత?
సమాధానం: ప్రస్తుతం 2000+ సంఘాలు ఉన్నాయి, వాటిలో 50–60 మాత్రమే ప్రభావవంతంగా పని చేస్తున్నాయి.

35. నాణ్యత ప్రమాణాలు పాటించని ఉత్పత్తుల పరిణామం ఏమిటి?
సమాధానం: వినియోగదారులకు ప్రమాదం, ఆరోగ్య సమస్యలు, నష్టపరిహారం కోసం కేసులు.

36. ప్రభుత్వ ఫిర్యాదు మార్గాలు ఏమిటి?
సమాధానం: District/State/National Consumer Commissions, RTI చట్టం ద్వారా సమాచారం పొందడం.

37. భద్రతా నిబంధనలు పాటించని వస్తువుల ఉదాహరణలు?
సమాధానం: LPG సిలిండర్లు, ప్రెషర్ కుక్కర్లు, ఆట పరికరాలు.

38. ఉత్పత్తి లోపభూయిష్టంగా ఉన్నట్లయితే వాడకరులు ఏమి చేయాలి?
సమాధానం: వారు ఫిర్యాదు చేసి, పరిష్కారం పొందాలి (రిఫండ్/రిపేర్/ఎక్స్చేంజ్).

39. వినియోగదారుల చైతన్యం పెంపొందించడానికి ప్రభుత్వ చర్యలు?
సమాధానం: COPRA ప్రచారాలు, టెలివిజన్/పోస్టర్లు, వర్క్‌షాపులు, శిక్షణా కార్యక్రమాలు.


Answer by Mrinmoee