বৰ্ষা বৰ্ণন
প্ৰশ্নাৱলীঃ
১। 'বৰ্ষা বৰ্ণন' কবিতাটিৰ মাজেৰে বৰ্ষা কালৰ বৰ্ণনা কেনে ধৰণেৰে দিয়া হৈছে? (২০১৯, ২০১২, ২০১৩, ২০১৫,)
উত্তৰঃ গ্ৰীষ্ম ঋতুৰ অন্ত পৰাৰ লগে লগে বৰ্ষা-ঋতুৰ আগমন ঘটিল। গ্ৰীষ্মৰ তাপত দেই পুৰি যোৱা বসুমতি আৰু গছ-গছনিবোৰ বৰ্ষা ঋতুৰ আগমনত পুনৰ জীপাল হৈ পৰিল। বৰ্ষা ঋতু আকাশক বিভিন্ন ৰঙেৰে ৰঞ্জিত সূৰ্যই বিবিধ মণ্ডলৰ সৃষ্টি কৰিছে। মেঘৰ মাজে মাজে সূৰ্যৰ ৰশ্মিয়ে আকাশত চিকমিক কৰি উজলি উঠিছে। কলা মেঘৰ বুকুত বিজুলিৰ চমকনি বিচ্চুৰিত হৈ মেঘৰ গভীৰতা বাৰুকৈয়ে বঢ়াইছে। অইন মাত-বোল শুনি নোপোৱাকৈ অতি জোৰেৰে বতাহ বলিবলৈ ধৰিলে। বতাহৰ হো-হোৱনিয়ে ধৰিত্ৰীৰ বুকুত চঞ্চলতা আনি দিয়াৰ লগে লগে মেঘেও বৰষুণ দিবলৈ ধৰিলে। খাল-বাম একাকাৰ কৰি বৰ্ষা ঋতুৰ পয়োভৰ মিলিল। বাৰিষাৰ এনে আনন্দ সুখৰ পৰিৱেশত জলজ, স্থলজ সকলো পৰাণীয়ে আনন্দত আত্মহাৰা হৈ পৰিল। প্ৰকৃতি ৰাণীয়ে এটা নতুন ৰূপ পালে। পানী পাই ভেকুলীবোৰেও টোৰটোৰাবলৈ ধৰেলি। কবিৰ দৃষ্টিত সামান্য বস্তু একোটাও সজীৱ হৈ উঠিছে। বাৰিষা বৰষুণত পূৰ্ণ হৈ নদ-নদী বাটে-অবাটে গতি কৰি গতি কৰি মহাসমুদ্ৰৰ বুকুত মিলি পৰিছে আৰু সাগৰেও ভয়ংকৰ শব্দৰে ঢৌৰ সৃষ্টি কৰিছে। বৰষাৰ আগমনে শস্য পথাৰ নদন-বদন কৰি তুলিছে আৰু পশু-পক্ষী সমন্বিতেপ্ৰকৃতি ৰাণীয়েও আনন্দত নাচি-বাগি বাৰিষাৰ কান্তিকেই জুমি চাইছে। গোপবালকসকলৰ কোনোবাই পানীৰ যুঁৱলিৰ শিলত বহি আনন্দ মনেৰে দধিভাত খাইছে। মুঠতে বৰ্ষাকালত পৃথিৱীখনে যে পৰিপুষ্টি লাভ কৰিছে, সেই কথাকেই দাঙি ধৰা হৈছে আৰু বৰ্ষাকালৰ এনে ৰূপ দেখি শ্ৰীকৃষ্ণই বৰ্ষাকালক পৰোপকাৰী বুলি প্ৰশংসা কৰিছে।
এনেদৰেই 'বৰ্ষা বৰ্ণন' কবিতাটিৰ মাজেৰে বৰ্ষাকালৰ পৃথিৱীখনৰ পৰিপুষ্ট নতুন ৰূপৰ কথা আৰু সেই নতুন ৰূপৰ সৈতে সংগতি ৰাখি বৰ্ষা কালৰ বৰ্ণনা দিয়া হৈছে।
২। বৰ্ষা কালৰ বৰ্ণনাৰ মাজেৰে শংকৰদেৱে ভক্তি ধৰ্মৰ তাত্ত্বিক কথাবোৰ কিদৰে বৰ্ণনা কৰিছে? (২০০৭, ১১, ১৪, ১৬, ১৭,)
উত্তৰঃ 'বৰ্ষা বৰ্ণন' পাঠটি শংকৰদেৱৰ ভাগৱতৰ 'দশম স্কন্ধ'ৰ পৰা উদ্ধৃত। পাঠটিত কবি শংকৰদেৱে গ্ৰীষ্ম ঋতুৰ পিছত সমাগত বৰ্ষা ঋতুৰ এটি স্বাভাৱিক আৰু মনোমোহা বৰ্ণনা দাঙি ধৰিছে। শংকৰদেৱৰ ৰচনাসমূহৰ মূল উদ্দেশ্যই আছিল ভক্তিধৰ্ম প্ৰচাৰ কৰা। আমাৰ পাঠ্য 'বৰ্ষা বৰ্ণন' পাঠটিও ইয়াৰ ব্যতিক্ৰম নহয়। শংকৰদেৱে বৰ্ষা ঋতুৰ বৰ্ণনাৰ প্ৰসংগত মূৰ্তভাবক বুজাবলৈ অমূৰ্ত আববিশিষ্ট ৰূপকৰ সহায় লোৱা দেখিবলৈ পোৱা যায়। এনেদৰে ঋতু পৰিৱৰ্তনৰ স্বাভাৱিক বৰ্ণনাৰ মাজেৰে কবিয়ে ভক্তি ধৰ্মৰ তাত্বিক কথা ব্যাখ্যা কৰি গৈছে।
বৰ্ষা ঋতুত আকাশত কোনো গ্ৰহ-নক্ষত্ৰ দেখা নাযায়।এইখিনিতে কবিয়ে ভক্তি ধৰ্মৰ তাত্বিক কথা উনুকিয়াইছে । কবিয়ে মেঘক জীৱৰ সৈতে তুলনা কৰিছে।
পৰমাত্মাই 'অহংব্ৰহ্ম' বা 'মইয়েই সকলো' এই অহংভাৱেই জাগতিক সত্বাৰ মাজেৰে প্ৰকাশ পায়। অহংকাৰেই পৰমব্ৰহ্মৰ আত্মপ্ৰকাশৰ মূল। কিন্তু ভগৱানে কৰা কাৰণেই যদি জীৱইও অহংকাৰ কৰিবলৈ যায় তেন্তে সেই জীৱৰ পতন নিশ্চিত। অহংকাৰে জীৱৰ আত্মাৰ জ্যোতি ম্লান কৰে। সেই হেতু জীৱাত্মাবিলাক মেঘে ঢকা চন্দ্ৰৰ দৰে।
বৰ্ষা ঋতুৰ আকাশত ৰামধেনুই অতুলনীয় সৌন্দৰ্যৰ সৃষ্টি কৰে। কিন্তু চাবলৈ গলে ৰামধেনুৰ নিজৰ কোনো অস্তিত্ব নাই। ঠিক একেদৰে নিৰাকাৰ ভগৱানৰো নিজস্ব গুণ নাই। কিন্তু সকলো পদাৰ্থতে তেওঁ বিদ্যামান। এই বিশ্ব-ব্ৰহ্মাণুখন থকা বাবে নিৰাকাৰ ভগৱানৰ অস্তিত্ব উপলব্ধি কৰিব পাৰি। পানীয়ে প্ৰাত্ৰানুসৰি আকৃতি গ্ৰহণ কৰাৰ দৰে নিৰ্গুণ নিৰাকাৰ ভগৱানেও জগতৰ প্ৰতিটো সত্বাৰ মাজেৰে নিদিৰ্ষ্ট ৰূপ পৰিগ্ৰহণ কৰে। সেয়েহে ভগৱান নিৰ্গুণ হৈও গুণবান।
এনেদৰে 'বৰ্ষা বৰ্ণন' পাঠটিৰ শংকৰদেৱে বৰ্ষা ঋতুৰ স্বাভাৱিক অথচ মনোমোহা বৰ্ণনাৰ মাজেৰে ভক্তি ধৰ্মৰ তাত্বিক কথা ব্যাখ্যা কৰিছে।
৩। 'বৰ্ষা বৰ্ণন' কবিতাত থকা দুটা উপমাৰ ভিতৰুৱা ভাৱ বুজাই লিখা। (২০০৯)
উত্তৰঃ 'বৰ্ষা বৰ্ণন' কবিতাত থকা দুটা উপমাৰ ভিতৰুৱা ভাৱ তলত উল্লেখ কৰা হ'ল---
(ক) "যদ্যপি মূষলধাৰে মেঘে বৰষিল।
তথাপি পূব্বতে পীড়া কিছো নজানিল।।
যিজনৰ মন ভৈল কৃষ্ণত প্ৰৱেশ।
তাক যেন লঙ্ঘিবে নপাৰে দুখক্লেশ।।
----- ইয়াৰ অন্তনিৰ্হিত অৰ্থ এই যে মূষলধাৰে হোৱা বৰষুণেও পৰ্বতৰ একো অনিষ্ট কৰিব নোৱাৰে । ঠিক একেদৰে ভক্তিধৰ্মত একান্ত মনে মজি থকা লোকসকলৰ বাস্তৱ জীৱনৰ যন্ত্ৰণাই একো ক্ষতি কৰিব নোৱাৰে।
(খ) "চন্দ্ৰজ্যোতি প্ৰকাশিত যিটো মেঘগণ।
নজ্বলন্ত চন্দ্ৰ সেহি মেঘে হুয়া ছন্ন।।
যেন যিটো চৈত্যন্যে প্ৰকাশে অহংকাৰ।
সেহি অহংকাৰে ঢাকে জ্যোতি জীৱাত্মাৰ।।
----- ইয়াত কবিয়ে মেঘক জীৱৰ লগত তুলনা কৰিছে। ক্ষণভংগুৰ জীৱনত যিদৰে জীৱ নিজ শৰীৰতে বিলোপ হয়। তেনেকৈ মেঘৰ মাজতো যেন গ্ৰহ-নক্ষত্ৰবোৰো বিলোপ হৈ পৰে। অৰ্থাৎ পৰমাত্মাৰ একোটা ক্ষুদ্ৰ অংশ হল জীৱবিলাক। পৰমাত্মাই 'অহংব্ৰহ্ম' । এই অহংভাৱেই জাগতিক সত্বাৰ মাজেৰে প্ৰকাশ পায়। অহংকাৰে জীৱৰ আত্মাৰ জ্যোতি ম্লান কৰে। সেইবাবে জীৱাত্মাক মেঘে ঢকা চন্দ্ৰ-সূৰ্যৰ লগত তুলনা কৰিছে।
৪। প্ৰসঙ্গ-সঙ্গতি দেখুৱাই ব্যাখ্যা কৰাঃ
(ক) বহৱৈ বিপথে আতি ক্ষুদ্ৰ নদী যত।
কৰৈ অকাৰ্য্যক যেন ধনৰ গৰ্ব্বত।।
উত্তৰঃ বহৱৈ বিপথে অতি ক্ষুদ্ৰ নদী য'ত।
কৰৈ অকাৰ্য্যক যেন ধনৰ গৰ্ব্বত।।
প্ৰসংগঃ উক্ত কথাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথিৰ অসমীয়া উচ্চতৰ সাহিত্য সংকলনৰ অন্তৰ্গত মহাপুৰুষ শংকৰদেৱে ৰচিত 'বৰ্ষা বৰ্ণন' নামৰ কবিতাটোৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।
সংগতিঃ বাৰিষাকালৰ সময়ত সৰু সৰু নৈবোৰেও পানীৰে ওপচি পৰি পাৰ ভাঙি যাত্ৰা কৰাৰ কথা কোৱাৰ প্ৰসংগত উক্ত কথাফাকি কৈছে। ঠিক ধনৰ গৰ্বত অকাৰ্য কৰাৰ দৰে, বাৰিষাৰ নদীয়েও অকাৰ্য সাধন কৰে।
ব্যাখ্যাঃ বাৰিষাকালত তীব্ৰ বৰষুণ দি থকাৰ ফলত নদীবোৰ পানীৰে ওপচি পৰে। আনকি সৰু-সৰু নদীবোৰো পানী সম্পূৰ্ণ হৈ পৰে আৰু পাৰ ভাঙি ইফালে-সিফালে ব'বলৈ ধৰে। কবিয়ে বৰ্ষাকালৰ পানীৰে ওপচি পৰা নদীৰ ছবিখন স্পষ্ট কৰিবলৈ যাওঁতে ধনৰ গৰ্বত অকাৰ্য কৰিবলৈ কুন্ঠাবোধ নকৰা মানুহৰ কথা দাঙি ধৰিছে। যিদৰে মানুহে ধনৰ ধনৰ গৰ্বত যিকোনো অন্যায় কৰিবলৈ আগবাঢ়ে, ঠিক সেইদৰে বাৰিষাকালত সৰু সৰু নদীবোৰে পাৰ ভাঙি চাৰিওফালে গতি কৰে। ভাগৱতৰ মহাপুৰুষ শংকৰদেৱে এই কামৰ যোগেদি ধনৰ গৰ্ব বা বিষয়-বাসনাৰ বাবে মানুহক অহংকাৰ নকৰিবলৈ আহবান জনাইছে।
(খ) যদ্যাপি মূষলধাৰে মেঘে বৰষিল।
তথাপি পৰ্ব্বতে পীড়া কিছো নজানিল।।
যিজনৰ মন ভৈল কৃষ্ণত প্ৰৱেশ।
তাক যেন লঙ্ঘিবে নপাৰে দুখক্লেশ।।
উত্তৰঃ যদ্যাপি মূষলধাৰে মেঘে বৰষিল।
তথাপি পৰ্ব্বতে পীড়া কিছো নজানিল।।
যিজনৰ মন ভৈল কৃৃষ্ণত প্ৰৱেশ।
তাক যেন লঙ্ঘিবে নপাৰে দুখক্লেশ।।
প্ৰসংগঃ উক্ত কথাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথিৰ অসমীয়া উচ্চতৰ সাহিত্য সংকলনৰ অন্তৰ্গত মহাপুৰুষ শংকৰদেৱে ৰচিত 'বৰ্ষা বৰ্ণন' নামৰ কবিতাটোৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।
সংগতিঃ যিদৰে মূষলধাৰে অহা বৰষুণে পৰ্বতক লৰচৰ কৰিব নোৱাৰাৰ দৰেই কৃষ্ণ মন-প্ৰাণত প্ৰৱেশ কৰাজনকো সংসাৰৰ দুখে জৰ্জৰিত কৰিব নোৱাৰে; এই কথষাৰৰ প্ৰসংগতে উদ্ধৃত কবিতাংশ অৱতাৰণা কৰিছে।
ব্যাখ্যাঃ বাৰিষা ঋতুৰ সময়ত বৰষুণ পানীয়ে চাৰিওফালৰ অঞ্চলবোৰ পানীৰে বুৰাই পেলাই আৰু নদীবোৰ পানীৰে পৰিপূৰ্ণ হৈ পৰে। নদ-নদীবোৰৰ পানী সাগৰলৈ গতি কৰে আৰু সাগৰৰ লগত মিলিত হৈ ভয়কৰ ঢৌৰ সৃষ্টি কৰে। যোগী, তপস্বীসকলক দুখ, যন্ত্ৰণাই গ্ৰাস কৰিব নোৱাৰে; কিন্তু বিষয়-বাসনাত মগ্ন হোৱাৰ পিছত পুনৰ দুখে আৱৰি ধৰে। যিদৰে বাৰিষাৰ সময়ত মূষলধাৰে বৰষুণ দিলেও সেই বৰষুণে পৰ্বতৰ একো অনিষ্ট কৰিব নোৱাৰে। ঠিক সেইদৰে যিজনৰ মন কৃষ্ণত নিবিষ্ট হৈ পৰে, সেইসকল লোকক সংসাৰৰ দুখ-যন্ত্ৰণাই মষিমূৰ কৰিব নোৱাৰে। কৃষ্ণ ভক্ত লোকসকল যে অতিশয়, ধীৰ-স্থিৰ, পৰ্বতৰ নিচিনা গম্ভীৰ তাকেই ক'বলৈ গৈ কবিয়ে মূষলধাৰে হোৱা বৰষুণে পৰ্বতক লৰচৰ কৰিব নোৱাৰাৰ কথা দাঙি ধৰিছে।
(গ) পঞ্চবৰ্ণে ৰঞ্জিত নিৰ্গুণ ইন্দ্ৰধনু।
গুণৱন্ত মেঘত প্ৰকাশে পুনু পুনু।।
যেন তিনি গুণময় জগত যতেক।
নিৰ্গুণ পুৰুষ তাত প্ৰকাশৈ প্ৰত্যেক।।
উত্তৰঃ পঞ্চবৰ্ণে ৰঞ্জিত নিৰ্গুণ ইন্দ্ৰধনু।
গুণৱন্ত মেঘত প্ৰকশে পুনু পুনু।।
যেন তিনি গুণময় জগত যতেক ।
নিৰ্গুণ পুৰুষ তাত প্ৰকাশৈ প্ৰত্যেক।।
প্ৰসংগঃ উক্ত কথাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথিৰ অসমীয়া উচ্চতৰ সাহিত্য সংকলনৰ অন্তৰ্গত মহাপুৰুষ শংকৰদেৱে ৰচিত 'বৰ্ষা বৰ্ণন' নামৰ কবিতাটোৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।
সংগতিঃ কবিয়ে বৰ্ষাকালত প্ৰাচুৰ্যময় প্ৰকৃতিৰ বৰ্ণনা দিবলৈ গৈ আধ্যত্মিক তত্ব দাঙি ধৰিছে। ৰামধেনু আৰু পৰমব্ৰহ্মৰ নিজৰ গুণ নাই। পামীয়ে পাত্ৰানুসৰি আকৃতি গ্ৰহণ কৰাৰ দৰে পৰমব্ৰহ্মইও জগতৰ প্ৰতিটো সত্বাৰ মাজেৰে নিৰ্দিষ্ট ৰূপ ধাৰণ কৰে তাকেই কোৱাৰ প্ৰসংগত উক্ত কথাফাঁকি আৱতাৰণা কৰিছে।
ব্যাখ্যাঃ মেঘে ঢাকি ধৰা আকাশৰ কিৰণে নানা ৰঙৰ ফাকু খেলে। বৰষুণৰ আগত বা বৰষুণৰ ক্ষন্তেক পিছত মেঘৰ কণিকাৰ আলম লৈয়ে সোণালী কিৰণে ৰূপত অতুলনীয় ৰামধেনুৰ সৃষ্টি কৰে। আচলতে ৰামধেনুৰ স্বকীয় অস্তিত্ব নাই। তেওঁৰো নিজস্ব গুণ নাই। অথচ সকলো পদাৰ্থতে তেওঁ বিদ্যামান। আমাৰ জগতখন সত্বঃ ৰজঃ আৰু তমঃ এই তিনি গুণৰ অধিকাৰী। ভগৱানৰ নিৰ্দিষ্ট গুণ নাই; তথাপি তেওঁ কল্পতৰু। যিয়ে যিদৰে ভাৱে সেইদৰে আকাৰ লাভ কৰে।
(ক) শুকমুনি কাৰ পুত্ৰ ? (২০০৮)
উত্তৰঃ ব্যাসদেৱৰ।
(খ) "যান্ত কৃষ্ণে গোষ্ঠক আগত ধেনু লৈ ।---"গোষ্ঠক শব্দই কি বুজাইছে ? (২০০৯)
উত্তৰঃ গোষ্ঠক শব্দই গৰু ম'হৰ খুঁটিক বুজাইছে ।
(গ) 'কৰিলে গুৱালী পলুৰংগা থানেথান' । পলুৰংগা মানে কি? (২০১০)
উত্তৰঃ পলুৰংগা মানে কেঁচুমাটি বা কণ কণ মাটিৰ দ'ম।
(ঘ) 'বৰ্ষা বৰ্ণন' কাব্যাশ কোনখন মূল পুথিৰ পৰা অনা হৈছে ? (২০১১, ১৪)
উত্তৰঃ বৰ্ষা বৰ্ণন কাব্যাংশ দশম স্কন্ধ ভাগৱতৰ পৰা অনা হৈছে ।
(ঙ) 'বৰ্ষা বৰ্ণন' কবিতাটিৰ উৎস গ্ৰন্থ কি ? এই কবিতাটিৰ কবিজনৰ এখন কাব্যগ্ৰন্থৰ নাম লিখা। (২০১৩)
উত্তৰঃ 'বর্ষা বর্ণন' কবিতাৰ উৎস গ্রন্থ হ'ল- দশম স্কন্ধ ভাগৱত। এই কবিতাটিৰ কবি শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ ৰচিত এখন কাব্যগ্রন্থৰ নাম হ'ল— 'ৰুক্মিণী হৰণ কাব্য।
(চ) মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱে ৰচনা কৰা শ্ৰেষ্ঠ গ্ৰন্থখনৰ নাম কি ?
উত্তৰঃ মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱে ৰচনা কৰা শ্ৰেষ্ঠ গ্ৰন্থখনৰ নাম কীৰ্তন ঘোষা।
(ছ) শুকমুনিয়ে কাৰ আগত বৰ্ষাকালৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছিল ?
উত্তৰঃ শুকমুনিয়ে পৰীক্ষিত ৰজাৰ আগত বৰ্ষাকালৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছিল।
(For Paid User 300 for 1 Year)
(সকলো পাঠৰ Paid উত্তৰবোৰ চাব পাৰিব)
Answered By Himashri kakati
