Chapter: 12
লোকসংস্কৃতি
ভাব - বিষয়কঃ
১। তলৰ প্ৰশ্নসমূহৰ অতি চমুকৈ উত্তৰ লিখা :
ক) লোককৃষ্টিৰ সাধাৰণ উত্তৰণক কি বোলা হয় ?
উত্তৰঃ লোককৃষ্টিৰ সাধাৰণ উত্তৰণক লোকসংস্কৃতি বোলা হয়।
খ) লোকসমাজত কোন সময়ৰ কথাৰ অধিক সমাদৰ ?
উত্তৰঃ লোকসমাজত পুৰণি দিনৰ কথাৰ অধিক সমাদৰ।
গ) লোককৃষ্টি কাক বোলা হয় ?
উত্তৰঃ গঞা সমাজে নিজৰ বিভিন্ন কৰ্মৰ মাজতে ঋতু, মাহ,পষ অনুসৰি বিবিধ উৎসৱ - সভা আদিৰ সম্পাদন কৰে । সেই সভা- উৎসৱত গীত-নাচ, অভিনয় কৰা হয় । এই কামবোৰৰ সমষ্টিকে লোককৃষ্টি বোলে।
ঘ) লোকসংস্কৃতিৰ দৃশ্যমান দিশক কি বোলা হয় ?
উত্তৰ: লোকসংস্কৃতিৰ দৃশ্যমান দিশক ভৌতিক বা বস্তুসংস্কৃতি বোলা হয়।
ঙ) পাঠত উল্লিখিত লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱাই সম্পাদনা কৰা সাধুকথাৰ পুথিখনৰ নাম কি ?
উত্তৰ: বুঢ়ী আইৰ সাধু।
বা
লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱাই সম্পাদনা কৰা সাধুকথাৰ পুথিখনৰ নাম হ'ল বুঢ়ী আইৰ সাধু।
২। লোকসমাজ সম্পৰ্কে কিছুমান লোকতত্ত্ববিদে দিয়া কি ধাৰণা গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰি বুলি লিখকে কৈছে ? এই ধাৰণা গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰাৰ কাৰণ কি ?
উত্তৰ: লোকসমাজক কোনো কোনো লোকতত্ত্ববিদে সমাজৰ নিম্নস্তৰৰ বুলি ক'ব খোজে । এনে ধাৰণা গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰি ।
এই ধাৰণা গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰাৰ কাৰণ হ'ল বিজ্ঞানসন্মত দৃষ্টিভংগী হ'লেই যে কোনো এখন সমাজ উচ্চতৰ হ'ব আৰু তাৰ বিপৰীতে লোক বা গঞাসমাজ নিম্নতৰ হ'ব লাগিব তেনে কোনো কথা নাই।লোকসমাজৰ অংগীভূত মানুহে প্ৰায়ে গাঁৱে- ভূঞে বাস কৰে আৰু অভিজাত শ্ৰেণীৰ লোকসকল নগৰ-চহৰ আদিত বাস কৰে এই ধাৰণা সদা- সর্বদাই গ্ৰহণযোগ্য হ'ব নোৱাৰে । কাৰণ গাঁৱতো শিক্ষিত মানুহে বাস কৰে ।
৩। চমু টোকা লিখা :
নিচুকনী গীত, মালিতা বা কাহিনী গীত, সাঁথৰ, জনশ্ৰুতি, জিকিৰ, দেহবিচাৰৰ গীত, হুঁচৰি গীত ।
নিচুকনী গীত: নিচুকনী গীতসমূহ অসমীয়া লোক-সংস্কৃতিৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ । অতীজৰে পৰা এই গীতসমূহে অসমৰ জন-জীৱনত এক প্ৰভাৱ পেলাই আহিছে । সাধাৰণতে কেঁচুৱাক নিচুকাবলৈ বা টোপনি নিয়াবলৈ এই গীতসমূহৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল বাবে ইয়াক নিচুকনী গীত বোলা হয় । অসমীয়া সমাজত বহুলভাৱে প্ৰচলিত কেইটামান নিচুকনী গীত হ'ল 'শিয়ালী এ নাহিবি ৰাতি' , ' আমাৰে মইনা শুব এ ' আদি ।
মালিতা বা কাহিনী গীত : ইও অসমীয়া লোক-সংস্কৃতিৰ আন এক অবিচ্ছেদ্য অংগ। মালিতা বা কাহিনী গীত সমূহৰ মাজেদি যিকোনো এটা কাহিনী বা কথাৰ অৱতাৰণা কৰা হয় আৰু সুৰ লগাই পদ্য হিচাপেই সেই কাহিনীৰ শেষ কৰা হয়। শুনিবলৈ ৰস লগা আৰু শুৱলা হোৱাৰ বাবে মালিতা বা কাহিনী গীতসমূহ আমাৰ আদৰৰ আপুৰুগীয়া সম্পদ হৈ আছে । যেনে : হা- অ - হা -অ -হা - এ- হা- হা
হা- ইয়হ নমো নাৰায়ণ
সাঁথৰ: মূলতঃ মানুহৰ মুখে মুখে চলি অহা প্ৰবাদ সমূহকেই সাঁথৰ বোলা হয়। ই কেৱল অসমীয়া লোক- সংস্কৃতিৰ একক বৈশিষ্ট্য, আন কোনো সংস্কৃতিত ইয়াৰ ব্যৱহাৰ পাবলৈ নাই। ধেমালি আৰু ৰসৰ চলেৰে বুদ্ধিমত্তা পৰীক্ষা কৰা আৰু বৃদ্ধি কৰাৰ কৌশল হিচাপে এই সাঁথৰ সমূহ অসম বিখ্যাত । উদাহৰণ - একডাল খেৰে ঘৰটো বেৰে
উত্তৰ: চাকি
সাঁথৰ- ঘৰৰ ওপৰত ঘৰ তাতে পৰি মৰ
উত্তৰ- আঁঠুৱা
জনশ্ৰুতি: মানুহৰ মুখে মুখে যুগৰ পিছত যুগ ধৰি প্ৰচলিত হৈ অহা শ্লোক বা প্ৰবাদ সমূহক জনশ্ৰুতি বোলা হয় । ই গদ্যধৰ্মী লোককথাৰ অন্তৰ্গত ।
জিকিৰ: জিকিৰ সমূহ অসমীয়া সাহিত্যৰ অমূল্য সম্পদ । আজান পীৰে ৰচনা কৰা গীতসমূহক জিকিৰ বোলা হয় । ধৰ্ম প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰৰ উদ্দেশ্য এই গীতসমূহ ৰচনা কৰা হৈছিল । এই গীতসমূহত সম্প্ৰীতিৰ নিদৰ্শন পোৱা যায় ।
যেনে: মোৰ মনত ভেদ ভাব নাই ও আল্লা
মোৰ মনত হীন পৰ নাই ও আল্লা
হিন্দু কি মুছলমান একে আল্লাৰ সন্তান
মোৰ মনত একেটি ভাই
দেহবিচাৰৰ গীত :
হুঁচৰি গীত: হুঁচৰি গীত অসমীয়াৰ অন্যতম আপুৰুগীয়া সম্পদ যাৰ লগত জড়িত হৈ আছে অসম তথা অসমীয়াৰ আৱেগ আৰু সন্মান । হুঁচৰি বিশেষকৈ ব'হাগ বিহুৰ লগত জড়িত । আঁহতৰ তলত বা পথাৰৰ মাজত নৃত্য কৰোঁতে ডেকা-গাভৰু সকলে হুঁচৰি গীতৰ তালত কঁকাল ভাঙে। হুঁচৰি পৰিৱেশন কৰাৰ কেতবোৰ নিয়ম-নীতি থাকে ।
উদাহৰণ: দেউতাৰ বৰে ঘৰ । দেখোতে ভয়ংকৰ । শৰণ- খেৰ মেলিয়ে চায়; মুগাৰে বটীয়া । ন-শ গাঁথনি, সৰিয়হ বাগৰি যায় ।
৪। 'লোকজীৱন তিনিটা ভাগত বিভক্ত' - লোকজীৱন কি কি তিনিটা ভাগত বিভক্ত ? প্ৰত্যেকটি ভাগৰে চমু আভাস দিয়া
উত্তৰ: লোকজীৱন সামাজিক আচাৰ-অনুষ্ঠান , ভৌতিক বা বস্তুসংস্কৃতি আৰু পৰিৱেশ্য কলা এই তিনিটা ভাগত বিভক্ত ।
১। সামাজিক আচাৰ-অনুষ্ঠান: মৌখিক সাহিত্য আৰু ভৌতিক সংস্কৃতিৰ মাজতে পৰম্পৰাগত জীৱন। পৰম্পৰাগত জীৱন ভৌতিক সংস্কৃতি আৰু মৌখিক সাহিত্যৰ মাজৰ সংযোগ সেঁতু। সমাজ আৰু পৰিয়ালৰ মাজত অনুষ্ঠিত কৃষি বা খেতি-বাতি , জন্ম- বিবাহ মৃত্যু আদি বিষয়ক ৰীতি-নীতি, আচাৰ- ব্যৱস্থা-অনুষ্ঠান আদিয়েই সামাজিক আচাৰ-অনুষ্ঠান । এইবোৰ লোকবিশ্বাসৰ সৈতে প্ৰধানভাৱে জড়িত। সামাজিক আচাৰ-অনুষ্ঠান চাৰিটা ভাগত বিভক্ত - উৎসৱ-অনুষ্ঠান, অৱসৰ-বিনোদন আৰু খেল- ধেমালি, লোকধৰ্ম আৰু লোকঔষধ ।
২। ভৌতিক বা বস্তু সংস্কৃতি: ভৌতিক বা বস্তুসংস্কৃতি হ'ল লোকসংস্কৃতিৰ দৃশ্যমান দিশ। জীৱন ধাৰণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সমল নিৰ্মান, নাইবা খোৱা-লোৱা বস্তু সামগ্ৰী আদিৰ ৰন্ধা-বঢ়া, প্ৰস্তুতি আদিয়েই ভৌতিকসংস্কৃতিৰ অধ্যয়নৰ সামগ্ৰী। ভৌতিক সংস্কৃতিৰ উপ-বিভাগকেইটা হৈছে - লোককলা, লোকশিল্প, লোক-স্থাপত্যকলা, লোক আভৰণ আৰু লোকৰন্ধন প্ৰণালী ।
৩। লোক পৰিৱেশ্য কলা: লোক জীৱনৰ শেষভাগটো হৈছে一লোক পৰিৱেশ্য কলা । পৰম্পৰাগত গীত, নৃত্য-নাচ, নাট- আদিয়েই লোক পৰিৱেশ্য কলাৰ উপাদান। কোনো এটা সাধুকথা কোৱা বা লোকগীত গোৱাকে পৰিৱেশন কৰা বোলে । পৰিৱেশ্য কলাৰ পৰিসৰে নৃত্য গীত, নাট, বাদ্যযন্ত্ৰ আদিক সামৰে। লোকনাট হ'ল গীত আৰু নৃত্যৰ সমষ্টি । সংলাপৰ তুলনাত লোকনাটত গীত আৰু নৃত্যৰ গুৰুত্ব বেছি ।
৫। বহলাই লিখা ঃ
(ক) সামাজিক আচাৰ অনুষ্ঠান : মৌখিক সাহিত্য আৰু ভৌতিক সংস্কৃতিৰ মাজতে পৰম্পৰাগত জীৱন। পৰম্পৰাগত জীৱন ভৌতিক সংস্কৃতি আৰু মৌখিক সাহিত্যৰ মাজৰ সংযোগ সেঁতু । সমাজ আৰু পৰিয়ালৰ মাজত অনুষ্ঠিত কৃষি বা খেতি বাতি, জন্ম- বিবাহ মৃত্যু বিষয়ক ৰীতি-নীতি, আচাৰ-ব্যৱস্থা-অনুষ্ঠান আদিয়েই সামাজিক আচাৰ-অনুষ্ঠান । এইবোৰ প্ৰধানভাৱে লোকবিশ্বাসৰ সৈতে জড়িত ।
সামাজিক আচাৰ-অনুষ্ঠান চাৰিটা ভাগত বিভক্ত - উৎসৱ- অনুষ্ঠান, অৱসৰ- বিনোদন আৰু
খেল-ধেমালি , লোকধৰ্ম আৰু লোকঔষধ ।
খেল-ধেমালি , লোকধৰ্ম আৰু লোকঔষধ ।
(খ) লোক পৰিৱেশ্য কলাঃ লোক জীৱনৰ শেষভাগটো হৈছে一 লোক পৰিৱেশ্য কলা । পৰম্পৰাগত গীত , নৃত্য - নাচ , নাট আদিয়েই পৰিৱেশ্য কলাৰ উপাদান । কোনো এটা সাধুকথা কোৱা বা লোকগীত এটি গোৱাকে পৰিৱেশন কৰা বোলে ।পৰিৱেশ্য কলাৰ পৰিসৰে নৃত্য-গীত, নাট , বাদ্যযন্ত্ৰ আদিক সামৰে । লোকনাট হ'ল গীত আৰু নৃত্যৰ সমষ্টি ।
(গ) ভৌতিক বা বস্তু-সংস্কৃতিঃভৌতিক বা বস্তুসংস্কৃতি হ'ল লোকসংস্কৃতিৰ দৃশ্যমান দিশ। জীৱন ধাৰণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সমল নিৰ্মান, নাইবা খোৱা-লোৱা বস্তু সামগ্ৰী আদিৰ ৰন্ধা-বঢ়া, প্ৰস্তুতি আদিয়েই ভৌতিকসংস্কৃতিৰ অধ্যয়নৰ সামগ্ৰী। ভৌতিক সংস্কৃতিৰ উপ-বিভাগকেইটা হৈছে - লোককলা, লোকশিল্প, লোক-স্থাপত্যকলা, লোক আভৰণ আৰু লোকৰন্ধন প্ৰণালী ।
হিমাশ্ৰী
৬। লোকনাট কিহৰ সমষ্টি বুলি লিখকে কৈছে? এই শ্ৰেণীৰ নাটত সংলাপৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়নে? তোমাৰ নিজৰ ভাষাত লিখা।
উত্তৰ: লোকনাট নৃত্য আৰু গীতৰ সমষ্টি বুলি লেখকে কৈছে । লোকনাটত সংলাপৰ গুৰুত্ব কম তাৰ পৰিৱৰ্তে ইয়াত নৃত্য আৰু গীতৰহে গুৰুত্ব আছে বুলি লেখকে কৈছে । গীত আৰু নৃত্যৰ দ্বাৰাই লোকনাটৰ কাহিনী দেখুওৱা হয় ।
উত্তৰ: লোকনাট নৃত্য আৰু গীতৰ সমষ্টি বুলি লেখকে কৈছে । লোকনাটত সংলাপৰ গুৰুত্ব কম তাৰ পৰিৱৰ্তে ইয়াত নৃত্য আৰু গীতৰহে গুৰুত্ব আছে বুলি লেখকে কৈছে । গীত আৰু নৃত্যৰ দ্বাৰাই লোকনাটৰ কাহিনী দেখুওৱা হয় ।
৭। লোকসাহিত্যক কেইটা আৰু কি কি উপভাগত ভগাব পাৰি ? ভাগবোৰৰ নাম লিখা
উত্তৰ: লোক সাহিত্যিক ৫ টা উপভাগত ভগাব পাৰি ।
১/ লোক বা মৌখিক কবিতা বা বাচিক কবিতা বা লোকগীত
২/ গদ্যধৰ্মী লোককথা
৩/ প্ৰবচন, বচন , লোকোক্তি, যোজনা , পটন্তৰ
৪/ সাঁথৰ আৰু
৫/ লোকভাষা।
৮। ভৌতিক বা বস্তু-সংস্কৃতিৰ অধ্যয়নৰ বিষয়বস্তু সামগ্ৰী কি ? ইয়াৰ উপ-বিভাগ কি কি ?
উত্তৰ: জীৱন ধাৰণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সমল নিৰ্মাণ ,নাইবা খোৱা-লোৱা বস্তু সামগ্ৰী আদিৰ ৰন্ধা-বঢ়া, ,প্ৰস্তুতি আদিয়েই ভৌতিকসংস্কৃতিৰ অধ্যয়নৰ সামগ্ৰী । ভৌতিক সংস্কৃতিৰ উপ-বিভাগকেইটি হৈছে : লোককলা, লোকশিল্প, লোক-স্থাপত্যকলা, লোকআভৰণ আৰু লোকৰন্ধন প্ৰণালী ।
৯। 'অ' মাই যশোৱা হে, মাইহে যশোৱা.....' গীতটি কোনে লিখিত ৰূপ দিয়ে ?
উত্তৰ: ড॰ ভূপেন হাজৰিকাই।
১০। তাৎপৰ্য লিখা ঃ
(ক) লোকসংস্কৃতি পুৰণি হৈও নতুন, নতুন হৈও পুৰণি
উত্তৰ: লোকসংস্কৃতিৰ উপাদান সমূহ প্ৰধানত: মানুহৰ মুখে মুখে যুগে যুগে পৰম্পৰাগত ভাবে চলি অহা। লোক সংস্কৃতিৰ অন্তৰ্গত আহিলাসমূহ যেনে লোকগীত, হুঁচৰি, বিহুগীত, বিয়ানাম, লোকনাট, লোকসাহিত্য, জিকিৰ, মালিতা আদি বহুযুগৰ পৰাই মানুহৰ মুখে মুখে চলি আহিছে আৰু চলি যাব। কেৱল মাত্ৰ এটা পীৰিৰ পৰা আন এটা পীৰিলৈ ই সম্প্ৰসাৰিত হৈছে। এনে হওঁতে কৰবাত ই হয়তো ৰূপ সলাই নতুন ৰূপ লৈছে। শিক্ষিত লোকৰ হাতত পৰি আধুনিক বা সম্পাদিত ৰূপ পাইছে। উদাহৰণ স্বৰূপে লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱা দেৱে বুঢ়ী আইৰ সাধুখন সম্পাদিত কৰি নতুন ৰূপত প্ৰকাশ কৰি উলিয়াইছিল অথচ ইয়াত থকা সাধুসমূহ কিন্তু যুগে যুগে আইতা সকলৰ মুখে মুখে চলি অহা সাধুৱেই। একেদৰে অ' মাই যশোৱা হে শীৰ্ষক গীতটিও ড॰ ভূপেন হাজৰিকা দেৱে নতুনকৈ লিখি গাইছিল। গতিকে দেখা যায় যে লোক সংস্কৃতিৰ বস্তু সমূহ কালৰ পিছত কাল ধৰি এনেদৰে চলি অহা । সেইবাবে আমি ক'ব পাৰো যে লোকসংস্কৃতি পুৰণি হৈও নতুন আৰু নতুন হৈও পুৰণি ।
খ) সমাজৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে লোকসংস্কৃতিৰো পৰিৱৰ্তন ঘটে ।
উত্তৰ: লোকসংস্কৃতিৰ উপাদান সমূহ মানুহে সমাজ তথা সময় সাপেক্ষে নিজৰ মতে গঢ় দিয়ে । কালৰ বিৱৰ্তনত এই উপাদানসমূহৰো ৰূপান্তৰ ঘটে । শিক্ষিত মানুহৰ হাতত পৰি এই উপাদান সমূহে আধুনিক ৰূপ পায় সেইবাবে ক'ব পাৰি যে সমাজ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে লোকসংস্কৃতিৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে ।
ভাষা-বিষয়কঃ
১১। তলৰ শব্দকেইটাত মূৰ্দ্ধন্য 'ণ' আৰু 'ষ'হোৱাৰ কাৰণ দৰ্শোৱাঃ
কৃষি - ক বা ৰ- ৰ পাছত থকা প্ৰত্যয়ৰ দন্ত্য স মূৰ্দ্ধন্য ষ হয় ।
অনুষ্ঠান- ই কাৰান্ত উপসৰ্গৰ পাছত থকা স্থা ধাতুৰ দন্ত্য স মূর্দ্ধন্য ষ হয় ।
ধাৰণ- একেটা পদতে থকা ঋ, ৰ, ষ আৰু ন ৰ মাজত স্বৰবৰ্ণ, ক- বৰ্গ বা প- বৰ্গৰ কোনো বৰ্ণ বা য, ৱ, হ ব্যৱধান থাকিলেও দন্ত্য ন মূৰ্দ্ধন্য ণ হয় ।
আহৰণ-একেটা পদতে থকা ঋ, ৰ, ষ আৰু ন ৰ মাজত স্বৰবৰ্ণ, ক- বৰ্গ বা প- বৰ্গৰ কোনো বৰ্ণ বা য, ৱ, হ ব্যৱধান থাকিলেও দন্ত্য ন মূৰ্দ্ধন্য ণ হয় ।
১২। বিপৰীত অৰ্থ বুজোৱা শব্দ লিখা।
বিশ্বাস- অবিশ্বাস
মৌখিক- লিখিত
সংযোগ- বিচ্ছেদ
প্ৰয়োজনীয়- অলাগতিয়াল
জন্ম- মৃত্যু
উচিত- অনুচিত
১৩। সমাৰ্থক শব্দ লিখা।
গঞা- গাঁৱলীয়া
পিতা - দেউতা, পিতাই , পিতৃ
বেমাৰ- ৰোগ, অসুখ
চহৰ- নগৰ
লোক- জন, মানুহ
Chinku Moni Adhikari
Check By: Himashree Bora.
-------------------------------
বেলেগ ধৰণৰ উত্তৰ পাবলৈ এই লিংক টোত ক্লিক কৰক 👇
-------------------------------
